Na današnji dan_ desilo se

[Manga Hilux]

Danas je utorak, 16. avgust, 228. dan 2022. godine. Do kraja godine ima 137 dana.

1717. - U bici kod Beograda u austrijsko-turskom ratu, u kojoj se na strani Austrijanaca borilo i 6.000 Srba iz Vojvodine, austrijski feldmaršal francuskog porijekla Fransoa Eugen Savojski Turcima nanio težak poraz i zauzeo Beograd, izbacivši Turke i iz sjeverne Srbije. Austriji je Požarevačkim mirom zaključenim 1718. pripala sjeverna Srbija, Banat i sjeverna Bosna.
1832. - Rođen njemački psiholog, filozof i lingvista Vilhelm Vunt, osnivač eksperimentalne psihologije, profesor na univerzitetima u Hajdelbergu, Cirihu i Lajpcigu. Definisao je psihologiju kao "nauku o unutrašnjem i neposrednom iskustvu" i zasnovao je psihološka istraživanja i eksperimente kao "čistu opservaciju". Osnovao je prvi moderni institut za psihologiju i eksperimentalnu laboratoriju. NJegov učenik je bio i srpski psiholog LJubomir Nedić, pisac prvog našeg univerzitetskog udžbenika iz psihologije. Djela: "Principi fiziološke psihologije", "Uvod u psihologiju", "Psihologija naroda".
1845. - Rođen francuski fizičar Gabrijel Lipman, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1908. On je pronašao proces fotografisanja u prirodnim bojama. Konstruisao je i kapilarni elektrometar i zasnovao princip o održanju elektriciteta.
1913. - Rođen Menahem Begin, premijer Izraela od 1977. do 1983.i prvi izraelski državnik koji je potpisao ugovor sa nekom arapskom zemljom. Poslije razgovora u Kemp Dejvidu s egipatskim predsjednikom Anvarom el Sadatom i predsjednikom SAD DŽimijem Karterom, 1977. je u Vašingtonu potpisao mirovni ugovor s Egiptom i sa Sadatom je 1978. podijelio Nobelovu nagradu za mir. U tek osnovanoj državi Izrael 1948. je oformio pokret "Herut", od kojeg je nastala partija "Likud" . Ubrzo je postao član Kneseta, a u vladu je ušao 1967. Važio je za "čovjeka najtvrđe linije sa vizijom za kompromis". Djela: "Pobuna", "Lična sjećanja komandanta Irgun Cevai Leumija", "Bijele noći", "U podzemlju".
1914. - U noći 15. na 16. avgust 1914. godine odigrao se udarni dio Cerske bitke - prve velike savezničke pobjede u Prvom svjetskom ratu, koju je izvojevala srpska vojska. Činjenica da je malena Srbija uspjela da na Ceru porazi austrougarske trupe izazvala je tada nevjericu u Beču i Berlinu, ali i oduševljenje među saveznicima, a ugled Srbije neočekivano je porastao. General Stepa Stepanović dobio je čin vojvode kao nagradu za komandovanje koje je dovelo do odlučne pobjede na Ceru. Kada je Cerska operacija okončana 24. avgusta, od oko 200.000 austrougarskih vojnika, koliko je provalilo u Srbiju, u njoj nije ostao nijedan, izuzev 4.500 zarobljenika. Tokom krvavih borbi gubici austrougarskih trupa dostigli su 27. 000, dok je iz stroja izbačeno od 16. 500 srpskih vojnika, od čega 2. 107 poginulih. Gonjenjem neprijatelja do Drine i završnim borbama kod Šapca, 21-24. avgusta 1914. godine, okončana je Cerska operacija.
1919. - Obrazovana je Vlada Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca pod predsjedništvom LJube Davidovića, sastavljena od predstavika Demokratske stranke i Socijaldemokratske partije. Vlada je ubrzo donijela uredbe o osmočasovnom radnom vremenu i o osiguranju radnika u slučaju bolesti i nesreće.
1921. - Umro je srpski kralj Petar Prvi Karađorđević (na slici), kralj Srbije od 1903. do 1918. i potom do smrti, Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, čija je vladavina obilježena razvojem parlamentarne demokratije, ubrzanim privrednim razvojem, kulturnim napretkom i slobodom štampe. Tokom vladavine "NJegovog veličanstva svetog starca", kako su ga nazivali u Francuskoj, ojačane su političke i kulturne veze s južnoslovenskim narodima, a pod njegovim žezlom Srbija je bila Pijemont slobode, ideal ustavnog uređenja i žarište napretka u tom dijelu Evrope. Poslije zbacivanja sa prijestola 1858. njegovog oca kneza Aleksandra Karađorđevića, živio je u inostranstvu i završio je Vojnu akademiju u Sen Siru i višu Vojnu akademiju u Mecu. Učestovao je kao dobrovoljac u Legiji stranaca u francusko-pruskom ratu 1870. i 1871, kad je za izuzetnu hrabrost odlikovan Ordenom Legije časti, postavši jedini evropski vladalac koji je to odličje zaslužio na bojnom polju. Pod imenom Petar Mrkonjić, u bosanskohercegovačkom ustanku protiv Turaka komandovao je 1875. i 1876. jednim ustaničkim odredom. Poslije ubistva kralja Aleksandra Obrenovića Skupština Srbije ga je 15. juna 1903. izabrala za kralja. U narodu - koji ga je najčešće nazivao "čika Pera" - uživao je ogromno poštovanje zbog izuzetnog poštenja i krajnje skromnog načina života. U balkanskim ratovima je kao vrhovni komandant predvodio do pobjede srpsku vojsku, a sa vlasti se povukao 1914. u korist sina Aleksandra koji je u njegovo ime vladao kao regent. U Prvom svjetskom ratu 1915. je sa srpskom vojskom prošao njenu golgotu tokom povlačenja preko Albanije. Preveo je na srpski spis "O slobodi" engleskog filozofa DŽona Stjuarta Mila.
1944. - Na ostrvu Vis u Drugom svjetskom ratu nastavljeni su pregovori Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije i izbjegličke jugoslovenske vlade, koja se obavezala da Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije prepusti svu savezničku pomoć, raspusti oružane snage u inostranstvu i javno se odrekne Draže Mihailovića i četnika. Pristala je i da u sastav NOVJ bude uključena ratna mornarica bivše Jugoslavije koja se nalazila na Malti pod upravom savezničke flote.
1953. - U Iranu je pokušan državni udar i šah Mohamed Reza Pahlavi je pobjegao iz zemlje, ali je poslije tri dana premijer Mohamed Mosadek srušen, a šah se vratio na prijesto uz angloameričku pomoć.
1956. - Umro američki filmski glumac mađarskog porijekla Bela Blaško, poznat kao Bela Lugoši, tumač niza uloga Drakule u filmovima strave, ali se iskazao i kao vrstan komičar. Filmovi: "Trinaesta stolica", "Drakula", "Ubistvo u ulici Morž", "Poljubac smrti", "Ostrvo izgubljenih duša", "Crna mačka", "Znak vampira", "Drakulina kći", "Frankeštajnov sin", "Gorila", "Invazija kradljivaca leševa".
1958. - Rođena američka pjevačica i glumica Madona Luiz Veronika Čikone, poznata kao Madona, jedna od najpopularnijih pjevačica krajem 20. vijeka.
1960. - Kipar je stekao nezavisnost, s arhiepiskopom Makariosom Trećim kao predsjednikom republike. Kipar je do 1878. bio dio Otomanskog carstva, a te godine postao je kolonija Velike Britanije odlukom Berlinskog kongresa.
1973. - Umro američki mikrobiolog, porijeklom ukrajinski Jevrejin Selman Ejbraham Vaksman, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1952. Nagradu je dobio za pronalazak streptomicina, prvog antibiotika koji uspješno suzbija tuberkulozu. Pronašao je i neomicin. Napisao je autobiografiju "Moj život sa mikrobima".
1977. - Umro američki muzičar Elvis Aron Prisli, "kralj roka", izuzetno popularan pedesetih i šezdesetih godina 20. vijeka. Prodao je više od 150 miliona ploča i igrao u dvadesetak filmova. Umro je u 42. godini zbog prekomjerne upotrebe alkohola i droge.
1984. - Umro srpski pisac Dušan Radović, jedinstvena medijska ličnost srpske kulture i vrstan dječji pisac. Radio je u listovima "Zmaj", "Pionir", "Kekec" i "Poletarac" i bio urednik dječjih redakcija Radija i Televizije Beograd. U široj javnosti je posebno upamćen po radio emisiji Studija B "Beograde, dobro jutro", kojom je od 1976. osam godina budio Beograđane obiljem satiričnih doskočica, duhovitih komentara i ljupkog humora, obilježenih autentičnom mudrošću. Djela: zbirke pjesama "Poštovana deco", "Smešne reči", "Vukova azbuka", "Pričam ti priču", "Ponedeljak", "Utorak", "Sreda, "Četvrtak", dramska djela "Kapetan DŽon Piplfoks", "Tužibaba", "Če" , aforizmi "Beograde, dobro jutro", TV serija "Na slovo, na slovo".
1991. - Umro italijanski filmski režiser Luiđi Campa, pripadnik prve generacije neorealističkog pravca, autor više desetina filmova, koji je najviše bio zaokupljen moralnim problemima. Filmovi: "Živjeti u miru", "Teške godine", "Lake godine", "Proces u gradu", "Rimljanika", "Amerikanac na odmoru".
1994. - Uprkos optužbi za teške izborne prevare, Hoakin Balager je sedmi put stupio na dužnost predsjednika Dominikanske Republike.
1995. - Na referendumu, odgođenom dva dana zbog uragana, građani Bermuda su glasali da ostanu britanska kolonija.
2007. - U zemljotresu jačine 7,9 stepeni Rihterove skale u Peruu poginulo 510 ljudi.
2008. - Najbolji srpski plivač Milorad Čavić osvojio srebrnu medalju u trci na 100 metara delfin stilom na Olimpijskim igrama u Pekingu, a najbolji srpski teniser Novak Đoković osvojio bronzanu medalju.
2008. - Ruski milijarder Mihail Prohorov kupio najskuplju vilu na svijetu - bivšu kraljevsku palatu na francuskoj rivijeri .

 

[Manga Hilux]

Danas je srijeda, 17. avgust, 229. dan 2022. Do kraja godine ima 136 dana.

1552. - Završeno štampanje prve knjige u Beogradu, poznate kao "Beogradsko četvorojevanđelje". Knjigu je krupnim ćirilskim slovima, koja je rezao jeromanah Mardarije, štampao Trojan Gunduluć, član Dubrovačke kolonije u Beogradu, koji je nastavio posao kneza Radiše Dimitrijevića, poslije čije je smrti preuzeo štampariju. "Četvorojevanđelje" je dragocjen izvor za upoznavanje prilika u Beogradu sredinom 16. vijeka.
1753. - Rođen češki slavista Jozef Dobrovski, otac slavistike, tvorac češke gramatike i gramatike staroslovenskog jezika, središnja ličnost češkog narodnog preporoda. Proučavao je sve slovenske jezike i književnosti, posebno rad slovenskih prosvetitelja Ćirila i Metodija, slovenske azbuke i staroslovenski jezik. Djela: "Istorija češkog jezika i književnosti", "Gramatika češkog jezika", "Gramatika staroslovenskog jezika", slavističke zbirke "Slavin", "Slovanka".
1761. - Rođen srpski političar i pravnik Sava Popović, poznat kao Sava Tekelija, predsjednik Matice srpske, narodni dobrotvor. Velikim zaveštanjem od 150.000 forinti, nekoliko kuća i imanja, osnovao je 1838. u Budimpešti zadužbinu "Tekelijanum" pod upravom Matice srpske, kako bi srpskim đacima iz Vojvodine omogućio univezitetsko školovanje u glavnom gradu Ugarske. Aktivno je učestovovao u političkom životu ugarskih Srba i materijalno je pomogao Maticu srpsku, koja ga je 1838. izabrala za doživotnog predsjednika.
1786. - Rođen američki nacionalni junak i političar Dejvi Kroket, član Kongresa SAD od 1827. do 1831. i od 1833. do 1835. Poginuo je 1836. braneći sa teksaškim dobrovoljcima tvrđavu Alamo, u okršaju sa znatno nadmoćnijim meksičkim trupama.
1786. - Umro pruski kralj Fridrih Drugi Veliki, tipičan predstavnik pruskog militarizma, koji je tokom vladavine od 1740. do smrti stvorio od Pruske evropsku silu.
1850. - Umro argentinski general i nacionalni heroj Hose de San Martin, koji je sa Simonom Bolivarom predvodio južnoamerički pokret za nezavisnost, oslobodilac Argentine, Čilea i Perua od španske kolonijalne vlasti. Ukinuo je ropstvo, proklamovao slobodu štampe, osnivao biblioteke i nastojao da kulturno preporodi narod.
1868. - Umro kotorski moreplovac kapetan Ivo Vizin, prvi Jugosloven koji je oplovio Zemlju. Na putovanje oko svjeta je krenuo iz Belgije 11. februara 1852. malim brodom "Splendido", sa 11 članova posade i nesigurnim geografskim kartama, i poslije mnogih iskušenja uplovio u Trst 30. avgusta 1859. Tršćanska opština ga je proglasila počasnim građaninom i dodijelila mu počasnu zastavu za velike zasluge u pomorstvu.
1876. - Rođen srpski generalštabni pukovnik Dragutin Dimitrijević - Apis, glavni inspirator oficirske zavjere i ubistva kralja Aleksandra Obrenovića i kraljice Drage Mašin 11. juna 1903, čime je odlučujuće doprinio da se na srpski prijesto vrati dinastija Karađorđević. Kao načelnik obavještajnog odjeljenja Glavnog generalštaba srpske vojske povezao se sa nacionalnooslobodilačkim pokretima i organizacijama Srba van Srbije, a 1911. je sa nekoliko drugova osnovao tajnu organizaciju "Ujedinjenje ili smrt", poznatu i kao "Crna ruka", radi rušenja Otomanske imperije i Austro-Ugarske, da bi bio ostvaren narodni ideal - ujedinjenje srpstva. Uhapšen je u Prvom svjetskom ratu u decembru 1916. na Solunskom frontu zbog insceniranog atentata na regenta Aleksandra Karađorđevića. Poslije smrtne presude vojnog suda, donesene na montiranom procesu, sa još dvojicom oficira je strijeljan u junu 1917. Prilikom revizije Solunskog procesa 1953. utvrđeno je da su "atentat" inscenirali sam Aleksandar i Radikalna stranka i svi osuđeni su rehabilitovani.
1893. - Rođena američka filmska glumica Me Vest, koja se iskazala kao izuzetan komičar. Filmovi: "Seks", "Dijamantska Lili", "Nisam anđeo", "Klondajk Eni", "Svaki dan je praznik", "Idi na zapad, mladi čovječe", "Mura Brekendridž", "Učinila mu je krivo".
1896. - Džordž Karmak otkrio zlato u pritoci rijeke Klondajk u Kanadi, izazvavši jednu od najmasovnijih "zlatnih groznica".
1908. - Umro srpski pisac Radoje Domanović, najveći srpski satiričar, koji je oštro, kritički i duhovito slikao vlast ogrezlu u korupciju i nasilje, lažno rodoljublje i do servilnosti poslušno građanstvo. Poslije završetka Velike škole u Beogradu bio je nastavnik u Vranju, Pirotu i Leskovcu, a iz službe je otpušten kao protivnik režima Obrenovića. Od 1905. do smrti bio je šef korektora Državne štamparije u Beogradu. Uređivao je satirični list "Stradija". Počeo je realističkim pripovjetkama iz seoskog života, ali je ubrzo počeo da piše satiru, stvorivši djela univerzalne vrijednosti. Djela: satirične pripovijetke "Stradija", "Vođa", "Danga", "Mrtvo more", "Kraljević Marko po drugi put među Srbima".
1929. - Rođen američki pilot Frensis Geri Pauers, koji je oboren 1960. dok je iznad sovjetske teritorije letio špijunskim avionom "U-2", što je izazvalo veliku diplomatsku krizu SAD i SSSR. Pauers se tada spasio iskakanjem, zarobljen je i 1962. razmijenjen za jednog sovjetskog špijuna.
1941. - Njemački okupatori su u Drugom svjetskom ratu objesili o bandere na Terazijama u centru Beograda tijela petorice srpskih rodoljuba i ostavili ih da vise više dana. Prethodno su u dvorištu Gestapoa, zbog navodne terorističke aktivnosti, strijeljali studenta Milorada Pokrajca, krojačkog radnika Jovana Jankovića, obućara Svetislava Milina, seljaka iz okoline Sopota Velimira Jovanovića i borca Kosmajskog partizanskog odreda Ratka Jevića.
1943. - Rođen američki filmski glumac Robert de Niro, jedna od najvećih svjetskih filmskih zvijezda krajem 20. vijeka, dobitnik Oskara za uloge u filmovima "Kum Dva" i "Razjareni bik". Ostali filmovi: "Taksista", "Dvadeseti vijek", "Bilo jednom u Americi", "Lovac na jelene", "Njujork, Njujork", "Vrelina", "Obožavalac".
1945. - Vođa indonezijske borbe za nezavisnost dr Ahmed Sukarno poslije kapitulacije Japana u Drugom svjetskom ratu proglasio nezavisnost Indonezije, čemu se usprotivila Holandija. Poslije četvorogodišnje gerilske borbe protiv Holanđana i velikog pritiska svjetskog javnog mnjenja na Hag, Indonezija je postala nezavisna država 1949.
1960. - Afrička država Gabon stekla nezavisnost od Francuske.
1976. - U zemljotresu koji je izazvao katastrofalnu plimu, na filipinskom ostrvu Mindanao poginulo je oko 8.000 ljudi.
1985. - Od eksplozije automobila bombe, koju su u hrišćanski dio Bejruta podmetnli islamski teroristi, poginulo je 60 i ranjeno sto ljudi.
1987. - Njemački ratni zločinac Rudolf Hes, zamjenik Adolfa Hitlera, pronađen je mrtav pošto se objesio pomoću električnog kabla u ćeliji zatvora "Špandau". U maju 1941, navodno na svoju ruku, avionom je odletio u Škotsku s namjerom da kod britanske vlade izdejstvuje separatan mir s Njemačkom. Njegov prijedlog nije prihvaćen i kraj Drugog svjetskog rata je dočekao kao zarobljenik u Velikoj Britaniji. Na suđenju u Nirnbergu 1946. osuđen je za ratne zločine na doživotnu robiju.
1988 - Od eksplozije bombe podmetnute u vojni avion, ubrzo poslije polijetanja poginuo je pakistanski diktator general Mohamed Zija ul Hak, koji je na čelo države došao 1977, pošto je vojnim udarom oborio premijera Zulfikara Ali Buta i potom se proglasio šefom države. S predsjednikom Pakistana poginuo je i ambasador SAD u Islamabadu Arnold Rafel.
1990. - Irak dramatično zaoštrio zalivsku krizu saopštenjem da će zapadne civile smjestiti u vojne baze i ostale ključne objekte dok ne prođe ratna opasnost.
1996. - S kosmodroma u Bajkonuru u vasionu je poletjela prva Francuskinja Klaudija Andre Dešaj, koja je potom provela 16 dana u naučnoj misiji na ruskoj svemirskoj orbitalnoj stanici "Mir".
1998. - Predsjednika SAD Bila Klintona u Bijeloj kući četiri sata ispitivao nezavisni tužilac Kenet Star, poslije čega je šef američke države na televiziji opisao seksualne odnose s pripravnicom u Bijeloj kući Monikom Levinski kao "nepodobnu vezu".
1999. - U najtežoj prirodnoj katastrofi u istoriji Turske, u zemljotresu s epicentrom kod grada Izmir, 150 kilometara zapadno od Istanbula, poginulo je više od 30.000 ljudi.
2003. - Američki vojnici u Bagdadu ubili Rojtersovog kamermana Mazena Dane /43/. Ubistvo osudili Komitet za zaštitu novinara /CPJ/ iz NJujorka i organizacija Reporteri bez granica /RSF/ iz Pariza i pozvali SAD da sprovedu punu isteagu.

 

[Tiha*Reka]

18. avgust 2022.

