Na današnji dan_ desilo se

14. Septembar 2022

1219 - Proglašena je autokefalnost Srpske pravoslavne crkve, koju je kod romejskog (vizantijski) cara Teodora I Laskarisa i nikejskog patrijarha Manojla I Haritopula izdejstvovao Sava Nemanjić, potom prvi srpski arhiepiskop, sa sedištem u manastiru Žiča. Car Dušan je 1346. uzdigao srpsku crkvu u rang patrijaršije.
1262 - Kralj Kastilje Alfonso zauzeo je luku Kadiz na obali Atlantskog okeana, okončavši petovekovnu mavarsku okupaciju grada.
1321 - Umro je Dante Aligijeri (Alighieri) najveći italijanski pesnik, koji je u svom delu sintetizovao srednjovekovnu kulturu i nagovestio novi duh koji će se afirmisati u renesansi. Bio je i prozni pisac, književni teoretičar, filozof i političar. Njegova "Božanstvena komedija" smatra se jednim od najznačajnijih dela u svetskoj književnosti.
1812 - Francuske trupe pod Napoleonom Bonapartom ušle su u Moskvu, koju su Rusi u povlačenju zapalili.
1829 - Potpisan je Jedrenski mirovni ugovor kojim je okončan rusko-turski rat. Srbija je na osnovu Jedrenskog mira 1830. dobila hatišerif o samoupravi, a Grčka nezavisnost.
1852 - Umro je engleski feldmaršal, vojvoda Artur Velzli Velington (Arthur Wellesley Wellington), koji se proslavio pobedom nad Napoleonom 1815. kod Vaterloa.
1852 - Rođen je srpski pisac Simo Matavulj, član Srpske kraljevske akademije, jedan od najistaknutijih predstavnika srpskog realizma ("Bakonja fra Brne", "Uskok", zbirke pripovedaka "Iz primorskog života", "S mora i planine", "Beogradske priče").
1860 - U Beogradu je umro srpski knez Miloš Obrenović, vođa Drugog srpskog ustanka 1815. Izborio je Srbiji autonomiju 1830, a za sebe naslednu titulu kneza. Zbačen je 1839, ali se vratio na srpski presto 1858.
1911 - Ruski premijer Petar Arkadijevič Stolipin smrtno je ranjen u atentatu u pozorištu u Kijevu. Umro je četiri dana kasnije.
1927 - Isidora Dankan (Duncan), slavna američka igračica koja se smatra začetnikom modernog baleta, umrla je u Nici kada se ešarpa koju je imala oko vrata zaplela u točkove otvorenog automobila kojim je upravljala.
1930 - Nacional-socijalistička partija Adolfa Hitlera postala je druga partija po veličini u nemačkom parlamentu (Reichstag).
1937 - Umro je češki državnik i filozof Tomaš Garig Masarik (Tomas Garrigue Masaryk), profesor Praškog univerziteta. Osnivač i ideolog liberalne Češke narodne stranke (1900-20) koja se borila za autonomiju Češke u okviru Austro-Ugarske. Bio je prvi predsednik Čehoslovačke od 1918. do 1935.
1939 - Helikopter "VS-300" ruskog konstruktora Igora Ivanoviča Sikorskog, koji je emigrirao u SAD, izveo je prvi uspešan let.
1959 - Sovjetska "Luna 2" prvi je vasionski brod koji se spustio na Mesec.
1960 - U Kongu je izveden vojni udar pod vođstvom pukovnika Žozefa Mobutua (Joseph), a premijer Patris Lumumba (Patrice) stavljen je u kućni pritvor u Leopoldvilu.
1960 - Na sastanku predstavnika zemalja proizvođača nafte u Bagdadu osnovana je Organizacija zemalja izvoznica nafte (OPEK).
1975 - U Amsterdamu jedan nezaposleni učitelj je kuhinjskim nožem isekao "Noćnu stražu", jednu od najdragocenijih Rembrantovih slika.
1982 - Dan nakon saobraćajne nesreće, umrla je princeza Grejs od Monaka (Grace), bivša američka filmska glumica Grejs Keli (Kelly), dobitnica Oskara za ulogu u filmu "Provincijalka".
1982 - U eksploziji bombe podmetnute u sedište hrišćanske partije Falange u istočnom Bejrutu, poginuli su predsednik Libana Bašir Džemajel (Bashir Gemayel) i još 20 ljudi.
1992 - Savet bezbednosti UN usvojio je rezoluciju o povećanju broja i proširenju mandata međunarodnih mirovnih snaga u Bosni i Hercegovini (Unprofor).
1996 - Kambodžanski kralj Norodom Sihanuk (Sihanouk) dao je amnestiju jednom od lidera Crvenih Kmera Jengu Sariju (Ieng Sary) zbog njegove uloge u periodu "polja smrti" (1975-78), kada je u Kambodži ubijeno između milion i dva miliona ljudi.
1996 - U Bosni su održani prvi opšti izbori posle potpisivanja mirovnog sporazuma u Dejtonu u decembru 1995. Pobedile su tri nacionalne stranke, Srba, Hrvata i Muslimana, čiji su ih lideri predvodili i tokom troipogodišnjeg oružanog sukoba.
2001 - Senat SAD usvojio je rezoluciju kojom se predsedniku Džordžu Bušu odobrava da "preduzme sve neophodne i odgovarajuće mere" povodom terorističkih napada 11. septembra. Predsednik Buš odobrio je mobilizaciju 50.000 rezervista.
2001 - Ahmad Šah Masud, legendarni komandant avganistanske gerile u borbi protiv Talibana, umro je od posledica ranjavanja.
 
danas 15.septembar 2022
1776 - Britanske trupe pod komandom generala Vilijama Haua (William Howe) zauzele su Njujork tokom Američkog rata za nezavisnost.
1810 - U Meksiku je počeo ustanak protiv španske vlasti koji je s prekidima trajao do 1820, kada je proglašena nezavisnost Meksika od Španije.
1821 - Španske kolonije Gvatemala, San Salvador i Kostarika proglasile su nezavisnost.
1822 - Britanske trupe zauzele su Kairo, a Rabi-paša, koji se predao Britancima, proteran je na Cejlon. Kairo je ostao pod britanskom kontrolom do 1922, kada je Egipat proklamovao nezavisnost a grad postao prestonica države.
1830 - Rođen je meksički general i državnik Porfirio Dijas (Diaz), predsednik Meksika od 1877. do 1880. i od 1884. do 1911, kada ga je sa vlasti oborio vođa meksičke revolucije Fransisko Madero (Francisco). Umro je 1915. u emigraciji u Parizu.
1864 - Tokom lova na jarebice, nesrećnim slučajem se ubio engleski istraživač Džon Haning Spik (John Hanning Speke), prvi Evropljanin koji je u avgustu 1858. video afričko jezero Viktorija, tvrdeći da je ono izvorište Nila.
1890 - Rođena je engleska književnica Agata Kristi (Agatha Christie), autor popularnih kriminalističkih romana i pozorišnih komada, jedan od najuspešnijih pisaca svih vremena sa dve milijarde prodatih knjiga ("Ubistvo u Orijent ekspresu", "Mišolovka", "Vašar zločina").
1904 - Rođen je italijanski kralj Umberto II, poslednji vladar Italije, koji je na presto stupio u maju 1946. posle abdikacije svog oca Vitorija Emanuela III (Vittorio Emmanuele). Abdicirao je mesec dana kasnije, u junu 1946, kada su se Italijani na referendumu izjasnili za republiku.
1916 - U bici na Somi u Prvom svetskom ratu Britanci su prvi put upotrebili tenkove, napravljene prema projektu Ernesta Svintona (Swinton).
1935 - Nemački Rajhstag na vanrednom zasedanju u Nirnbergu doneo je zakon o oduzimanju državljanstva Nemcima jevrejskog porekla i zakon o zaštiti nemačke krvi i časti kojim je bilo zabranjeno sklapanje brakova između Nemaca i Jevreja i zapošljavanje Nemaca kod jevrejskih poslodavaca.
1946 - Proglašena je Narodna Republika Bugarska, nakon što su se Bugari na referendumu izjasnili protiv monarhije.
1949 - Konrad Adenauer je izabran za prvog kancelara Zapadne Nemačke, a Teodor Hojs (Theodor Heuss) za prvog predsednika Republike.
1967 - Komandant egipatskih snaga u šestodnevnom ratu sa Izraelom u junu 1967, Abdel Hakim Amer, izvršio je samoubistvo. U tom ratu Izrael je gotovo uništio egipatsko vazduhoplovstvo, zauzeo Sinaj i prodro do Sueckog kanala.
1972 - Španija i Sovjetski Savez potpisali su ugovor o trgovini, prvi ugovor dve zemlje od okončanja Španskog građanskog rata (1936-39).
1973 - Umro je švedski kralj Gustav VI Adolf, a nasledio ga je unuk Karl XVI Gustav (Carl).
1987 - Nemački hakeri poznati kao "Haos klub" upali su u kompjuterski sistem Nase i instalirali program nazvan "Trojanski konj".
1999 - Savet bezbednosti UN odobrio je formiranje međunarodnih snaga za Istočni Timor zbog talasa nasilja koji su izazvale proindonežanske snage, nakon referenduma na kojem su se stanovnici te indonežanske pokrajine izjasnili za nezavisnost.
2000 - U Sidneju su otvorene 27. Olimpijske igre. Sportisti SR Jugoslavije su na tim igrama osvojili tri medalje - zlatnu odbojkaši, srebrnu Jasna Šekarić u gađanju iz vazdušnog pištolja, a bronzanu vaterpolisti.
2003 - U požaru u najvećem zatvoru u Saudijskoj Arabiji, al-Hairu u Riadu, poginulo je 67, a povređeno 23 zatvorenika. To je najsmrtonosniji požar u istoriji te zemlje.
2006. - Umrla je Orijana Falači (Oriana Fallaci) italijanska novinarka i nekadašnji ratni izveštač, poznata po beskompromisnim intervjuima sa svetskim liderima i provokativnim stavovima.
2007 - U helikopterskoj nesreći poginuo Colin McRae, škotski vozač, svetski reli prvak 1995. i drugoplasirani 1996, 1997. i 2001.
2008 - Jedan od osnivača britanske rok grupe Pink Flojd (Floyd) klavijaturista Ričard Rajt (Richard Wright) preminuo je u 65 godini.
2011 - U Pragu je u 100. godini preminuo slavni češki režiser Otakar Vavra, iza koga kao scenariste i režisera ostaje 80 filmova i izuzetne klase na praškoj Filmskoj akademiji iz kojih su izašli režiseri kao što su Miloš Forman, Jirži Mencl ili Emir Kusturica.
2011 - Počeo rad Savet za štampu, nezavisno, samoregulatorno telo registrovano 2009. sa ciljem praćenja poštovanja Kodeksa novinara Srbije u štampanim medijima. Osnivači Saveta za štampu su Nezavisno udruženje novinara Srbije, Udruženje novinara Srbije, Asocijacija medija i Lokal pres.
2013 - Albanski parlament je izglasao novu vladu socijaliste Edija Rame koji je obećao da će se boriti protiv siromaštva i nezaposlenosti i da će približiti zemlju Evropskoj uniji.
2015 - U Mađarskoj je stupio na snagu novi paket mera strože kontrole za sprečavanje prolaska migranata preko njene teritorije i uspostavljanje kontrole nad spoljnom granicom Šengena.
2018 - Američka svemirska agencija (Nasa) lansirala je savremeni laser u orbitu namenjen proučavanju leda i njegovog topljenja na Zemlji. Satelit ICE Sat-2, težak pola tone, lansiran je s vojne baze u američkoj saveznoj državi Kaliforniji.
2020 - Uspostavljen je praznik Dan srpskog jedinstva, slobode i nacionalne zastave, koji se praznuje u Republici Srbiji i Republici Srpskoj.
 
danas Petak 16.09.2022

1380 - Umro je francuski kralj Šarl V Mudri (Charles le Sage), koji je 1358, kao regent, dok je njegov otac Žan II (Jean) bio zarobljenik Engleza, ugušio veliki seljački ustanak, Žakeriju. Stupio je na presto 1360, a u Stogodišnjem ratu uspeo da povrati od Engleza veći deo teritorije. Podsticao je nauku i kulturu. Nasledio ga je sin Šarl VI Ludi.
1387 - Rođen je engleski kralj Henri V (Henry), koji je tokom vladavine (1413-22) nastavio Stogodišnji rat sa Francuskom i posle pobede 1415. kod Azenkura osvojio Pariz. Regent je postao 1420, a posle smrti Šarla VI prestolonaslednik Francuske.
1498 - Umro je španski dominikanac Tomas de Torkemada (Torquemada), pokršteni Jevrejin, prvi Veliki inkvizitor Španije (1483-94) i fanatični propovednik Inkvizicije. Pod njegovim pritiskom kralj Ferdinand V izdao je dekret o progonu Jevreja na osnovu kojeg je 300.000 Jevreja proterano iz Španije.
1620 - Brod "Mejflauer" krenuo je iz engleske luke Sautempton sa putnicima koji će osnovati Plimut, prvu stalnu englesku koloniju u Americi.
1736 - Umro je nemački fizičar Gabrijel Danijel Farenhajt (Gabriel Daniel Fahrenheit), koji je 1714. usavršio termometar napunivši ga živom, umesto alkoholom. Tačka smrzavanja na njegovoj skali, 32 stepena, označava najveću hladnoću koja je 1709. izmerena u Dancigu (Gdanjsku).
1745 - Rođen je ruski vojskovođa Mihail Ilarionovič Kutuzov, jedan od najvećih vojnih stratega 19. veka. Proslavio se borbama protiv Turaka i Napoleona Bonaparte 1812. Jedna je od glavnih ličnosti romana "Rat i mir" Lava Tolstoja.
1810 - Masovnim ustankom seljaka koje su predvodili Migel Idalgo i Kastilja (Miguel Hidalgo y Castilla) i Hose Morales (Jose), u Meksiku je počela borba za nezavisnost od Španije, završena uspehom 1821. Datum početka tog ustanka se u Meksiku proslavlja kao Dan nezavisnosti.
1823 - Rođen je knez Mihailo Obrenović, koji je Srbiju učinio najjačom vojnom silom na Balkanu. Vladao je od 1839. do 1842. i od 1860. do 1868, kada je ubijen u Košutnjaku. Zbog bune Tome Vučića Perišića, 1842. pobegao je u Austriju gde je pomagao Vuka Karadžića, đuru Daničića, Branka Radičevića i druge srpske pisce.
1859 - Škotski istraživač Dejvid Livingston (David Livingstone) otkrio je u istočnoj Africi veliko jezero Njasa, koje sada dele Malavi, Tanzanija i Mozambik.
1861 - Zastupništvo grada Zagreba dodelilo je Vuku Stefanoviću Karadžiću Povelju počasnog građanina, kojom su mu data "sva prava, sloboštine i koristi, kao što svakom građaninu Zagreba po zakonu i starom narodnom običaju pripadaju".
1894 - Rođen je arhitekta, istoričar umetnosti i pisac Aleksandar Deroko, član Srpske akademije nauka i umetnosti, jedan od prvih istoriografa srpske srednjevekovne i narodne arhitekture.
1908 - Beč i Moskva su se sporazumeli da se Austro-Ugarska ne protivi otvaranju Bosfora za ruske brodove, a Rusija austrougarskoj aneksiji Bosne i Hercegovine, čime je okončana Aneksiona kriza. Rusija i Srbija su pod pritiskom Austro-Ugarske i Nemačke u martu 1909. priznale aneksiju.
1923 - Rođen je singapurski državnik Li Kuan Ju (Lee, Yew), koji je, kao premijer Singapura (1959-90), preobrazio tu bivšu britansku koloniju u industrijsku i trgovinsku metropolu.
1931 - Italijanske kolonijalne snage zarobile su i pogubile libijskog nacionalnog vođu Omara Muhtara (Mukhtar).
1941 - Iranski šah Reza Kan Pahlavi abdicirao je u korist 22-godišnjeg princa Mohameda Reze (Mohammed). Abdikaciju su iznudili Velika Britanija, SAD i SSSR zbog šahove pronemačke politike.
1955 - Vojnim udarom zbačen je sa vlasti predsednik Argentine Huan Peron (Juan). Posle 18 godina u egzilu, Peron se vratio u Argentinu 1973, kada je formirana peronistička vlada Ektora Kampore (Hector Campora) i iste godine ponovo postao predsednik Argentine. Posle njegove smrti 1974. zamenila ga je supruga Izabela Peron (Isabel).
1963 - Malaja, Severni Borneo, Saravak i Singapur osnovali su Maležansku federaciju.
1966 - Izvođenjem opere Samjuela Barbera (Samuel) "Antonije i Kleopatra", otvorena je nova zgrada Opere Metropoliten u Linkolnovom centru u Njujorku.
1977 - U Parizu je umrla grčka operska pevačica Marija Kalas (Maria Callas), proslavljeni sopran ("Norma", "Toska") i poznata ličnost u svetskim mondenskim krugovima.
1978 - U Iranu je poginulo 25.000 ljudi u zemljotresu jačine između 7,5 i 7,9 stepeni Rihterove skale. Grad Tabas i veliki broj sela potpuno su razrušeni.
2001 - Kina je nakon 15 godina pregovora primljena u Svetsku trgovinsku organizaciju.
2002 - Umro je Dvajt Vajli (Dwight Whylie) koji je 1961. godine postao prvi tamnoputi spiker Bi-Bi-Sija u Londonu.
2004 - Afričke države su u blizini Johanesburga otvorile Pan-afrički parlament, prvo predstavničko telo cele Afrike.
 
