Našim delom Dunava nekada su plovila "čudovišta" od preko 1.500 kg, koja su živela i po 100 godina. Neke porodice živele su od lova na morune, a kladovski kavijar bio je vrlo kvalitetan i cenjen u svetu. Međutim, izgradnjom hidrocentrale Đerdap i pregrađivanjem Dunava, ove ribe su se povukle iz naših krajeva.
M O R U N A
Moruna ili beluga je riba iz porodice jesetri i živi u Crnom i Kaspijskom moru, a tokom razmnožavanja migrira u slatke vode velikih reka iz sliva ova dva mora – Dunava i Volge, piše
Ravnoplov, koji morune naziva
„dunavskim kitovima“, valjda zato što ove grabljivice mogu da narastu do neverovatnih dimenzija.
Citiraju nemačkog putopisca
Fridriha Vilhelma fon Taubea, koji je 1777. pisao kako ovdašnji lovci na morunu, nakon ulova, uspevaju da iskoriste sve delove ribe: „Kod morune se sve iskorišćava. Njeno pečeno meso nalik je na teletinu i vrlo je prijatna hrana. Od njene ikre pravi se kavijar, koji Iliri u Slavoniji, Srbiji itd. zovu ajvar. Od njenog mehura pravi se riblji lepak, koji je poznat pod imenom riblja klija. Od kičme i drugih kostiju i hrskavice umeju Iliri da zgotove svakojake sitnice…“.
Čuven je bio kladovski kavijar, tražen po celom svetu.
„Da bi se mrestile u Đerdapu, morune su od Crnog mora prevalile i po 850 kilometara. Prilikom ulova, njihova ikra bila je uveliko „zrela”, mada su Kladovčani čuvali i tajnu o pripremanju kavijara, koristeći suvu metodu, što znači da nije dolazio u dodir s vodom“, piše
Politika. Morune se inače najviše love zbog jajašaca od kojih se dobija kavijar, ali imaju i kvalitetno meso.
Alasi u našim krajevima lovili su morune teške od 80 do 200 kilograma, mada je zabeleženo da je
u Dunavu kod Zemuna 1793. godine ulovljena moruna od 700 kilograma, a u Đerdapu od 500 kilograma.
„Dunavske Morunje, najveće ribe u Dunavu kojih zbog izgradnje hidroelektrane Đerdap, više skoro i nema.
Najveća ikada upecana, 1870. godine kod Smedereva, bila je dugačka 9 metara i težila je preko 1,600 kilograma“, navedeno je na stranici Supernatural festivala, uz crno-belu fotografiju iz Rusije koja prikazuje koliko ova riba može da naraste.
https://nova.rs/magazin/lifestyle/dunavski-kitovi-koji-su-nekad-plovili-kroz-srbiju/
Kad je Dunav pregrađen nadomak Kladova, morune su mogle da stignu samo do brane, a kad je kod Kusjaka sagrađena HE „Đerdap 2”, alasi su se od njih zauvek oprostili. Nije više bilo takvih riba, a ni alasa koji su ribarili
drvenim čamcima po imenu „oranica” zato što su sa njima mogli da izađu „na megdan” plahovitom i nepredvidljivom Dunavu.
. – Ostala je priča i uspomena na bogat ulov Krste Zekovića, Vladimira Vladića, Nikole i Žike Jovanovića. Dogodilo se to
1967. godine, pre nego što je formirano Đerdapsko jezero. Ulovili su
morunu tešku 188 kilograma iz koje je izvađeno oko
20 kilograma ikre – najkvalitetnijeg kavijara.
U kladovski kavijar dodavali su isključivo prirodni konzervans koji je dugo proizvodila i Ribarskom gazdinstvu „Đerdap” prodavala Vera Deinega iz Zemuna, potomak jedne ruske plemićke porodice.
Kilogram je koštao oko 100 maraka, a recepturu je otkrila 1968. godine, neposredno pred smrt.
https://www.politika.rs/sr/clanak/402541/Megdani-alasa-i-riba-grdosija
Moruna (135 kg) uhvaćena kod Beograda oko 1910. godine – za glavu u prednje peraje drži je znameniti srpski matematičar i tadašnji akademik Srpske kraljevske akademije Mika Petrović Alas (ljubaznošću Olge Sabo, izvor: Miodrag Zupanc)
Prema sačuvanim zapisima iz
1838. g. sonćanski i apatinski alasi lovili su morunu, oko
ušća Drave u Dunav, dva puta godišnje – tokom marta i aprila i od septembra do novembra. Za lov na morunu alasi iz Apatina i Sonte upotrebljavali su nepokretan udičarski
alat sa pampurima (tzv. struk, sa velikim brojem udica), ali je moruna lovljena i mrežom (tzv.
vlakom). Poslednji put moruna je u Apatinu ulovljena pred zagrađivanje Dunava kod Đerdapa, 29. aprila 1964. godine, kada su ovdašnji alasi, ribarskom mrežom, kod Ciganskog dunavca izvukli morunu tešku 185 kg i dugačku oko tri metra. Meso morune bilo je izuzetno traženo i skupo, pa je
u 19. veku ulovljena moruna apatinskim alasima donosila i do 350 srebrnih forinti po ulovljenom primerku (to je tadašnja vrednost jednog hektara zemlje).
Fotografija poslednje morune uhvaćene u Dunavu kod Apatina 1964. god.
https://www.ravnoplov.rs/lov-na-dunavske-kitove/
..Aleksandar Grujin iz Starih Banovaca ulovio je 1973. godine morunu dužine 3,5 metara, tešku 282 kilograma..
https://zemunskenovine.rs/zemunski-alasi/