- 1201. - Osnovan je letonski grad Riga.
- 1227. - Umro je mongolski osvajač Džingis Kan. Bio je osnivač i prvi veliki kan Mongolskog carstva, koje je postalo najveće svetsko carstvo u istoriji nakon njegove smrti. Džingis je došao na vlast tako što je ujedinio mnoga nomadska plemena Severoistočne Azije. Nakon što je osnovao carstvo i proglasio se za "Džingis-kana", pokrenuo je invaziju Mongola i osvojili su većinu Evroazije. Pre nego što je Džingis-kan umro, odredio je Ogataj-kana za svog naslednika. Džingis-kan je umro 1227. godine
- 1503. - Umro je rimski papa Aleksandar VI. Bio je papa od 1492. do 1503. godine. Jedan je od najkontroverznijih papa iz doba renesanse i najpoznatiji predstavnik porodice Bordžija.
- 1648. - Turski sultan Ibrahim I je smenjen i ubijen. Nasledio ga je Muhamed IV.
- 1708. - Britanci su zauzeli Sardiniju.
- 1750. - Rođen je italijanski kompozitor i dirigent Antonio Salijeri. On je bio ključna figura u razvoju opere u poznom 18.veku. Bečki dvor ga je postavio za direktora italijanske opere i na tom položaju se zadržao od 1774. do 1792. godine. Tokom svoje karijere, provodio je vreme pišući dela za operske kuće u Veneciji, Rimu i Parizu.
- 1765. - Umro je Franc I, car Svetog rimskog carstva. Sa svojom suprugom Marijom Terezijom utemeljio je vladarsku lozu Habzburg-Lotaringen.
- 1805. - Srpski ustanici su prvi put porazili redovnu tursku vojsku u bici na brdu Ivankovac kod Ćuprije.
- 1812. - Napoleon Bonaparta je u bici kod Smolenska porazio rusku vojsku i nastavio da napreduje prema Moskvi.
- 1830. - Rođen je Franc Jozef, car Austrije i kralj Ugarske, Bohemije, Dalmacije, Hrvatske i Slavonije od 2. decembra 1848. do svoje smrti 21. novembra 1916. godine .
- 1850. - Umro je Onore de Balzak, francuski romanopisac koji se smatra ključnim autorom realizma. Ljudska komedija zajednički je naziv za njegove romane, međusobno povezane, u kojima je nastojao da pruži sliku o svom vremenu, društvenim i istorijskim, filozofskim kretanjima, da prikaže život svih društvenih klasa i slojeva, da osvetli tajne čovekove psihe.
- 1870. - U bici kod Gravelota, najvećoj bici u Francusko-pruskom ratu Prusi su pobedili Francuze i naneli im teške gubitke (više od 30.000 poginulih).
- 1872. - Umro je Petar Preradović, srpski pisac. Odmalena odvojen od porodice i školovan na nemačkom jeziku, Petar Preradović je pokatoličen, ponemčen i skoro potpuno je zaboravio materinji jezik. Priključio se ilirskom pokretu u čijoj je "drugoj fazi", uz Stanka Vraza i Ivana Mažuranića, postao najuticajniji pesnik. Prva štampana pesma bila je "Zora puca, biće dana", objavljena 1. januara 1844. godine, u prvom broju u Zori dalmatinskoj. Prva manja zbirka pesama štampana 1846. godine pod naslovom prvenci. Napisao je 1856. godine svoju autobiografiju pod naslovom "Čerte moga života", a postoji i rukopis "Nacrt mog života".
- 1877. - Asaf Hal je otkrio Marsov satelit Fobos.
- 1896. - Francuska je okupirala Madagaskar i proglasila ga kolonijom. Madagaskar je nezavisnost stekao 1960.
- 1912. - Rođena je italijanska književnica Elsa Morante. Bila je jedna od najvećih italijanskih pesnikinja i književnica. Bila je veoma mlada kada je počela prvi put da piše mini-romane, da se bavi poezijom i ozbiljnom literaturom. Njene priče su uvek bile objavljivane iako je u to vreme u Italiji fašizam bio na vlasti. Stekla je brzo veliku popularnost i baš zbog toga fašistički režim nije mogao direktno da je napadne, jer bi to izazvalo bes Italijana. 1936. godine upoznala je poznatog italijanskog pisca Alberta Moraviju, a u aprilu 1941. godine udala se za njega. Elsa Morante i Alberto Moravija su se razveli 1961. godine, a taj je događaj posebno uticao na rad književnice kao i na njenu psihu. 1983. godine pokušala je da izvrši samoubistvo, a umrla je 1985. zbog infarkta nakon jedne hirurške operacije. Najpoznatija dela Else Morante su: Neistina i Čini, Arturovo ostrvo, Andaluzijski šal, Istorija, Ulica Anđela, Deca spašavaju svet i Tajna igra.
- 1914. - Nemačka je objavila rat Rusiji;
- Predsednik SAD Vudro Vilson je proglasio neutralnost SAD u Prvom svetskom ratu.
- 1932. - Rođen je Lik Montanjije, francuski virusolog, dobitnik Nobelove nagrade za fiziologiju ili medicinu (2008). Godine 1983. izolovao je HIV virus i nazvao ga je LAV, jer je u početku ovaj virus usko povezivan sa limfnim sistemom. Montanjije je 1990. izneo tvrdnju da HIV virus ne može sam da izazove sidu, već da je potrebno prisustvo kofaktora za koji je on verovao da je mikoplazma. Montanjije je jedan od osnivača Svetske fondacije za prevenciju side. Dobitnik je više od 20 značajnih nagrada i priznanja. Preminuo je u februaru 2022. godine.
- 1948. - U Beogradu je potpisana Dunavska konvencija, kojom je dogovoreno da u upravljanju Dunavom i njegovom plovidbom učestvuju samo priobalne zemlje. Osnovana je i Dunavska komisija sa sedištem u Budimpešti.
- 1952. - Rođen je Patrik Svejzi, američki glumac, plesač i pevač-kompozitor. Najpoznatije uloge je ostvario u filmovima Prljavi ples, Duh, Tačka prekida, Ništa bez mame i serijalu Sever i jug. Umro je 14. septembra 2009. godine, u 58. godini života.
- 1960. - U Ilinoisu u SAD plasirana je na tržište prva oralna pilula za kontracepciju "Enovid 10".
- 1964. - Sportistima Južne Afrike zabranjeno je da učestvuju na Olimpijskim igrama zbog politike aparthejda u toj zemlji.
- 1964. - Austealija i Novi Zeland su odlučile da povuku svoje vojnike iz Vijetnamskog rata.
- 1994. - Umro je Ričard Lorens Milington Sing, britanski biohemičar, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju za pronalazak partitivne hromatografije.
- 2000. - Indijansko pleme za koje se verovalo da je nestalo pre 80 godina, locirano je u džunglama amazonske države Akre u Brazilu.
- 2001. - U velikim požarima, posle višenedeljne suše u državi Vašington, izgorilo je više od 37.200 hektara širom istočnog dela zemlje.
- 2001. - Predsednik Pakistana Pervez Mušaraf je podneo ostavku usled mogućnosti opoziva.

 

[Manga Hilux]

Danas je petak, 19. avgust, 231. dan 2022. Do kraja godine ima 134 dana.

14. - Umro rimski državnik Gaj Julije Cezar Oktavijan Avgust, prvi rimski car, usvojeni sin Gaja Julija Cezara. Godinu dana poslije ubistva Cezara, 44. prije nove ere, kao komandant senatske vojske kod Mutine potukao je Marka Antonija, ali je ubrzo s njim i Markom Emilijem Lepidom sklopio trijumvirat. Poslije druge pobjede nad Antonijem kod Akcijuma 31. prije nove ere, pod imenom Avgust, preuzeo je svu vlast i ukinuo republiku. Zaveo je novi oblik vladavine i administracije, poznat kao principat. Uljepšao je Rim mnogim građevinama, pomagao nauku i umjetnost i njegova vladavina je najsjajniji period rimske istorije, nazvana "Avgustov vijek" ili "Zlatni vijek".
1646. - Rođen engleski astronom Džon Flemstid, osnivač opservatorije u Griniču.
1662. - Umro francuski matematičar, fizičar, pisac i filozof Blez Paskal, koji je postavio osnove računa vjerovatnoće. Veoma mlad se istakao otkrićima iz geometrije i fizike: u 16. godini objavio je raspravu o konusnim presjecima, a u 18. dovršio konstruisanje matematičke mašine, koja je obavljala četiri osnovne računske operacije. Prvi je matematički tretirao problem vjerovatnoće u hazardnim igrama i sa francuskim matematičarom Pjerom Fermaom je postavio osnove računa vjerovatnoće. Izumio je i hidrauličnu presu i utvrdio da pritisak vazduha opada sa visinom i da se pomoću barometra može utvrditi visina planina. Do 24. godine se bavio samo matematikom i fizikom, a potom i književnošću i filozofijom. Povukavši se u manastir jansenističkog reda Por-Roajal, napisao je protiv jezuita čuvena "Pisma jednom provincijalcu". Djelo "Misli" su fragmenti njegove nedovršene apologije hrišćanstva.
1691. - Austrijanci su kod Slankamena, pod komandom feldmaršala Ludviga Vilhelma Badenskog, potukli Turke koje je predvodio veliki vezir Mustafa Đuprilić. U bici, u kojoj je na strani Austrijanaca učestvovalo i oko 10.000 Srba pod komandom Jovana Monasterlije, Turci su potpuno razbijeni i, osim velikog vezira poginulo je 18 paša, stotinjak oficira i oko 20.000 vojnika, a Austrijanci su imali oko 7.000 poginulih i ranjenih.
1819. - Umro škotski inženjer i fizičar Džejms Vat, pronalazač parne mašine 1765, čime je omogućio industrijsku revoluciju. U blizini Birmingema osnovao je prvu fabriku za izradu parnih mašina. Unaprijedio je nizom otkrića nauku o toploti. NJemu u čast mjerna jedinica za snagu nazvana je "vat", a instrument za mjerenje električne snage "vat-metar".
1871. - Rođen američki pilot i konstruktor aviona Orvil Rajt, pionir avijacije, koji je 1903. sa bratom Vilburom, u avionu njihove izrade, izveo prvi let u istoriji vazduhoplovstva. Let je trajao 59 sekundi i avion je preletio 285 metara. Braća Rajt su već 1905. konstruisala avion koji je preletio 39 kilometara. Osnovali su 1909. "Ameriken Rajt kompani" za proizvodnju aviona i iste godine vojsci SAD isporučili prvi borbeni avion "signal korps prvi".
1878. - Poslije žestokih uličnih borbi austrougarske trupe ušle u Sarajevo. Mjesec dana ranije, odlukom Berlinskog kongresa, Austro-Ugarska je dobila pravo da na 30 godina okupira BiH i u njoj "zavede red i mir".
1883. - Rođena Francuskinja Gabrijela Koko Šanel, jedan od svjetskih "modnih diktatora" 20. vijeka, koja je skoro šest decenija suvereno vladala visokom pariskom modom.
1902. - Rođen američki pisac Ogden Neš, veoma plodan pjesnik, čija se humoristička poezija odlikuje krajnje slobodnom formom i nekonvencionalnom mišlju. Pisao je i "ozbiljnu" poeziju, u kojoj je ispoljio dubinu osjećanja i sklonost ka filozofskom posmatranju života. Djela: zbirke pjesama "Štihovi", "Smiješna smješa Ogdena Neša", "Ovdje sam i sam tuđinac", "Porodični sastanak", "Dobre namjere", "Onamo ne možete odavde".
1929. - Umro ruski baletski koreograf Sergej Pavlovič Djagiljev, jedan od najvećih koreografa u istoriji baleta, osnivač čuvene grupe "Ruski balet", koja je sa izuzetnim uspjehom nastupala od 1909. do 1929. Okupio je sjajne baletske igrače, kompozitore i slikare, a briljatno izvedeni baleti pod njegovim rukovodstvom - poput "Žar-ptice", "Petruške", "Popodneva jednog fauna", "Posvećenja proljeća", "Trorogog šešira" - vrhunac su baletske umjetnosti.
1936. - Španskog pisca, muzičara i slikara Federika Garsiju Lorku, jednog od najvećih liričara 20. vijeka, u Španskom građanskom ratu ubili španski fašisti. Njegove pjesme - krik protiv dehumanizacije i društvenih nepravdi - natopljene su sveobuhvatnim osjećanjem smrti i stradanja i iskazane duboko samosvojnim jezikom, premda po formi bliske nadrealističkom modelu. Djela: zbirke pjesama "Ciganski romansero", "Pjesnik u NJujorku", "Knjiga pjesama", "Pjesme", "Tamaritski divan", poema "Kante Hondo", tužbalica "Plač za Ignasijem Sanćesom Mehijasom", drame "Leptirove čarolije", "Marijana Pineda", "Čudesna obućarka", "Don Kristobalovo malo pozorište", "Ljubav don Perlimplina", "Belise u njihovom vrtu", "Donja Rosita neudata", "Krvava svadba", "Jerma", "Dom Bernarde Albe".
1942. - Britanske i kanadske trupe izvele su desant kod Dipea u Francuskoj, pokušavajući da unište njemačka postrojenja obalske odbrane i potisnu Nijemce, ali je poduhvat katastrofalno okončan. Od oko 6.000 savezničkih vojnika samo 2.500 se vratilo, a ostali su poginuli ili zarobljeni.
1945. - U Vijetnamu pod rukovodstvom Ho Ši Mina otpočela "avgustovska revolucija" protiv francuskih kolonijalnih trupa, prva etapa oružanog otpora vijetnamskog naroda, koja je poslije samo dvije sedmice omogućila proglašenje Demokratske Republike Vijetnam. Francuska je odbila da prizna tu državu, ali je Sjeverni Vijetnam stekao nezavisnost 1954. zahvaljujući vojnim pobjedama oslobodilačkog pokreta "Vijetmin".
1953. - U vojnom udaru, koji su organizovali Amerikanci, zbačen je iranski premijer Mohamad Mosadek i šah Mohamad Reza Pahlavi se vratio u zemlju.
1960. - Sovjetski satelit "sputnjik 5" lansiran u orbitu oko Zemlje, noseći pse "Belku" i "Strelku".
1966. - U istočnoj Turskoj u zemljotresu poginulo više od 2.000 ljudi.
1974. - Ambasador SAD na Kipru Rodžer Dejvis ubijen tokom antiameričkih demonstracija u Nikoziji.
1978. - U požaru koji su islamski teroristi podmetnuli u pozorište u iranskom gradu Abadan poginulo više od 400 ljudi.
1979. - Ruski kosmonauti Vladimir Ljakov i Valerij Rjumin vratili se na Zemlju vasionskim brodom "sojuz 34" poslije rekordnih 175 dana provedenih u svemiru.
1980. - U požaru, koji je prilikom prinudnog slijetanja na aerodrom u Rijadu zahvatio saudijski avion, poginuo 301 putnik i član posade.
1983. - Umro jugoslovenski državnik Aleksandar Ranković, potpredsjednik SFRJ i član najužeg rukovodstva vladajućeg Saveza komunista Jugoslavije do smjenjivanja sa svih funkcija 1966. godine. Poslije zavođenja Šestojanuarske diktature 1929. osuđen je na šest godina robije zbog ilegalne komunističke aktivnosti, a 1940. je postao član Politbiroa Komunističke partije Jugoslavije. U Drugom svjetskom ratu je rukovodio pripremama za ustanak protiv okupatorske njemačke vojske i nacistička policija Gestapo ga je uhapsila u Beogradu krajem jula 1941. Poslije hapšenja je zvjerski mučen i potom prebačen u bolnicu radi liječenja, gde je držan pod stražom, ali su ga oslobodili, smjelom akcijom, beogradski skojevci. Kao organizacioni sekretar KPJ i član Vrhovnog štaba partizanskih jedinica osnovao je 1944. službu bezbjednosti pod nazivom Odjeljenje za zaštitu naroda (OZNA). Poslije rata bio je ministar unutrašnjih poslova i potpredsjednik savezne vlade. U političkom obračunu s njim, na Četvrtom plenumu Centralnog komiteta SKJ 1966. na Brionima, jugoslovenski predsjednik Josip Broz ga je optužio za zloupotrebe Službe državne bezbjednosti i "grupašku i antipartijsku djelatnost" i lišen je svih funkcija, mada javnosti nisu predočeni uvjerljivi dokazi na osnovu kojih je eliminisan iz političkog života.
1991. - Pokušan državni udar protiv sovjetskog predsjednika Mihaila Gorbačova. Ukazom potpredsjednika SSSR Genadija Janajeva s vlasti je skinut Gorbačov, s obrazloženjem da "zbog zdravstvenih razloga nije u mogućnosti da izvršava obaveze predsjednika SSSR".
1994. - Umro američki hemičar Linus Karl Pauling, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1954. i Nobelove nagrade za mir 1962. Prvu je dobio za primjenu kvantne mehanike u istraživanju strukture molekula, a drugu za uporno nastojanje da se uspostavi međunarodna kontrola nuklearnog oružja i zabrane probe atomskih bombi.
1996. - Šest ruskih, francuskih i američkih kosmonauta susrelo se na Međunarodnoj kosmičkoj stanici "Mir", uključujući Klodi Andre Deze, prvu Francuskinju u kosmosu, koja je tog dana na tu rusku kosmičku stanicu lansirana ruskom raketom "sojuz-U".
2003. - Od eksplozije kamiona bombe u štabu UN u Bagdadu poginuluo 23 ljudi, uključujući specijalnog izaslanika UN za Irak Serđa Vijera de Mela (55), a više desetina povrijeđeno. Odgovornost za napad, dva dana kasnije, preuzela do tada nepoznata islamistička grupa koja sebe naziva "Naoružana prethodnica druge Muhamedove armije".
- Danas je Preobraženje - dan kada se, prema hrišćanskom predanju, Isus Hristos na visokoj gori Tavor preobrazio pred apostolima Petrom, Jakovom i Jovanom. "Njegovo lice zasijalo je kao sunce, a haljine njegove postadoše bijele kao snijeg", kaže predanje. U crkvama se tog dana osveštava grožđe, a u narodu postoji vjerovanje da to voće ne treba jesti prije Preobraženja. Od tog dana obično prestaju velike vrućine, a noći postaju svježije, pa je i nastala izreka da se od tada "preobražava i gora i voda.

 

[Tiha*Reka]

20. avgust 2022.