Ponedeljak 19.09.2022

1356 - Engleska vojska pod vođstvom Crnog Princa (The Black Prince), sina kralja Edvarda III (Edward), u bici kod Poatjea porazila je vojsku francuskog kralja Žana II (Jean), čime je okončana prva faza Stogodišnjeg rata. Istog dana 1370. Crni Princ je zauzeo i opustošio Limož.
1551 - Rođen je francuski kralj Anri III (Henri), poslednji vladar iz dinastije Valoa (Valois). Tokom njegove vladavine od 1574. zemlja je bila zahvaćena sukobima rimokatolika i hugenota (francuskih protestanata).
1802 - Rođen je mađarski revolucionar Lajoš Košut (Lajosz Koszuth), vođa Mađarske revolucije 1848. i rata za nezavisnost od Austrije, guverner oslobođene Mađarske od aprila do avgusta 1849. Nakon mađarske kapitulacije 13. avgusta 1849. živeo je u izbeglištvu (Turska, Engleska, SAD, Italija) gde je kao vođa emigracije agitovao za nezavisnost Mađarske.
1814 - U Požeškoj nahiji u Srbiji počela je Hadži-Prodanova buna. Ustanak pod vođstvom igumana Pajsija i Hadži-Prodana proširio se i na Kragujevačku i Jagodinsku nahiju, ali nije dobio podršku Miloša Obrenovića koji je smatrao da je ustanak preuranjen. I pored obećanja da će ustanicima biti oprošteno, Turci su pogubili oko 300 ustanika među kojima i igumana Pajsija, a Hadži-Prodan je prebegao u Austriju.
1837 - Kod Požarevca su održani prvi vojni manevri regularne srpske vojske, koji su trajali 20 dana uz učešće 1.700 vojnika.
1888 - Prvo svetsko takmičenje za izbor lepotice održano je u belgijskoj banji Spa, a prva zvanično najlepša žena na planeti je postala 18-godišnja Kreolka iz Gvadelupe Berta Sukare (Bertha Soucaret).
1911 - Rođen je engleski pisac Vilijam Golding (William), dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1983. Njegov prvi objavljeni i najpoznatiji roman "Gospodar muva" postao je svetski bestseler.
1914 - Počela je bitka na Mačkovom kamenu u Prvom svetskom ratu. Nakon četvorodnevnih borbi, nadmoćnija austrougarska vojska prisilila je Srbe na povlačenje.
1922 - Rođen je češki atletičar Emil Zatopek, koji je na Olimpijskim igrama u Londonu 1948. osvojio zlatnu medalju u trci na 10.000 metara, a na Igrama 1952. u Helsinkiju na 5.000, 10.000 i u maratonu. Oborio je 18 svetskih rekorda i pobedio zaredom u 69 trka između 1949. i 1951.
1928 - "Parobrod Vili", prvi animirani crtani film u kojem se pojavio Miki Maus (Mickey Mouse), prikazan je u njujorškom bioskopu "Koloni teatar".
1939 - Sovjetske trupe stigle su na mađarsku granicu i istovremeno su na severu Evrope okupirale Vilnus (danas glavni grad Litvanije), koji je bio pod poljskom upravom.
1941 - Nemci su u Drugom svetskom ratu zauzeli Kijev, posle bitke koja je trajala 45 dana britanske trupe ušle su u Teheran.
1955 - U Argentini je vojska oborila sa vlasti predsednika Huana Dominga Perona (Juan), koji je izbegao i do 1973. živeo u inostranstvu. Po povratku u zemlju, ponovo je izabran za predsednika i bio na čelu države do smrti 1974.
1957 - Amerikanci su u Nevadi izvršili prve podzemne nuklearne probe.
1961 - Građani Jamajke su se na referendumu izjasnili za izdvajanje zemlje iz Zapadnoindijske Federacije.
1985 - U glavnom gradu Meksika Sjudad Meksiku i okolini u zemljotresu poginulo je oko 12.000, a ranjeno 40.000 ljudi.
1989 - U eksploziji aviona DC-10 francuske kompanije UTA, na liniji Brazavil-Pariz, iznad Nigera, za koju je kasnije optužena Libija, poginuli su svi putnici i članovi posade (171).
1991 - Kolone tenkova Jugoslovenske narodne armije krenule su iz Beograda prema Hrvatskoj, gde su počeli sukobi srpskih naoružanih grupa i hrvatske policije. Hrvatska je 25. juna 1991. proglasila samostalnost i izdvojila se iz SFR Jugoslavije.
1992 - Savet bezbednosti UN isključio je SR Jugoslaviju iz svetske organizacije, osporivši joj pravo da automatski nasledi SFRJ. SRJ je ponovo postala članica UN 2. novembra 2000. godine, nakon što je demokratska opozicija preuzela vlast u Srbiji.
1994 - Američke trupe iskrcale su se na Haiti u operaciji koju je Vašington označio kao "ponovno uspostavljanje demokratije" u toj zemlji.
1999 - U Beogradu je umro Pavle Ivić, jedan od vodećih jugoslovenskih lingvista, član Srpske akademije nauka ("O govoru galipoljskih Srba", "Srpski narod i njegov jezik").
2000 - U Pragu je počelo petodnevno zasedanje Međunarodnog monetarnog fonda i Svetske banke, tokom kojeg se više hiljada demonstranata, protivnika globalizacije sukobilo sa policijom. U sukobima su povređena 142 demonstranta i 123 policajca.
 
Danas je utorak, 20. septembar, 262. dan 2022. Do kraja godine ima 103 dana.


480. p. n. e. - U pomorskoj bici kod ostrva Salamina u Egejskom moru Grci su pod komandom atinskog vojskovođe Temistokla porazili Persijance koje je predvodio kralj Kserks Prvi, čime je osigurana prevlast Atine na moru.
1519 - Portugalski moreplovac Fernando Magelan isplovio iz Sevilje sa pet brodova i 270 mornara, predvodeći špansku ekspediciju na putu oko svijeta. Dvije godine kasnije ubijen je u okršaju sa filipinskim domorocima, a 1522. u Španiju se vratio samo brod "Viktorija" i 18 preživjelih. Tada je prvi put praktično dokazano da je Zemlja okrugla.
1833 - Rođen italijanski novinar i pacifista Ernesto Teodoro Moneta, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1907. Bio je direktor milanskog lista "Il Secolo" i predsjedenik Internacionalnog kongresa za mir u Milanu 1906, a u mladosti generalštabni oficir italijanskog revolucionara i borca za ujedinjenje Italije Đuzepea Garibaldija.
1842 - Rođen škotski hemičar i fizičar DŽejms Đuer, pronalazač termos-boce. Prvi je dobio tečan, a zatim i čvrst vodonik.
1863 - Umro njemački filolog i pisac Jakob Grim, osnivač savremene germanistike, koji je skrenuo pažnju naučnika na narodne umotvorine i narodni jezik. Izučavao je istoriju jezika i starije književnosti, probleme mita, bajke i predanja, folklora i prava. Zasnovao je 1852. veliki "Njemački rječnik" i napisao "Istoriju njemačkog jezika". Prevodio je srpske narodne pjesme, a zahvaljujući prijateljstvu sa Vukom Stefanovićem - Karadžićem nastao je prevod Vukove srpske gramatike. Zajedno sa mlađim bratom Vilhelmom sakupio je i obradio mnoge bajke, poznate djeci širom svijeta.
1870 - Snage italijanskog kralja Vitorija Emanuela Drugog zauzele Rim od Francuza i kralj je saopštio namjeru da Rim proglasi prijestonicom Italije.
1878 - Rođen američki pisac Apton Bil Sinkler, autor više romana sa socijalnim temama, političkih i socijalnih spisa u kojima je opisao poraznu sliku kapitalističkog svijeta. Djela: "DŽungla", "Metropola", "Kralj ugalj", "Džimi Higins", "Kraj svijeta", "Između dva svijeta", "Aždajini zubi", "Široka je kapija", "Predsjednikov agent", "Svijet koji treba osvojiti", "Predsjednička misija".
1934 - Rođena italijanska filmska glumica Sofija Šikolone, poznata kao Sofija Loren (na fotografiji), koja se proslavila u neorealističkim italijanskim filmovima poslije Drugog svjetskog rata, a kao medijski produkt producenta i muža Karla Pontija postala je svjetska zvijezda. Filmovi: "Napuljsko zlato", "Žene sa rijeke", "Hljeb, ljubav i...", "Čočara", "Crna orhideja", "Čežnja pod brijestovima", "Sid", "Dvije žene", "Ključ", "Brak na italijanski način", "Grofica iz Hong Konga", "Suncokret", "Izuzetan dan".
1945 - Vrh rimokatoličke crkve u Hrvatskoj objavio "Pastirsko pismo", čiji je duhovni tvorac bio ratni zločinac zagrebački nadbiskup Alojzije Stepinac. U pismu je žestoko napadnuta nova vlast u Jugoslaviji zbog presuda "katoličkim vjernicima i svećenicima" /ustašama i njihovim saradnicima/, zbog odvajanja crkve od države i zbog agrarne reforme.
1957 - Umro finski kompozitor Jan Sibelijus, čiji je originalni stil inspirisan finskim muzičkim folklorom i narodnim epom "Kalevala". Djela: simfonijska pjesma za orkestar "Finlandija", orkestarske legende "Labud iz Tuonela", "Povratak Lemikainena", uvertira "Karelija", violinski koncert.
1970 - Sovjetski kosmički brod "Luna 16" spustio se na Mjesec radi uzimanja dijelova tla Zemljinog satelita.
1976 - Švedska Socijaldemokratska partija poražena na parlamentarnim izborima, poslije više od 40 godina na vlasti.
1977 - Vijetnam i Džibuti primljeni u UN.
1979 - Vladara Centralnoafričkog carstva Žana Bedela Bokasu oborio njegov rođak, bivši predsjednik Dejvid Dako, i vratio zemlju u status republike. Bokasa je 1965. vojnim udarom srušio Daka, a 1976. ukinuo republiku i proglasio se carem. Tokom vladavine povremeno je bio i premijer, ministar odbrane, pravde, informacija, poljoprivrede i stočarstva, zdravstva, vojne i civilne avijacije, državne uprave, kopnenog, riječnog i vazdušnog saobraćaja, pošta i telekomunikacija, trgovine, industrije, rudarstva. Upamćen je po nevjerovatnim ekstravagantnostima, rasipanju državne imovine i strašnim zločinima nad sopstvenim narodom.
1981 - Centralnoamerička država Belize na obali Karipskog mora /bivši Britanski Honduras/ stekla nezavisnost od Velike Britanije.
1984 - U dvorište Ambasade SAD u Bejrutu kamionom punim eksploziva uletio islamski terorista-samoubica i usmrtio 40 ljudi.
1989 - Frederik Vilem de Klerk preuzeo dužnost predsjednika Južne Afrike.
1990 - Umro srpski konstruktor aviona Slobodan Zrnić, dekan Mašinskog fakulteta novosadskog Univerziteta, jedan od konstruktora letjelica IK-3 i S-49. Avion IK-3 je 6. aprila 1941. u Drugom svjetskom ratu učestvovao u odbrani Beograda od napada ratne avijacije nacističke NJemačke. Završio je Mašinski fakultet u Beogradu i usavršavao vazduhoplovnu tehniku u Francuskoj, a kao ekspert UN nekoliko godina je proveo u Africi.
1990 - Parlamenti Istočne i Zapadne Njemačke potvrdili ugovor o ujedinjenju dvije države.
1991 - Crnogorski parlament na Žabljaku proglasio Crnu Goru ekološkom državom.
1995 - Premijer Turske Tansu Čiler primorana da podnese ostavku kad se iz vlade povukla koaliciona partija, poručivši da je neprihvatljiva cijena koju zbog njene politike moraju da plate turski građani.
2003 - U Potočarima kod Srebrenice bivši američki predsjednik Bil Klinton otvorio memorijalni kompleks i mezarje kao znak sjećanja na nastradale Bošnjake u ovom kraju u ljeto 1995. godine.
2003 - Sahranjena Ana Lind, švedski ministar inostranih poslova, devet dana nakon što je ubijena.
 
Danas je utorak, 21. septembar, 263. dan 2021. Do kraja ima 102 dana.


19. p. n. e. - Umro rimski pisac Publije Vergilije Maron, tvorac djela u kojima je veličao rimsku prošlost i vijekovima bio uzor evropskim pjesnicima. U junačkom epu "Enejida" /12 knjiga, 9.896 heksametara/, pisanom 11 godina, po ugledu na Homera, opisao je trojanskog junaka Eneju koji je poslije dugih lutanja i borbi došao u Lacijum i postao rodonačelnik Rimljana. Ostala djela: "Pastirske pjesme" /ekloge, 900 heksametara/, "Pjesme o poljoprivredi" /georgike, 2.000 heksametara/.
1327. - Engleskog kralja Edvarda Drugog u zamku Berkli ubili supruga Izabela od Francuske i njen ljubavnik Rodžer de Mortimer. Kraljičin ljubavnik je potom vladao u ime prestolonasljednika Edvarda Trećeg, koji ga je 1330. zatvorio i pogubio.
1452. - Rođen italijanski vjerski reformator Đirolamo Hijeronimus Savonarola, dominikanski kaluđer, koji je napadao moralnu iskvarenost rimske kurije, posebno pape Aleksandra Šestog. Podstakao je i vodio ustanak u Firenci 1494, zbacio s vlasti Pjetra de Medičija i protjerao porodicu Mediči, proglasio republiku i stvorio teokratski obojen demokratski poredak, ali i unio duh vjerske histerije. Papa ga je isključio iz rimokatoličke crkve, a 1498. je uhapšen u borbi i potom spaljen u Firenci. Djela: "Propovijedi", "Ispitivanje savjesti".
1792. - U Francuskoj na prvoj sjednici Konventa, na prijedlog Koloa d'Erbua, zbačena monarhija.
1832. - Umro škotski pisac Valter Skot, tvorac modernog istorijskog romana. U romanima koji se odlikuju živošću, zanimljim pojedinostima, dramatikom i raznolikošću, iskazao se kao majstor u stvaranju zapleta i živih likova. Skupljao je i narodne pjesme i pisao epove iz istorije Škotske. Preveo je na engleski jezik srpsku narodnu pjesmu "Hasanaginica". Djela: romani "Veverli", "Gaj Manering", "Starinar", "Rob Roj", "Ajvanho", "Talisman", "Kenilvort", "Kventin Dervard", "Grof Robert".
1846. - Rođen srpski političar i pisac Svetozar Marković (na fotografiji), osnivač socijalističkog pokreta u Srbiji i prvi teoretičar realizma u srpskoj literaturi. Po povratku sa studija u Švajcarskoj - gdje je upoznao Karla Marksa, Nikolaja Gavriloviča Černiševskog, Dmitrija Ivanoviča Pisareva - pokrenuo je 1871. prvi socijalistički list na Balkanu "Radenik". Ubrzo je protjeran iz Srbije i godinu dana je živio u Novom Sadu. Po povratku je 1873. i 1874. pokrenuo listove "Javnost" i "Glas javnosti", a 1875. "Oslobođenje". Zbog štamparske krivice odležao je devet mjeseci u požarevačkom zatvoru, odakle je izašao teško bolestan. Izučavao je samoupravu i nacionalno pitanje jugoslovenskih naroda, zalažući se za federativno rješenje. Člancima "Realni pravac u nauci i životu", "Pevanje i mišljenje" i "Realnost u poeziji" snažno je uticao na srpsku književnost krajem 19. vijeka. Političke ideje je razradio u djelu "Srbija na istoku", najznačajnijem i najoriginalnijem spisu.
1860. - Umro njemački filozof Artur Šopenhauer, čija je filozofija duboko pesimistična, čak mračna: individualna egzistencija je beskrajna patnja, ovaj svijet je najgori mogućni svijet, a osnovno moralno osjećanje jeste sažaljenje. Djela: "O četvorostrukom korijenu principa dovoljnog razloga", "Svijet kao volja i predstava", "Parerga i paralipomena".
1866. - Rođen engleski pisac Herbert Džordž Vels, rodonačelnik naučno-fantastične literature, autor mnogih popularno-naučnih, istorijskih, socijalnih i fantastičnih romana i pripovijedaka. Djela: "Rat svjetova", "Vremenska mašina", "Istorija svijeta", "Ostrvo doktora Moroa", "Hrana bogova", "Nevidljivi čovjek", "Novi Makijaveli", "Tono Bangi", "Čovječanstvo", "Novi svijet", Nauka o životu", "Kips".
1867. - Rođen američki političar Henri Luis Stimson, ministar rata SAD od 1911. do 1913. i od 1940. do 1945, idejni tvorac najvećeg pojedinačnog ratnog zločina u istoriji čovječanstva. Na njegovu preporuku predsjednik SAD Hari Truman je odlučio da u avgustu 1945. baci atomske bombe na japanske gradove Hirošimu i Nagasaki, premda je Japan praktično već bio poražen u Drugom svjetskom ratu.
1909. - Rođen ganski državnik i publicista Kvame Nkrumah, prvi premijer i predsjedik Gane, istaknuti borac protiv kolonijalizma i lider pokreta nesvrstanosti. Djela: "Autobiografija Kvame Nkrumaha", "Govorim o slobodi", "Afrika se mora ujediniti", "Neokolonijalizam, posljednji stadijum imperijalizma", "Kongoanski izazov", "Glas iz Gane", "Velika laž", "Tamni dani Gane", "Priručnik revolucionarne borbe", "Spektar crne moći".
1915. - Umro srpski arheolog i istoričar umjetnosti Mihailo Valtrović, prvi profesor arheologije na Velikoj školi u Beogradu, upravnik Narodnog muzeja, osnivač Srpskog arheološkog društva, član Srpske kraljevske akademije. Pokrenuo je časopis "Starinar" i među prvima istraživao srpsku srednjovjekovnu arhitekturu i umjetničko-zanatlijske predmete iz srednjeg vijeka. Djela: "Građa za istoriju umjetnosti u Srbiji", "Pogled na staru srpsku crkvenu arhitekturu".
1938. - Vlada Čehoslovačke pristala na britansko-francuski plan o prepuštanju Sudetske oblasti nacističkoj NJemačkoj.
1939. - Rumunski fašisti, pripadnici "Gvozdene garde", ubili premijera Rumunije Armanda Kalineskua, protivnika Trećeg rajha.
1964. - Malta postala nezavisna poslije 164 godine britanske vladavine.
1973. - Jugoslavija prekinula diplomatske odnose sa Čileom, deset dana nakon što je general August Pinoče izveo puč, uz pomoć SAD, u kojem je ubijen socijalistički predsjednik Salvador Aljende.
1974. - Umro američki filmski glumac Volter Brenan, prvi glumac dobitnik tri "Oskara", vjerovatno najčuveniji epizodista svih vremena. Filmovi: "Frankeštajnova nevjesta", "Furija", "Dođi i uzmi", "Zapadnjak", "Kentaki", "Imati i nemati", "Moja draga Klementina", "Crvena rijeka", "Rio Bravo".
1976. - Bivši čileanski ministar Orlando Letelije poginuo u atentatu u Vašingtonu od eksplozije bombe podmetnute pod njegov automobil.
1992. - Meksiko i Vatikan uspostavili pune diplomatske odnose poslije prekida od 130 godina.
1993. - Predsjednik Rusije Boris Jeljcin raspustio parlament, koji mu je ugrozio vlast izborom potpredsjednika Aleksandra Ruckoja za vršioca dužnosti šefa države.
 