- 1741. - Ruski moreplovac danskog porekla Vitus Jonas Bering otkrio je Aljasku.
- 1847. - Rođen je poljski književnik i novinar Boleslav Prus. Bio je vodeća figura u poljskoj književnosti. Sa 25 godina 1872. godine započeo je novinarsku karijeru u Varšavi. Počeo je da piše kratke priče, u čemu je imao uspeha, a od 1884. do 1895. napisao je četiri najznačajnije knjige.
- 1860. - Rođen je Remon Poenkare, francuski političar, predsednik Francuske od 1913. do 1920. godine. Bio je ministar u više navrata i jedan od najznačajnijih figura u Trećoj francuskoj republici i jedan od najznačajnijih ljudi za vreme Prvog svetskog rata.
- 1872. - Prestao je da izlazi list "Danica", najznačajniji književni časopis srpskog romantizma, koji je od februara 1860. tri puta mesečno štampan u Novom Sadu. List, koji je okupljao mlade srpske pesnike romantičare, Jakova Ignjatovića, Đuru Jakšića, Jovana Jovanovića Zmaja, Lazu Kostića, pokrenuo je i uređivao pisac i pravnik Đorđe Popović.
- 1873. - Rođen je Gotlib Elijel Sarinen, finsko-američki arhitekta. Bio je čuven po ar nuvo građevinama početkom 20. veka. Njegov prvi veliki rad bio je izložen u finskom paviljonu na Svetskom sajmu 1900. u Parizu. Njegovi rani radovi kasnije su nazivali Finski nacionalni romantizam. Jedan od tih radova je glavna železnička stanica u Helsinkiju, koju je dizajnirao 1904., a koja je izgrađena od 1910. do 1914. godine. Dobio je prvu nagradu na međunarodnom takmičenju za izradu plana grada Revala. Od 1917. do 1918. radio je na izradi plana za veliki Helsinki. Dizajnirao je i novčanice finske marke, koje su odštampane 1922.
- 1877. - Rođen je Jovan Skerlić, srpski književni kritičar i istoričar književnosti. Izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije 3. februara 1910. godine. Njegov životni moto glasio je: "Živeti - znači raditi!". Život mu je bio neprekidan, naporan rad. On nije znao za odmor, niti je mario za umor, "sve dokle njegov premoreni i u radu sagoreli organizam nije klonuo pred čeljustima smrti". Jovan Skerlić preminuo je iznenada u 37. godini, 15. maja 1914. godine.
- 1884. - Nakon četiri godine gradnje, svečano je otvorena zgrada Beogradske železničke stanice sa koje je u narednim danima krenuo prvi voz tek izgrađenom prugom Beograd-Niš.
- 1887. - Rođen je Georgij Vernadski, rusko-američki istoričar. Od 1927. do penzionisanja 1956. predavao je na Univerzitetu Jejl.
- 1890. - Rođen je Hauard Filips Lavkraft, američki pisac, poznat po delima horora, fantastike i naučne fantastike. Najpoznatija dela Hauarda Filipsa Lavkrafta su: Boja izvan ovog svemira, Danički užas, Šaptač u tami, Planine ludila i druga dela.
- 1901. - Rođen je Salvatore Kvazimondo, italijanski pesnik, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1959. godine. Smatra se jednim od najznačajnijih italijanskih pesnika 20. veka.
- 1922. - Rođen je Bogdan Bogdanović, srpski arhitekta, graditelj, umetnik, filozof i pedagog, gradonačelnik Beograda od 1982. do 1986. Značajan je neimar memorijalne arhitekture, spomen-obeležja podignutih u drugoj polovini 20. veka, žrtvama fašizma u Drugom svetskom ratu, širom SFR Jugoslavije. Najznačajniji spomenici Bogdana Bogdanovića nalaze se u Beogradu, Jasenovcu, Prilepu, Mostaru, Kruševcu i i Leskovcu.
- 1929. - Rođen je Miodrag Radovanović, srpski glumac. Glumio je u brojnim filmovima i TV serijama, a najpoznatija uloga mu je bila u TV seriji Salaš u Malom Ritu.
- 1933. - Rođen je srpski glumac Predrag Milinković. Igrao je u preko dve stotine filmova. Jedna od njegovih najznačajnijih uloga je bila u serijalu Stripomanija gde je igrao batlera Dezmonda, pomoćnika Ripa Kirbija. Objavio je knjigu "Susreti" 1997. godine.
- 1937. - Rođen je Andrej Končalovski, ruski reditelj, scenarista i producent. Dobitnik je glavne nagrade Kanskog festivala, kao i Srebrnog lava za najbolju režiju na Venecijanskom festivalu. Dobitnik je i drugih nagrada i priznanja, između kojih i francuskog ordena legije časti.
- 1940. - U gradu Meksiku smrtno je ranjen ruski revolucionar jevrejskog porekla Lav Davidovič Bronštajn, poznat kao Lav Trocki, jedan od vođa Oktobarske revolucije. Ubistvo je planinarskim pijukom izvršio španski komunista Ramon Merkader, po Staljinovom nalogu. Trocki, koji je po dolasku Staljina na vlast bio njegov blizak saradnik, a potom žestok protivnik, podlegao je ranama narednog dana.
- 1944. - Crvena armija je pokrenula Jaši-Kišinjevsku operaciju protiv nemačko-rumunskih snaga, posle koje je Rumunija objavila rat Nemačkoj.
- 1945. - Indonezija je dobila nezavisnost.
- 1949. - Mađarska skupština prihvatila je sovjetski model državnog uređenja i promenila naziv države u Narodna Republika Mađarska.
- 1950. - U Dubrovniku (FNRJ) je otvorena 9. šahovska olimpijada. To je prva šahovska olimpijada koja je organizovana posle 11 godina pauze, nastale prvenstveno zbog Drugog svetskog rata, ali i kasnijih nesporazuma u Međunarodnoj šahovskoj organizaciji (FIDE) nastalih uglavnom iz političkih razloga, kao manifestacija blokovske podele i posledica Hladnog rata.
- 1960. - Sletanjem Sputnjika V u kom su letele keruše Belka i Strelka, 40 miševa i dva pacova je izvršeno prvo uspešno vraćanje živih bića iz orbite na Zemlju.
- 1961. - Umro je Persi Vilijams Bridžman, američki fizičar koji je 1946. godine dobio Nobelovu nagradu za fiziku "za otkriće aparata koji proizvodi ekstremno visoke pritiske i za otkrića na polju fizike visokih pritisaka".
- 1968. - Trupe SSSR i drugih članica Varšavskog pakta ušle su u Čehoslovačku da bi onemogućile sprovođenje reformi Aleksandra Dubčeka ("Praško proleće").
- 1975. - SAD su lansirale iz Kejp Kanaverala svemirski brod "Viking I" na Mars, gde je stigao u julu 1976.
- 1978. - Umro je Miodrag Borisavljević, srpski pisac. Bio je majstor ratnih priča i priča o fenomenima lova i ribolova. Najpoznatija dela su mu zbirke pripovedaka Vukovi, Među ljudima, Zaboravljeni svet, Na zemlji, Iz podunavskih šuma, Novele, Svetlosti u tami, Šumskim stazama i Između dva sveta. Umro je 1978. godine u Beogradu.
- 1980. - Italijanski alpinista nemačkog porekla Rajnhold Mesner je prvi uspeo da se sam popne na najviši vrh sveta Mont Everest bez upotrebe kiseonika. Mesner je jedan od retkih alpinista koji je osvojio svih 14 vrhova viših od 8.000 metara - koliko ih ukupno ima na svetu.
- 1988. - U Titogradu (Podgorici) i Kolašinu počeli su masovni mitinzi protiv tadašnjeg komunističkog rukovodstva Crne Gore. Narednih meseci masovni protesti zahvatili su celu republiku, partijsko i republičko rukovodstvo podnelo je ostavke u januaru 1989., a na vlast su došli Momir Bulatović, Milo Đukanović i Svetozar Marović.
- 1988. - Stupio je na snagu sporazum o prestanku osmogodišnjeg rata između Irana i Iraka, koji su posrednici UN postigli sa zaraćenim stranama 8. avgusta.
- 1991. - Više od 100.000 ljudi se okupilo ispred zgrade Vrhovnog sovjeta SSSR u znak protesta protiv državnog udara čiji je cilj bio da se zbaci predsednik Mihail Gorbačov. U Moskvi je uveden policijski čas, Boris Jeljcin ukazom je preuzeo komandu nad oružanim snagama SSSR lociranim u Rusiji.
- 1991. - Estonija je proglasila nezavisnost od Sovjetskog Saveza.
- 1994. - Na Palama, Republika Srpska i Republika Srpska Krajina proglasile su ujedinjenje i usvojile dokument o prisajedinjenju SR Jugoslaviji.
- 1994. - Umro je Aleksandar Petrović, jugoslovenski reditelj. Smatra se jednim od začetnika Jugoslovenskog crnog talasa. Napisao je i nekoliko knjiga o filmu. Njegov film "Tri" nominovan je za Oskara 1966. godine, a sledeće godine i čuveno ostvarenje "Skupljači perja", koje osvaja i nagradu na Kanskom festivalu. Jedan od njegovih najpoznatijih filmova je remek-delo "Biće skoro propast sveta", koji se smatra jednim od vrhunskih dometa jugoslovenske kinematografije. Petrović je inspiraciju za taj film pronašao u romanu Fjodor Dostojevskog "Zli dusi". Filmovi koje je režirao su: Uz druga je drug, Let nad močvarom, Petar Dobrović, Jedini izlaz, Putevi, Rat - ratu, Dvoje, Dani, Zapisnik, Tri, Sabori, Skupljači perja, Biće skoro propast sveta, Majstor i Margarita, Grupni portret sa damom i Seobe.
- 1996. - Ruske trupe opkolile su Grozni, a hiljade izbeglica napustile su glavni grad Čečenije. Rat u Čečeniji počeo je u decembru 1994. kada je Boris Jeljcin poslao trupe da uguše pokret za nezavisnost republike u sastavu Ruske federacije.
- 1996. - U udesu transportnog aviona "Iljušin 76" ruske kompanije "Sper erlajns" blizu piste beogradskog aerodroma u Surčinu, poginulo je svih 12 ljudi u letelici. Prethodno je avion, koji je iz Beograda poleteo ka Malti, zbog otkazivanja navigacione opreme i sistema radio veza, kružio nad gradom oko tri sata, pokušavajući da se oslobodi goriva, ali je prilikom prinudnog sletanja promašio pistu.
- 1998. - SAD su bombardovale jednu fabriku u Sudanu i nekoliko poligona za vojnu obuku u Avganistanu, tvrdeći da su mete povezane sa terorističkim napadima na ambasade SAD u Keniji i Tanzaniji 13 dana ranije u kojima je poginulo najmanje 226 ljudi.
- 2000. - Lider pokreta za nezavisnost Istočnog Timora, Hose Aleksandar Gusmao predao je komandu nad gerilskom armijom, nakon čega će svoju moć jačati sa pozicije civilnog političara.
- 2001. - Džinovska panda u istraživačkom centru u Sečuanu u Kini, rodila je blizance, što je drugi par blizanaca u ovoj godini u okviru kineskog programa za očuvanje i uzgajanje pandi.
- 2020. - Umro je srpski i jugoslovenski glumac Zoran Miljković. Ostao je upamćen po brojnim ulogama u pozorištu "Duško Radović", kao i po brojnim epizodnim ulogama u domaćim serijama i filmovima.

 

[Tiha*Reka]

21. avgust 2022.

- 1690. - Austrijski car Leopold I doneo je ukaz, poznat kao "Privilegij", kojim su Srbi na teritoriji Austrije dobili određene povlastice. "Privilegij" je garantovao slobodu vere, upotrebu julijanskog kalendara i pravo izbora arhiepiskopa i drugih sveštenika.
- 1897. - Engleski lekar Ronald Ros otkrio je vrstu komaraca koji prenose malariju, što je bilo presudno za suzbijanje bolesti koja je uzrokovala smrt miliona ljudi. Jedan je od prvih dobitnika Nobelove nagrade za medicinu, 1902. godine.
- 1909. - Rođen je Nikolaj Bogoljubov, sovjetski matematičar i teorijski fizičar poznat po svom značajnom doprinosu kvantnoj teoriji polja, klasičnoj i kvantnoj statističkoj mehanici, kao i teoriji dinamičkih sistema. Dobitnik je Dirakove nagrade 1992. godine.
- 1911. - Italijanski konobar Vićenco Peruđa ukrao je iz pariskog muzeja "Luvr" sliku "Mona Liza" Leonarda da Vinčija. Slika je nađena i vraćena u muzej 1913.
- 1938. - Rođen je Keni Rodžers, američki pevač, tekstopisac, glumac i muzički producent. Jedan je od najuspešnijih američkih kantri muzičara. Dva njegova albuma uvršteni su u "200 najuticajnijih kantri albuma ikada". Član je Kuće slavnih kantri muzike. Preminuo je 20. marta 2020. godine.
- 1944. - U Dambarton Ouksu kod Vašingtona počela je konferencija predstavnika SSSR, SAD, Ujedinjenog Kraljevstva i Kine o osnivanju četiri glavna organa UN, a to su Savet bezbednosti, Generalna skupština, Međunarodni sud pravde i stalni sekretarijati.
- 1945. - Fizičar Hari K. Daglijan, mlađi smrtinosno je ozračen tokom eksperimenta sa "demonskim jezgrom" u Nacionalnoj laboratoriji Los Alamos.
- 1945. - Rođen je Bazil Poledoris, američki kompozitor grčkog porekla. Najpoznatiji je po radu u filmovima poput Konan varvarin, Robokap i Lov na Crveni oktobar. Poledoris je osvojio Emi nagradu 1989. godine. Mnogi smatraju da je muziku u filmu Konan varvarin, najbolja filmska muzika koja je ikada napisana u istoriji. Umro je 8. novembra 2006. , u Los Anđelesu, u 61. godini od raka.
- 1947. - Rođen je Želimir Altarac Čičak, sarajevski promoter rok muzike, DJ i novinar, jedna od najznačajnijih muzičkih ličnosti sa područja Sarajeva i BiH. Bio je direktan učesnik razvoja sarajevske pop rok škole i učesnik velikog broja glavnih muzičkih događanja u Bosni i Hercegovini i SFRJ. Najuspešniju saradnju Čičak ostvaruje sa grupom Indeksi, odnosno sa gitaristom i kompozitorom Slobodanom Kovačevićem Bodom. Uradio je tekstove za neke od ključnih pesama Indeksa, kao što su "Negdje na kraju u zatišju" (1965) i "Svijet u kome živim". Za svoj rad dobitnik je mnogih priznanja. Preminuo je 26. marta 2021. godine u Sarajevu od posledica korona virusa.
- 1959. - Havaji su postali 50. savezna država u sastavu Sjedinjenih Država.
- 1961. - Džomo Kenijata, nacionalni lider Kenije, pušten je iz zatvora posle devet godina robije na koju su ga osudile britanske vlasti pod optužbom da je vođa nacionalističke organizacije Mau Mau. Po povratku u Najrobi postao je predsednik Kenijske afričke nacionalne unije, a po proglašenju nezavisne Republike Kenije postao je predsednik i premijer.
- 1968. - Trupe članica Varšavskog pakta, izuzev Rumunije, okupirale su Čehoslovačku. Oko 200.000 vojnika zauzelo je sve značajne punktove u zemlji. Time je ugašeno "Praško proleće", pokušaj Komunističke partije ČehoslovačkeSR sa Aleksandrom Dubčekom na čelu da reformiše sistem. Tom okupacijom ustoličen je princip "ograničenog suvereniteta" istočnoevropskih komunističkih zemalja.
1983. - Vođa filipinske opozicije Benjino Akino ubijen je po izlasku iz aviona na aerodromu u Manili prilikom povratka iz trogidišnjeg izbeglištva u SAD. Ubistvo je organizovao filipinski diktator Ferdinand Markos, uklonivši tako najozbiljnijeg protivkandidata na izborima 1984. godine.
- 2000. - Slovenački plivač Martin Strel, koji je pod motom "Za mir, prijateljstvo i čiste vode" plivao Dunavom od izvorišta u Nemačkoj do ušća u Crno more, oborio je rekord i ušao u Ginisovu knjigu s više od 2.900 preplivanih kilometara. Strel je u pohod krenuo 25. juna.
- 2003. - Osnovan je Vojni muzički centar kopnene vojske Oružanih snaga Ukrajine.

 

[Tiha*Reka]

22. avgust 2022.

- 1138. - Englezi su porazili škotskog kralja Davida I u bici zastava u Jorkširu.
- 1485. - Engleski kralj Ričard III je poginuo u bici kod Bosvorta, čime je okončan Rat ruža i na presto došao Henri VII iz nove dinastije Tjudor.
- 1642. - U Engleskoj je počeo građanski rat pristalica krune i i Parlamenta posle izjave kralja Čarlsa I Stjuarta da su članovi parlamenta izdajnici.
- 1791. - Izbila je pobuna robova u francuskoj koloniji San Domingo, čime je počela Haićanska revolucija.
- 1848. - Rođen je srpski i jugoslovenski general Pavle Jurišić Šturm. Učestvovao je u srpsko-turskim ratovima kao poručnik, da bi bio odlikovan i unapređen u čin kapetana. Učestvovao je i u bici na Slivnici tokom Srpsko-bugarskog rata. Posle tog rata je više puta premešten da bi bio pwnzionisan avgusta 1900. godine. U službu je vraćen godinu dana kasnije. U Prvom balkanskom ratu je bio komandant Drinske divizije prvog poziva i sa njom je učestvovao u Kumanovskoj bici, posle koje je dobio čin generala. U Prvom svetskom ratu je postao komandant Treće srpske armije i njome je komandovao u Cerskoj i Kolubarskoj bici. Odlikovan je Ordenom Karađorđeve zvezde zvezde, Ordenom Belog orla i brojnim drugim odlikovanjima. Preminuo je u Beogradu 13. januara 1922. godine, od posledica zapaljenja pluća. Sahranjen je sa svim počastima na Novom groblju.
- 1859. - Zbog ratnih neuspeha, finansijakog sloma i policijskog nasilja u svim krajevima Austrijskog carstva car Franc Jozef smenio je ministra unutrašnjih poslova Aleksandra Baha, poznatog po sprovođenju apsolutističke i centralističke politike, "Bahovog apsolutizma".
- 1862. - Rođen je francuski kompozitor Klod Debisi. Zajedno sa Morisom Ravelom, smatra se jednom od najistaknutijih ličnosti u oblasti impresionističke muzike . Debisi je bio ne samo jedan od najvažnijih francuskih kompozitora već je bio i središnja figura cele evropske muzike na prelazu iz devetnaestog u dvadeseti vek. Izvođenje Debisijeve opere Peleas i Melisandra donelo mu je svetsku slavu. Ostavio je za sobom više kompozicija sa različitih područja: kompozicije za decu Dečji kutak i balet Kutijica igračaka, deset programskih orkestarskih kompizicija među kojima se ističu Popodne jednog Fauna i i More. Umro je u Parizu 25. marta 1918. godine.
- 1864. - Predstavnici 22 države potpisali su Prvu ženevsku konvenciju.
- 1883. - Umro je ruski pisac Ivan Turgenjev. Njegovo delo Očevi i deca smatra se jednim od najvažnijih romana u 19. veku. U njemu je prvi put definisao pojam nihilizam. Osim toga poznat je i po zbirki pripovedaka Lovčevi zapisi koja je prvi put štampana 1852.
- 1902. - Rođena je Leni Rifenštal, nemačka režiserka , plesačica i glumica, široko poznata po svojoj estetici i napretku koji je donela u filmskoj tehnici. Njen najčuveniji film bio je Trijumf volje. Preminula je 8. septembra 2003. u 101. godini života.
- 1904. - Rođen je Deng Sjaoping, kineski političar, državnik i diplomata. Kao lider Komunističke partije Kine, Deng je bio reformator koji je usmerio Kinu ka tržišnoj ekonomiji. Deng nikada nije imao funkciju predsednika države ili generalnog sekretara, ali je bio de fakto vođa Narodne Republike Kine od 1978. do 1992. godine. Sa vlasti se povukao 1990., ali je sve do smrti imao presudan uticaj u postmaoističkoj Kini.
- 1910. - Japan je potpisivanjem Japansko-korejskog sporazuma iz 1910. anektirao Koreju posle pet godina protektorata nad tom zemljom.
- 1914. - Austrougarska je u Prvom svetskom ratu objavila rat Belgiji.
- 1920. - Rođen je Rej Bredberi, američki pisac naučne fantastike. Pretežno poznat po pisanju ikoničnog diatopijskog romana Farenhajt 451 i njegovim naučnofantastičnim i horor kolekcijama priča, Marsovske hronike, Ilustrovani čovek i Ja pevam telesno električno. Bredberi je bio jedan od najslavnijih američkih pisaca 20. i 21. veka. Dok je većina njegovih najpoznatijih dela iz oblasti fantastične fantastike, on je isto tako pisao i u drugim žanrovima, poput romana o dosezanju punoletstva
Maslačkovo vino . Nakon njegove smrti 2012. godine, Njujork tajms je Bredberija nazvao "piscem najodgovornijim za uvođenje moderne naučne fantastike u glavni književni tok . Najpoznatija dela su mu: Marsovski letopisi, Ilustrovani čovek, Farenhajt 451, Oktobarska zemlja, Maslačkovo vino, Dan kad je zauvek padala kiša, R je za raketu, Nešto zlo nam se prikrada, Jesenji ljudi, S je za svemir, Sutra u ponoć, Mračna zemlja, Stablo veštica i Tetovirani čovek.
- 1925. - Rođen je Milivoj Jugin vazduhoplovni inženjer, konstruktor i publicist. Astronautikom se bavio od 1954. godine. Bio je stručni komentator Televizije Beograd, učestvovao na mnogim astronautičkim kongresima. Prenosio je direktno poletanje Apola 11iz Kejp Kenedija, a potom se vratio u studio Beograd da prenosi sletanje na Mesec. Napisao je preko deset knjiga među kojima su prve izdate Veštački Zemljini sateliti, Osvajanje vasione, Sateliti i kosmički brodovi, Čovek i kosmos i druge.
- 1933. - Rođena je Silva Košćina, italijanska glumica grčko-poljskog porekla. Njena najpoznatija uloga je uloga Jole, Herkulove neveste u filmovima "Herkulovi podvizi" i "Herkul i lidijska kraljica". Pojavila se i u jugoslovenskom filmu Bitka na Neretvi.
- 1936. - Rođen je Dobrica Erić, srpski književnik, pesnik, prozni i dramski pisac. Bio je član Udruženja književnika Srbije i mnogih drugih značajnih udruženja. Najpoznatija dela su mu: Svet u Suncokretu, Vašar u Topoli, Stari seljački kalendar, Slavuj i sunce, Dolina suncokreta, Bašta sa sedam ruža, Čardak izmedju četiri jabuke, Prsten u izvoru i druga dela.
- 1941. - Nemačke trupe u Drugom svetskom ratu su počele opsadu Lenjingrada. Bitka za grad okončana je u februaru 1944. pobedom Crvene armije. Tokom opsade poginulo je ili umrlo od gladi 620.000 stanovnika Lenjingrada.
- 1941. - Iz zatvora u Sremskoj Mitrovici pobegla su 32 politička zatvorenika, većinom članova KPJ.
- 1942. - Brazil je objavio rat silama Osovine.
- 1942. - Umro je Mihail Fokin, ruski koreograf i baletan. U Ruskom baletu, on je sarađivao sa drugim umetnicima kako bi stvorio balet Šeherezada Nikolaja Rimakog Korsakova, koji je premijerno izveden 1910. godine. Balet "Žar ptica" sa muzikom koju je kompinovao Igor Stravinski takođe je stvorio "komitet", proces koji je sinteza elementa poput muzike, drame, spektakla i plesa kako bi se stvorilo kohezivnije umetničko delo.
- 1958. - Umro je Rože Marten di Gar, francuski književnik i dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1937. godine. Njegov stil je blizak tradicijama realizma i naturalizma. Glavno delo Rože Martena je roman reka "Tiboovi". Originalno je objavljen kao serija od romana.
- 1964. - Crnci su dobili pravo glasa u Južnoafričkoj Republici.
- 1995. - Parlament Etiopije izabrao je Nerasa Gidadu za šefa države pod novim imenom Savezna Demokratska Republika Etiopija.
- 2001. - Umro je Fred Hojl, britanski astronom poznat pre svega po teoriji stelarne nukleosinteze, ali i po kontroverznim se stavovima o drugim naučnim pitanjima - pre svega odbacivanju teorije "Velikog praska" za koji je prvi upotrebio taj izraz za Bi-Bi-Si, kao i promovisanju panspermije kao izvora života na Zemlji. Osim kao astronom, Hojl je postao poznat i kao pisac naučne fantastike te kao autor niza knjiga. Hojl je većinu karijere proveo na Institutu za astronomiju u Kembridžu, koji je godinama vodio kao direktor. Preminuo je u Bornmutu nakon serije moždanih udara.

 

[Tiha*Reka]

24. avgust 2022.