danas Petak 23.09.2022

p.n.e - Rođen je Cezar Oktavijan Avgust, usvojeni sin Julija Cezara, prvi rimski car. Nakon što je pobedio vojsku Marka Aurelija i Kleopatre kod Akcija 31. godine p.n.e, preuzeo je svu vlast i zaveo novi oblik vladavine - principat i ustanovio Pax Romana - mir u celom Rimskom carstvu. Njegova vladavina smatra se najsjajnijim periodom rimske istorije i naziva Avgustov ili Zlatni vek.
1687 - U borbi sa Turcima, prilikom napada na Duvno, poginuo je uskočki vojvoda Stojan Janković, vojni starešina Ravnih Kotara u mletačkoj službi. Za podvige u borbama protiv Turaka, mletačke vlasti su ga odlikovale titulom "kavalijera" i dale mu imanje u Kotarima. Opevan je u narodnoj pesmi "Ropstvo Janković Stojana".
1719 - Lihtenštajn je postao nezavisna kneževina u okviru Svetog rimskog carstva.
1817 - Španija i Velika Britanija potpisale su sporazum o zabrani trgovine robljem.
1819 - Rođen je francuski fizičar Arman Fizo (Armand Fizeau), koji je 1849. prvi izračunao brzinu svetlosti bez primene astronomskih proračuna.
1840 - Crnogorci su na Mljetičku, na Durmitoru, ubili 80 turskih vojnika i muselima Smail-agu Čengića koji je krenuo da skuplja harač. O tom događaju hrvatski pesnik Ivan Mažuranić ispevao je herojski ep "Smrt Smail-age Čengića".
1846 - Nemački astronom Johan Gotfrid Gale (Johann Gottfried Galle) otkrio je planetu Neptun.
1866 - Srpski knez Mihailo Obrenović i crnogorski knez Nikola I Petrović zaključili su ugovor o zajedničkoj borbi za oslobođenje od Turaka i ujedinjenje srpskih zemalja. Knez Nikola se obavezao da će se u slučaju ujedinjenja dve države odreći prestola u korist kneza Mihaila.
1870 - Umro je francuski pisac Prosper Merime (Merimee). Kao veliki erudit, poznavalac istorije, arheologije i arhitekture, postao je 1834. inspektor u Upravi istorijskih spomenika, a od 1844. je član Francuske akademije. Njegova novela "Karmen" inspirisala je francuskog kompozitora Žorža Bizea (Georges Bizet) da napiše istoimenu operu. ("Gusle", "Hronika vremena Šarla IX", "Tamango", "Ertrurska vaza").
1893 - U Beogradu je stavljena u pogon prva javna električna centrala u Srbiji.
1914 - U prvom vazdušnom napadu na Nemačku, britansko vazduhoplovstvo bombardovalo je u Prvom svetskom ratu grad Diseldorf.
1916 - Rođen je italijanski političar Aldo Moro, premijer Italije (1963-68. i 1974-76), lider Hrišćansko-demokratske stranke. Teroristička grupa "Crvene brigade" kidnapovala ga je u martu 1978, a u maju je ubijen.
1932 - Nedžd, Hedžas i više drugih oblasti koje je pod patronatom Velike Britanije na Arabijskom poluostrvu pripojila dinastija Saudita, ujedinilo se u državu Saudijska Arabija.
1939 - Umro je austrijski psihijatar Sigmund Frojd (Freud), osnivač psihoanalize, posebno zaslužan za istraživanja podsvesne psihe i njene povezanosti sa seksualnim nagonom ("Tumačenje snova", "O psihoanalizi", "Psihopatologija svakodnevnog života").
1956 - Velika Britanija i Francuska prepustile su Savetu bezbednosti UN problem Sueckog kanala.
1957 - Grčka je odbacila zahtev Bukurešta da se Rumunija priključi Balkanskom savezu, koji su ugovorima 1953. u Ankari i 1954. na Bledu zaključile Jugoslavija, Grčka i Turska. Balkanski savez osnovan je kao odgovor na vojni pritisak zemalja istočnog bloka na Jugoslaviju.
1973 - Huan Peron (Juan) izabran je treći put za predsednika Argentine. Njegova žena Izabela postala je potpredsednik.
1973 - Umro je čileanski pisac i diplomata Pablo Neruda (70) jedan od najvećih pesnika Latinske Amerike i španskog jezika, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1971. ("Praznična pesma", "Dvadeset ljubavnih pesama i jedna očajna", "Španija u srcu").
1987 - U Beogradu je održana 8. sednica Centralnog komiteta Saveza komunista Srbije, na kojoj je došlo do prekretnice u idelogiji i politici srpskih komunista. U sukobu dve frakcije pobedila je tvrda struja tadašnjeg predsednika CK SK Srbije Slobodana Miloševića, nad umerenom politikom predsednika Predsedništva Srbije Ivana Stambolića. Milošević je potom izvršio čistke u partiji i medijima i obezbedio osnov za svoju nacionalističku politiku.
1991 - Jermenija je proglasila nezavisnost od SSSR-a.
1997 - Na mirovnim pregovorima u Severnoj Irskoj, protestanski unionisti su prvi put posle 75 godina razgovarali direktno sa vođama Šin Fejna, političkog krila Irske republikanske armije.
 
Ponedeljak 26.09.2022

1186 - Dubrovnik je sklopio mir sa srpskim velikim županom Stefanom Nemanjom, koji je u dva navrata pokušao da zauzme taj grad (1184. i 1185.). Sporazum o miru bio je osnov za kasnije ugovore Srbije i Dubrovnika.
1371 - U bici na reci Marici, kod Črnomena, Turci su porazili srpsku vojsku braće Mrnjavčević, kralja Vukašina i despota Uglješe, koji su u boju poginuli. To je bila jedna od presudnih bitaka u turskom pohodu na Balkan.
1580 - Engleski moreplovac i gusar Frensis Drejk (Francis Drake) uplovio je u luku Plimut na završetku svog putovanja oko sveta, koje je trajalo 33 meseca. Drejk je bio prvi Englez koji je oplovio zemlju, za šta je dobio titulu viteza od kraljice Elizabete.
1687 - U bici s Turcima topovsko tane mletačke vojske izazvalo je eksploziju u kojoj su teško oštećeni Partenon i Propileji na Akropolju, gde je turska vojska držala skladište municije.
1815 - Rusija, Austrija i Pruska formirale su Svetu alijansu, koju su kasnije potpisali svi evropski vladari osim britanskog regenta, pape i turskog sultana. Cilj saveza bio je da uguši revolucionarne pokrete u Evropi nakon Francuske revolucije i Napoleonovih ratova.
1826 - Rođen je Ljubomir Nenadović, član Srpske kraljevske akademije, autor čuvenih putopisa i jedan od najčitanijih srpskih pisaca druge polovine 19. veka ("Pisma iz Italije", "Pisma iz Nemačke", "Pisma iz Švajcarske", "O Crnogorcima").
1849 - Rođen je ruski fiziolog Ivan Petrovič Pavlov, osnivač Instituta za eksperimentalnu medicinu, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1904. Na osnovu eksperimenata na psima postavio je teoriju uslovnog refleksa, a značajni su i njegovi radovi o inervaciji srca i funkciji jetre.
1907 - Novi Zeland, koji je bio kolonija Velike Britanije, postao je dominion u okviru Britanskog komonvelta.
1918 - Saveznici su u Prvom svetskom ratu počeli opštu ofanzivu koja je početkom oktobra dovela do sloma Centralnih sila i završetka rata.
1945 - U Njujorku je umro mađarski kompozitor i pijanista Bela Bartok, čije je delo otvorilo nove pravce razvoja mađarske muzike. U svetskim razmerama jedan je od začetnika "nove muzike" 20. veka (simfonijska poema "Košut", opera "Dvorac Modrobradog", baleti "Drveni princ" i "Čudesni mandarin" i brojna simfonijska i kamerna dela).
1960 - Održan je prvi TV duel predsedničkih kandidata. U okviru kampanje za predsednika SAD, na nacionalnoj televiziji suočili su se tadašnji potpredsednik Ričard Nikson (Richard Nixon) i senator Džon Kenedi (John Kennedy).
1969 - U Boliviji je vojna hunta pod vođstvom generala Alfreda Ovanda Kandije (Candia) oborila predsednika Silesa Salinasa.
1980 - U Minhenu je na festivalu piva u eksploziji podmetnute bombe poginulo 13, a ranjeno više od 200 ljudi.
1984 - Velika Britanija i Kina sporazumele su se o vraćanju Hongkonga 1997. pod suverenitet Kine. Hongkong je pripao Britancima na osnovu mirovnog ugovora u Nankingu 1842, nakon Opijumskog rata (1839-42).
1907 - Novi Zeland, koji je bio kolonija Velike Britanije, postao je dominion u okviru Britanskog komonvelta.
1918 - Saveznici su u Prvom svetskom ratu počeli opštu ofanzivu koja je početkom oktobra dovela do sloma Centralnih sila i završetka rata.
1945 - U Njujorku je umro mađarski kompozitor i pijanista Bela Bartok, čije je delo otvorilo nove pravce razvoja mađarske muzike. U svetskim razmerama jedan je od začetnika "nove muzike" 20. veka (simfonijska poema "Košut", opera "Dvorac Modrobradog", baleti "Drveni princ" i "Čudesni mandarin" i brojna simfonijska i kamerna dela).
1960 - Održan je prvi TV duel predsedničkih kandidata. U okviru kampanje za predsednika SAD, na nacionalnoj televiziji suočili su se tadašnji potpredsednik Ričard Nikson (Richard Nixon) i senator Džon Kenedi (John Kennedy).
1969 - U Boliviji je vojna hunta pod vođstvom generala Alfreda Ovanda Kandije (Candia) oborila predsednika Silesa Salinasa.
1980 - U Minhenu je na festivalu piva u eksploziji podmetnute bombe poginulo 13, a ranjeno više od 200 ljudi.
1984 - Velika Britanija i Kina sporazumele su se o vraćanju Hongkonga 1997. pod suverenitet Kine. Hongkong je pripao Britancima na osnovu mirovnog ugovora u Nankingu 1842, nakon Opijumskog rata (1839-42).
1989 - Vijetnam je povukao svoje trupe iz Kambodže, koje su u toj zemlji bile od kraja 1978, ostavivši snage vlade Hun Sena da se same bore protiv maoističke gerilske organizacije "Crveni Kmeri".
1990 - U Rimu je umro italijanski književnik Alberto Moravija (Moravia) jedna od najzanačajnijih ličnosti italijanske književnosti 20. veka ("Rimske priče", "Čočara", "Rimljanka").
1994 - Alžirske snage bezbednosti ubile su šefa najjače islamske terorističke organizacije GIA Šerifa Guzmija (Cherif Gousmi), poznatog kao Abu Abdala (Abou Abdallah).
1995 - Počelo je suđenje bivšem premijeru Italije Djuliju Andreotiju (Giulio Andreotti), pod optužbom da je imao bliske veze sa mafijom. Andreoti je sedam puta biran za premijera Italije i bio je jedan od simbola posleratne Italije.
1997 - Italijanski sud osudio je mafijaškog bosa Salvatora Rina i 23 njegova najbliža saradnika na doživotni zatvor zbog ubistva sudije Djovanija Falkonea (Giovanni Falcone) 1992.
1997 - U zemljotresu u centralnoj Italiji, 11 ljudi je izgubilo život i teško je oštećena srednjovekovna bazilika Svetog Franje Asiškog (Francesco d'Assisi) u Asiziju.
2000 - Grčki feribot "Ekspres Samina" naleteo je na podvodni greben kod ostrva Paros i potonuo za 20 minuta. U udesu broda koji je prevozio preko 500 putnika, život su izgubile 72 osobe.
2002 - U nesreći senegalskog feribota u vodama Gambije u Atlanskom okeanu utopilo se oko 1.034, a preživelo 64 osobe.
2003 - Nakon 11 godina prekida, zbog izbijanja rata u bivšoj Jugoslaviji, avion srpske aviokompanije Jat ervejz sleteo je na sarajevski aerodrom, čime je ponovo uspostavljena direktna avionska linija između Beograda i Sarajeva.
2008 - Umro Pol Njumen, američki filmski glumac i režiser, filantrop i vozač trkačkih automobila. Igrao je u više od 50 filmova, a najpoznatija ostvarenja su "Cat on a Hot Tin Roof", "The Hustler", "Hud" i "Cool Hand Luke", "Butch Cassidy and the Sundance Kid" i "Sting".
2010 - Holivudska glumica Glorija Stjuart (Gloria Stuart), koja je u filmu Titanik glumila Rouz Kalvert, preživelu putnicu sa Titanika, za koju su mnogi verovali da je prava Rouz, preminula je u 100. godini.
2011 - Umro Serđo Boneli (Sergio Bonelli) italijanski strip crtač i izdavač, tvorac "Zagora", "Mister Noa", "Dilana Doga" i drugih popularnih strip junaka.
2012 - U Siriji je 305 ljudi poginulo u jednom danu, saopštila je sirijska Opservatorija za zaštitu ljudskih prava. Sukobi u toj zemlji počeli su marta 2011.
2013 - Na osnovu uzoraka američkog robota u svemiru Kjuriozitija (Curiosity) naučnici su zaključili da je oko dva odsto površine planete Mars formirano od vode.
2013 - Kompanija Nisan navela je da povlači 908.900 svojih vozila iz prodaje širom sveta zbog kvara na senzorima za kočenje.
 
Poslednja izmena:
Petak 30.09.2022


1399 - Osnivač engleske dinastije Lankaster Henri Bolingbrok (Henry Bolingbroke) postao je kralj Henri IV, dan nakon što je abdicirao Ričard II (Richard), prvi monarh u istoriji Engleske koji je napustio presto.
1846 - Američki zubar Vilijam Morton (William) prvi je upotrebio anesteziju (etar) prilikom vađenja zuba.
1876 - Rođen je srpski pisac, pozorišni kritičar i diplomata Milan Rakić. Pesnik modernog senzibiliteta sledio je u savršenstvu forme francuske parnasovce i simboliste. Bio je član Srpske kraljevske akademije i predsednik srpskog PEN kluba ("Jefimija", "Dolap", "Simonida", "Napuštena crkva", "Orhideja", "Ljubavna pesma", "Na Gazimestanu").
1882 - Rođen je nemački fizičar Hans Vilhelm Gajger (Wilhelm Geiger), koji je 1928. izumeo napravu za otkrivanje i brojanje naelektrisanih čestica i gama-zraka (merenje radioaktivnosti), poznatu kao "Gajgerov brojač".
1891 - U egzilu u Briselu izvršio je samoubistvo francuski general Žorž Ernest Bulanže (Georges, Boulanger), lider reakcionarnog antiparlamentarnog pokreta "bulanžista" koji je zapretio da sruši Treću Republiku.
1912 - Srbija i Bugarska su objavile mobilizaciju za rat protiv Turske. Prvi balkanski rat, od oktobra 1912. do maja 1913, u kojem su se protiv Turske borile i Grčka i Crna Gora, završen je oslobađanjem balkanskih naroda od turske vlasti.
1941 - Počela je prva nemačka ofanziva na Moskvu u jednoj od najvećih bitaka Drugog svetskog rata, koja je okončana u januaru 1942. porazom Nemaca.
1949 - Okončan je berlinski "vazdušni most" uspostavljen posle sovjetske blokade Zapadnog Berlina krajem juna 1948, tokom kojeg su američki i britanski avioni obavili 277.264 letova i dopremili 2.323.738 tona namirnica.
1955 - U automobilskoj nesreći u 24. godini poginuo je američki glumac Džejms Din (James Dean), simbol uznemirene i pobunjene mladosti posle Drugog svetskog rata. Iako je snimio samo tri filma, "Istočno od raja", "Buntovnik bez razloga" i "Div", postao je kultna ličnost mladih tog vremena.
1962 - Beli rasisti su izazvali nerede u Oksfordu u američkoj državi Misisipi kada je na osnovu odluke federalnog suda crnac Džejms Meredit (James Meredith) upisan na Univerzitet Misisipija, koji su do tada pohađali samo belci.
1965 - Pripadnici indonežanskog "Pokreta 30. septembar" oteli su šest generala i pokušali državni udar. Generali su nađeni mrtvi 3. oktobra, a protivudarom na vlast je došao general Suharto. Smatra se da je u represalijama protiv komunista i njihovih simpatizera, koje su usledile, pobijeno oko pola miliona ljudi.
1966 - Bivši britanski protektorat u Africi Becuanalend stekao je nezavisnost pod nazivom Republika Bocvana. Prvi predsednik postao je Serece Kama (Seretse Khama).
1966 - Nemački ratni zločinci Albert Šper (Speer) i Baldur fon Širah (von Schirach) izašli su iz zatvora Špandau u kojem su odslužili kaznu od 20 godina robije. U zatvoru koji je bio napravljen za 600 stanara, ostao je samo jedan - Rudolf Hes (Hess).
1970 - Ričard Nikson (Richard Nixon) je doputovao u Beograd, u prvu posetu jednog američkog predsednika SFRJ.
1980 - U simboličnom podsećanju na biblijska vremena, Izrael je uveo valutu šekel, koja je zamenila funtu.
1985 - Umro je američki seizmolog Čarls Rihter (Charles Richter), po kojem je nazvana skala za merenje jačine zemljotresa.
1988 - U SSSR-u je penzionisano pet visokih funkcionera, među kojima i predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Andrej Gromiko.
1990 - SSSR je normalizovao diplomatske odnose sa Izraelom, prekinute tokom šestodnevnog izraelsko-arapskog rata 1967. i uspostavio pune diplomatske odnose sa Južnom Korejom.
1991 - Vojnim udarom u Haitiju oboren je sa vlasti predsednik Žan-Bertran Aristid (Jean-Bertrand Aristide).
1992 - Pod pokroviteljstvom i u prisustvu kopredsednika Međunarodne konferencije o Jugoslaviji, predsednici SRJ i Hrvatske Dobrica Ćosić i Franjo Tuđman potpisali su zajedničku Deklaraciju kojom su se obavezali na prestanak neprijateljstava i rešavanje spornih pitanja pregovorima.
1992 - Moskovska banka distribuirala je vaučere za privatizaciju kao deo vladinih ekonomskih reformi koje bi trebalo da milione Rusa pretvore u kapitaliste.
1993 - U seriji jakih zemljotresa u jugozapadnoj Indiji razoreno je 36 sela, a poginulo je najmanje 22.000 ljudi.
1999 - Jedan od najvećih nemačkih književnika 20. veka Ginter Gras (Guenter Grass) dobio je Nobelovu nagradu za književnost. U avgustu 2006. Gras je obelodanio da je kao 17-godišnjak bio pripadnik zloglasne nacističke "Vafen-SS" jedinice. Ovo otkriće pisca "Limenog doboša" šokiralo je javnost i izazvalo žestoke kritike pisaca, istoričara i političara u Evropi.
2000 - Uz punu podršku Demokratskoj opoziciji Srbije i novoizabranom predsedniku SR Jugoslavije Vojislavu Koštunici, svetska demokratska javnost je sa zebnjom iščekivala rasplet postizborne krize u Jugoslaviji. Rusija je upozorila poraženog Slobodana Miloševića da ne koristi silu radi opstanka na vlasti.
2002 - Petnaest ministara inostranih poslova Evropske unije glasalo je da se državama članicama dozvoli da potpišu individualne ugovore sa SAD, kojima su američki vojnici i oficiri izuzeti od krivičnog gonjenja Međunarodnog krivičnog suda u Hagu.
 
Danas je srijeda, 5. oktobar, 278. dan 2022. godine. Do kraja godine ima 87 dana.

1713. - Rođen francuski filozof i pisac Denis Didro, kritičar religioznog morala i nosilac prosvjetiteljske misli u predrevolucionarnoj Francuskoj, inspirator i glavni urednik velike francuske "Enciklopedije", koja je u 28 tomova objavljena od 1751. i 1772. Djela: "Pismo o slijepima na pouku onima koji vide", "Razgovor Dalambera i Didroa", "Misli o tumačenju prirode", "Dalamberov san", "Žak fatalista", "Ramoov sinovac", "Saloni".
1796. - Pod pritiskom Francuske Španija objavila rat Velikoj Britaniji, koji je završen katastrofalnim porazom francusko-španske flote 1805. godine u bici kod Trafalgara, poslije čega je Španija praktično ostala bez ratne mornarice.
1857. - Srpski slikar Stevan Todorović, pionir fizičke kulture u Srbiji, otvorio je u Beogradu besplatnu školu za slikanje, pjevanje i gimnastiku. Školu je šef beogradske policije ubrzo zabranio s obrazloženjem: "Na tužbu roditelja da izvodite takvu igru u kojoj deca mogu slomiti noge i ruke zabranjuje Vam se rad", ali je ministar prosvjete, čiji je sin pohađao tu školu, stavio zabranu van snage.
1864. - Rođen francuski hemičar i industrijalac Luj Limijer, pionir svjetske kinematografije, koji je sa bratom Ogistom napravio prvu filmsku kameru i osnovao u Lionu fabriku za izradu fotografskog materijala. Braća su izumjela postupak snimanja u prirodnim bojama i u pariskoj kafani "Gran kafe" priredila 28. decembra 1895. godine prvu filmsku predstavu u svijetu ("Ulazak voza u stanicu", "Radnici izlaze iz fabrike").
1880. - Umro francuski kompozitor, porijeklom njemački Jevrejin Žak Ofenbah, tvorac francuske operete. Kroz njegovu pristupačnu i vedru muziku zabavnog karaktera najčešće je provijavala satira društvenih odnosa u francuskom Drugom carstvu. Napisao je stotinjak opereta. Djela: operete "Lepa Jelena", "Orfej u paklu", "Plavobradi", "Pariski život", "Velika vojvotkinja od Žerostajna", opera "Hofmanove priče", putopis "Ofenbah u Americi", autobiografska studija.
1908. - Njemački princ Ferdinand Koburg proglasio nezavisnost Bugarske od Otomanskog carstva, a sebe carem Ferdinandom Prvim.
1910. - Portugalija poslije obaranja kralja Manuela Drugog proglašena republikom pod predsjednikom Žuakimom Teofilom Fernandešom Bragom.
1912. - Potpisnice Balkanskog saveza - Srbija, Bugarska i Crna Gora - predale ultimativnu notu Turskoj, poslije čega je počeo Prvi balkanski rat.
1915. - Snažnom artiljerijskom vatrom duž cijelog fronta na Dunavu, Savi i Drini u Prvom svjetskom ratu počela ofanziva Centralnih sila na Srbiju. Poslije mjesec dana žestokog otpora njemačke i austrougarske trupe su, uz pomoć Bugara koji su udarili sa leđa, okupirale Srbiju, a glavnina srpske vojske se povukla preko albanskih planina na grčko ostrvo Krf. Oporavljene srpske trupe su 1918. probile Solunski front, što je ubrzalo slom Centralnih sila.
1938. - Predsjednik Čehoslovačke Eduard Beneš podnio ostavku zbog Minhenskog sporazuma - kojim su zapadni saveznici Velika Britanija i Francuska praktično predale njegovu zemlju nacističkoj NJemačkoj - i otišao u izbjeglištvo.
1947. - U Varšavi, na osnovu odluke koju su rukovodstva komunističkih partija SSSR, Jugoslavije, Bugarske, Rumunije, Mađarske, Čehoslovačke, Poljske, Francuske i Italije donijela sedam dana ranije, osnovan Informacioni biro tih partija /Informbiro ili Kominform/ sa sjedištem u Beogradu. Zaključeno je da je zadatak Informbira "organizacija razmjene iskustava i, u slučaju potrebe, koordinacija djelatnosti komunističkih partija na osnovu uzajamne saglasnosti", ali su se stvarni ciljevi pokazali u sukobu komunističkih vođa Jugoslavije i SSSR od 1948. do 1955, koji je izazvala Moskva. Informbiro je raspušten 1956.
1954. - Velika Britanija, SAD, Jugoslavija i Italija potpisale Londonski memorandum o tršćanskoj krizi, zaoštrenoj odlukom zapadnih sila da civilnu upravu u zoni "A" slobodne teritorije Trsta predaju Italiji. Jugoslaviji je pripala zona "B" i manji dio zone "A", a Italiji veći dio zone "A". Dvije susjedne zemlje su garantovale puna prava nacionalim manjinama, a vlada u Rimu je preuzela i obavezu da održava slobodnu luku u Trstu.
1964. - U Zapadni Berlin kroz tajno iskopan tunel ispod Berlinskog zida pobjeglo 57 državljana Istočne NJemačke, što je bilo najveće masovno bjekstvo od gradnje zida 1961. godine.
1970. - Vršilac dužnosti predsjednika Egipta Anvar el Sadat sedmog dana poslije smrti Gamala Abdela Nasera zvanično postao šef države.
1988. - Na plebiscitu koji je organizovao diktator Augusto Pinoče 53 odsto Čileanaca je glasalo protiv predloga da mu mandat bude produžen do 1997. godine. Pinoče je prigrabio vlast vojnim udarom 1973, organizovanim uz pomoć SAD, kada je ubio predsjednika Salvadora Aljendea.
1994. - Na dva zgarišta u Švajcarskoj pronađeno 48 tijela pripadnika sekte "Hram Sunca", koji su očito umrli u obredima masovnog samoubistva.
1998. - Pravni komitet Predstavničkog doma Kongresa SAD odobrio otpočinjanje postupka o opozivu američkog predsjednika Bila Klintona. To je bila treća istraga u postupku impičmenta u američkoj istoriji protiv predsjednika SAD.
2000. - Na demonstracijama u Beogradu srušena vlast Slobodana Miloševića. Ispred zgrade Skupštine Jugoslavije održan veliki protestni miting Demokratske opozicije Srbije (DOS) zbog nepriznavanja izbornih rezultata. U demonstracijama zapaljena zgrada Skupštine SRJ.
2004. - Vojnici Gardijske brigade Vojske SCG Dragan Jakovljević i Dražen Milovanović poginuli u kasarni u Topčideru pod nerazjašnjenim okolnostima.
2006. - Ubijen lider Al kaide u Iraku Abu Ajub al Masri.
2008. - U BiH održani lokalni izbori, na kojima je najbolji rezultat postigao SNSD.
2011. - NJegova svetost patrijarh srpski Irinej uveden je u tron srpskih patrijarha u Pećkoj patrijaršiji na Kosovu i Metohiji, kao 45. poglavar Srpske pravoslavne crkve (SPC).
 
Danas je petak, 7. oktobar, 281. dan 2022. Do kraja godine ostalo je još 85 dana.

1571. - Španska i mletačka mornarica kod Lepanta u jugozapadnoj Grčkoj potukle tursku flotu. U bici poslije koje Otomansko carstvo nikad nije bilo velika pomorska sila najmanje 25.000 Turaka je poginulo, a potopljeno je 80 turskih brodova.
1813. - Padom Beograda u turske ruke ugušen Prvi srpski ustanak i Turci su uspostavili upravni aparat i organizaciju kakva je postojala prije izbijanja ustanka 1804. To je uključivalo sve ranije namete, ali i pojačanu represiju, što je 1815. izazvalo Drugi srpski ustanak, poslije kojeg su Turci ubrzano gubili pozicije u Srbiji.
1849. - Umro američki pisac Edgar Alan Po, čiju poeziju karakterišu duboka sjeta i tuga i zvučnost i muzikalnost katkad čudesno onomatopejskih stihova. Tvorac je kratke pripovijetke strave iz koje je nastala moderna kriminalistička i detektivska priča. Djela: poezija "Gavran", "Anabel Li", "Pobjednik crv", "Zvona", "Pjesme"; proza "Crna mačka", "Priče tajanstva i mašte", "Avanture Gordona Pima", "Filozofija kompozicije".
1860. - Otomansko carstvo beratom priznalo Mihaila Obrenovića za kneza Srbije.
1885. - Rođen danski stručnjak za atomsku fiziku Nils Henrik David Bor, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1922, koji je postavio teoriju strukture atoma, objasnio svjetlosne spektre atoma vodonika i u Drugom svjetskom ratu učestvovao u SAD u istraživanjima koja su prethodila izradi atomske bombe. NJegovim imenom nazvani su mnogi pojmovi u atomskoj fizici - "Borove orbite", "Borova teorija", "Borovi uslovi frekvencije", "Borov princip komplementarnosti", "Borov magneton".
1914. - Rođen srpski pisac Mihailo Lalić, član Srpske akademije nauka i umjetnosti. U Drugom svjetskom ratu je interniran u Grčku, ali je prebjegao grčkim partizanima i bio politički komesar Jugoslovenskog bataljona. Djela: romani "Svadba", "Zlo proljeće", "Lelejska gora", "Hajka", "Raskid", "Pramen tame", "Zatočenici", "Ratna sreća", "Dokle gora zazeleni", "Gledajući dolje na drumove", pripovijetke "Na mjesečini", "Izvidnica", "Prvi snijeg", "Gosti", "Posljednje brdo".
1919. - Osnovana holandska avionska kompanija KLM, najstariji postojeći vazdušni prevoznik u svijetu.