- 79. - U erupciji vulkana Vezuv nestali su rimski gradovi Pompeja, Herkulaneum i Stabija, a hiljade ljudi je poginulo.
- 410. - Vizigotski kralj Alarih I ušao je u Rim i nakon tri dana pljačke nastavio ka južnoj Italiji sa namerom da pređe u Afriku, ali je na tom putu umro.
- 1572. - U noći praznika Svetog Bartolomeja u Parizu je otpočeo masakr hugenota (francuski protestanti), u kojem je do septembra pobijeno oko 70.000 ljudi širom Francuske.
- 1814. - Britanci su u drugom anglo-američkom ratu zauzeli Vašington, spalili i razorili grad.
- 1899. - Rođen je Horhe Luis Borhes, argentinski pisac, esejista, pesnik i prevodilac, jedan od najuticajnijih književnika XX veka. Presudno je obeležio hispanoameričku književnost i značajno uticao na svetske književne tokove. Iako najpoznatiji po svojim pripovetkama, Borhes je takođe bio i pesnik i književni kritičar. Ostao je zapamćen po svojim kratkim pričama koje imaju metafizičke i fantastične osobine. Pored toga se bavio i književnom kritikom. Dobitnik je nagrade "Servantes" za književnost 1978. godine.
- 1893. - Požar u južnom delu Čikaga ostavio je bez domova 5.000 ljudi.
- 1899. - Rođen je Albert Klod, belgijski lekar i citolog, dobitnik Nobelove nagrade za fiziologiju ili medicinu (1974). Godine 1930. razvio je metod za frankcionisanje ćelija, pomoću čega je došao do detaljnog otkrića ćelijskih organela kao što su mitohondrije, hloroplasti, endiolazmatični retikulum.. Prvi je upotrebio elektronski mikroskop u biologiji. Godine 1945. je objavio prvu detaljnu strukturu ćelije.
- 1914. - Završena je Cerska bitka u kojoj je srpska vojska pod komandom Stepe Stepanovića potukla austrougarsku i odnela prvu savezničku pobedu u Prvom svetskom ratu.
- 1923. - Rođena je Radojka Živković, poznata srpska harmonikašica, kompozitor mnogobrojnih kola i solista Radio Beograda. U svojoj bogatoj karijeri održala je preko 11500 koncerata. Njena interpretacija donela joj je veliku popularnost kod ljubitelja narodne muzike i priznanja muzičkih stručnjaka. Umrla je 14. avgusta 2002. godine u Beogradu u osamdesetoj godini života.
- 1929. - Rođen je Jaser Arafat, predsednik Palestinske oslobodilačke organizacije i jedan od dobitnika Nobelove nagrade za mir 1994. godine. Tokom svoje duge političke karijere, Arafat je bio kontroverzna figura. Dok su ga njegove pristalice videle kao herojskog borca za slobodu koji simbolizuje nacionalne težnje palestinskog naroda, protivnici su ga često opisivali kao teroristu. Drugi su ga pak optuživali za političku korupciju, ili da je slab vođa koji je načinio previše ustupaka izraelskoj vladi tokom pokušaja da se razreši izraelsko-palestinski sukob. Umro je u novembru 2004. nakon bolesti koja je trajala oko mesec dana. Prema kasnijim istraživanjima utvrđeno je postojanje polonijuma, radioaktivnog elementa, na njegovoj odeći i četkici za zube, kao i na posmrtnim ostacima, pa se došlo do zaključka da je tim otrovan.
- 1945. - Rođen je Ken Hensli, britanski rok pevač, kompozitor, multi-instrumentalista i producent poznat po svom radu sa bendom Juraja Hip tokom 1970-ih. Bio je autor većine grupinih hitova uključujući "Lady in Black", "Easy Livin", "Stealin", "Look at Yourself" i "Free Me".
- 1968. - Francuska je izvela prvu probu hidrogenske bombe u južnom Pacifiku i postala peta nuklearna sila u svetu.
- 1975. - Smrtna presuda šefu grčke vojne hunte Jorosu Papadopulosu i još dvojici vođa vojnog udara 1967. zamenjena je doživotnom robijom.
- 1976. - Dvojica sovjetskih kosmonauta su se spustila na Zemlju posle 48 dana provedenih u njenoj orbiti, tokom kojih su u specijalnoj kosmičkoj laboratoriji izveli niz opita.
- 1989. - Premijer Poljske postao je Tadeuš Mazovjecki, prvi nekomunistički premijer u zemljama sovjetskog bloka od 1940.
- 1991. - Predsednik SSSR Mihail Gorbačov dao je ostavku na mesto šefa Komunističke partije i zatražio da Centralni komitet donese odluku o raspuštanju partije osnovane pre 93 godine, koja je u tom trenutku imala 16 miliona članova.
- 1991. - Parlament Ukrajine proglasio je nezavisnost od SSSR.
- 2006. - Međunarodna astronomska unija je redefinisala pojam planeta i reklasifikovala Pluton kao patuljastu planetu pošto on nije "očistio prostor" oko svoje orbite.
- 2016. - Turska je započela vojnu intervenciju u Siriji.


 

 

[Manga Hilux]

Danas je 26. avgust, petak, 238. dan po redu u tekućoj 2022. Do kraja godine je ostalo još 127 dana.

Saznajte šta se dogodilo 26. avgusta.
1071. - U bici kod Mancikerta Turci Seldžuci su porazili Vizantiju. Smatra se presudnim događajem odgovornim za kasniju propast Vizantije.
1278. - Ladislav IV Kumanac i Rudolf I Habzburški porazili su Otokara II u bici na Moravskom polju.
1346. - U Bitci kod Crecija u Stogodišnjem ratu engleska vojska pod Edvardom III porazila je znatno nadmoćnije francuske teške oklopnike kralja Philippa VI. Englezi su u toj bici prvi put upotrebili samo pešadiju i ogromne lukove koji su izbacivali strele na izuzetno veliku daljinu.
1541. - Turski sultan Sulejman II osvojio je Budim i anektirao Mađarsku koja je potom do 1686. bila turska provincija Budimski pašaluk.
1839. - Osnovana je Prva beogradska gimnazija kroz koju su prošle mnoge istaknute ličnosti srpske istorije, nauke, umjetnosti i kulture, među kojima Petar Karađorđević, Živojin Mišić, Stepa Stepanović, Jovan Cvijić, Mihajlo Petrović Alas, Jovan Skerlić.
1883. - Počela je erupcija vulkana Krakatau na istoimenom indonežanskom ostrvu između Jave i Sumatre, u kojoj je tokom dva dana dvije trećine ostrva odletjelo u vazduh, a u ogromnim talasima na zapadnoj Javi poginulo 36.000 ljudi.
1896. - Jermenski revolucionari napali su Otomansku banku u Carigradu, što je dovelo do trodnevnih sukoba sa vlastima u kojima je poginulo 6.000 Jermena. U suzbijanju jermenskih težnji za oslobođenje tokom 1895-96. turske vlasti ubile su oko 100.000 Jermena.
1914. - Počela je bitka kod Tananeberga u Prvom svjetskom ratu, u kojoj su Nemci tokom četiri dana gotovo uništili Drugu rusku armiju. Poginulo je više od 30.000 ruskih vojnika.
1914. - Francuske i britanske jedinice, nakon višednevnih borbi, osvojile njemačku koloniju Togo u zapadnoj Africi.
1920. - Ratifikovan je 19. amandman Ustava SAD kojim su žene dobile pravo glasa.
1939. - Jugoslovenski premijer Dragiša Cvetković i vođa Hrvatske seljačke stranke Vlatko Maček potpisali su sporazum kojim je ustanovljena Banovina Hrvatska, a lider HSS postao je potpredsjednik jugoslovenske vlade.
1941. - Strijeljani zarobljeni pripadnici Prvog splitskog partizanskog odreda u Ruduši kod Sinja.
1944. - Bugarska, koja je u drugom svjetskom ratu bila na strani Sila osovine, saopštila je da istupa iz rata i zatražila primirje od Saveznika.
1945. - U Beogradu je održano treće zasjedanje Antifašističkog vijeća nacionalnog oslobođenja (AVNOJ) na kojem je Vijeću promjenjen naziv u Privremena narodna skupština. Donijeta je i rezolucija o teritorijalnim pravima Jugoslavije na krajeve koji su poslije Prvog svjetskog rata priključeni Italiji.
1945. - Subotičke novine "Slobodna Vojvodina" počele izlaziti pod imenom "Hrvatska riječ".
1959. - Zvanično prikazan javnosti Mini, mali gradski automobil koji se proizvodio od strane engleskog proizvođača automobila British Motor Corporation (BMC) i njegovih naslednika.
1972. - Otvorene su 20. olimpijske igre u Minhenu, upamćene po napadu pripadnika terorističke palestinske organizacije „Crni septembar“ na Olimpijsko selo i ubistvu 11 izraelskih sportista.
1986. - Otrovni gas ubija 1700 ljudi u Kamerunu.
1990. - U eksploziji u jami „Dobrnja-jug“ rudnika Kreka u Tuzli, koja je izazvala dotada najveću katastrofu u jugoslovenskom rudarstvu, poginulo je 180 rudara.
1991. - Počele su borbe u Vukovaru izmedju hrvatskih snaga i Jugoslovenske narodne armije. Nakon tromjesečnih borbi, jedinice JNA ušle su 18. novembra u potpuno razrušeni grad.
1993. - Predsjednik Rusije Boris Nikolajevič Jeljcin osudio je invaziju armija Varšavskog pakta na Čehoslovačku 1968. i potpisao je sporazum o prijateljstvu sa Češkom.
1995. - Voz slobode‎ krenuo iz Zagreba za Split, preko Karlovca, Gospića i Knina, simbolički obnovio željezničku vezu između sjevera i juga Hrvatske.
1996. - Južnokorejski sud osudio je bivšeg predsjednika Južne Koreje Čun Du Hvana na smrt pod optužbom da je 1979. izveo vojni udar kojim je prigrabio vlast, a njegovog naslednika Ro Te Vua na 22.5 godine zatvora zbog podrške pučistima.
1997. - Frederik Vilem de Klerk, posljednji bijelac predsjednik Južne Afrike, dao je ostavku na funkciju šefa opozicione Nacionalne partije i povukao se iz političkog života.
1999. - Više od 60.000 Brazilaca, okupljenih na antivladinom mitingu ispred zgrade Kongresa, zatražilo je ostavku predsjednika Fernanda Henrika Kardoza i kraj njegovog režima.
2000. - Novi parlament Somalije u egzilu je, nakon devetogodišnje anarhije u toj zemlji, izabrao političkog veterana Abdikasima Salada Hasana za predsjednika.
2001. - Prvog dana akcije prikupljanja naoružanja od albanskih pobunjenika u Makedoniji, koja je po odobrenju NATO trajala oko mjesec dana pod nazivom „Suštinska žetva“, etnički Albanci su predali dosta mašinki, ručnih minobacača i drugo teško naoružanje.

 

[Tiha*Reka]

27. avgust 2022.

- 55. p. n. e. - Rimski konzul Gaj Julije Cezar se iskrcao na tlo Britanije sa 10.000 vojnika VII i X rimske legije.
- 1189. - Započela je Opsada Akre. Opsadu Akre izvršili su krstaši od avgusta 1189. do jula 1191.. Deo je Trećeg krstaškog rata, a završena je krstaškom pobedom i osvajanjem grada.
- 1388. - U bici kod Bileće bosanska vojska pod komandom Vlatka Vukovića je porazila osmanlijsku vojsku.
- 1474. - Umro je Mahmud-paša Abogović, turski državnik, vojskovođa, pesnik i veliki vezir srpskog porekla.
- 1576. - Umro je Ticijan Večeli, najveći venecijanski slikar. Najvažnija dela su mu: Zemaljska i nebeska ljubav, Uspeće Bogorodice, Papa Pavle III sa nećacima, Urbinska Venera i druga dela.
- 1664. - Umro je Fransisko Zurnbaran, španski slikar poznat i pod nadimkom "španski Karavađo". Uz Dijega Velaskeza bio je vodeći slikar španskog baroka.
- 1689. - Rusko carstvo i Kina dinastije Ćing su potpisali Nerčinski sporazum o razgraničenju.
- 1770. - Rođen je nemački filozof doba idealizma Georg Vilhelm Fridrih Hegel. Bio je zastupnik apsolutnog idealizma i jedan od rodonačelnika moderne filozofije. Obrazovanje je stekao na protestantskom Bogoslovskom fakultetu Univerziteta u Tibingenu. Veoma je cenio filozofiju Platona, Aristotela, Dekarta, Spinoze, Kanta i Rusoa i ideje francuske revolucije. Smatran je poalednjim metafizičarem. Umro je kao žrtva epidemije kolere, koja se širila Berlinom u leto i jesen 1831. godine.
- 1776. - Britanske snage predvođene generalom Vilijamom Hauom su porazili američku Kontinentalnu vojsku pod komandom Džordža Vašingtona u bici za Long Ajland, najvećoj bici Američkog rata za nezavisnost.
- 1793. - Grad Tulon se pobunio protiv Francuske republike i dopustio britanskoj i španskoj floti da zauzmu njegovu luku, što je dovelo do francuske opsade Tulona.
- 1813. - U bici kod Drezdena Napoleon Bonaparta je sa 130.000 vojnika porazio udružene austrijske, ruske i pruske snage od 200.000 ljudi.
- 1832. - Crni Jastreb, vođa indijanskog plemena Sauka, se predao američkim vlastima, čime je okončan Rat Crnog Jastreba.
- 1845. - Rođen je mađarski arhitekta Eden Lehner, poznat je i kao mađarski Gaudi. Jedan je od najznačajnijih predstavnika ar nuvo pokreta u Mađarskoj arhitekturi. Bio je prvi predsednik Udruženja mađarskih arhitekata 1902. i član Udruženja finih umetnosti 1907.
- 1858. - Rođen je Đuzepe Peano, italijanski matematičar i logičar koji je razjasnio postavke matematičke logike i uveo pet jednostavnih aksioma prirodnih brojeva.
- 1864. - Rođen je Herman Vajngertner, nemački gimnastičar, koji je učestvovao na prvim Olimpijskim igrama 1896. u Atini. Osvojio je ukupno šest medalja. Sa reprezentacijom Nemačke, osvojio je zlatne medalje, u disciplinama vratilo i razboj, srebrne medalje osvojio je u disciplini konj sa hvataljka i krugovi. Gimnastikom je počeo da se bavi u svom rodnom gradu, Frankfurtu na Odri. Kasnije se preselio u Berlin, da bi tamo nastavio da trenira. Nakon povratka iz Atine u Nemačku, kao i većina njegovih kolega, suspendovan je od strane saveza zbog učešća na Olimpijskim igrama. Zbog toga se je vratio u Frankfurt na Odri, kako bi vodio javni bazen koji je otvorio njegov otac. Udavio se prilikom pokušaja spašavanja davljenika iz Odre 22. decembra 1919. godine.
- 1871. - Rođen je Teodor Drajzer, američki književnik i novinar. Najpoznatiji je po delima Sestre Keri (1900) i Američka tragedija (1925).
- 1874. - Rođen je Karl Boš, nemački hemičar i inženjer, dobotnik Nobelove nagrade za hemiju (1931). On je bio pionir u polju industrijske hemije visokog pritiska i osnivač firme IG Farben, koja je svojevremeno bila najveća svetska hemijska kompanija.
- 1886. - Rođen je Proka Jovkić, srpski pesnik, novinar i vojnik - učesnik ratova u Srbiji s početka 20. veka. Poznat je i po nadimku Nestor Žučni. U pesmi "Krvavo umiranje, koju je Jovkić napisao u martu 1915. godine, opsednut prvim znacima bolesti, nagoveštava svoju blisku smrt. Umro je 1915. godine, od pegavog tifusa tokom epidemije pegavog tifusa u Srbiji, u vojnoj bolnici u Nišu.
- 1890. - Rođen je Men Rej, američki avangardni fotograf, režiser slikar i skulptor. Njegova umetnost se svrstava u dadaizam i nadrealizam. Od 1908. do 1912. studirao je umetnost u Njujorku, a 1911. je radio kao slikar i skulptor. Prve značajnije fotografije snimio je 1918. U to se vreme već bavio slikarstvom, a radio je i na filmu.
- 1907. - Kralj Srbije Petar I Karađorđević položio je kamen temeljac za zgradu parlamenta u Beogradu po projektu arhitekte Jovana Ilkića. Gradnja je trajala gotovo 30 godina, a prvo zasedanje skupštine Jugoslavije u njoj održano je 20
oktobra 1936. godine.
- 1908. - Rođen je Lindon Džonson, 36. predsednik SAD od 1963. do 1969. Predsednik je postao kada je izvršen atentat na Džona Kenedija 1963. godine.
- 1911. - Rođena je Rahela Ferari, srpska filmska, televizijska i pozorišna glumica. Široj publici najpoznatija je po ulogama u ostvarenjima Sakupljači perja, Grlom u jagode, Nacionalna klasa, Davitelj protiv davitelja Hajde da se volimo 3, Tango argentino i Tesna koža. Dobitnica je brojnih glumačkih nagrada, između ostalih Dobričinog prstena i Sterijine nagrade.
- 1916. - Italija je u Prvom svetskom ratu objavila rat Nemačkoj, a Rumunija Austrougarskoj.
- 1916. - Umro je srpski pisac Petar Kočić. Smatra se jednim od prvih pisaca moderne u srpskoj književnosti, ali i ličnošću koja je svojim životom i političkom delatnošću postala uzor različitim političkim strujama u potonjoj istoriji srpskog naroda. Najvažnija dela su mu: zbirke pripovedaka "S planine i ispod planine, lirske pesme "Ponoćni zvuci", "Potočić", lirska proza i lirske pripovetke "Jelike i omorike", "Kroz maglu", "U magli", pripovetke "Jablan", "Đurini zapisi", "Prosjaci", "Kroz mećavu", "Vukov gaj", "Zmijanje", te dramska satira "Jazavac pred sudom".
- 1921. - Velika Britanija je postavila Fejsala, sina Šerifa Huseina, vođe arapskih pobunjenika protiv Turaka, za kralja Iraka.
- 1928. - U Parizu je potpisan Brajan-Kelogov pakt kojim su se zemlje potpisnice odrekle rata kao sredstva nacionalne politike i rešavanja međudržavnih sukoba i obavezale da će sporna pitanja rešavati mirnim putem. Među 63 države potpisnice bila je i Kraljevina Jugoslavija.
- 1936. - Postignut je sporazum o okončanju britanske okupacije Egipta, izuzev zone Sueckog kanala u kojoj su ostale trupe Ujedinjenog Kraljevstva.
- 1940. - Petar Đurković, srpski astronom, otkrio je asteroid 1700 Zvezdara.
- 1941. - Rođena je Cezarija Evora, pevačica sa Zelenortskih ostrva. Svetsku slavu je stekla izvodeći tradicionalnu muziku svoje zemlje. Nastupala je uvek bosa zbog čega je pratio nadimak "bosonoga diva. Pevala je na zelenortskom kreolskom dijalektu portugalskog jezika. Umrla je 17. decembra 2011. godine.
- 1946. - Francuska i Laos su zaključili sporazum kojim je Laos postao kraljevina pod francuskom dominacijom.
- 1950. - Umro je Čezare Paveze, italijanski pesnik, romanopisac, književni kritičar i prevodilac. Smatra se jednim od najznačajnijih italijanskih pisaca 20. veka. - 1960. - Umro je Sima Pandurović, srpski pesnik, estetičar, esejista, kritičar, dramatičar i prevodilac.
- 1990. - Umro je Stivi Rej Von, američki muzičar, pevač, tekstopisac i producent. Smatra se jednim od najuticajnijih električnih gitarista u istoriji bluza, a i jedna od najzaslužnijih figura za oživljavanje bluza u 1980im.
- 1992. - U Londonu je završena dvodnevna Međunarodna konferencija o bivšoj Jugoslaviji, na kojoj su predstavnici Republike Srpske prihvatili da teško naoružanje stave pod kontrolu UN.
- 2000. - U Moakvi je u požaru izgoreo televizijski toranj Ostankino, jedan od simbola grada. Toranj, visok preko petsto metara, sagrađen je 1967. prema planovima arhitekte Nikolaja Nikitina.
- 2001. - U izraelskom raketnom napadu na Zapadnu obalu ubijen je lider Narodnog fronta za oslobođenje Palestine Abu Ali Mustafa.
- 2003. - Mars se približio Zemlji najbliže u poslednjih 60.000 godina, prošavši na rastojanju od 55.758.005 km.
- 2015. - Umro je Boris Aranđelović, srpski rok pevač i član grupe Smak.. U grupu Smak je došao 1973. godine kao vokalni solista. Poznat po pevanju u visokim registrima, što mu je, uz osobenu boju glasa, donelo prepoznatljivost, pa samim tim i popularnost kod najšire publike. Koncertni frontmen, na svojim plećima je izneo teret koji su nametnule složene melodije i ritmička kompleksnost tekstova. U poslednjih šest meseci života bolovao je od ciroze i i raka jetre. Posle duge i teške bolesti preminuo je 27. avgusta 2015. godine u 67. godini života u Roterdamu.
- 2016. - Umro je Slobodan Ž. Jovanović, srpski pozorišni, filmski, televizijski i radio reditelj. Deset godina radio je u Radio Beogradu i 22 godine kao glavni reditelj u Umetničkom programu Radio-Televizije Srbije. Dobitnik je nagrade Bronzana maslina za režiju filma "Bez pogovora" na Internacionalnom TV festivalu u gradu Baru 1999. godine. Preminuo je u Beogradu 27. avgusta 2016. godine u 71. godini života.