1931. - Rođen južnoafrički nadbiskup Dezmond Tutu, borac protiv aparthejda, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1984. On je prvi crnac koji je postao duhovni vođa anglikanaca u Južnoj Africi.
1935. - Društvo naroda označilo fašističku Italiju kao agresora u Abisiniji (Etiopija).
1940. - Nacistička NJemačka u Drugom svjetskom ratu okupirala Rumuniju i dokopala se strateški važnih naftnih polja.
1949. - Proglašena NJemačka Demokratska Republika s predsjednikom Vilhelmom Pikom i premijerom Otom Grotevolom, čime je NJemačka podijeljena na dvije države. Tome je prethodilo proglašenje Savezne Republike NJemačke 21. septembra 1949.
1953. - Umrla srpska spisateljica i klasični filolog Anica Savić-Rebac, profesor Univerziteta u Beogradu. Djela: "Problemi antičke estetike", "Antička demokratija i socijalni problemi", "Problemi predplatonske erotologije", prevod i komentar spjeva Tita Lukrecija Kara "O prirodi stvari", mnoštvo prevoda na engleski (naročito Petra Drugog Petrovića NJegoša), njemački, francuski i italijanski jezik.
1959. - Sovjetski vasionski brod "Luna 3" prvi fotografisao tamnu stranu Mjeseca.
1959. - Umro američki operski pjevač i filmski glumac italijanskog porijekla Mario Lanca, koji je ostvario niz nezaboravnih operskih uloga. Snimao je i filmove, uključujući film "Veliki Karuzo".
1981. - Potpredsjednik Egipta Hosni Mubarak postao vršilac dužnosti šefa države dan pošto su islamski teroristi ubili egipatskog predsjednika Anvara el Sadata.
1985. - Palestinski teroristi u Mediteranu oteli italijanski putnički brod "Akile Lauro" sa oko 440 ljudi i zaprijetili da će ga eksplozijom uništiti ukoliko Izrael ne oslobodi iz zatvora 50 Palestinaca.
1989. - Kongres Mađarske socijalističke radničke partije ukinuo partiju koja je vladala 33 godine i umjesto nje formirao Socijalističku partiju Mađarske.
1992. - Savjet bezbjednosti UN osnovao Komisiju za ispitivanje ratnih zločina u prethodnoj Jugoslaviji.
1996. - Švajcarac Rolf Cinkernagel i Ausralijanac Peter Doerti dobitnici su Nobelove nagrade za medicinu. Ovo visoko priznanje dr Cinkernagel i dr Doerti su dobili za otkriće načina na koji imuloški sistem prepoznaje virus zaražene ćelije.
2000. - Predsjednik SR Jugoslavije Vojislav Koštunica na zajedničkoj sjednici oba vijeća Savezne skupštine položio je zakletvu kao novi šef jugoslovenske države.
2004. - Nobelova nagrada za književnost 2004. godine dodijeljena Austrijanki Elfridi Jelinek.
2006. - Manastir Žiča obilježio osam vijekova postojanja.
 
1952: Patent na bar kod

7. oktobra 1952. studenti Norman Džozef Vudland i Bernard Silver dobili su američki patent za svoj bar kod. Dvojica Amerikanaca uzeli su Morzeov alfabet kao model i preneli binarni sistem na skup šipki različite debljine sa različitim rastojanjima. Godine 1974. prvi proizvod sa bar kodom izašao je u prodaju u Americi: pakovanje žvakaće gume. Tri godine kasnije, menadžer nabavke u Bavarskoj uvodi sistem u svoju radnju. Skenerske kase su u upotrebi u celoj Nemačkoj tek od sredine 1980-ih.

1665126885366.png
 
Ruska novinarka i aktivistkinja za ljudska prava Ana Politkovskaja ubijena je u Moskvi 2006. godine. Ova 48-godišnjakinja stekla je ime kao kritičar čečenskih ratova. U 2014. godini šestoro počinilaca iz severnokavkaske republike osuđeno je na dugogodišnje zatvorske kazne. Do danas nema ni traga od pristalica. Evropski sud za ljudska prava je u julu 2018. godine smatrao da je slučaj nedovoljno razjašnjen. Ruske vlasti nisu na adekvatan način utvrdile ko su nalogodavci.


1665127091401.png
 
Danas je ponedjeljak 10. oktobar, 285. dan 2020. Do kraja godine ima 80 dana.


1684. - Rođen francuski slikar Žan Antoan Vato, tipičan predstavnik rokokoa, čije je slikarstvo delikatnog kolorita i osjetljivog crteža uglavnom posvećeno temama iz društvenog života aristokratije.
1813. - Rođen italijanski kompozitor Đuzepe Verdi, uz Riharda Vagnera najistaknutiji romantičarski operski stvaralac 19. vijeka. Njegove prve opere izražavaju slobodarske nacionalne ideje pokreta rizorđimento, a kasnija djela su vrhunac italijanskog romantizma - spoj tradicionalne melodioznosti i psihološke karakterizacije ličnosti, uz izvanredno usaglašeni tekst i muziku. Djela: opere "Nabuko", "Travijata", "Trubadur", "Rigoleto", "Bal pod maskama", "Moć sudbine", "Don Karlos", "Aida", "Otelo", "Falstaf".
1837. - Umro francuski ekonomista Šarl Furije, socijalista-utopista koji je smatrao da je kapitalizam "asocijalan", jer su u njemu pojedinci u stalnom ratu jedni protiv drugih. U takvoj ekonomiji "arhitekta mašta o požarima... a staklar o gradu koji bi porazbijao sva stakla". Ekonomsko-društveni razvoj je razvrstao u tri perioda: predindustrijski, "rasparčanu, neprijatnu industriju" u kapitalizmu i društvenu, privlačnu industriju. Smatrao je da se društvo može preobraziti u harmoniju pomoću eksperimentalnih zajednica /falange/ u kojima ljudska individualnost dostiže vrhunac, što doprinosi opštoj harmoniji. Djela: "Novi industrijski i društveni svijet", "Teorija četiri pokreta", "Sabrana djela" (šest knjiga, posthumno).
1861. - Rođen norveški polarni istraživač, diplomata i humanista Fritjof Nansen, profesor okeanografije na Univerzitetu u Oslu, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1922. Istraživao je od 1893. do 1896. Grenland i Sjeverni ledeni okean ploveći na brodu "Fram", koji je konzerviran i čuva se u blizini Osla. Poslije Prvog svjetskog rata bavio se zaštitom ratnih zarobljenika i nacionalnih manjina. Kao visoki komesar Društva naroda rukovodio je repatrijacijom ratnih zarobljenika i doprinio potpisivanju Ženevskog protokola o izbjeglicama. Jedna vrsta emigrantskog pasoša, nazvana "Nansenov pasoš", i sada je u upotrebi za raseljena lica kao potvrda identiteta.
1888. - Rođen ruski revolucionar Nikolaj Ivanovič Buharin, profesor političke ekonomije Univerziteta u Moskvi, koji se boljševicima priključio 1906, poslije Oktobarske revolucije 1917. jedan od vodećih ideologa vladajuće Boljševičke partije. Kao predsjednik Kominterne 1928. i 1929. se protivio potpunoj kolektivizaciji, jer je smatrao da je za ekonomiju zemlje štetno ukidanje privatnih posjeda na selu. Takođe se suprotstavljao metodama obračuna sovjetskog diktatora Josifa Visarionoviča Džugašvilija (Staljina) sa starim boljševicima. U vrijeme najžešćih staljinističkih čistki, na montiranom sudskom procesu, 1938. je osuđen na smrt pod izmišljenom optužbom za špijunažu kao "pripadnik trockističko-zinovjevskog i buharinovskog kontrarevolucionarnog centra" strijeljan u martu 1938. Djela: "Politička ekonomija rentijera", "Imperijalizam i svjetska privreda", "Ekonomika prelaznog perioda", "Teorija istorijskog materijalizma".
1901. - Rođen švajcarski skulptor i slikar italijanskog porijekla Alberto Đakometi, čije je obimno, raznovrsno i osobeno djelo izraz gotovo svih dominantnih strujanja umjetnosti 20. vijeka. U ranom periodu je stvarao pod uticajem kubizma i nadrealizma, kasnije se bavio prostornim konstrukcijama, a pozna djela oličavaju tragičan egzistencijalistički humanizam.
1911. - Kineski vođa Sun Jat Sen je u Vučangu proglasio republiku i otpočeo revoluciju u kojoj je oborena dinastija Manču.
1913. - Završena izgradnja Panamskog kanala, dugog 81,6 kilometara, kojim su spojeni Atlantski i Tihi okean, ali su brodovi počeli da ga koriste tek 15. avgusta 1914.
1917. - Zbog torpedovanja brazilskih brodova Brazil je u Prvom svjetskom ratu objavio rat Njemačkoj.
1918. - Prva srpska armija počela operacije za oslobađanje Niša u Prvom svjetskom ratu. Srpska vojska je pod komandom vojvode Petra Bojovića u munjevitom napadu oslobodila Niš.
1943. - Generalisimus Čang Kaj Šek položio zakletvu kao predsjednik Kine.
1954. - Vijetnamski lider Ho Ši Min ušao u glavni grad Vijetnama Hanoj, koji su dva dana ranije napustile francuske kolonijalne trupe.
1964. - U Tokiju otvorene Olimpijske igre, prve u Aziji.
1970. - Umro francuski političar Eduar Dalađe, potpisnik Minhenskog pakta s nacističkom Njemačkom 1938, kojim je Adolfu Hitleru omogućeno da okupacijom Sudeta rasparča Čehoslovačku. Između dva svjetska rata triput je bio francuski premijer, a u Drugom svjetskom ratu je poslije okupacije Francuske interniran u NJemačku.
1973. - Potpredsjedenik SAD Spiro Egnju morao da podnese ostavku zbog optužbi za izbjegavanje plaćanja poreza.
1980. - U Alžiru u zemljotresu poginulo 2.590 ljudi, a oko 330.000 stanovnika grada El Asnam ostalo bez krova nad glavom.
1982. - SAD nametnule sankcije Poljskoj zbog odluke poljske vlade da zabrani sindikat "Solidarnost".
1985. - Umro američki filmski glumac i režiser Orson Vels, čiji je već prvi film "Građanin Kejn" - djelo virtuozne izražajne snage i originalnosti, tehničkih novina i novog načina montaže - jedan od najboljih u istoriji kinematografije. Izgradio je osoben stil i svako njegovo djelo nosi pečat snažne i originalne ličnosti. Dobio je 1971. godine nagradu "Oskar" za životno djelo. Ostali filmovi: režija i gluma - "Veličanstveni Ambersonovi", "Dama iz Šangaja", "Magbet", "Otelo", "Zrno zla", "Gospodin Arkaden", "Proces", "Ponoćna zvona", "Istine i laži", gluma - "Sirotica iz Lovuda", "Treći čovjek", "Hotel `Internacional`".
1985. - Umro američki filmski i pozorišni glumac ruskog porijekla Jul Briner. Igrao je u mnogim filmovima, ali je vjerovatno najviše upamćen po ulozi u muzičkom filmu "Kralj i ja", za koji je nagrađen "Oskarom", a i u pozorištu je godinama igrao u istoimenoj predstavi. Ostali filmovi: "Deset Božijih zapovijesti", "Anastasija", "Braća Karamazovi", "Solomon i Saba", "Sedmorica veličanstvenih", "Taras Buljba", "Zapadni svijet".
1990. - SSSR i Njemačka potpisali ugovor o povlačenju sovjetskih vojnika iz Njemačke do kraja 1994. U to vrijeme u Njemačkoj je bilo 380.000 sovjetskih vojnika i 220.000 članova njihovih porodica.
1991. - Skupština Srbije odlučila da republička zastava bude trobojka, bez zvijezde petokrake.
1993. - Socijalista Andreas Papandreu dobio izbore i vratio se na vlast u Grčkoj.
1995. - Izrael, u skladu s mirovnim sporazumom s Palestinskom oslobodilačkom organizacijom, počeo povlačenje sa Zapadne obale i oslobodio iz zatvora oko 300 Palestinaca.
1997. - Pad aviona DC-9 argentinske kompanije ALA u Urugvaju nije preživio niko od 74 putnika i članova posade.
2000. - Predsjednici Bjelorusije, Kazahstana, Kirgistana, Rusije i Tadžikstana potpisali su u Astani glavnom gradu Kazahstana, sporazum o stvaranju Evroazijske ekonomske zajednice koji podrazumijeva integraciju ekonomije pet bivših sovjetskih republika.
2001. - Bijela kuća objavila "crnu listu" najtraženijih terorista - na spisku su 22 imena, a na vrhu su Osama bin Laden i dvojica njegovih najbližih saradnika - Ajman al-Zavahir i Mohamed Atef.
2004. - U Litvaniji održani prvi parlamentarni izbori od kada je ta baltička zemlja ušla u EU i u NATO.
2004. - Američki glumac Kristofer Riv, poznat po filmskoj ulozi strip junaka Supermena, umro u 52. godini.
 
Danas je utorak, 11. oktobar, 284. dan 2022. Do kraja godine ima 81 dan.


1521. - Papa Lav Deseti engleskom kralju Henriju Osmom - koji je 12 godina kasnije osporio autoritet Rimokatoličke crkve, a 1534. se proglasio poglavarom Anglikanske crkve, nezavisne od Rima - dodijelio titulu "branitelj vjere", jer je kralj objavio knjigu u kojoj je osudio ideje njemačkog vjerskog reformatora Martina Lutera.
1531. - Vojska švajcarskih rimokatoličkih kantona kod Kapela porazila je snage grada Ciriha i njegovih protestantskih saveznika, a u bici je poginuo protestantski vjerski reformator Ulrih Zvingli, jedan od najvećih teologa reformacije.
1579. - Turskog velikog vezira srpskog porijekla Baju Sokolovića, poznatog kao Mehmed-paša Sokolović, prema nalogu njegovih neprijatelja ubio je jedan derviš. Zahvaljujući Mehmed-paši Sokoloviću Otomansko carstvo vodilo je popustljivu politiku prema Srbima, davalo im povlastice za podizanje manastira, otvaranje štamparije i obnavljanje Pećke patrijaršije 1557, čiji je prvi patrijarh bio njegov brat Makarije Sokolović. U srpskim zemljama Mehmed-paša je podigao mnoge zadužbine, uključujući znameniti most na Drini u Višegradu.
1806. - Rođen srpski knez Aleksandar Karađorđević, sin vođe Prvog srpskog ustanka Đorđa Petrovića - Karađorđa. U vrijeme njegove vladavine donesen je Građanski zakonik i reformisano sudstvo. Srbiji su 1856. na Pariskom kongresu date garancije velikih sila i objavljeno "Načertanije" Ilije Garašanina. Poslije svrgavanja kneza Mihaila Obrenovića na prijesto su ga 1842. doveli ustavobranitelji.
1851. - Rođen srpski kompozitor i horovođa Josif Marinković, član Srpske kraljevske akademije, koji je najveći dio stvaralaštva posvetio herojskoj romantičarskoj muzici, znatno je obogativši u tehničkom i izražajnom pogledu. NJegove solo pjesme i mnoge horske kompozicije uz pratnju klavira poseban su doprinos srpskoj muzici. Završio je Orguljašku školu u Pragu i u Beogradu je bio dirigent Pjevačkog društva "Obilić". Djela: horovi "Narodni zbor", "Junački poklič", "Kola", "Potočara", "Zadovoljna reka", solo pjesme "Čežnja", "Kaži mi, kaži, Stojanke", crkvena muzika: "Liturgija", "Pomen", "Carju nebesni", "Opelo".
1896. - Umro austrijski kompozitor i orguljaš Anton Brukner, kasnoromantičar koji je stvarao pod uticajem Ludviga van Betovena i Riharda Vagnera. Djela: devet simfonija, osam misa, kantate.
1899. - Počeo trogodišnji Burski rat između južnoafričkih burskih država i Velike Britanije.
1942. - U selu Kriva Reka kod Brusa njemački i bugarski vojnici su u Drugom svjetskom ratu zatvorili sve stanovnike u crkvu i digli je u vazduh, usmrtivši 320 civila, uglavnom žena i djece.
1946. - Zbog krivičnih djela protiv naroda i države Vrhovni sud Hrvatske je poslije višemjesečne rasprave izrekao presudu ratnim zločincima - Erihu Lisaku na smrt, a rimokatoličkom nadbiskupu Alojziju Stepincu i Ivanu Šaliću na višegodišnji zatvor.
1962. - Papa Jovan Dvadeset Treći otvorio Drugi vatikanski sabor, prvi takav skup poslije 1870. godine, na kojem je nagovijestio reforme.
1963. - Umro francuski pisac, slikar i režiser Žan Kokto, član Francuske akademije. Često je mijenjao stav i stil i oprobao se kao pjesnik, romansijer, pisac drama, kritičar, slikar, režiser i filmski scenarista. Djela: romani "Strašna djeca", "Tomas varalica", pozorišni komadi "Pisaća mašina", "Strašni roditelji", "Orfej", "Edip", "Antigona", filmovi "LJepotica i zvijer", "Orfejev testament".
1963. - Umrla francuska pjevačica italijanskog porijekla Edit Pjaf, zvijezda kabarea i simbol francuske šansone. Takođe je komponovala šansone i pisala tekstove za njih. Djela: autobiografije "Moj život", "Na balu uspjeha".
1976. - U Kini pod optužbom za zavjeru uhapšena "četvoročlana banda" - Mao Ce Tungova udovica Đang Ching i tri bivša visoka funkcionera.
1977. - U atentatu ubijen predsjednik Sjevernog Jemena pukovnik Ibrahim al Hamdi.
1980. - Dva sovjetska kosmonauta okončala do tada najdužu kosmičku misiju, boraveći u brodu "Saljut 6" 185 dana u svemiru.
1988. - Govor pape Jovana Pavla Drugog prekinut je u Evropskom parlamentu u Strazburu kad je britanski poslanik iz Sjeverne Irske - protestantski sveštenik Jan Pejzli počeo da uzvikuje "antihrist", razvivši transparent na kojem je pisalo "Jovan Pavle Drugi antihrist".
1990. - Na stadionu "1. maj" u sjevernokorejskom glavnom gradu Pjongjang oko 150.000 gledalaca je oduševljeno pozdravilo pobjedu fudbalske reprezentacije Sjeverne Koreje nad Južnom Korejom rezultatom 2:1 u istorijskom prijateljskom meču, prvom sportskom nadmetanju na domaćem tlu ekipa podijeljene zemlje.
1993. - Na norveškog izdavača Vilijama Nigarda, koji je štampao "Satanske stihove" britanskog pisca indijskog porijekla Salmana Ruždija, u Oslu je pucao i teško ga ranio jedan islamski terorista.
2000. - Evropske zemlje počele ukidanje sankcija Jugoslaviji.
2013. - Bivši SS oficir nacistički zločinac Erih Pribke, odgovoran za jedan od najtežih masakara u Italiji, umro u Rimu u 101. godini. Pribke je bio osuđen na kaznu doživotnog zatvora zbog masakra kod Ardeatinskih jama u blizini Rima, u kome je u martu 1944. ubijeno 335 muškaraca, mahom dječaka, a među ubijenima je bilo i Jevreja.
 