 

[Tiha*Reka]

28. avgust 2022.

- 475. - Zapadnorimski vojskovođa Flavije Orest svrgao je i proterao cara Julija Nepota i postavio na presto svog sina Romula Avgustula.
- 1619. - Ferdinand II postao je rimsko-nemački car. Njegova vladavina je obeležena borbom protiv protestantizma, što je podstaklo širenje Tridesetogodišnjeg rata.
- 1749. - Rođen je Johan Volfgang Gete, nemački pisac, političar, pesnik, naučnik i filozof. Gete je bio jedna od najznačajnijih ličnosti nemačke književnosti i evropskog neoklasicizma i romantizma krajem 18. i početkom 19. veka. Autor "Fausta" i "Teorije boja" širio je svoj uticaj širom Evrope, a tokom narednog veka njegova dela nadahnula su mnoge muzičke i dramske komade. "Jadi mladog Vertera" je prvo Geteovo delo koje ga je proslavilo, a nastalo je 1774. godine. Ostala njegova značajna dela su: Godine učenja Vilhelma Majstera (1796), Izbor prema sličnosti, Putovanja Vilhelma Majstera (1821). "Metamorfoza biljaka" je njegov prvi veći naučni rad.
- 1839. - Umro je Vilijam Smit, engleski geolog, zaslužan za stvaranje prve nacionalne geološke karte.
- 1849. - Austrijske trupe pod komandom Johana Jozefa Radeckog savladale su otpor Danijela Manina i zauzele Veneciju, koja je u martu 1848. proglasila nezavisnost. Austrijska vlast održala se do 1866. kada je područje Venecije pripojeno Kraljevini Italiji.
- 1850. - U Vajmaru je prvi put izvedena opera Riharda Vagnera "Loengrin". Orkestrom je dirigovao Franc List.
- 1903. - Osnivačka skupština Kola srpskih sestara. Kolo srpskih sestara je srpsko žensko nacionalno-feminističko, kulturno-prosvetno, patriotsko i humanitarno društvo osnovano 1903. godine u Beogradu. Oblasne organizacije Kola srpskih sestara osnivane su u mnogim područjima gde žive Srbi. Nakon obnove rada Kola srpskih sestara 1990. godine oblasne organizacije Kola deluju u okviru eparhija Srpske pravoslavne crkve.
- 1910. - Na svečanoj sednici Narodne skupštine u Cetinju kneževina Crna Gora proglašena je kraljevinom, a knez Nikola I Petrović kraljem.
- 1916. - Nemačka je u Prvom svetskom ratu objavila rat Rumuniji, a Italija Nemačkoj.
- 1917. - Rođen je Džek Kirbi, američki ilustrator, pisac i uređivač stripova, široko poznat kao jedan od najplodnijih i najuticajnijih stvaraoca. U nastajuću industriju stripova ušao je tridesetih godina prošlog veka, crtajući različite stripove pod različitim pseudonimima, uključujući "Džek Kertis", pre nego što se konačno odlučio na "Džek Kirbi". On i pisac Džo Sajmon su 1940. godine stvorili veoma uspešnog superherojskog lika Kapetana Ameriku za Tajmli Komiks
- 1922. - Radio-stanica WEAF u Njujorku emitovala je, prvi put u svetu, reklamni oglas koji je trajao 10 minuta.
- 1930. - Rođen je Patrijarh srpski Irinej, 45. vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve. Na čelu Srpske pravoslavne crkve se nalazio od 22. januara 2010. godine do smrti 20. novembra 2020. godine. Njegovo puno ime i titula glasili su: Njegova Svetost Arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački i patrijarh srpski gospodin Irinej.
- 1942. - Ubijen je Sava Šumanović, srpski slikar. On je jedan od najznačajnijih slikara srpske umetnosti 20. veka. Njegov opus obuhvata 800 slika i 400 crteža i skica. Uvršten je u 100 najznamenitijih Srba. Najznačajnija dela su mu: Pijana lađa, Doručak na travi, Mrtva priroda sa flašama, Luksemburški park, Crveni ćilim, Most na Seni, Jutro, Selo, Kraj šumarka, Beračice i dr. Ubijen je u Genocidu nad Srbima u NDH.
- 1944. - Poslednji nemački vojnici u Marselju u Francuskoj predali su se u Drugom svetskom ratu Saveznicima; oslobođen je Tulon.
- 1963. - Borac za ljudska prava Martin Luter King održao je pred 200.000 učesnika protestnog "Marša slobode" na Vašington govor pod nazivom "Sanjao sam san".
- 1973. - U zemljotresu jugozapadno od Siudad Meksika poginulo je više od 500, a ranjeno oko 1000 ljudi.
- 1987. - Umro je Džon Hjuston, američki filmski režiser. Pisao je scenarije za većinu od ukupno 37 igranih filmova koje je režirao, a mnogi se i danas smatraju klasicima: Malteški soko, Blago Sijera Madre, Ostrvo Largo, Džungla na asfaltu, Afrička kraljica, Molin Ruž, Neprilagođeni i Čovek koji je hteo da bude kralj. Tokom svoje 46-godišnje karijere imao je 15 nominacija za Oskara, osvojivši ga dvaput, a režirao je i filmove u kojima se pojavljuju njegov otac Volter i kći Anđelika, koji su takođe osvojili Oskara u različitim filmovima.
- 1990. - Irak je proglasio okupirani Kuvajt 19. provincijom Iraka.
- 1991. - Umro je Patrijarh srpski German, 43. vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve u periodu 1958-1990. Njegovo puno ime i titula glasili su: Njegova Svetost Arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački i patrijarh srpski gospodin German.
- 1994. - Na referendumu u Republici Srpskoj 94% Srba izjasnilo se protiv prihvatanja mirovnog plana Kontakt grupe za Bosnu i Hercegovinu.
- 2020. - Umro je Čedvik Bouzman, američki filmski i televizijski glumac. Najpoznatiji je po ulozi kao kralj T'čala u Marvelovim filmovima Crni panter, Kapetan Amerika: Građanski rat, Osvetnici: Rat beskraja i Osvetnici: Kraj igre. Preminuo je 28. avgusta 2020. od raka debeloga creva

 

[Manga Hilux]

Danas je četvrtak, 29. avgust, 241. dan 2019. Do kraja godine su 124 dana.


1521. - Turci pod komandom sultana Sulejmana Drugog, poslije dvomjesečne opsade, prvi put osvojili Beograd. Potom su silom iselili većinu stanovnika i sav grad opljačkali, odnijevši u Carigrad mnoge kulturne i istorijske vrijednosti.
1526. - Više od 100.000 Turaka pod komandom sultana Sulejmana Drugog kod Mohača za manje od dva časa porazilo oko 30.000 Mađara, čime je nestala Ugarska kao samostalna država. U bici je poginulo 24.000 Mađara, uključujući ugarskog kralja Ludvika Drugog.
1619. - Rođen francuski državnik Žan Batist Kolber, ministar finansija kralja Luja Četrnaestog, jedan od rodonačelnika privrednog protekcionizma. Uveo je zaštitne carine, dao velike povlastice industriji, povećao izvoz, ojačao kolonijalnu ekspanziju i eksploataciju. Usavršio je i povećao trgovačku i ratnu mornaricu i modernizovao ratne luke.
1632. - Rođen engleski filozof Džon Lok, jedan od utemeljivača empirizma i liberalističke filozofije. Osporavao je teoriju o urođenim idejama i principima i uspostavio načelo da nema ničeg u razumu što prethodno nije prošlo kroz čula i da sve ideje kojima razum operiše potiču iz iskustva. Kao politički filozof zalagao se za vjersku toleranciju i poštovanje mišljenja i opredjeljenja drugih, za ograničenje vladarske moći i zakonsku zaštitu individualnih prava i sloboda građana. Snažno je uticao na kasnije filozofe empiričare i teoretičare liberalnog društva i građanske države. Djela: "Ogled o ljudskom razumu", "Pisma o toleranciji", "Dvije rasprave o vladi", "Vaspitanje".
1756. - Invazijom na Saksoniju pruski kralj Fridrih Drugi otpočeo Sedmogodišnji rat.
1792. - Najmanje 900 ljudi udavilo se na britanskom ratnom brodu "Rojal Džordž" u kanalu Spithed kod južne engleske luke Portsmaut, gdje je bio na opravci.
1820. - U Portugaliji pod uticajem ideja Francuske revolucije izbila antimonarhistička pobuna, poslije koje je kralj Žoao Šesti prisiljen da prihvati demokratski ustav, koji je suspendovao već 1821, čim su ojačale vojno-feudalne snage.
1825. - Portugalija priznala nezavisnost Brazila pod carem Pedrom Prvim.
1842. - Prvi opijumski rat između Velike Britanije i Kine okončan mirom u Nankingu, kojim su Kanton, Šangaj i ostale kineske luke otvorene za britanske trgovce. Britanci su dobili široke trgovinske povlastice, a Kina je, poslije uplitanja ostalih velesila, potpuno potpala pod uticaj zapadnih država.
1862. - Rođen belgijski pisac flamanskog porijekla Moris Meterlink, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1913. Djela: pozorišni komadi "Peleas i Melisanda", "Mona Vana", "Plava ptica", "Princeza Malen", djela filozofsko-lirske inspiracije "Mudrost i sudbina", "O smrti", "Život pčela", "Život mrava", zbirka pjesama "Topli staklenci".
1871. - Rođen francuski državnik Alber Lebren, predsjednik Francuske od 1932. do 1940. Kao posljednji predsjednik Treće republike poslije nacističke okupacije u Drugom svjetskom ratu je natjeran da vlast preda marionetskoj vladi maršala Anrija Filipa Petena.
1885. - Njemački inženjer Gotlib Dajmler patentirao prvi motocikl.
1915. - Rođena švedska glumica Ingrid Bergman (na fotografiji), koja je svjetsku slavu stekla filmovima snimljenim u SAD. Filmovi: "Dr DŽekil i gospodin Hajd", "Za kim zvona zvone", "Plinsko svjetlo" (nagrada "Oskar"), "Ozloglašena", "Trijumfalna kapija", "Jovanka Orleanka", "Stromboli", "Evropa 51", "Mi žene", "Helena i muškarci", "Anastasija" (nagrada "Oskar"), "Intermeco", "Volite li Bramsa", "Posjeta", "Bjegunac u Beču", "Kazablanka" (nagrada "Oskar").
1923. - Rođen engleski filmski i pozorišni glumac, producent i režiser Ričard Semjuel Atenboro, koji je igrao u više od 60 filmova i ostvario niz sjajnih uloga. Filmovi: "Mladi Vinston", "Nedostižni most", "Magija smrti", "Gandi".

 

[Manga Hilux]

danas je utorak avgust 30. 2022

30.p.n.e. - Umrla je egipatska kraljica Kleopatra. Prema predanju, Kleopatra je izvršila samoubistvo pustivši da je ugrize zmija otrovnica. Njenom smrću ugasila se dinastija Ptolomeja, a Egipat je postao rimska provincija. 1483 - Umro je francuski kralj Luj XI (Luis), koji je tokom vladavine od 1461. uspeo da pobedi Ligu feudalaca i da ojača centralnu kraljevski vlast. Nasledio ga je sin Šarl VIII.
1645 - Holanđani i američki Indijanci sklopili su primirje u Nju Amsterdamu (Njujork).
1748 - Rođen je Žak Luj David (Jacques Louis), najznačajniji predstavnik klasicizma u francuskom slikarstvu, dvorski slikar Napoleona Bonaparte. Izvršio je veliki uticaj na likovnu umetnost, ali su njegovi sledbenici uglavnom završili u šablonu akademizma ("Zakletva Horacija", "Napoleonovo krunisanje", "Porodica Žerar", "Ubijeni Mara", "Gospođa Rekamje").
1757 - Ruska armija je u Sedmogodišnjem ratu, pod komandom maršala Stepana Fjodoroviča Apraksina, porazila pruske trupe u bici kod Gros Jegersdorfa.
1797 - Rođena je engleska knjizevnica Meri Šeli (Mary Shelley) autorka romana "Frankeštajn", supruga pesnika Persi Biš Šelija (Percy Bysshe).
1871 - Rođen je britanski fizičar Ernest Raterford (Rutherford) dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1908. Otkrio je alfa i beta zrake u radijumu, a bombardujući azot alfa česticama izveo je prvu transmutaciju jednog elementa u drugi (1919).
1881 - Francuski inženjer Kleman Ader (Clement) patentirao je u Nemačkoj prvi stereofonski zvučni sistem.
1914 - U bici kod Tanenberga u Prvom svetskom ratu nemačka Osma armija pod komandom generala Paula fon Hindenburga potukla je Drugu rusku armiju generala Aleksandra Samsonova, koja je izgubila oko 30.000 ljudi. General Samsonov je izvršio samoubistvo.
1918 - Prilikom posete fabrici "Miheljson" u atentatu je ranjen Vladimir Ilič Lenjin. U lidera sovjetske Rusije pucale su pripadnice Socijal-revolucionarne partije Fanja Kaplan i njena sestra Dora.
1929 - Umro je dubrovaki književnik Ivo Vojnović, autor drama "Dubrovačka trilogija" i "Ekvinocij", koje su više decenija bile na repertoarima jugoslovenskih pozorišta.
1940 - U Beču su završeni razgovori predstavnika Nemačke, Italije, Rumunije i Mađarske (Beka arbitraža) na kojima su Nemačka i Italija prisilile Rumuniju da ustupi Bugarskoj južnu Dobrudžu, a Mađarskoj deo Transilvanije.
1940 - Umro je engleski fizičar Džozef Džon Tomson (Joseph John Thomson), koji je 1897. otkrio elektron. Dobitnik je Nobelove nagrade za fiziku 1906.
1942 - Ustaše su u Sremskoj Mitrovici u Drugom svetskom ratu streljale Savu Šumanovića, jednog od najboljih srpskih slikara između dva rata. Njegove velike kompozicije "Doručak na travi" i "Pijana lađa" ubrajaju se među najznačajnija dela modernog srpskog slikarstva.
1944 - Sovjetska armija je u Drugom svetskom ratu zauzela naftna polja u Ploeštiju u Rumuniji, čime je nemačku vojsku lišila važnog izvora snabdevanja gorivom.
1945 - Velika Britanija je ponovo uspostavila svoju vlast u Hongkongu, nakon tri godine i sedam meseci japanske okupacije.
1957 - Senator Strom Turmond (Thurmond) iz Južne Karoline postavio je novi rekord u opstrukciji američkog Kongresa govoreći više od 24 sata protiv predloga zakona o građanskim pravima.
1963 - Između sedišta vlada SSSR i SAD, Kremlja i Bele kuće, lideri Nikita Hruščov i Džon Kenedi (John Kennedy) uspostavili su posle kubanske krize, koja je zapretila opštim nuklearnim sukobom, direktnu telefonsku vezu, poznatu kao "crveni telefon".
1973 - Kenija je zabranila lov na slonove i trgovinu slonovačom.
1974 - Kod Zagreba se dogodila teška železnička nesreća u kojoj je izgubilo život oko 150 ljudi. To je bila najveća železnička nesreća u istoriji jugoslovenskog saobraćaja.
1981 - U Teheranu su u eksploziji bombe podmetnute u kancelariji premijera poginuli predsednik Irana Mohamad Ali Radžai (Mohammad, Rajai) i premijer Mohamad Džavad Bahonar (Mohammad Javad).
1991 - Sovjetska republika Azerbejdžan je objavila nezavisnost od Moskve i poćela formiranje sopstvene armije.
1992 - Prekinuta je petomesečna srpska opsada Goražda. U skladu sa dogovorom u Londonu komanda bosanskih Srba povukla je oko 1.000 svojih vojnika, a zajedno sa njima povlačila se i kolona civila izbeglica srpske naconalnosti. U napadu "zelenih beretki" (bosanski Muslimani) na kolonu poginulo je 22, a ranjeno oko 50 ljudi.
1995 - Avioni NATO-a počeli su seriju napada na srpske položaje u Bosni u pokušaju da prisile rukovodstvo bosanskih Srba da prihvati mirovni plan za BiH. Napadi su usledili dva dana nakon što je u minobacačkom napadu na Sarajevo ubijeno 37 ljudi, a obustavljeni su 14. septembra, kada su Srbi potpisali sporazum o povlačenju teškog naoruzžanja na 20 kilometara od Sarajeva.
1997 - U automobilskoj nesreći u Parizu, poginula je britanska princeza od Velsa Dajana Spenser (Wales, Diana), bivša supruga britanskog prestolonaslednika princa Čarlsa (Charles). U nesreći su život izgubili i njen pratilac Dodi al Fajed (Fayed) i njihov vozač Henri Pol.
2001 - Oko 438 izbeglica, mahom iz Avganistana, koji su spašeni sa feribota koji je tonuo, nastavilo je da umire na norveškom teretnom brodu, jer im Australija nije dozvolila ulazak u tu zemlju.
2003 - U Severnom moru potonula je ruska atomska podmornica. Od deset članova posade, jedan čovek je spašen.

 

[Tiha*Reka]

1. septembar 2022.

- 1355. - U jednoj povelji koju je potpisao ban Stefan Tvrtko I Kotromanić prvi put se pominje utvrđeni grad Visoki u Bosni.
- 1531. - U Švajcarskoj je počeo rat između Ciriha, centra švajcarske reformacije, i katoličkih kantona. Nakon što su bolje organizovani katolički kantoni pobedili u bici kod Kapela, sedište protestantizma premešteno je u Ženevu.
- 1532. - Kralj Henri VIII je kraljici Ani Bolen, tada još uvek običnoj plemkinji, dodelio titulu Markiza od Pembruka.
- 1557. - Umro je Žak Kartje, francuski istraživač, najpoznatiji po istraživanju oblasti oko zaliva i reke Sen Loren.
- 1653. - Rođen je Johan Pahelbel, nemački barokni kompozitor i orguljaš. Smatra se najvećim orguljašem južne nemačke škole. Komponovao je duhovnu i svetovnu muziku i doprineo je razvoju prelida i fuga. Danas je od njegovih mnogobrojnih dela najpoznatiji kanon u D duru.
 - 1715. - Kralj Francuske Luj XIV umro je posle vladavine od 72 godine, što je bilo duže od bilo kog evropskog monarha.
- 1804. - Nemački astronom Karl Ludvig Harding je otkrio Juno, jedan od najvećih asteroida u Glavnom pojasu.
- 1814. - Održan je Bečki kongres, skup ambasadora velikih sila kojim je predsedavao austrijski državnik Klemens Meternih. Održan je u Beču od 1. septembra 1814. do 9. juna 1815. godine. Svrha kongresa je iscrtavanje političke mape Evrope nakon Napoleonovog poraza. Skup je bio nastavljen iako se tokom rada kongresa Napoleon vratio na vlast u Francuskoj u martu 1815. godine. Konačni dokument kongresa potpisan je devet dana nakon Napoleonovog poraza u bici kod Vaterloa 18. juna 1815. godine. Bečki kongres se bavio određivanjem celokupnog političkog oblika Evrope nakon Napoleonovih ratova. Jedini izuzetak je bila Francuska, sa kojom je potpisan Pariski mirovni sporazum 30. maja 1814. godine.
- 1836. - Osnovana je najstarija škola britanskog porekla u Južnoj Americi, škola Svetog Andreja Skota.
- 1870. - U bici kod Sedana u francusko-pruskom ratu, Prusi su poda komandom Helmuta fon Moltkea naneli težak poraz trupama francuskog cara Napoleona III, što je dovelo do pada Drugog carstva.
- 1873. - Rođen je Dinko Šimunović, istaknuti hrvatski novelista razdoblja moderne književnosti. Najznačajnija dela su mu: Mrkodol, Đerdan, Mladost, Alkar, Tuđinac, Porodica Vinčić, Duga, Sa Krke i Cetine i druga dela.
- 1875. - Rođen je Edgar Rajs Barouz, američki književnik, najpoznatiji po stvaranju heroja iz džungle - Tarzana, i marsovskog avanturiste Džona Kartera, mada je napisao i veliki broj dela u raznim žanrovima.
- 1877. - Rođen je Fransis Vilijam Aston, engleski fizičar. Dobio je Nobelovu nagradu za hemiju 1922. za otkriće velikog broja izotopa neradioaktivnih elemenata pomoću masenog spektrografa.
- 1878. - Ema Nut je postala prvi ženski telefonski operater na svetu kada je angažovana od strane Aleksandra Grahma Bela u kompaniji Boston Telefone Dispač.
- 1897. - Otvorena je podzemna ulica Tremont Strit u Bostonu, postajući prvi podzemni sistem brzog tranzita u Severnoj Americi.
- 1900. - Velika Britanija je anektirala Južnoafričku Republiku.
- 1905. - Alberta i Saskačevan se pridružuju kanadskoj konfederaciji.
- 1914. - Sankt Peterburg menja ime u Petrograd.
- 1916. - Bugarska, kao saradnik Nemačke u Prvom svetskom ratu, objavila je rat Rumuniji.
- 1922. - Rođen je Mihajlo Mitrović, srpski arhitekta. U njegova najznačajnija dela spadaju: odmaralište "Narcis" na Zlatiboru, stacionar OUN u Banji Koviljači, hotel "Putnik" i dr.
- 1923. - U zemljotresu koji je potpuno razorio japanski grad Jokohamu i gotovo uništio Tokio, poginulo je najmanje 142.000 ljudi, a 2,5 miliona je ostalo bez domova.
- 1923. - Rođen je Roki Marčano, američki profesionalni bokser. Bio je apsolutni svetski prvak, šampion teške kategorije od 23. septembra 1952. do 30. novembra 1956. godine. Šest puta je odbranio titulu svetskog prvaka. Važio je za boksera sa najsnažnijim udarcem u istoriji teške kategorije. Poginuo je u nesreći malog aviona 31. avgusta 1969. godine.
- 1928. - Ahmet Zogu je proglasIo Albaniju za kraljevinu, a sebe za kralja.
- 1939. - Nemačka je bez objave rata napala Poljsku i time započela Drugi svetski rat.
- 1945. - Skupština Srbije usvojila je Zakon o administrativnoj podeli Srbije, čime su uspostavljene autonomne pokrajine Vojvodina i Kosovsko-metohijska oblast.
- 1952. - Objavljen je roman Starac i more američkog književnika Ernesta Hemingveja. Roman je 1951. napisan na Kubi, a objavljen je 1952. u SAD. Ovaj kratki roman je Hemingveju doneo i Nobelovu nagradu za književnost 1954. godine. Tema romana je životna borba sa kojom se suočavaju svi ljudi, ali i sklad i nesklad čoveka sa prirodom.
- 1953. - U avionskoj nesreći je poginuo francuski violinista Žak Tibor, član čuvenog trija sa Alfredom Kortoom i Pablom Kazalsom.
- 1961. - U Beogradu je počela Prva konferencija šefova država i vlada nesvrstanih zemalja, kojoj su prisustvovali predstavnici 25 zemalja i 40 antikolonijalnih i oslobodilačkih pokreta. Posle šest dana rada skup je usvojio dokumente o principima nesvrstavanja kao nezavisnog vanblokovskog činioca.
- 1962. - U zemljotresu u severozapadnom Iranu razoreno je preko 300 sela, a poginulo je 12.000 ljudi.
- 1963. - Otvoren je Stadion Crvena Zvezda, popularno poznat i kao Marakana. To je fudbalski i atletski stadion u Beogradu na kojem igra FK Crvena zvezda. Na njemu zvanične utakmice igra i fudbalska reprezentacija Srbije. Stadion se nalazi u naselju Dedinje u opštini Savski venac. Kapacitet stadiona je 51.755 gledalaca. Stadion nosi ime u čast "prve Zvezdine zvezde" Rajka Mitića.
- 1969. - Grupa oficira s mladim pukovnikom Moamerom Gadafijem na čelu oborila je sa vlasti kralja Libije Idriza I i proglasila republiku.
- 1970. - Umro je Fransoa Morijak, francuski književnik. Debitovao je knjigama poezije "Sklopljene ruke" i "Zbogom mladosti". Pisao je i eseje, književne kritike kao i knjige iz religijske istorije i tematike. Među brojnim romanima ističu se "Poljubac gubavcu", "Pustinja ljubavi", "Sudbine", "Zmijsko leglo" i "Misterija Frontenacovih". Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1952. godine.
- 1972. - Američki velemajstor Robert Fišer je u meču u Rejkjaviku pobedio sovjetskog velemajstora Borisa Vasiljeviča Spaskog i postao 11. prvak sveta u šahu. Titulu je izgubio bez meča 3. aprila 1975., kada je odbio da prihvati uslove Međunarodne šahovske federacije, a za prvaka sveta proglašen je ruski velemajstor Anatolij Karpov.
- 1978. - Umro je Dušan Baranin, srpski književnik, publicista i učitelj. Pisao je romane i romansirane biografije o događajima i ličnostima iz srpske istorije 19. veka. Pisao je o Proti Mateji Nenadoviću, Mehmed-paši Sokoloviću, Karađorđu, hajduk Veljku Petroviću, knezu Milošu Obrenoviću, sultaniji Mari Branković i drugim istorijskim ličnostima. Važnija dela: Niče raja, Drino vodo!, Karađorđe, Hajduk Veljko, Smail Aga, Dvojnik, Golaći, Zamke, Osamsto deveta, Veliki gospodar, Gladni zemlje, Njih troje, Carica Mara, Đavo u manastiru, Hajdučica u haremu, Seljaci i druga dela.
- 1983. - Sovjetski borbeni avion je blizu ostrva Sahalin oborio južnokorejski avion "Boing 747", u kojem je poginulo svih 240 putnika i 29 članova posade.
- 1991. - Uzbekistan je proglasio nezavisnost od Sovjetskog Saveza.
- 1993. - U Ženevi su propali pregovori o okončanju 17-mesečnog rata u Bosni i Hercegovini, pošto su predstavnici bosanskih Muslimana odbacili mirovni plan međunarodnih posrednika.
- 1994. - Umro je Vladimir Bulatović Bib, srpski književnik, satiričar i aforističar, novinar i urednik. Bio je jedan od dugogodišnjih urednika Politike i glavni i odgovorni urednik Politikinog Zabavnika. Jedan je od najvećih satiričara u istoriji srpske književnosti. Njegova dela su: Budilnik, Menjačica ideala, Veliko spremanje, Korak nazad i druga dela.
- 2000. - Na predozbornoj konvenciji u beogradskom centru "Sava", pred više od 3.000 građana, lideri Demokratske opozicije Srbije potpisali su dokument "Ugovor sa Srbijom" kojim su se obavezali da će, ukoliko dođu na vlast, uspostaviti demokratsku vlast u Srbiji.
- 2001. - U Tokiju je poginulo 45 ljudi u jednom od najvećih požara izazvanog ekaplozijom u kvartu u kome se nalaze velike kockarnice i barovi.
- 2004. - Čečenski teroristi zauzeli su školu u ruskom gradu Beslanu u Severnoj Osetiji sa više od hiljadu talaca većinom dece. Zahtevali su puštanje čečenskih pobunjenika iz zatvora u susednoj Ingušetiji i nezavisnost Čečenije od Rusije.

 

[Tiha*Reka]

2. septembar 2022.

- 31. p. n. e. - U velikoj pomorskoj bici kod Akcijuma u Jonskom moru Oktavijan je pobedio flotu rimskog vojskovođe Marka Antonija i egipatske kraljice Kleopatre. Pobeda je omogućila Oktavijanu osvajanje Egipta i pretvaranje Rimske republike u carstvo.
- 1666. - U požaru koji je četiri dana harao Londonom, vatrena stihija je gotovo uništila grad. Stradale su mnoge građevine među kojima i katedrala Svetog Pavla.
- 1752. - Na osnovu odluke britanskog parlamenta, u Ujedinjenom Kraljevstvu i njenim kolonijama Julijanski kalendar zamenjen je Gregorijanskim. Drugi septembar bio je poslednji dan po Julijanskom kalendaru.
- 1807. - Britanska Kraljevska mornarica je bombardovala Kopenhagen kako bi sprečila Napoleona Bonapartu da protiv Britanaca upotrebi dansku flotu.
- 1829. - Sklopljen je Jedrenski mir između Rusije i Osmanskog carstva, kojim su se Turci obavezali da Srbiji vrate šest nahija oslobođenih u Prvom srpskom ustanku i da priznaju autonomiju Grčke.
- 1852. - Rođen je Pol Burže, francuski književnik koji je kroz oglede i romane s tezom branio krajnje konzervativna katolička gledišta. Dela su mu: Učenik (1889), Podnevni demon (1915), U službi poretka (1929). Bio je član Francuske akademije od 1894. godine.
- 1866. - Na Kritu je izbila pobuna protiv Turaka i proglašeno je ukidanje turske vlasti i ujedinjenje sa Grčkom, ali je autonomija uspostavljena tek 1897. uz intervenciju evropskih sila, a Londonskim sporazumom 1913. Krit je postao deo Grčke.
- 1872. - U Hagu je počeo Peti kongres Prve internacionale na kojem je odlučeno da se sedište Internacionale premesti u SAD, gde su postojali uslovi legalnog delovanja.
- 1877. - Rođen je Frederik Sodi, engleski radiohemičar, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju (1921) za istraživanja radioaktivnog raspada i posebno za formulaciju teorije izotopa.
- 1910. - Rođen je Skender Kulenović, srpski književnik bosanskohercegovačkog porekla. Još u gimnaziji Kulenović je napisao svoj prvi sonetni venac "Ocvale primule". Pisao je pesme i i poeme, komedije, eseje, kritike, putopise, priče i romane. Posle Drugog svetskog rata postaje direktor drame Narodnog pozorišta u Sarajevu, gde je režirao tri predstave i počeo da piše drame. Najvažnija dela: poeme "Stojanka majka Knežopoljka" i "Ševa", komedije "Djelidba", "Večera", zbirka pripovedaka "Divanhana", zbirka pripovedaka za decu "Gromovo đule" i roman "Ponornica".
- 1910. - Umro je Anri Ruso, francuski postimpresionistički slikar. Njegove najpoznatije slike prikazuju scene iz džungle. Retrospektivna izložba Rusovih slika prikazana je 1911. na Salonu nezavisnih u Parizu i na izložbi Plavog jahača.
- 1922. - Rođen je Artur Eškin, američki fizičar, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku (2018). Eškin se smatra ocem optičkih pinceta.
- 1932. - Rođen je Blagoje Adžić, general-pukovnik Jugoslovenske narodne armije. Odlikovan je Ordenom zasluga za narod sa zlatnom zvezdom i mnogobrojnim vojnim odlikovanjima. Umro je u Beogradu, 1. marta 2012. godine. Sahranjen je uz vojne počasti na Centralnom groblju u Beogradu.
- 1943. - Rođen je Đorđe Novković, jugoslovenski i hrvatsko-srpski kompozitor zabavne muzike. Šezdesetih je svirao sa Indeksima, a zatim, 1967. godine osniva Pro Arte. Njegov sin je poznati hrvatski pevač Boris Novković. Pisao je pesme za Mišu Kovača, Nedu Ukraden, Zdravka Čolića, Duška Lokina, Terezu Kesoviju, Ivicu Šerfezija, grupu Pro Arte, Gabi Novak, Srebrna Krila i mnoge druge. Preminuo je 6. maja 2007. godine u 64. godini života u Zagrebu.
- 1945. - Japan je na američkom brodu Misuri, u Tokijskom zalivu, potpisao kapitulaciju čime je i zvanično završen Drugi svetski rat.
- 1969. - Umro je Ho Ši Min, predsednik Demokratske Republike Vijetnam od njenog proglašenja 1945., jedan od osnivača Komunističke partije Indokine 1930. Tokom Drugog svetskog rata bio je vođa gerilaca u borbi protiv Japana.
- 1973. - Umro je Džon Ronald Tolkin , britanski pisac. Bavio se pisanjem epske fantastike i poezije. Najpoznatiji je kao autor romana "Gospodar prstenova" i "Hobita". "Gospodar prstenova" je ubrzo postao veoma popularna knjiga kod mlađe populacije.
- 1981. - Umro je Andrija Maurović, jugoslovenski i hrvatski crtač stripova, slikar i ilustrator. Nacrtao je preko 200 stripova. Veliki broj stripova je urađen po književnim delima među kojima je verovatno najpoznatija adaptacija "Gričke vještice" po motivima istoimenog romana Marije Jurić Zagorke. Po romanima Šenoe je uradio "Zlatarevo zlato" i "Čuvaj se senjske ruke".
- 1989. - Tokom demonstracija protiv aparthejda u Kejptaunu, u Južnoj Africi, policija je uhapsila više od 400 demonstranata.
- 1996. - Vlada Filipina je potpisala mirovni ugovor sa muslimanskim pobunjenicima, posle 24-godišnjeg građanskog rata na južnom ostrvu Mindanao, tokom kojeg je poginulo 125.000 ljudi.
- 1996. - Lideri tri opozicione partije, Srpskog pokreta obnove, Demokratske stranke i Građanskog saveza Srbije, potpisali su u Beogradu sporazum o formiranju koalicije "Zajedno", koja je odnela pobedu na lokalnim izborima u novembru, čime je uzdrmana dotada neprikosnovena vlast Slobodana Miloševića.
- 2001. - Umro je Kristijan Barnard, južnoafrički kardiolog koji je 1967. izvršio prvo uspešno presađivanje srca.

 

[Manga Hilux]

Dogodilo se na današnji dan – 3.9.​

1189. godine – Ričard I Plantagenet, poznat kao Ričard Lavljeg srca, krunisan je u Vestminsterskoj opatiji u Londonu za kralja Engleske.
1658. godine – Umro je engleski državnik i vojskovođa Oliver Kromvel vođa parlamentarnih snaga u engleskom građanskom ratu. Nakon pobede nad rojalistima, ukinuo je monarhiju i 1653. godine postao lord-protektor Engleske, Škotske i Irske. Dve godine posle njegove smrti monarhija je obnovljena.
1759. godine – Iz Portugala je počelo proterivanje rimokatoličkih jezuita.
1783. godine – Velika Britanija i SAD potpisale su u Parizu mirovni ugovor kojim je završen Američki rat za nezavisnost. Britanija je priznala SAD kao slobodne suverene i nezavisne države. Rat američkih država za nezavisnost počeo je u aprilu 1775. godine borbama kod Leksingtona i Konkorda.
1791. godine – Francuska skupština usvojila je ustav kojim je uspostavljena ustavna monarhija.
1806. godine – Srbi su, u Prvom srpskom ustanku, kod Deligrada pobedili tursku vojsku, a vojvoda Stanoje Glavaš oslobodio je Prokuplje.
1821. godine – U Beogradu je umro rumelijski beglerbeg i beogradski vezir Marašli Ali-paša. Tokom Drugog srpskog ustanka postigao je sporazum sa ustanicima o prekidu neprijateljstava, a 1815. godine je sa knezom Milošem Obrenovićem sklopio sporazum prema kome su Srbi dobili ograničenu samoupravu.
1826. godine – U Moskvi je Nikolaj I Pavlovič Romanov krunisan za cara Rusije.
1869. godine – Rođen je srpski arheolog Miloje Vasić, profesor Beogradskog univerziteta do 1955. godine, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Na osnovu iskopavanja preistorijskog lokaliteta u Vinči došao je do zaključka da podunavska kultura potiče iz Sredozemlja (Egejska kultura) i prednje Azije, a ne iz nordijskih zemalja.
1877. godine – Umro je francuski državnik i istoričar Luj Adolf Tjer, prvi predsednik Treće republike (1871-1873). Kao šef versajske vlade 1871. godine u krvi je ugušio Parisku komunu (“Krvava nedelja”).

Ivan Turgenjev
1883. godine – Umro je ruski pisac Ivan Sergejevič Turgenjev, jedan od najznačajnijih predstavnika ruskog realizma. Prvi je ruski pisac čija su dela prodrla na Zapad gde je bio veoma popularan i imao je veći ugled u francuskim nego u ruskim književnim krugovima (“Očevi i deca”, “Lovčevi zapisi”, “Uoči novih dana”).
1884. godine – Iz Beograda je krenuo prvi putnički voz na pruzi Beograd-Niš, prvoj u Srbiji. Početak gradnje 21. juna 1881. godine obeležio je srebrnim budakom knez Milan Obrenović. Ispraćaju voza, iskićenog cvećem i srpskim trobojkama, pored velikog broja građana, prisustvovali su ugledni gosti iz Beča, Budimpešte i Pariza. Voz je krenuo u 8.30, a u Niš je stigao u 18.23.
1931. godine – Kralj Jugoslavije Aleksandar I Karađorđević proglasio je oktroisani Ustav kojim je ozakonjena monarhistička diktatura, zavedena 6. januara 1929. godine.
1939. godine – Dva dana posle nemačkog napada na Poljsku, Velika Britanija i Francuska su objavile rat Nemačkoj.
1939. godine – Na kružnoj stazi oko Kalemegdana, u Beogradu su održane do tada najveće međunarodne automobilske trke u Jugoslaviji.
1943. godine – Iskrcavanjem na Siciliju Osme britanske armije pod komandom fildmaršala Bernarda Loa Montgomerija, počeo je napad savezničkih trupa na Italiju u Drugom svetskom ratu.
1948. godine – Umro je Eduard Beneš, predsednik Čehoslovačke od 1935. do 1938. i od 1946. do 1948, kada je, po dolasku komunista na vlast, dao ostavku. Bio je vođa Narodne stranke i najbliži saradnik prvog predsednika Čehoslovačke Tomaša Gariga Masarika. Tokom Drugog svetskog rata bio je predsednik izbegličke vlade u Londonu.
1969. godine – Umro je Ho Ši Min, predsednik Demokratske Republike Vijetnam od njenog proglašenja 1945. godine, jedan od osnivača Komunističke partije Indokine 1930. Tokom Drugog svetskog rata bio je vođa gerilaca u borbi protiv Japana, a potom jedan od lidera otpora protiv kolonijalnih trupa Francuske u Indokini (1946-54).
1976. godine – Američki vasionski brod bez ljudske posade “Viking 2” spustio se na Mars i počeo da šalje fotografije sa te planete.
1991. godine – Umro je američki filmski režiser italijanskog porekla Frenk Kapra, dobitnik tri Oskara za filmove “Dogodilo se jedne noći”, “Gospodin Dids ide u grad” i “Ne možete to poneti sa sobom”.
1992. godine – Tokom rata u Bosni, italijanski avion sa humanitarnom pomoći za Sarajevo oboren je kod Jasenika, 34 kilometra zapadno od Sarajeva. Poginula su četiri člana posade, a u narednih mesec dana prekinuto je dostavljanje humanitarne pomoći preko sarajevskog aerodroma.
1994. godine – Rusija i Kina proglasile su završetak međusobnih neprijateljstava i dogovorile se da uklone nuklearne rakete koje su bile usmerene iz jedne zemlje prema drugoj.
1999. godine – Misija UN na Kosovu suspendovala je jugoslovenski valutni zakon i uspostavila carinsku kontrolu na granici Kosova i Makedonije.
2001. godine – SAD i Izrael su povukle svoje delegacije sa konferencije UN o rasizmu u Durbanu, u znak protesta zbog pokušaja da se Izrael označi kao rasistička zemlja.
2004. godine – Najstariji češki zatvorenik, osamdesetogodišnji Karel Hofman oslobođen je daljeg izdržavanja kazne zatvora od četiri godine iz zdravstvenih razloga. On je bio jedini osuđeni Čeh za pomaganje sovjetske okupacije Čehoslovačke 1968. godine.

 

[Tiha*Reka]

4. septembar 2022.

- 476. - Odoakar je srušio Zapadno rimsko carstvo i postao prvi varvarski kralj Italije svrgavanjem cara Romula Avgustula.
- 1669. - Mletačka republika je predala Turcima grčko ostrvo Krit, ne uspevši da odbrani grad Iraklion, koji je bio pod turskom opsadom od 1648.
- 1768. - Rođen je Fransoa Rene de Šatobrijan, francuski književnik, političar i diplomata. Najpoznatije delo mu je Esej o revolucijama koje je objavljeno 1797. godine, zatim Atala i Duh hrišćanstva. Ulazi u Napoleonovu diplomatsku službu kao sekretar ambasade u Rimu 1803. godine.
- 1824. - Rođen je Anton Brukner, austrijski kompozitor i muzički teoretičar. Stvaralaštvo Antona Bruknera obuhvata preko 120 dela, komponovanih u periodu od 1861. do smrti 1896. godine.
- 1852. - Rođen je Janko Kersnik, slovenački pisac i političar. Zajedno sa Josipom Jurčičem, smatra se najvažnijim predstavnikom književnog realizma na slovenačkom jeziku.
- 1870. - Francuska je postala republika, čime je okončano Drugo francusko carstvo Napoleona III. Car je svrgnut sa vlasti nakon teškog poraza u bici kod Sedena 2. septembra u francusko-pruskom ratu.
- 1886. - Poglavica Apača Džeronimo, vođa poslednje velike pobune američkih Indijanaca protiv belih porobljivača, predao se u Skeleton kanjonu u Arizoni američkom generalu Nelsonu Majlsu.
- 1892. - Rođen je Darijus Mijo, francuski kompozitor i učitelj. Može se svrstati među moderniste, iako je eksperimentisao sa raznim stilovima uključujući i džez.
- 1896. - Rođen je Antonen Arto, francuski dramaturg pesnika, esejista, glumac i pozorišni reditelj, poznat kao jedan od glavnih figura pozorišta 20. veka i Evropske avangarde.
- 1913. - Rođen je Kenso Tange, japanski arhitekta, i dobitnik Prickerove nagrade 1987. godine. Tange je svetsku slavu stekao rekonstrukcijom Hirošime, razorene u Drugom svetskom ratu. Bio je učesnik rekonstrukcije zemljotresom razorenog Skoplja.
- 1929. - Nemački dirižabl "Grof Cepelin" je okončao putovanje oko sveta. Let je trajao devet dana, 20 sati i 23 minuta, a na vazdušnom brodu je bilo 40 članova posade i 14 putnika.
- 1944. - Britanske i kanadske trupe oslobodile su u Drugom svetskom ratu belgijske gradove Brisel i Antverpen.
- 1970. - U Čileu je Salvador Aljende kao prvi marksista u zapadnoj hemisferi izabran za predsednika države. Ubijen je u septembru 1973. u puču čileanske armije.
- 1972. - Na Olimpijskim igrama u Minhenu američki plivač Mark Spic osvojio je sedmu medalju i time postavio rekord u osvojenim medaljama na jednoj Olimpijadi.
- 1974. - SAD su kao poslednja zapadna zemlja uspostavile diplomatske odnose sa Nemačkom Demokratskom Republikom.
- 1992. - Bivši predsednik Bugarske Todor Živkov, koji je smenjen 1989., osuđen je na sedam godina zatvora pod optužbom za proneveru državnih fondova.
- 1995. - Pod geslom "Ujedinjeni Jerusalim je naš", Izrael je započeo 15-mesečnu proslavu 3000. godišnjice proglasa kralja Davida o tom gradu kao prestonici jevrejskog naroda.
- 1997. - U eksploziji tri bombe u Jerusalimu poginulo je sedam i ranjeno oko 200 ljudi.
- 1998. - Tribunal UN za ratne zločine u Ruandi osudio je bivšeg premijera Žana Kambandu na doživotni zatvor zbog njegove uloge u genocidu tokom rata 1994.
- 1998. - Lari Pejdž i Sergej Brin su u Menlo Parku osnovali Gugl da promovišu svoj algoritam za pretragu interneta koji su razvili kao studenti na Stenfordu.
- 1999. - Na referendumu o budućem statusu Istočnog Timora 78,5% stanovništva glasalo je za nezavisnost od Džakarte, dok je svega 21% podržalo autonomiju pod indonežanskom upravom. Proindonežanske snage su potom izazvale sukobe u kojima je stradalo nekoliko stotina ljudi, a desetine hiljada napustile su glavni grad Dili.