Danas je srijeda, 12. oktobar, 285. dan 2022. godine. Do kraja godine ima 80 dana.


322. p.n.e. - Umro Aristotel, filozof - najsvestraniji um antičke Grčke.
Postavio je Zemlju u središte svemira. Naglašavao važnost logike ili rasuđivanja u filozofiji. NJegov filozofski sistem - aristotelizam uči da se ljudsko znanje postiže najprije pomoću čulnog iskustva. Djela: "Organon" /sakupljeni Aristotelovi logički spisi/, Poetika /O pjesničkoj umjetnosti/, "Retorika", "Nikomahova etika" /Nikomah je bio njegov otac/, "Politika", "Metafizika", "Fizika", "O duši".
1492. - Španski moreplovac italijanskog porijekla Kristofer Kolumbo otkrio Ameriku, iskrcavši se na ostrvce Gvanahani u sastavu Bahamskih ostrva, poslije 33 dana plovidbe Atlantskim okeanom od Kanarskih ostrva, ali je bio uvjeren da je stigao u Indiju. Do 1504. godine još triput je prelazio okean, a 1506. je umro - uvjeren da između Evrope i Azije, kad se plovi u smjeru zapada, nema kontinenta.
1518. - Njemački vjerski reformator Martin Luter, optužen za jeres, sazvao je skupštinu grada Augsburga i u teološkoj raspravi s italijanskim rimokatoličkim kardinalom Tomazom de Viom, poznatim kao Kajetan, odbacio zahtjev rimske kurije da se pokaje i odrekne svojih uvjerenja.
1811. - Paragvaj proglasio nezavisnost od Španije i Argentine.
1822. - Brazil stekao nezavisnost od Portugalije.
1865. - Rođen srpski geograf Jovan Cvijić (na fotografiji), osnivač antropogeografije i geomorfologije u Srbiji i Srpskog geografskog društva, profesor i rektor Univerziteta u Beogradu, predsjednik Srpske kraljevske akademije, počasni doktor pariske Sorbone i Karlovog univerziteta u Pragu. Veoma su značajni njegovi radovi o migracijama jugoslovenskih naroda, o morfologiji i hidrografiji dinarskog krša i drugih kraških predjela, tektonici i glacijaciji planina Balkanskog poluostrva, studije o Jadranskom primorju, balkanskim kotlinama i poljima, Šumadiji i Panonskom bazenu. Odigrao je izuzetnu ulogu kao savjetnik srpskih državnika na mirovnim pregovorima u Parizu poslije Prvog svjetskog rata. Djela: "Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije", "Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva", "Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje", "Geomorfologija", "Etnogeografske karte jugoslovenskih zemalja", "Geografska karta Jugoslavije", "Govori i članci".
1870. - Umro američki general Robert Edvard Li, komandant armije Sjeverne Virdžinije u građanskom ratu u SAD od 1861. do 1865. godine, najsposobniji vojskovođa tog rata. Predvodeći južnjačke trupe, pobijedio je vojsku Sjevera u bitkama kod Ričmonda i Frederiksburga 1862. i kod Čanselorsvila 1863, ali je, suočen s neuporedivo nadmoćnijom armijom Sjevera, morao da kapitulira 9. aprila 1865.
1873. - Rođena Nadežda Petrović, srpski slikar, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu i saosnivač "Kola srpskih sestara". Slikarstvo je studirala u Minhenu i Parizu, a prvu samostalnu izložbu je priredila 1900. godine. NJena djela nose snažan, originalan izraz i izvanredno bogatstvo boja. Sačuvano je oko 200 njenih djela, a pojedine slike su ravne radovima vrhunskih evropskih majstora tog vremena. NJeno djelo obuhvata raspon od plenerizma do snažnog realizma, prožetog ekspresionizmom. U Srbiji svog doba ona se najsnažnije vezala za modernu umjetnost i anticipirala njen dalji razvoj. Rođena u porodici u kojoj su dvije sestre postale slikari, jedna muzičar, a najmlađi brat Rastko - pisac. Umrla je od tifusa 1915. godine u valjevskoj bolnici, gdje je kao bolničarka njegovala ranjene srpske vojnike.
1874. - Rođen srpski arheolog Vladimir Petković, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti i upravnik Narodnog muzeja u Beogradu, stručnjak za srpsku srednjovjekovnu umjetnost. Bio je urednik specijalizovanog časopisa "Starinar" i prvi direktor Arheološkog instituta SANU. Rukovodio je otkopavanjima Stobija i Caričinog Grada. Djela: "Pregled crkvenih spomenika kroz povjesnicu srpskog naroda", "La peinture serbe en Mouen age" , monografije o manastirima Žiča, Ravanica, Studenica, Kalenić i Dečani.
1897. - U Beograd su iz Beča preneseni posmrtni ostaci srpskog jezičkog reformatora Vuka Stefanovića Karadžića i sahranjeni u porti Saborne crkve.
1918. - "Marš na Drinu" srpskog kompozitora Stanislava Biničkog prvi put odjeknuo je ulicama Niša, tek oslobođenog u Prvom svjetskom ratu. Uz zvuke marša pobjedonosno je koračala Drinska divizija srpske vojske.
1924. - Umro francuski pisac Anatol Frans, član Francuske akademije i dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1921. Izvanredan stilista, izvrgavao je oštroj satiri francusko društvo u vrijeme Treće republike i istupao protiv militarizma i šovinizma, razobličavajući potkupljivost buržoaske vlade i štampe, što mu je donijelo naziv "buntovnog akademika". Djela: zbirka pjesama "Zlatne pjesme", romani "Zločin Silvestra Bonara", "Savremena istorija", "Crveni krin", "Bogovi su žedni", "Pobuna anđela", "Taida", "Epikurov vrt", "Mišljenja opata Žeroma Koanjara", "Ostrvo pingvina", "Pečenjarnica kraljice Pedok", "Život u cvijeću".
1934. - Maloljetni Petar Drugi Karađorđević proglašen kraljem Jugoslavije, tri dana nakon što je u Marseju ubijen njegov otac Aleksandar Prvi, u atentatu koji su uz pomoć italijanskih fašista izvele hrvatske ustaše.
1935. - Rođen italijanski operski pjevač Lučano Pavaroti, čiji lirski obojen glas velikog dijapazona karakterišu snažni tonovi u visokom registru. Karijeru svjetske operske zvijezde počeo je 1961. godine ulogom Roberta u operi "Boemi" Đakoma Pučinija. Umro od raka pankreasa 6. septembra 2007. u Modeni.
1942. - U bici na pacifičkom ostrvu Gvadalkanal Amerikanci su u Drugom svjetskom ratu porazili Japance i zaustavili njihovo nadiranje ka Australiji.
1960. - Tokom debate o kolonijalizmu u Generalnoj skupštini UN ljutiti sovjetski lider Nikita Sergejevič Hruščov skinuo je cipelu i tresnuo njome o sto nekoliko puta.
1964. - U orbitu oko Zemlje lansiran sovjetski vasionski brod "Vashod 1", prva svemirska letjelica s višečlanom posadom.
1968. - Afrička država Ekvatorijalna Gvineja stekla nezavisnost poslije 190 godina španske kolonijalne uprave.
1969. - Lansiran sovjetski vasionski brod "Sojuz 7" sa tročlanom posadom, koji se potom spojio sa "Sojuzom 6", u kojem su bila dva člana posade.
1976. - Premijer Kine Hua Guofeng postao šef vladajuće Komunističke partije.
1978. - U Vašingtonu počeli mirovni pregovori Izraela i Egipta, na kojima je učestvovao predsjednik SAD DŽimi Karter.
1983. - Bivši japanski premijer Kakuei Tanaka osuđen na četiri godine zatvora zbog umiješanosti u aferu podmićivanja "Lokid".
1984. - Od eksplozije bombe koju su podmetnuli teroristi Irske republikanske armije u "Grand hotel" u engleskom gradu Brajton, gdje je održavana godišnja konferencija britanskih konzervativaca, poginulo je pet ljudi.
1990. - Islamski teroristi na motociklima u Kairu iz zasjede ubili predsjednika egipatskog parlamenta Rifata Mahdžuba i trojicu njegovih tjelohranitelja.
1992. - U Kairu poginulo više od 550 ljudi u zemljotresu, čiji je epicentar bio blizu velikih piramida u Gizi.
1996. - Umro francuski teniser Rene Lakost - osnivač kompanije za proizvodnju sportske opreme s prepoznatljivim "krokodilčićem" kao zaštitnim znakom - posljednji od francuska "četiri musketara" koji su dominirali svjetskim tenisom dvadesetih godina 20. vijeka.
1999. - General Pervez Mušaraf vojnim udarom oborio vladu pakistanskog premijera Navaza Šarifa, raspustio parlament Pakistana i zaveo vanredno stanje.
2000. - Američki predsjednik Bil Klinton ukinuo embargo na naftu i zabranu avio-saobraćaja sa Jugoslavijom.
2001. - UN i generalni sekretar UN Kofi Anan (63) dobili Nobelovu nagradu za mir, za borbu za ljudska prava i rješavanje svjetskih konflikata.
2015. - U dvije eksplozije u Ankari poginulo je 95 ljudi, a više od 500 zatražilo medicinsku pomoć. Eksplozije su se desile u razmaku od nekoliko minuta, na razdaljini od oko 50 metara, ispred glavne željezničke stanice, u trenutku kada se stotine ljudi okupljalo na protestu zahtijevajući više demokratije i okončanje sukoba s kurdskim separatistima.
 
322. p.n.e. - Najveći govornik starog veka, atinski državnik Demosten, izvršio je samoubistvo ispivši otrov. Kao vođa antimakedonske stranke u Atini, proslavio se govorima protiv Filipa II Makedonskog (filipike). Njegovi govori, od kojih je sačuvano oko 40, smatraju se obrascem oratorstva.

1322 - Vojska škotskog kralja Roberta I u bici kod Bilanda teško je porazila engleske trupe kralja Edvarda II (Edward). Taj poraz prisilio je Englesku da prizna nezavisnost Škotske.
1806 - Napoleonove trupe pobedile su Pruse i Saksonce u bitkama kod Jene i Auerštata. U narednih šest nedelja Napoleon je pokorio Prusku.
1809 - Bečkim mirom Austrija je prinuđena da Trst, deo Hrvatske i Dalmacije preda Napoleonovoj Francuskoj, Galiciju Poljskoj i Rusiji, a distrikt In Bavarskoj.
1882 - Rođen je irski državnik Emon de Valera (Eamon), lider republikanskog pokreta "Šin fejn" (irski: Mi sami) od 1917. do 1926, predsednik Irske od 1959. do 1973. Kao premijer od 1937. do 1959. (sa dva kraća prekida) sporazumno je rešio neka sporna ekonomska, politička i vojna pitanja sa Velikom Britanijom. Bio je predsednik Lige naroda 1938-39.
1890 - Rođen je američki general i državnik Dvajt Dejvid Ajzenhauer (Dwight David Eisenhower), vrhovni komandant savezničkih snaga u Drugom svetskom ratu u Evropi, predsednik SAD od 1953. do 1961, komandant NATO pakta od 1950. do 1952, kada je dao ostavku zbog predsedničkih izbora u SAD.
1894 - Prvi tramvaj u Beogradu krenuo je na liniji Kalemegdan-Slavija, a vukli su ga konji.
1912 - U Milvokiju je nepoznata osoba pucala u predsednika SAD Teodora Ruzvelta (Theodore Roosevelt). Debeli kaput i svežanj rukopisa u unutrašnjem džepu sprečili su da metak dođe do tela.
1913 - U najtežoj rudarskoj nesreći u Velikoj Britaniji, u rudniku uglja kod Glamorgena u Velsu poginulo je 439 rudara.
1930 - Rođen je Žozef Dezire Mobutu (Joseph), poznat kao Mobutu Sese Seko, predsednik Zaira (Kongo) do maja 1997, kada je zbačen s vlasti pobunom koju je predvodio Loran Kabila (Laurent). Vladao je diktatorski od 1965, po okončanju petogodišnjeg građanskog rata.
1933 - Nacistička Nemačka je napustila Ligu naroda i Konferenciju o razoružanju u Ženevi.
1939 - Više od 800 britanskih mornara je poginulo kada je na početku Drugog svetskog rata nemačka podmornica "U 47" uplovila u britansku ratnu luku i torpedima potopila brod "Rojal ouk".
1941 - Nemci su u Drugom svetskom ratu streljali 6.000 civila iz Kraljeva i okoline, zbog njihove podrške pokretu otpora.
1944 - Nemački feldmaršal Ervin Romel (Erwin Rommel), nazvan "Pustinjska lisica" i autor spektakularnih pobeda Afričkog korpusa u Drugom svetskom ratu, izvršio je samoubistvo tabletom cijanida da bi izbegao hapšenje zbog umešanosti u zaveru protiv Hitlera.
1944 - Britanske i grčke snage oslobodile su Atinu koja je bila pod nemačkom okupacijom od aprila 1941.
1944 - U Dubrovniku je umro slikar Marko Murat, prvi pravi i dosledni plenerista u jugoslovenskom i srpskom slikarstvu. Od 1894. bio je nastavnik crtanja u Beogradu i značajno je uticao na stvaranje "Beogradske škole". Jedan je od osnivača umetničkog društva "Lada" (1904) i Umetničke zanatske škole u Beogradu (1905) ("Devojka iz Konavala", "Žena sa šeširom", "Šipanska luka", "Proleće u Šipanu").
1947 - Tokom probnog leta američkog vojnog aviona na mlazni pogon X-1, kapetan Čarls Jeger (Charles Yeager) postao je prvi čovek koji je probio "zvučni zid" u horizontalnom letu brzinom od 1,07 Maha (1.310 km/h) .
1964 - Nobelovu nagradu za mir dobio je američki borac za ljudska prava crnaca Martin Luter King (Luther).
1973 - U Tajlandu je vlada premijera Tanoma Kitikačorna (Thanom Kittikachorn) primorana da podnese ostavku, pošto je armija odbacila njegov zahtev da silom uguši studentske demonstracije.
1977 - Umro je američki pevač i filmski glumac Hari Lilis "Bing" Krozbi (Harry Lillis, Crosby), zvezda holivudskog muzičkog filma, dobitnik Oskara za film "Idući svojim putem".
1988 - Egipćanin Nagib Mahfuz (Naguib Mahfouz) postao je prvi arapski pisac koji je dobio Nobelovu nagradu za književnost.
1990 - Umro je Leonard Bernstajn (Bernstein), američki pijanista, dirigent i kompozitor mjuzikla "Priča sa zapadne strane". Dirigovao je gotovo svim velikim američkim orkestrima, a od 1958. do 1969. vodio je Njujoršku filharmoniju (dve simfonije, opera "Nevolja na Tahitiju", balet "Slobodna mašta", muzika za film).
 
Danas je subota, 15. oktobar, 288. dan 2022. Do kraja godine ima 77 dana.