 

[Manga Hilux]

Danas je ponedjeljak, 5. septembar, 248. dan 2022. Do kraja godine ima 117 dana.


1568 - Rođen italijanski filozof Tomazo Kampanela, dominikanski kaluđer, utopijski filozof, koji je 27 godina proveo u tamnici. U djelu "Sunčeva država", napisanom po uzoru na Platona i Tomasa Mora, izložio je shvatanja o idealnom društvu kao nekoj vrsti platonističke komunističke republike.
1638 - Rođen francuski kralj Luj Četrnaesti, nazvan "kralj Sunce", koji je na prijesto stupio 1643, poslije smrti oca Luja Trinaestog. Vladao je 72 godine, najduže u istoriji Evrope. Vodio je mnoge ratove da bi obezbijedio hegemoniju Francuske i vladao autokratski u duhu prosvijećenog apsolutizma, čiji je začetnik. Sagradio je Versaj i bio mecena mnogih umjetnika. Poslije smrti ostavio je zemlju u velikim privrednim teškoćama - produbljenim tokom vladavine Luja Petnaestog i Luja Šesnaestog - što je krajem 18. vijeka bio jedan od uzroka Francuske revolucije.
1735 - Rođen njemački kompozitor, pijanista i dirigent Johan Kristijan Bah, najmlađi sin Johana Sebastijana, koji je živio i u Milanu i Londonu, pa je nazivan "italijanski Bah" i "engleski Bah". U Engleskoj se proslavio kao pijanista i organizator muzičkog života i postao muzički učitelj kraljice Šarlot. Značajan je kao kompozitor sonata i koncerata za klavir u rokoko stilu, po čemu je preteča mladog Volfganga Amadeusa Mocarta. Djela: 15 opera, više od 60 simfonija, 37 klavirskih koncerata, 13 uvertira, klavirske sonate, kamerna muzika.
1791 - Rođen njemački kompozitor jevrejskog porijekla Jakob Libman Ber, poznat kao Đakomo Majerber, koji je odigrao vidnu ulogu u stvaranju francuske velike opere. Bio je veoma popularan, ali je njegova muzika izazivala i mnoge polemike. Djela: opere "Hugenoti", "Afrikanka", "Robert Đavo", "Prorok".
1798 - Otomansko carstvo objavilo rat Francuskoj.
1800 - Malta pala u ruke Britanaca pod admiralom Horejšom Nelsonom, koji je prethodno blokirao francuske trupe na tom sredozemnom ostrvu.
1857 - Umro francuski filozof i matematičar Ogist Kont, jedan od osnivača filozofije pozitivizma i sociologije. Želio je da reformiše nauku, filozofiju i religiju tako da odgovaraju "pozitivnom stadijumu" razvoja društva. Djela: "Kurs pozitivne filozofije", "Rasprava o cjelini pozitivizma", "Sistem pozitivne politike", "Pozitivistički katehizam".
1860 - Rusija, Velika Britanija, Francuska, Pruska, Austrija i Otomansko carstvo potpisali ugovor o uspostavljanju reda u Siriji poslije masakra koji su nad hrišćanima počinili muslimani.
1888 - Rođen indijski filozof i državnik Sarvepali Radakrišnan, profesor filozofije na univerzitetima u Madrasu, Kalkutu, Čikagu i Oksfordu, ambasador u Moskvi 1939, potpredsjednik Indije od 1952. i predsjednik od 1962. do 1967. Najviše je bio zaokupljen religijom, etikom, istorijom filozofije i kulture i mogućnošću objedinjenja civilizacijskih i kulturnih vrijednosti Istoka i Zapada. Koristeći se komparativnom metodom u istoriji filozofije, nastojao je da pokaže značajnu ulogu indijskog nasljeđa u mogućnoj kulturnoj renesansi jedinstvene svjetske kulture. Djela: "Indijska filozofija", "Istočna religija i misao Zapada", "Religija i društvo", "Kalki ili budućnost civilizacije", "Istorija istočne i zapadne filozofije".
1899 - Umro srpski državnik i istoričar Jovan Ristić, vođa srpske Liberalne stranke, jedan od najznačajnijih srpskih diplomata 19. vijeka, član Društva srpske slovesnosti i potom Srpske kraljevske akademije, koji je dvaput bio regent i četiri puta premijer Srbije. Poslije okončanja studija u Francuskoj i na njemačkom univerzitetu u Hajdelbergu vratio se u otadžbinu i ubrzo je postavljen za šefa srpskog poslanika u kongresu.
1902 - Rođen američki filmski producent Daril Frensis Zanuk, koji je 1933. osnovao filmsku kompaniju "Tventi senčeri foks". Bio je producent niza značajnih filmova: "Plodovi gnjeva", "Sve o Evi", "Viva Zapata!", "Najduži dan", "Korijeni neba", "Mladi gospodin Linkoln".
1914 - Njemački vojnici u Prvom svjetskom ratu ubili francuskog pisca i filozofa Šarla Pjera Pegija, jednu od ključnih javnih ličnosti u oslobađanju nevino osuđenog kapetana Alfreda Drajfusa. Kao urednik lista "Petnaestodnevne sveske" razobličio je pozadinu montiranog sudskog procesa Drajfusu kao navodnom njemačkom špijunu. Djela: drama "Jovanka Orleanka", eseji "Naša mladost", "Novac".
191. - U napadu bjelogardejaca na njegov štab, poginuo ruski revolucionar Vasilij Ivanovič Čapajev, komandant 25. streljačke divizije, legendarni junak Crvene armije u građanskom ratu koji je poslije Oktobarske revolucije izbio u Rusiji. U Prvom svjetskom ratu više puta je odlikovan za hrabrost, a početkom 1918. formirao je odrede za borbu protiv kontrarevolucije.
1939 - SAD proglasile neutralnost u Drugom svjetskom ratu.
1960 - Predsjednik Konga Žozef Kasavubu smijenio vođu nacionalnooslobodilačkog pokreta i premijera Patrisa Lumumbu. Potom ga je izručio separatisti iz provincije Katanga Moizu Čombeu, čiji su ga plaćenici mučki ubili u februaru 1961.
1972 - Palestinski teroristi u Minhenu ubili 11 izraelskih sportista, učesnika Olimpijskih igara, koje su prethodno oteli. U 24-časovnoj pucnjavi na aerodromu poginula su i četvorica terorista i jedan zapadnonjemački policajac.
1977 - Zapadnonjemački teroristi oteli predsjednika Federacije zapadnonjemačke industrije Hansa Martina Šlejera, čije je tijelo pronađeno 19. oktobra 1977. u Francuskoj.
1990 - Premijeri Sjeverne Koreje i Južne Koreje susreli se u Seulu, što su bili razgovori na najvišem nivou ikad održani između dvije zemlje, podijeljene poslije Korejskog rata 1953.
1995 - Francuska izvela prvu u seriji atomskih proba na pacifičkom ostrvu Mururoa, što je izazvalo osudu širom svijeta i masovne proteste, posebno u Australiji i na Tahitiju.
1997 - Na stadionu u glavnom gradu Paragvaja - Asunsionu, u vrijeme održavanja političkog mitinga, usljed iznenadne oluje, srušila se tribina i usmrtila 37 ljudi.
2000 - Predsjednik Akademije nauka i umjetnosti RS (ANURS) Slavko Leovac umro u Beogradu od posljedica srčanog udara. Leovac je sahranjen 8. septembra u Beogradu.

 

[Manga Hilux]

Danas je srijeda, 7. septembar, 250. dan 2022. godine. Do kraja godine ima 115 dana.

1533. - Rođena engleska kraljica Elizabeta Prva, kćerka kralja Henrija Sedmog i njegove druge supruge Ane Bolen, koja je tokom 45 godina vladavine konsolidovala unutrašnje prilike i odlučujuće doprinijela da Engleska izađe na sva svjetska mora i postane prva kolonijalna sila svijeta. Engleska flota je 1558, kad je kraljica stupila na prijesto, potukla špansku "Nepobjedivu armadu" i načela moć Španije, glavnog suparnika u osnivanju kolonija. Oslanjajući se na plemstvo i trgovačko-bankarsku buržoaziju, provela je mnoge mjere koje su označile prekretnicu u istoriji Engleske. Tokom njene vladavine, 1566. je osnovana Londonska berza, a 1600. Istočnoindijska kompanija. Osigurala je 1587. prevlast anglikanske crkve pogubljenjem zarobljene škotske kraljice Marije Stjuart, predvodnika rimokatoličke struje.
1701. - U Hagu potpisan sporazum Engleske, Austrije i Holandije protiv Francuske, nazvan Druga velika alijansa.
1764. - Za kralja Poljske krunisan ruski štićenik Stanjislav Drugi Ponjatovski Avgust, posljednji poljski monarh. Tokom njegove vladavine Rusija, Pruska i Austrija izvršile tri diobe Poljske, koja je kao nezavisna država obnovljena 1918. godine.
1788. - Turci zarobili vođu srpskih dobrovoljaca Koču Anđelkovića, poznatog kao "Koča kapetan", sproveli u Tekiju i nabili na kolac. U austrijsko-turskom ratu na čelu dobrovoljačkog odreda oslobodio je Požarevac, Palanku, Batočinu, Bagrdan i Kragujevac, a narod je to vojevanje nazvao Kočina krajina. Austrijski car Josif Drugi mu je za zasluge dao čin kapetana.
1812. - U Borodinskoj bici - u kojoj je rusku vojsku od 117.000 ljudi predvodio feldmaršal Mihail Ilarionovič Kutuzov, a francusku od 133.000 vojnika car Napoleon Prvi Bonaparta - Francuzi su imali 50.000 mrtvih, uključujući 23 generala, a Rusi 44.000. Boj je okončan bez pobjednika, ali je to za Napoleona značilo kraj nada da može da osvoji Rusiju iako je potom ušao u Moskvu, jer je ubrzo morao da otpočne mučno povlačenje. Po završetku bitke Napoleon je izjavio: "Kod Borodina Francuzi su se pokazali dostojni da izvojuju pobjedu, a Rusi da budu nepobjedivi".
1813. - Naziv "Ujka Sem" za SAD prvi put upotrijebljen u uvodniku njujorškog lista "Troj post".
1822. - Brazil proglasio nezavisnost od Portugalije, koju je bivša metropola priznala tek 1828.
1848. - Radi smirivanja pobunjenih seljaka u slovenskim dijelovima carevine, Austrija donijela zakon o rasterećenju zemljišta (patent o ukidanju zemljišnih tereta). Seljački pokret se zbog podvojenosti građanstva i seljaštva nije razvio u široku seljačku bunu, ali je bitno uticao na razvoj događaja u revolucionarnoj 1848.
1860. - Italijanski revolucionar Đuzepe Garibaldi sa svojim crvenokošuljašima zauzeo Napulj, u ratu za oslobođenje zemlje od Austrijanaca.
1890. - Uprava varoši Beograda protjerala narodnog prosvjetitelja i utopijskog socijalistu Vasu Pelagića pod optužbom da je knjigom "Dužnost vlade i vlasti", koja je odmah zaplijenjena, nanio uvredu njegovom kraljevksom veličanstvu (Aleksandru Obrenoviću). Pod pritiskom javnog mnjenja Skupština je 1891. odobrila povratak Pelagića u Srbiju.
1901. - Pekinškim protokolom okončan Bokserski ustanak - pobuna kineskih seljaka i gradske sirotinje protiv stranih imperijalista i domaćih tlačitelja. Ustanak, koji je izbio 1900. godine, ugušile su Japan i SAD.
1909. - Rođen američki filmski režiser jermenskog porijekla Elija Kazadžoglus, poznat kao Elija Kazan, istaknuti predstavnik realističkog, društveno angažovanog filma. Obrađivao je socijalne teme i radničko organizovanje i kritički tretirao antisemitizam i rasne predrasude. Nagrađen je na festivalu u Veneciji i više puta "Oskarom". Filmovi: "Jedno drvo raste u Bruklinu", "Pinki", "Bumerang", "DŽentlmenski sporazum", "Panika na ulicama", "Na obali", "Tramvaj zvani želja", "Viva Zapata", "Istočno od raja", "Bebi Dol", "Lice u gomili", "Divlja rijeka".
1913. - Rođen američki fizičar Džejms Alfred van Alen, koji je otkrio dva pojasa zračenja koji opkoljavaju Zemlju. Pojaseve u obliku prstena, nazvane kasnije Van Elenovi radijacioni pojasevi, otkrio je pomoću Gajger-Milerovih brojača, postavljenih 1958. na vještačke satelite "Eksplorer 1" i "Eksplorer 2".
1940. - Avioni nacističke Njemačke počeli da bombarduju London u Drugom svjetskom ratu i samo tog dana je poginulo više od 300 ljudi.
1949. - Umro meksički slikar Hose Klemente Orosko, čija je umjetnost najneposrednije socijalna sinteza arhaičnih reminiscencija i modernog oblikovanja. Smatran je najvećim slikarom murala u 20. vijeku i dekorisao je mnoge zgrade u Meksiku i SAD. Inspirisao se indijskim i meksičkim motivima.
1962. - Tajvan prekinuo diplomatske odnose sa Laosom, nekoliko časova pošto je ta zemlja jugoistočne Azije uspostavila diplomatske odnose s Kinom i Sjevernim Vijetnamom.
1964. - U mjestu Sip na jugoslovenskoj obali i u Gura Vaji na rumunskoj obali Dunava predsjednici Jugoslavije i Rumunije Josip Broz (Tito) i Georgi Georgiju Dež prisustvovali su postavljanju kamena temeljca na gradilištu Hidroelektrane "Đerdap".
1986. - Biskup Dezmond Tutu ustoličen za nadbiskupa Kejptauna u Južnoj Africi kao prvi crnac poglavar južnoafričkih anglikanaca.
1993. - Šest bivših sovjetskih republika - Rusija, Bjelorusija, Kazahstan, Uzbekistan, Jermenija i Tadžikistan - potpisalo je sporazum o zadržavanju rublje kao zajedničke valute.
1994. - Kontakt grupa na sastanku u Berlinu odlučila da Savjetu bezbjednosti UN predloži ublažavanje sankcija Jugoslaviji, kao nagradu za zavođenje embarga Republici Srpskoj, čiji su građani na referendumu 27. i 28. avgusta 1994. odbacili mirovni plan Kontakt grupe za bivšu BiH.
1995. - Predsjednik Rusije Boris Nikolajevič Jeljcin potpisao dekret o jednostranom ublažavanju sankcija Jugoslaviji, čime je stvorena zakonska osnova za izvoz robe i usluga humanitarnog karaktera.
1995. - Jugoslovenska vlada uputila zahtjev Savjetu bezbjednosti UN za prekid bombardovanja Srba u BiH.
1997. - Umro kongoanski diktator Žozef Dezire Mobutu, poznat kao Mobutu Sese Seko, predsjednik Zaira od 1965. do zbacivanja s vlasti u maju 1997. Zbačen je u pobuni koju je predvodio Loran Kabila i potom je pobjegao u Maroko, gdje je umro. Vlast u Zairu (tada Kongo) prigrabio je u novembru 1965. poslije petogodišnjeg građanskog rata u toj bivšoj belgijskoj koloniji, i vladao je autokratski, nagomilavši pri tome basnoslovno lično bogatstvo.
2001. - U nigerijskom gradu Džos izbili hrišćansko-muslimanski sukobi, zapaljene crkve i džamije. Prema podacima Crvenog krsta, za nepunu nedjelju dana nasilja ubijeno najmanje 500 ljudi, na stotine povrijeđeno.
2004. - Umro Bejer Naud, južnoafrički sveštenik, jedan od rijetkih bijelaca koji je bio simbol otpora tokom godina aparthejda.
2005. - Na izborima u Egiptu pobijedio je predsjednik Hosni Mubarak kome će to biti peti mandat na mjestu šefa države. Na tim izborima po prvi put učestvovalo je više kandidata.
2011. - U avionskoj nesreći kod Jaroslavlja u Rusiji poginule su 43 osobe, među kojima i hokejaši "Lokomotive" koji su putovali na utakmicu u Minsk. U avionu je bilo 45 ljudi - osam članova posade i 37 članova hokejaškog tima, a nesreću je preživio igrač Alexander Galimov i jedan član posade.

 

[Manga Hilux]

1087 - Umro je normanski vojvoda i engleski kralj Vilijam I (William) poznat kao Vilijam Osvajač. Nakon pobede nad kraljem Haroldom u bici kod Hestingsa 1066. postao je kralj Engleske. Tokom njegove vladavine romanizovani Normani počeli su se stapati sa pokorenim Anglosasima u englesku naciju. Uveo je 1085. prvi imovinski katastar (Domesday Book).
1513 - U bici protiv Engleza kod Fludena poginuo je škotski kralj Džejms IV (James) zajedno sa nekoliko hiljada Škota, među kojima je bilo gotovo celo plemstvo.
1585 - Rođen je francuski državnik, kardinal Arman Žan di Plesi Rišelje (Armand Jean du Plessis Richelieu), koji je kao ministar kralja Luja XIII (Louis) (od 1629) vršio stvarnu vlast u Francuskoj i podigao moć francuske krune. Osnovao je 1635. Francusku akademiju.
1737 - Rođen je italijanski lekar i fizičar Luiđi Galvani (Luigi), koji je 1789, vršeći eksperimente sa žabljim mišićima, otkrio vrstu elektriciteta, koja je kasnije po njemu nazvana galvanski elektricitet.
1772 - Rođen je srpski književnik i pozorišni pisac Joakim Vujić, koji je 1835. u Kragujevcu osnovao prvo srpsko pozorište, gde je prenosio romantičarski duh Evrope prikazujući dela domaćih i stranih autora.
1776 - Američki Kontinentalni kongres uveo je zvaničan naziv države Sjedinjene Američke Države umesto Ujedinjene kolonije.
1828 - Rođen je ruski pisac Lav Nikolajevič Tolstoj, jedan od velikana svetske književnosti, autor čuvenih romana "Rat i mir" i "Ana Karenjina". Zbog kritičkog odnosa prema društvu i crkvi, dolazio je u sukob sa vlastima, a Ruska pravoslavna crkva ga je 1901. ekskomunicirala.
1894 - Kineski revolucionar Sun Jat-sen (Yat-sen) osnovao je Društvo za preporod Kine i počeo da organizuje ustanak u Kantonu, nakon poraza Kine u ratu sa Japanom. Ustanak nije uspeo, a učesnici su uhvaćeni i pogubljeni. Sun Jat-sen je uspeo da pobegne iz zemlje i do revolucije 1911. živeo je u inostranstvu.
1898 - Umro je francuski pisac Stefan Malarme (Stephane Mallarme) uz Remboa (Rimbaud) i Verlena (Veraline) najznačajniji pesnik francuskog simbolizma. Njegova pesma "Popodne jednog fauna" inspirisala je Debisija (Debussy) da komponuje čuveni preludij.
1901 - Umro je francuski slikar i grafičar Anri Tuluz Lotrek (Henri Toulouse Lautrec) majstor litografije, slikar boema, atmosfere i likova iz pariskog noćnog života na kraju 19. veka.
1914 - U Prvom svetskom ratu okončana je prva velika bitka na Marni u Francuskoj, tokom koje su ukupni nemački gubici procenjeni na 800.000 ljudi. U julu 1918. vođena je druga bitka na Marni i to je bila poslednja nemačka ofanziva u Prvom svetskom ratu.
1944 - Dan nakon ulaska sovjetskih trupa u Bugarsku, bugarski komunisti preuzeli su vlast u zemlji.
1945 - Trupe SAD iskrcale su se na kraju Drugog svetskog rata u Južnoj Koreji, sovjetske su od Japana preuzele Severnu Koreju, a 38. paralela je postala linija podele dveju korejskih država.
1948 - Posle povlačenja sovjetske vojske, na severu korejskog poluostrva proglašena je Narodna Demokratska Republika Koreja sa glavnim gradom Pjongjangom.
1976 - Umro je kineski revolucionar i državnik Mao Cedung (Zedong) jedan od osnivača Komunističke partije Kine, koji je 1949. u Pekingu proglasio Narodnu Republiku Kinu i do smrti bio njen neprikosnoveni lider. Njegove misli i ideje objavljene su u čuvenoj "Crvenoj knjižici". Godine 1966. pokrenuo je "Veliku proletersku kulturnu revoluciju" tokom koje je smenjen veliki broj partijskih funkcionera, među kojima i njegovi najbliži saradnici.
1987 - Iračko ratno vazduhoplovstvo započelo je seriju udara na iranske električne centrale i naftna postrojenja.
1991 - Sovjetska republika Tadžikistan proglasila je nezavisnost.
1993 - Izrael i Palestinska oslobodilačka organizacija sporazumeli su se o međusobnom priznanju, otvarajući put ka okončanju sukoba Arapa i Jevreja.
1996 - U tajfunu koji je pogodio priobalna područja ekonomski najrazvijenije kineske provincije Guangdong poginulo je više od 130 ljudi, a hiljade je povređeno.
2001 - Lider avganistanske opozicione "Severne alijanse" Ahmad Šah Masud, koji je predvodio borbu protiv talibana, smrtno je ranjen u njegovoj kancelariji kada su dva bombaša samoubice aktivirali bombe. Masud je preminuo tri dana kasnije.
2001 - Na predsedničkim izborima u Belorusiji, u mandatu od pet godina, pobedio je Aleksandar Lukašenko, koji se već na toj funkciji nalazi sedam godina.
2002 - Viši sud u Bijelom Polju osudio je Nebojšu Ranisavljevića iz Despotovca na 15 godina zatvora, zbog učešća u otmici i likvidaciji putnika, pretežno Muslimana, iz voza na pruzi Beograd-Bar u stanici Štrpci (RS) u februaru 1993.
2003 - Umro je američki naučnik Edvard Teler (Edward Teller) jedan od tvoraca hidrogenske bombe i jedan od učesnika u projektu Menheten koji je doveo do proizvodnje atomske bombe tokom drugog svetskog rata.

2004 - U Minhenu je počelo suđenje 86-godišnjem Ladislavu Nižnjanskom, optuženom za nacističke zločine 1945. u Čehoslovačkoj.

 

[Tiha*Reka]

10. septembar 2022.

- 1509. - Oko 10.000 ljudi je poginulo u Istanbulu zbog jakog zemljotresa koji je postao poznat kao mali Sudnji dan.
- 1526. - Turski sultan Sulejman Veličanstveni je, posle pobede nad Mađarima na Mohačkom polju, ušao je u nebranjeni Budim.
- 1721. - Švedska i Rusija su mirom u Nistadu u Finskoj okončale Veliki severni rat, započet 1700, u kojem je ruski car Petar Veliki potukao Šveđane i dobio izlaz na Baltičko more. Rusiji je pripala teritorija od Finskog do Riškog zaliva i gradovi Riga, Revel i Harva.
- 1839. - Rođen je Čarls Sanders Pers, američki filozof, logičar, matematičar i naučnik koji je ponekad poznat kao "otac pragmatizma".
- 1855. - Rođen je Robert Koldevaj, nemački arheolog, važi kao osnivač savremene spomeničke arhitekture i istorijske arhitekture.
- 1892. - Rođen je Artur Kompton, američki fizičar, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1927. godine. Kompton se bavio proučavanjem rendgenskog zračenja, kao i proučavanjem kosmičkog zračenja. Učestvovao je i u konstrukciji prvog reaktora i da u projektu atomske bombe.
- 1898. - Umrla je Elizabeta Bavarska, vojvotkinja od Bavarske. Stupanjem u brak sa carom Francom Jozefom I 1854. godine postala je carica Austrije, a od nagodbe iz 1867. i apostolska kraljica Ugarske.
- 1906. - Izašao je prvi broj humorističko-satiričnog lista "Šabačka čivija". List je izlazio do 1909.
- 1914. - Rođen je Robert Vajz, američki filmski montažer, reditelj i producent, dobitnik Oskara za režiju i produkciju. Režirao je u filmovima Rođen da ubija, Pljačka, Pakleni šund, Dan kad je Zemlja stala, Želim živeti!, Priča sa zapadne strane, Moje pesme, moji snovi, Misija u Kini, Zvezdane staze.. Umro je 14. septembra 2005. nakon zatajenja srca.
 - 1919. - Austrija i Saveznici su potpisali mir iz Sen Žermena, kojim je Austrija priznala nezavisnost Poljske, Mađarske, Čehoslovačke i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
- 1922. - Rođena je Draga Jonaš, lektor i dugogodišnji spiker na Radio Beogradu. Bila je najprepoznatljiviji spikerski glas, a ostala je upamćena kao neprevaziđeni primer tačne dikcije i pravilnog akcentovanja. Za svoj rad je dobila brojne nagrade među kojima su i "Vukova nagrada" za 2004. godinu, za unapređenje srpske kulture, prosvete i nauke i "Zlatni mikrofon", najviše priznanje Radio Beograda. Učestvovala je u nekoliko dokumentarnih filmova o drugima kao narator ili kao učesnik gde je govorila o sebi i svome radu.
- 1931. - Rođen je Filip Bejker Hol, američki filmski i televizijski glumac, najpoznatiji po učešću u filmovima Ponoćns trka, Gas do daske, Psiho, Magnolija, Svi naši strahovi, Svemogući Brus, Dogvil i Amitvilski užas....
- 1933. - Rođen je Karl Lagerfeld, nemački kreativni direktor, modni kreator, umetnik, fotograf i karikaturist. Bio je poznat kao kreativni direktor francuske modne kuće Šanel, a na toj poziciji je bio od 1983. godine do svoje smrti. Takođe je bio kreativni direktor italijanske modne kuće Fendi. Bio je prepoznatljiv po svojoj beloj kosi, crnim naočarima za sunce, rukavicama bez prstiju i visokim okovratnicima. Preminuo je 18. februara 2019. godine u bolnici u Parizu od posledica raka pankreasa. Predmeti iz njegove zaostavštine su na aukcijskoj prodaji od decembra 2021. godine.
- 1942. - Kraljevsko ratno vazduhoplovstvo je u Drugom svetskom ratu napalo Diseldorf sa 476 aviona, koji su izbacili 100.000 bombi na taj nemački grad.
- 1942. - U Podgori je osnovana Mornarica NOVJ (posle rata prerasla u Jugoslovensku ratnu mornaricu).
- 1943. - Posle kapitulacije Italije u Drugom svetskom ratu, Nemci su okupirali Rim i stavili pod protektorat Vatikan.
- 1967. - Građani Gibraltara odbacili su na referendumu pripajanje Gibraltara Španiji i opredelili se da ostanu pod britanskom upravom.
- 1976. - U sudaru putničkih aviona "Trajdent" britanske kompanije "Britiš ervejz" i "Dalas DC-9" jugoslovenske kompanije Ineks Adrija severno od Zagreba, poginulo je svih 176 ljudi u oba aviona.
- 1981. - Slika "Gernika" Pabla Pikasa vraćena je u Španiju. Naslikana je 1937, posle nacističkog bombardovanja baskijskog mesta Gernika u Španskom građanskom ratu. "Gernika" je od 1939. bila u Njujorku. Prema Pikasovom zavetu, slika nije mogla biti vraćena dok se u Španiji ponovo ne uspostavi demokratska država.
- 1989. - Mađarska je otvorila granicu prema Zapadu i dopustila odlazak oko 7.000 izbeglica iz Istočne Nemačke u Zapadnu Nemačku. Taj masovni egzodus doveo je do pada Berlinskog zida.
- 1995. - Tokom vazdušne operacije protiv Republike Srpske, NATO je, sa američkog broda "Normandija" u Jadranskom moru, krstarećim raketama "tomahavk" počeo da gađa protivvazdušne položaje u okolini Banje Luke.
- 2000. - U sukobima pristalica različitih političkih opcija tokom lokalnih izbora u Makedoniji ranjeno je nekoliko desetina ljudi. Napetost između Albanaca i Makedonaca eskalirala je u proleće 2001. u sukobe koji su zemlju doveli na ivicu građanskog rata.
- 2002. - Švajcarska je posle referenduma, postala članica Ujedinjene nacije.

 

[Manga Hilux]

1524 - Rođen je francuski pisac Pjer de Ronsar (Pierre, Ronsard) najznačajniji pesnik renesansne pesničke škole "Plejada", koja je izvršila preokret u francuskoj poeziji i utemeljila novi poetski izraz i jezik.

1709 - Anglo-holandsko-austrijske trupe pod komandom vojvode od Marlboroa (Marlborough) i princa Eugena Savojskog pobedile su Francuze u bici kod Malplakea, poslednjoj velikoj bici u Ratu za špansko nasleđe (1701-14).

1773 - Ubijen je Šćepan Mali, lažni ruski car Petar III koji se nametnuo Crnogorcima kao vladar. Tokom vladavine od 1767. izmirio je plemena, uveo sud, započeo popis stanovništva i imovine i počeo da gradi puteve. Prema predanju ubio ga je sluga, mletačko-turski agent po nalogu skadarskog paše.

1830 - Proglašena je republika Ekvador kao deo konfederacije Kolumbije.

1855 - Nakon 11 meseci opsade, britanske, francuske i turske trupe zauzele su Sevastopolj, najznačajniju rusku bazu u Crnom moru. Time je okončana najveća operacija u Krimskom ratu.

1870 - Kralj Sardinije Viktor Emanuel (Vittorio Emmanuele) napao je Papsku državu u Rimu, a 1871. preselio je svoju prestonicu u Rim i uselio se u palatu Kvirinal. Papa se povukao u Vatikan i od tada je njegov suverenitet ograničen samo na vatikanske palate.

1880 - Rođen je srpski glumac Dobrica Milutinović, prvak Drame nacionalnog teatra više od pola veka. Muzej pozorišne umetnosti i Savez dramskih umetnika Srbije ustanovili su 1980. nagradu za životno delo u oblasti glume koja je po njemu nazvana "Dobričin prsten".

1883 - Rođen je ruski revolucionar Grigorij Jevsejevič Zinovjev, jedan od boljševičkih lidera i organizatora Oktobarske revolucije. Od 1919. do 1926. bio je predsednik Izvršnog komiteta Kominterne. Streljan je 1936. u Staljinovim čistkama.

1885 - Rođen je engleski pisac Dejvid Herbert Lorens (David, Lawrence), koji se smatra nosiocem duhovne opozicije viktorijanskim načelima britanskog društva. Njegov roman "Ljubavnik ledi Četrli" skandalizovao je puritansko britansko društvo i dugo bio zabranjivan u zemljama engleskog govornog područja.

1917 - Rođen je filipinski državnik Ferdinand Markos (Marcos). Jedan od najpopularnijih predsednika Filipina kada je izabran 1965, zaveo je 1972, pre isteka drugog mandata, vanredno stanje i diktaturu u zemlji. Zbačen je sa vlasti 1986, a umro je 1989. u izbeglištvu na Havajima.

1921 - Osnovan je Jugoslovenski atletski savez.

1922 - Liga naroda je, uprkos protestima Arapa, potvrdila britanski mandat nad Palestinom.

1962 - Britanska pop grupa "Bitlsi" snimila je prvi singl "Love me do". Producent Džordž Martin (George) smatrajući da bubnjar Ringo Star (Starr) nema dovoljno iskustva, zamenio ga je Endi Vajtom (Andy White).

1971 - Umro je ruski državnik Nikita Sergejevič Hruščov, šef sovjetske Komunističke partije od 1953. do 1964, koji je počeo proces destaljinizacije u Sovjetskom Savezu. Potpisao je sa Josipom Brozom Titom 1955. Beogradsku i 1956. Moskovsku deklaraciju, kojima su normalizovani odnosi Jugoslavije i SSSR-a posle perioda Informbiroa.

1973 - U Čileu je u vojnom udaru ubijen predsednik Čilea Salvador Aljende (Allende), prvi levičar marksista izabran na izborima za šefa države u zapadnoj hemisferi. Vlast je, uz podršku SAD, preuzela vojna hunta na čelu sa Augustom Pinočeom, koji je vladao Čileom sledećih 17 godina. Prema zvaničnom saopštenju, Aljende je izvršio samoubistvo odbijajući da se preda pučistima.

1979 - Tokom posete Moskvi, umro je angolski državnik i pesnik Agostinjo Neto (Agostinho), prvi predsednik Angole, predvodnik borbe za oslobođenje zemlje od portugalske kolonijalne vlasti, uspešno okončane 1975.

1995 - Hiljade ljudi demonstriralo je ulicama Pariza u znak protesta zbog obnavljanja francuskih nuklearnih proba u južnom Pacifiku.

1997 - Škoti su na referendumu prihvatili plan britanske laburističke vlade za uspostavljanje parlamenta Škotske, prvi put posle gotovo 300 godina.

2000 - Ruski i američki kosmonauti Jurij Malenčenko i Edvard Lu (Edward) uspešno su okončali šestočasovni izlazak u otvoreni kosmos na Međunarodnoj kosmičkoj stanici (MKS), nakon što su spojili dva bloka stanice sa uređajem koji fiksira magnetsko polje Zemlje.

 

[Manga Hilux]

Jednog jutra poznog leta, pre dvadeset godina, svet se promenio. Bilo je to 11. septembra 2001. godine, kad su četiri oteta aviona udarila u dve znamenite američke građevine, simbol njene ekonomske, političke i vojne moći.
Napadi 11. septembra, u kojima je stradalo 2.996 ljudi, ostaje najveći napad svih vremena izvršen na američkom tlu, a njegove posledice se osećaju do današnjeg dana.
Posle ovih napada, SAD su objavile takozvani „rat teroru", izvršivši invaziju na dve zemlje, Avganistan i Irak.
Na ličnijem planu, čitava jedna generacija i dalje se jasno seća gde je bila toga dana kada je prvi put čula za napade.

 

[Manga Hilux]

Jednog jutra poznog leta, pre dvadeset godina, svet se promenio. Bilo je to 11. septembra 2001. godine, kad su četiri oteta aviona udarila u dve znamenite američke građevine, simbol njene ekonomske, političke i vojne moći.
Napadi 11. septembra, u kojima je stradalo 2.996 ljudi, ostaje najveći napad svih vremena izvršen na američkom tlu, a njegove posledice se osećaju do današnjeg dana.
Posle ovih napada, SAD su objavile takozvani „rat teroru", izvršivši invaziju na dve zemlje, Avganistan i Irak.
Na ličnijem planu, čitava jedna generacija i dalje se jasno seća gde je bila toga dana kada je prvi put čula za napade.

 

[Manga Hilux]

13. Septembar 2022
1506 - Umro je italijanski slikar i graver Andrea Mantenja (Mantegna), najznačajniji predstavnik visoke renesanse u Padovi i Mantovi, autor čuvenih fresaka u crkvi Eremitani u Padovi, uništene u Drugom svetskom ratu.
1592 - Umro je francuski pisac i filozof Mišel Ejkem de Montenj (Michael Eyquem, Montaigne), obnovitelj intelektualnog skepticizma i vesnik slobodne misli u 17. i 18. veku (tri knjige "Eseja", "Dnevnik putovanja").
1598 - Umro je Filip II, napuljski kralj (1554), gospodar Holandije (1555), a nakon povlačenja svog oca Karla V (1556), kralj Španije, Sicilije i Sardinije. Apsolutista i fanatični katolik svojom politikom izazvao je ustanak u Holandiji, koji je doveo do nezavisnosti severne pokrajine (1581). Pobedio je tursku flotu kod Lepanta 1571, ali je pohod njegove "nepobedive armade" (1588) na Englesku završio katastrofalnim porazom.
1759 - Britanci su u presudnoj bici u blizini Kvebeka pobedili Francuze i osigurali britansku supremaciju u Kanadi.
1788 - Njujork je proglašen prvom federalnom prestonicom SAD. Grad su osnovali 1626. holandski doseljenici i nazvali ga Novi Amsterdam, a dvadesetak godina kasnije zauzeli su ga Englezi i dali mu naziv Njujork u čast vojvode od Jorka (York), kasnije engleskog kralja.
1819 - Rođena je nemačka pijanistkinja Klara Šuman (Clara Schumann), koja je koncertnu karijeru počela u devetoj godini i postala jedan od najvećih klavirskih majstora 19. veka.
1842 - Narodna skupština kneževine Srbije, u kojoj su ustavobranitelji imali većinu, proglasila je za kneza Aleksandra Karađorđevića, sina vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa. Ustavobranitelji su prethodno zbacili kneza Mihajla Obrenovića koji je potom izbegao u Austriju.
1874 - Rođen je austrijski kompozitor Arnold Šenberg (Schoenberg). Kao začetnik Bečke atonalne škole, pobornik ekspresionizma u muzici i tvorac novog načina komponovanja - dodekafonije, bitno je uticao na razvoj muzike 20. veka (opera "Mojsije i Aron", simfonijska poema "Peleas i Melisandra", kantate "Gurelider" i "Preživeli iz Varšave").
1882 - Tokom Egipatskog ustanka britanske trupe porazile su egipatsku vojsku kod Tel el Kebira i nastavile osvajanje Egipta i Sudana.
1908 - Probnom vožnjom od Virpazara do Bara Crnom Gorom je prošao prvi voz. Redovni železnički saobraćaj uspostavljen je 2. novembra.
1922 - U Al Aziziji u Libiji izmerena je najviša temperatura vazduha u hladu - 58 stepeni Celzijusa.
1923 - General Migel Primo de Rivera (Miguel) izvršio je, uz odobrenje kralja Alfonsa XIII, državni udar u Španiji i zaveo vojnu diktaturu.
1955 - SSSR i Zapadna Nemačka uspostavili su diplomatske odnose.
1971 - U njujorškom zatvoru Atika poginuli su 31 zatvorenik i 11 zatvorskih čuvara, kada su pripadnici američke policije i Nacionalne garde intervenisali da smire petodnevnu pobunu u zatvoru.
1977 - Umro je američki dirigent poljskog porekla Leopold Stokovski (Stokowski). Vodio je Njujoršku filharmoniju od 1946. do 1950, a 1962. osnovao je Američki simfonijski orkestar. Napisao je knjigu "Muzika za sve nas", koja je prevedena na skoro sve svetske jezike.
1989 - U Kejptaunu su održane do tada najveće demonstracije protiv aparthejda u Južnoj Africi. Demonstrante koji su uz pesmu i igru prolazili kroz centar grada predvodio je nadbiskup Dezmond Tutu (Desmond).
1991 - SSSR i SAD su se sporazumeli da obustave snabdevanje oružjem zaraćene strane u Avganistanu.
1992. - Umro je američki filmski glumac Entoni Perkins (Anthony) dobitnik Oskara za film "Prijateljsko ubeđivanje".
1993 - Izrael i Palestinska oslobodilačaka organizacija (PLO) potpisali su u Vašingtonu mirovni sporazum kojim je predviđena palestinska samouprava na okupiranim teritorijama.
1998 - Na drugim posleratnim opštim izborima u Bosni i Hercegovini ponovo su pobedile nacionalne političke partije bosanskih Muslimana, Srba i Hrvata. Trogodišnji rat koji su vodili lideri nacionalnih grupa, završen je u decembru 1995. potpisivanjem mirovnog ugovora u Dejtonu, SAD, a prvi posleratni izbori održani su 1996.
1999 - U Beogradu su umrli doajen srpskog novinarstva Predrag Milojević i istaknuti filmski reditelj Vladimir Pogačić.
1999 - U četvrtoj velikoj eksploziji, u seriji eksplozija koje su dve nedelje potresale Moskvu, srušena je stambena zgrada, a poginulo 118 ljudi.
2000 - Naturalizovani Amerikanac tajvanskog porekla Ven Ho Li, istraživač u vladi SAD pušten je iz zatvora uz izvinjenje sudije. On je u samici proveo devet meseci, zbog optužbi američke vlade da predstavlja pretnju za nacionalnu bezbednost.
2001 - Američki državni sekretar Kolin Pauel potvrdio da je vođa Al Kaide Osama bin Laden, za koga se verovalo da se krije u Avganistanu, glavni osumnjičeni za terorističke napade u SAD 11. septembra.
2006 - Bombaš samoubica usmrtio je u Bagdadu 114 osoba, uletevši svojim kombijem u gomilu šiitskih Muslimana.
2008 - Beogradski univerzitet obeležio je 200. godinu postojanja.
2008 - Bolivijska vlada je uvela vanredne mere u zemlji.