70. p. n. e. - Rođen rimski pisac Publije Vergilije Maron, tvorac savršenih pjesničkih djela u kojima je veličao rimsku prošlost i vijekovima bio uzor evropskim pjesnicima. U junačkom epu "Enejida" (12 knjiga, 9.896 heksametara), pisanom 11 godina po ugledu na Homera, opisao je trojanskog junaka Eneju, koji je poslije dugih lutanja i borbi došao u Lacijum i postao rodonačelnik Rimljana. Ostala djela: "Pastirske pjesme" (ekloge, 900 heksametara), "Pjesme o poljoprivredi" (georgike, 2.000 heksametara).
1529. - Turski sultan Sulejman Drugi morao da odustane od opsade Beča.
1542. - Rođen mogulski car Abu ul Fat DŽelaludin Akbar, jedan od najvećih vladara Indije, koji je pokorio pobunjene države Gudžarat i Kašmir i osvojio Avganistan. Bio je veliki reformator, nastojao je da sjedini podanike različitih vjera i rasa i ukinuo je ropstvo.
1582. - U Španiji, Portugaliji i papskim državama u Italiji počela primjena kalendara pape Grgura Trinaestog (Gregorius). Prema savjetu astronoma, papa je reformisao Julijanski kalendar, zasnovan na Sunčevoj godini od 365 dana i šest sati, u kojem je godina duža od Sunčeve 11 minuta i 14 sekundi i svakih 128 godina pojavljivao se dan "viška". Ta razlika je uklonjena tako što je poslije četvrtka, 4. oktobra 1582. naredni dan računat kao petak, 15. oktobar. Godina Gregorijanskog kalendara ipak je duža od prirodne 12 sekundi, ali će dan razlike biti dostignut tek poslije 3.320 godina.
1608. - Rođen italijanski fizičar i matematičar Evanđelista Toričeli, pronalazač živinog barometra, tzv. Toričelijeve cijevi. Utvrdio je i zakon o isticanju tečnosti iz suda, usavršio teleskop i konstruisao jednostavan mikroskop. Kad je Galileo Galilej oslijepio, bio mu je sekretar, a poslije Galilejeve smrti naslijedio je njegovu katedru.
1791. - Rođen srpski pisac Sima Milutinović - Sarajlija, preteča srpskih romantičara i autor djela nacionalno-romantičarske egzaltacije, koji je nadimak dobio po mjestu rođenja. Školovao se u Beogradu, Zemunu, Segedinu, Sremskim Karlovcima. Borio se u ustancima Srbije za nezavisnost, a na Cetinju je od 1827. bio sekretar vladike Petra Prvog Petrovića Njegoša i vaspitač i pjesnički učitelj njegovog sinovca Rada, kasnije Petra Drugog Petrovića - Njegoša. Na poziv kneza Miloša Obrenovića, vratio se 1831. u Srbiju i bio diplomatski agent za veze s Crnom Gorom, sekretar ministarstva prosvjete, istoriograf kneza Miloša. Djela: spjevovi "Srbijanka", "Trojebratstvo", "Trojesestarstvo", tragedija "Obilić", istorijski spisi "Istorija Srbije", "Istorija Crne Gore", zbirka narodnih pjesama "Pjevanija crnogorska i hercegovačka".
1814. - Rođen ruski pisac Mihail Jurjevič Ljermontov, čije su pjesme koje je napisao još kad je bio dječak bile antologijske. Obeshrabren stanjem u Rusiji, padao je u rezignaciju i osjećao nemoć inteligencije da riješi teška pitanja epohe. Zbog slobodoumnih stihova dvaput je protjerivan na Kavkaz. Poginuo je 1841. u dvoboju. Djela: roman "Junak našeg doba", drama "Maskarada", poeme "Demon", "Mciri", "Pjesma o trgovcu Kalašnikovu", pjesme "Oblaci", "Misao", "Prorok", "Dimiskija", "Otadžbina", "Borodino".
1815. - Četiri mjeseca poslije poraza njegove armije u bici kod Vaterloa prognani francuski car Napoleon Prvi Bonaparta stigao je na ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu, na kojem je umro 1821.
1817. - Umro poljski nacionalni junak Tadeuš Anžej Bonaventura Košćuško, učesnik u američkom ratu za nezavisnost i ađutant DŽordža Vašingtona, kasnije prvog predsjednika SAD. Po povratku u Poljsku podigao je ustanak protiv Rusa, ali je njegova vojska poražena u oktobru 1794. u bici kod Macjejovica, a on je ranjen i zarobljen. Pušten je na slobodu 1796, pod uslovom da se odrekne akcija protiv Rusije i umro je u Švajcarskoj.
1834. - Srpski knez Miloš Obrenović ukazom o Velikoj školi u Kragujevcu naložio "popečitelju prosveštenija" da "novi i shodni poredak uvede, kako bi se u njoj i one nauke predavale koje se u prosveštenijim evropejskim carstvima i po školama, takozvanim gimnazijama, predaju". Tu gimnaziju su pohađali mnogi srpski umjetnici - Radoje Domanović, Jovan Ilić, Svetozar Marković, Sreten Popović, Vojislav Ilić, Dobrica Milutinović.
1844. - Rođen njemački filozof poljskog porijekla Fridrih Vilhelm Niče, koji je bio zaokupljen temama smrti Boga (i idejom natčovjeka), voljom za moć i vječnim vraćanjem. Optuživan je da je stvorio ideološku potku nacizma, ali je to krajnje proizvoljno tumačenje ozbiljna filozofska misao odavno odbacila. U početku je na njega snažno uticao Artur Šopenhauer, kad je nastao spis "Rođenje tragedije iz duha muzike", ali je kasnije, suprotno Šopenhaueru, razvio ideju o potvrđivanju života. Ostala djela: "Tako je govorio Zaratustra", "Volja za moć", "S one strane dobra i zla", "Sumrak idola", "Ljudsko, odveć ljudsko", "Genealogija morala", "Radosna nauka", "Nesavremena razmatranja".
1894. - Francuski oficir jevrejskog porijekla Alfred Drajfus uhapšen pod optužbom za veleizdaju, čime je počela afera koja je godinama potresala Francusku. Bez dokaza je osuđen na doživotnu robiju, ali je poslije velikog negodovanja javnosti i snažnog istupa pisca Emila Zole otkriven pravi krivac, a Drajfus rehabilitovan.
1917. - Navodno njemačka špijunka u Prvom svjetskom ratu, Holanđanka Mata Hari, strijeljana je u blizini Pariza. Prema zvaničnoj verziji, uzdrmanoj novijim istraživanjima, kao poznata igračica i pjevačica susretala se s nizom istaknutih ličnosti i saznavala tajne koje je predavala Nijemcima.
1928. - Njemački dirižabl "Graf cepelin" obavio prvi komercijalni let preko Atlantika.
1945. - Premijer "višijevske Francuske" u Drugom svjetskom ratu Pjer Laval ubijen na osnovu sudske presude - zbog izdaje zemlje nacističkoj Njemačkoj.
1946. - Njemački ratni zločinac Herman Gering izvršio samoubistvo u zatvorskoj ćeliji dan prije nego što je, na osnovu presude Međunarodnog suda u Nirnbergu za ratne zločine, trebalo da bude pogubljen.
1949. - U Mađarskoj poslije montiranog staljinističkog sudskog procesa kao "titoisti" pogubljeni Laslo Rajk, Tibor Sonji i Andraš Salai.
1964. - Sovjetski lider Nikita Sergejevič Hruščov zbačen, a sutradan je objavljeno da je tobože sam izrazio želju da se povuče, čemu je "udovoljeno s obzirom na njegove godine i slabo zdravstveno stanje". Prvi sekretar Komunističke partije postao je Leonid Iljič Brežnjev, a premijer Aleksej Nikolajevič Kosigin.
1987. - U državnom udaru ubijen predsjednik Burkine Faso, kapetan Tomas Sankara, a šef države je postao kapetan Blez Kompaore.
1989. - Umro srpski pisac Danilo Kiš, jedan od najvećih u srpskoj literaturi, u čijim je djelima sažeta sva gorčina surovog 20. vijeka. Pisao je njegovanim stilom, s moderno shvaćenom fabulom. Diplomirao je svjetsku književnost na Beogradskom univerzitetu. Bio je dramaturg pozorišta "Atelje 212" u Beogradu i lektor u Strazburu, Bordou i Lilu. Djela: romani "Psalam 44", "Mansarda", "Bašta, pepeo", "Peščanik", "Grobnica za Borisa Davidoviča", pripovijetke "Rani jadi", "Enciklopedija mrtvih", drama "Elektra 70", polemički spis "Čas anatomije".
1990. - Sovjetski predsjednik Mihail Sergejevič Gorbačov dobio Nobelovu nagradu za mir, s obrazloženjem da je zadužio svijet politikom mira, ali su mnogi u njegovoj zemlji to kasnije doživjeli kao nagradu za razbijanje SSSR-a.
1991. - Poslije napuštanja sjednice srpskih poslanika skupština u Sarajevu proglasila BiH suverenom državom, mimo volje jednog od tri njena naroda. Preostali poslanici su odbacili Beogradsku inicijativu da BiH, poslije otcjepljenja Slovenije i Hrvatske, ostane u Jugoslaviji.
1993. - Južnoafričkom predsjedniku Frederiku Vilemu de Klerku i vođi Afričkog nacionalnog kongresa Nelsonu Mandeli dodijeljena Nobelova nagrada za mir kao priznanje za okončanje režima aparthejda i stvaranje osnova za razvoj demokratije u Južnoj Africi.
1995. - Na referendumu u Iraku predsjednik Sadam Husein kao jedini kandidat dobio skoro stoprocentnu podršku da i narednih sedam godina predvodi državu.
1997. - Pobunjenici u Republici Kongo ušli u glavni grad Brazavil, zbacivši poslije četvoromjesečnog građanskog rata predsjednika Paskala Lisubu, a na vlast se vratio bivši predsjednik Denis Saso Ngueso.
2003. - Prvi kineski kosmički brod sa ljudskom posadom lansiran u svemir, čime je Kina, poslije Rusije i SAD, postala treća zemlja koja je poslala astronaute u svemir.
2010. - U Alpima, kroz masiv Gothard, u Švajcarskoj, probijen je najduži tunel na svijetu, ukupne dužine 57 kilometara. Probijanje tunela počelo je 1993. godine a planovi su započeti još polovinom 20. vijeka. Izgradnja tunela "Gothard Baze" ukupno je procijenjena na sedam milijardi evra.
2013. - Švajcarska je, potpisavši međunarodni sporazum o borbi protiv utaje poreza, ukinula bankarsku tajnost, čime je označen kraj specifične pozicije bankarskih računa u toj zemlji.
 
Danas je ponedjeljak 17. oktobar, 290. dan 2022. godine. Do kraja godine ima 75 dana.


1760. - Rođen francuski filozof Klod Anri Sen-Simon, socijalista utopista, učesnik Američkog rata za nezavisnost. Sen-Simon se u vrijeme Francuske revolucije odrekao plemićke titule. Smatrao je da tradicionalnu državu treba zamijeniti industrijskim društvom i da aristokrati, vojnici i birokrati treba da iščeznu i ustupe mjesto industrijalcima, radnicima i seljacima. Djela: "Industrijski sistem", "Industrija ili politički, moralni i filozofski razgovori u interesu svih ljudi odanih korisnom radu i nezavisnosti", "Pisma ženevskog građanina savremenicima", "Novo hrišćanstvo", "Stari i novi politički sistem".
1797. - U italijanskom selu Kampoformio sklopile mir Austrija i Francuska, kojim je ukinuta Mletačka republika. Francuska je uzela mletačke posjede u Albaniji i ostrva u Jonskom moru, a Austrija Veneciju, Istru, Kvarner, Dalmaciju i Boku Kotorsku.
1803. - Rođen mađarski političar Ferenc Deak, glavni "arhitekta" dvojne monarhije 1867, odnosno sporazuma Beča i Budimpešte kojim je stvorena Austro-Ugarska. Predvodio je mađarsku plemićku opoziciju protiv austrijskog kancelara Klemensa Meterniha prije revolucije 1848, a 1865. je objavio projekat o dualističkom uređenju Habsburške monarhije, prihvaćen dvije godine kasnije.
1849. - Umro poljski kompozitor i pijanista Frederik Francišek Šopen, nazvan "pjesnikom klavira", koji je u vrhunskom romantičarskom maniru komponovao gotovo isključivo klavirsku muziku. Romantičnu muziku oplemenjene jednostavosti i visokog artizma obogatio je novim izražajnim sredstvima, naročito u pogledu harmonije, oblika i pijanističke tehnike, uvodeći novi raspored prstiju na klavijaturi. U kompozicijama se obilato koristio elementima poljske narodne muzike. Iz Poljske je 1830. otišao u Francusku, ne sluteći da više neće vidjeti otadžbinu. Djela: dva koncerta za klavir i orkestar, oko 170 sonata, mnoštvo poloneza, mazurki, valcera, preludijuma, nokturna, etida, skerca, balada.
1855. - Englez Henri Besemer patentirao postupak za preradu sirovog gvožđa u čelik, nazvan po njemu "Besemerov čelik".
1876. - U Menlo parku kod Njujorka američki pronalazač Tomas Alva Edison osnovao radionicu u kojoj je okupio više vrhunskih stručnjaka, uključujući najistaknutijeg među njima, srpskog naučnika Nikolu Teslu.
1907. - Kodifikacijom pravila međunarodnog običajnog prava, naročito ratnog, koja i sada umnogome važe, završena je druga Bečka mirovna konferencija. U radu skupa su učestvovale 44 države, uključujući Srbiju i Crnu Goru.
1912. - Srbija i Bugarska, devet dana poslije Crne Gore, objavile rat Turskoj, a 18. oktobra na strani balkanskih saveznika u Prvi balkanski rat je ušla i Grčka. Za nepun mjesec dana je oslobođen gotovo cio Balkan od Turaka, a na mirovnoj konferenciji u Londonu Turska se odrekla teritorija u Evropi, izuzev oko grada Jedrena, zbog čega je rat nastavljen do pada Jedrena u martu 1913, a mir između balkanskih saveznika i Turske je potpisan u Londonu 13. maja 1913.
1912. - Rođen italijanski sveštenik Albino Lučani, poglavar Rimokatoličke crkve samo 33 dana, pod imenom Jovan Pavle Prvi. Od 1969. bio je nadbiskup Venecije, a za papu je izabran 26. avgusta 1978. Pod nerazjašnjenim okolnostima je umro krajem septembra, zvanično od srčanog udara, ali je ostala sjenka sumnje da je otrovan zbog reformističkih stavova, oprečnih vrhovima vatikanske kurije.
1915. - Rođen američki pisac Artur Miler, jedan od najboljih dramskih pisaca 20. vijeka, zaokupljen tragičnom vizijom modernog čovjeka kao žrtve različitih pritisaka. Djela: drame "Svi moji sinovi", "Smrt trgovačkog putnika", "Vještice iz Salema", "Pogled s mosta", "Poslije pada", "Događaj u Višiju", "Cijena", "Slava i razlog zašto", "Stvaranje svijeta i druga posla", "Ravno iz raja", "Nadbiskupova tavanica", "Američki sat", zbirka priča "Više mi niste potrebni", roman "Fokus", esej "Dramski pisac i atomski svijet".
1918. - Rođena američka filmska glumica Margarita Karmen Kansino, poznata kao Rita Hejvort, holivudski seks simbol četrdesetih godina 20. vijeka. Filmovi: "Samo anđeli imaju krila", "Đilda", "Dama pod sumnjom", "Nikad se nećeš obogatiti", "Dama iz Šangaja", "Odvojeni stolovi".
1919. - Rođen kineski političar DŽao Cijang, koji je kao premijer bio arhitekta ekonomskih reformi osamdesetih godina 20. vijeka. Naslijedio je 1987. Hu Jaobanga na čelu vladajuće Komunističke partije Kine, ali je oboren sa vlasti 1989. i označen kao jedan od krivaca za studentske demonstracije ugušene u krvi.
1920. - Umro američki novinar i revolucionar Džon Rid, čija su djela "Deset dana koji su potresli svijet" i "Crvena Rusija" najbolja hronika Oktobarske revolucije. Popularnost je stekao kao dopisnik iz Meksika u vrijeme ustanka Fransiska Panča Vilje. Kao socijalista i protivnik imperijalističkog rata u Evropi 1914. je posjetio zapadnoevropska bojišta, a 1915. Grčku, Rumuniju, Srbiju, Rusiju i Tursku, pripremajući knjigu "Rat u istočnoj Evropi". Napisao je potresne reportaže iz Srbije, u kojoj je bio u aprilu i maju 1915. U Rusiju je došao 1917. i oduševio se komuinističkom revolucijom. Vrativši se u SAD postao je jedan od osnivača Komunističke partije i član Izvršnog odbora Kominterne. Poslije smrti od tifusa u Bakuu sahranjen je pod zidinama Kremlja u Moskvi.
1945. - Na talasu masovnih protesta obespravljenih "beskošuljaša" u Argentini je vlast prigrabio pukovnik Huan Domingo Peron. Pod snažnim pritiskom osiromašenih Argentinaca pušten je iz zatvora samo nekoliko dana pošto je izgubio položaj u vojnoj vladi i istog dana se trijumfalno obratio pristalicama na mitingu u Buenos Ajresu na kojem se okupilo 300.000 ljudi.
1961. - U Parizu u sukobu francuske policije sa alžirskim demonstrantima, koji su protestovali protiv kolonijalne vladavine Francuske nad njihovom zemljom, prema zvaničnoj verziji poginulo troje ljudi, ali grupe za ljudska prava su tvrdile da je broj žrtava veći od 240.
1972. - Umro srpski princ Đorđe Karađorđević, stariji sin kralja Petra Prvog, koji se odrekao prava na prijesto i posvetio vojničkoj karijeri. Do 16. godine je u Petrogradu služio u paževskom korpusu s mlađim bratom Aleksandrom i vratio se u Srbiju kada je Petar Prvi 1903. postao kralj. Učestvovao je u oba balkanska i u Prvom svjetskom ratu, a u jurišu na Mačkovom kamenu 1914. teško je ranjen. Poslije oslobođenja zemlje bio je žrtva dvorskih spletki, proglašen je maloumnim i do početka Drugog svjetskog rata je bio na prinudnom liječenju. Odbio je da se 1941. godine pridruži vladi i kralju u izbjeglištvu, a potom i njemačku ponudu da se nastani u Bijelom dvoru.
1989. - U zemljotresu južno od američkog grada San Franciska poginulo 67 i povrijeđeno više od 600 ljudi.
1994. - Jordan i Izrael saopštili namjeru da postignu istorijski mirovni sporazum i tako poslije 46 godina okončaju međusobno ratno stanje.
1994. - Mirovni posrednici UN saopštili da su se vlada Angole i pobunjenički pokret UNITA načelno saglasili da okončaju skoro 20-godišnji građanski rat u toj afričkoj zemlji.
1996. - Ruski predsjednik Boris Jeljcin smijenio je šefa moćnog Savjeta bezbjednosti Rusije Aleksandra Lebeda, koji je četiri mjeseca ranije stupio na tu dužnost, samo dan pošto je ministar unutrašnjih poslova Anatolij Kulikov optužio bivšeg generala da pokušava da prigrabi svu vlast.
1997. - Na Kubi sahranjeni posmrtni ostaci Ernesta Če Gevare, tri decenije pošto je ubijen u Boliviji. Posmrtni ostaci legendarnog gerilskog vođe položeni su u mauzolej u gradu Santa Klara.
1998. - Bivši čileanski diktator Augusto Pinoče uhapšen u Londonu, gdje se oporavljao od operacije, poslije zahtjeva Španije za njegovo izručenje radi suđenja za ubistva stotina španskih državljana tokom njegove diktatorske vladavine Čileom.
2001. - Grupa astronoma iz SAD, Velike Britanije, Australije i Belgije saopštila da je pronašla osam novih planeta koje se okreću oko drugih zvijezda u kosmičkom prostranstvu.
2004. - U Mostaru osveštana crkva Rođenja Presvete Bogorodice, prvi pravoslavni hram u dolini Neretve koji je u potpunosti obnovljen nakon rušenja u posljednjem ratu.
2006. - Ministri spoljnih poslova zemalja EU usvojili preporuku da Rumunija i Bugarska budu primljene u članstvo Unije u januaru 2007. godine.
 
Danas je utorak, 18. oktobar, 291. dan 2022. Do kraja godine ima 74 dana.

1469. - Kraljica Isabela od Kastilje udala se za aragonskog kralja Fernanda Drugog, čime su pod jednom krunom ujedinjene gotovo sve španske hrišćanske zemlje.
1685. - Francuski kralj Luj Šesnaesti poništio "Nantski edikt", lišivši hugenote /protestante/ svih vjerskih i građanskih sloboda koje im je 1598. garantovao kralj Anri Četvrti.
1692. - Postavljen kamen temeljac Petrovaradinske tvrđave kod Novog Sada, na ruševima srednjovjekovne tvrđave na uzvišenju 40 metara iznad Dunava. Nova tvrđava se sastojala od Gornjeg i Donjeg grada, imala je visoke bedeme i bila je okružena šančevima u koje je puštana voda.
1697. - Rođen italijanski slikar Đovani Antonio Kanal, poznat kao Kanaleto, jedan od najboljih pejzažista 18. vijeka, majstor dočaravanja atmosfere i vedrog prozračnog kolorita. Najviše je slikao Veneciju, njene kanale i palate.
1842. - Rođen srpski političar, ekonomista, diplomata, istoričar i pisac Čedomilj Mijatović, član Srpske kraljevske akademije, utemeljivač Narodne banke Srbije, profesor ekonomije na Velikoj školi u Beogradu. Poslije završenog Liceja u Beogradu studirao je političko-ekonomske nauke u Minhenu, Lajpcigu, Cirihu i Beču. Između 1873. i 1889. bio je više puta ministar inostranih poslova i ministar finansija. Kao šef srpske diplomatije potpisao je s Austro-Ugarskom 1881. "Tajnu konvenciju", a kao ministar finansija uveo je dinar kao novčanu jedinicu Srbije i metarski sistem mjera. Odlučujuće je doprinio izgradnji željeznica u Srbiji i njenom uključivanju u svjetske finansijske tokove. Prvi je u Srbiji počeo da sistematski izučava privrednu istoriju. Mnogo je prevodio s engleskog jezika, uključujući "Istoriju civilizacije u Engleskoj" Henrija Tomasa Bakla. Poslije pada dinastije Obrenović 1903. napustio je Srbiju i otišao u London, gdje je živio do smrti 1932. Djela: "Izvod iz političke ekonomije", "Nauka o državnom gazdinstvu ili nauka o financiji", "Istorija trgovine", "Financije srpskog kraljevstva", "Ikonija, vezirova majka", "Rajko od Rasine", "Knez Gradoje od Orlova grada", "Đurađ Branković", "Uspomene balkanskog diplomate".
1856. - Rođen srpski geolog i političar Jovan Žujović, geolog svjetskog glasa, utemeljivač geološke nauke u Srbiji, predsjednik Srpske kraljevske akademije, profesor Beogradskog univerziteta, član mnogih inostranih društava i akademija. Osnovao je Srpsko geološko društvo, Mineraloško-geološki zavod i časopis "Geološki anali Balkanskog poluostrva". Autor je mnogih radova iz svih oblasti geologije i prve geološke karte Srbije i Jugoslavije. Bio je ministar prosvjete i spoljnih poslova Srbije i jedan od osnivača Republikanske demokratske stranke. U politiku je ušao pod uticajem Živojina Žujovića i Svetozara Markovića. Djela: "Geologija Srbije 1 i 2", "Topografska i petrografska geologija", "Opšta geologija".
1860. - Britanske trupe spalile do temelja Juanmingjuan, ljetnju carsku palatu u Pekingu.
1865. - Umro engleski državnik Henri DŽon Templ, poznat kao lord Palmerston, dvaput premijer između 1855. i 1865. Organizovao je "Opijumski rat" protiv Kine i Krimski rat protiv Rusije i bio je inicijator gušenja antikolonijalnih ustanaka u Indiji i Kini.
1867. - SAD formalno preuzele suverenitet nad Aljaskom, koju su 30. marta 1867. kupile od Rusije za samo 7,2 miliona dolara.
1893. - Umro francuski kompozitor Šarl Guno, s Kamijem Sen-Sansom glavni predstavnik klasicizma u francuskoj muzici 19. vijeka. Operama "Romeo i Julija" i "Faust" se suprotstavio italijanskom operskom stilu. Popularna je njegova obrada prvog klavirskog preludijuma Johana Sebastijana Baha , a solo pjesmama je uticao na kasnije francuske kompozitore.
1910. - Rođen srpski kompozitor, dirigent i muzikolog Vojislav Vučković, koji je u Pragu završio Konzervatorijum i Majstorsku školu, gdje je i doktorirao. U Beogradu je bio profesor Muzičke škole "Stanković", dirigent Beogradske filharmonije i saradnik više listova i časopisa. Između dva svjetska rata je učestvovao u radničkom pokretu, organizovao studentske i radničke horove, bavio se muzičkom kritikom. Uhapsila ga je specijalna policija u okupiranom Beogradu i strijeljan je 1942. Djela: simfonijske poeme "Ozareni put", "Burevesnik", "Herojski oratorijum", balet "Čovek koji je ukrao sunce".
1919. - Rođen kanadski državnik Pjer Eliot Trudo, premijer od 1968. do 1979. i od 1980. do 1984.
1922. - Osnovana Britanska radio-kompanija Bi-Bi-Si.
1925. - Rođena grčka glumica Melina Merkuri, veoma angažovana šezdesetih godina 20. vijeka u borbi protiv vojne hunte, potom ministar kulture u vladi grčkih socijalista. Filmovi: "Stela", "Onaj koji mora da umre", "Ciganin i džentlmen", "Nikad nedjeljom", "Fedra", "Pobjednici", "Jednom nije dovoljno", "Maja i Brenda", "Lizistrata", "Slatka ptica mladosti", autobiografija "Ja sam rođena Grkinja".
1931. - Umro američki pronalazač Tomas Alva Edison, koji je zadužio svijet mnogim pronalascima, poput sijalice sa ugljenim vlaknom, fonografa /gramofon/, mikrofona, fonometra. Usavršio je i telegraf i akumulator, znatno poboljšao dinamo-mašinu, pronašao kinetoskop i prvi primijenio celuloidnu filmsku traku od 35 milimetara. Sagradio je prvi filmski atelje u svijetu. Registrovao je više od hiljadu pronalazaka, a savremenici su ga smatrali "prvim dobrotvorom čovječanstva".
1967. - Sovjetski vasionski brod "Venera 4" ušao u atmosferu Venere i emitovao je podatke na Zemlju dok nije izgubio kontakt 27 kilometara iznad površine Venere.
1982. - Umro francuski državnik Pjer Mandes Frans, vođa lijevog krila Radikalsocijalističke partije, koji je, pošto je 1954. postao premijer, okončao francusku vojnu intervenciju u Indokini. Vlast je izgubio 1955. zbog privrednih problema i pobune u Alžiru. U Drugom svjetskom ratu se borio u Pokretu otpora do 1942, poslije čega se prebacio u London i učestvovao u vazduhoplovnim akcijama saveznika u sastavu bombarderske grupe "Loren".
1991. - Beogradska televizija počela da emituje program posredstvom satelita.
1998. - Najmanje 700 ljudi poginulo prilikom eksplozije naftovoda na jugu Nigerije.
1998. - Tajvanski izaslanik Ku Čen Fu, na kraju šestodnevne posjete Kini, razgovarao s kineskim predsjednikom Đangom Ceminom, što je bio prvi susret na najvišem nivou dviju strana nakon 1949. godine.
2004. - U Haškom sudu počeo dokazni postupak odbrane na suđenjima ratnim komandantima muslimanskih snaga Enveru Hadžihasanoviću i Amiru Kuburi, optuženim za ratne zločine nad hrvatskim civilima i pripadnicima HVO-a, počinjenim u centralnoj Bosni 1993. Godine.
 
Danas je ponedjeljak 24. oktobar, 298. dan 2022. Do kraja godine ima 68 dana.

1360. - Engleski kralj Edvard Treći i francuski kralj Žan Drugi Dobri - engleski zarobljenik nakon bitke kod Poatjea 1356, potpisali su u Kaleu sporazum kojim je okončana prva faza Stogodišnjeg rata. Francuski monarh je prinuđen da Engleskoj ustupi neke francuske teritorije, a Edvard Treći se zauzvrat odrekao polaganja prava na francuski prijesto.
1601. - Umro danski astronom Tiho Brahe, koji je podigao čuvenu opservatoriju "Uranijenburg" na ostrvu Hven i gotovo dvije decenije osmatrao planete, posebno Mars. Otkrio je novu zvijezdu u sazvježđu Kasiopeje.
1618. - Rođen mogulski car Aurangzeb, najmlađi sin cara Džehana, posljednji veliki mogulski vladar Indije, koji je tom zemljom upravljao od 1658. do smrti 1707. U ratu za nasljednika trona 1657, kad je teško obolio njegov otac, pobijedio je brata Dara Šikoha i potom je prilikom krunisanja u Delhiju uzeo titulu "alamgira" /osvajač svijeta/. Vladao je surovo i opravdao je titulu, jer je proširio Mogulsko carstvo više nego iko prije njega, ali ga je kobno oslabio iznutra, načinivši neprijatelje od hindu podanika u pokušaju da im nametne žestoku islamsku ortodoksiju.
1632. - Rođen holandski prirodnjak Antoni van Levenhuk, koji se - mada po struci knjižar - bavio mikrobiološkim istraživanjima i otkrio do tada nepoznati svijet mikroorganizama. Bruseći optička sočiva, stvorio je prve jednostavne mikroskope, čemu je potom posvetio dosta vremena i konstruisao oko 400 mikroskopa. Rezultate istraživanja krvnih sudova, strukture kostiju, mišića, eritrocita i spermatozoida objavljivao je u izdanjima Londonskog kraljevskog društva, čiji je bio član.
1648. - Vestfalskim mirom, koji su zaključili njemački car i vladari Francuske i Švedske, završen Tridesetogodišnji rat. Francuska je dobila od Njemačke Alzas, Mec i Tul, Švedska gotovo cijelu Pomeraniju, a NJemačka je ostala podijeljena na veliki broj država. Austrijski car je i dalje bio i njemački car, ali s veoma ograničenom vlašću. Priznata je nezavisnost Švajcarske i Holandije i proglašena ravnopravnost rimokatolika i protestanata.
1697. - Austrijski feldmaršal francuskog porijekla Fransoa Eugen Savojski sa 8.500 vojnika prodro dolinom rijeke Bosne u Sarajevo i spalio ga.
1725. - Umro italijanski kompozitor Pjetro Alesandro Gaspare Skarlati, osnivač operske "napuljske škole". Djela: opere, kantate, crkvene kompozicije.
1795. - Pruska, Austrija i Rusija izvršile "treću podjelu" Poljske, koja je prestala da postoji kao nezavisna država.
1891. - Rođen dominikanski diktator generalisimus Rafael Leonidas Truhiljo Molina, koji je kao američki štićenik vladao Dominikanskom Republikom od 1930. do 1961. Tokom vladavine surovo je gušio opoziciju i u maju 1961. je ubijen iz zasjede u blizini Siudad Truhilja.
1907. - Umro srpski novinar, pisac i političar Pera Todorović (na fotografiji), jedan od osnivača Narodne radikalne stranke i najistaknutijih novinara svog doba. Bio je blizak prvaku srpskih socijalista Svetozaru Markoviću i uređivao je niz listova i časopisa, uključujući socijalistički list "Rad". Bio je dobrovoljac u srpsko-turskom ratu 1876. i 1877, poslije čijeg je završetka 1878. emigrirao u Ugarsku i u Novom Sadu je 1878. i 1879. s Lazarom Pačuom izdavao socijalistički list "Straža". Potom je otišao u Francusku, a po povratku u Srbiju je osuđen na smrt zbog Timočke bune, koju su 1883. protiv režima kralja Milana Obrenovića u zaječarskom kraju podigli radikali, ali je pomilovan. Potom se izmirio sa kraljem Milanom i zalagao za sporazum radikala i narodnjaka, zbog čega su ga radikali isključili iz stranke. U književnosti se najviše bavio istorijskim temama i prevodio je ruskog pisca Nikolaja Gavriloviča Černiševskog. Djela: "Dnevnik jednog dobrovoljca", "Silazak s prestola", "Karađorđe".
1912. - Pobjedom Prve srpske armije, pod komandom regenta Aleksandra Karađorđevića, nad turskom Vardarskom armijom Zeki-paše završena je dvodnevna Kumanovska bitka, ključna u Prvom balkanskom ratu. Turci su isprva imali više uspjeha, jer srpska komanda nije imala tačan uvid u bojni raspored neprijatelja, a u trenutku kad su sukobi otpočeli Prva armija je bila dosta udaljena od Druge i Treće armije. Glavni udar je podnijela Dunavska divizija prvog poziva pukovnika Miloša Božanovića, koja je imala i najteže gubitke, ali i odlučujuću ulogu u bici. Posebno se istakao niži oficirski kadar srpske vojske, zahvaljujući čijoj su samoinicijativi naneseni snažni udari u turski raspored i elitna turska armija se u neredu i panici povukla ka Bitolju.
1915. - Rođen italijanski pjevač Tito Gobi, operski bariton svjetskog ugleda. U operama je studiozno i prefinjeno kreirao vodeće role baritonskog faha, uključujući čuvenu ulogu u "Toski" Đakoma Pučinija, u kojoj mu je partner bila Marija Kalas.
1917. - Nijemci i Austrijanci kod italijanskog gradića Kaporeto /sadašnji Kobarid u Sloveniji/ u Prvom svjetskom ratu probili odbranu italijanske vojske i nanijeli joj težak poraz, čije se panično bjekstvo pretvorilo u totalno rasulo do tada naizgled čvrste armije. Za 16 dana napadači su napredovali 110 kilometara, zarobili 293.000 italijanskih vojnika, više od 300 topova i velike zalihe ratnog materijala.
1944. - Američki avioni u Drugom svjetskom ratu tokom velike vazdušno-pomorske bitke u filipinskom zalivu Lejte potopili japanski nosač aviona "Musaši", jedan od najvećih ikad izgrađenih.
1945. - Stupila na snagu Povelja UN, koju je u junu 1945. u San Francisku potpisala 51 zemlja osnovač svjetske organizacije, uključujući Jugoslaviju.
1945. - U Oslu strijeljan vođa norveških fašista i premijer marionetske vlade u Drugom svjetskom ratu Vidkun Kvisling, osuđen prethodno na smrt zbog izdaje, čije je ime postalo sinonim izdajstva i saradnje s njemačkim nacističkim okupatorima. Osnovao je 1933. fašističku stranku i tokom agresije nacističke NJemačke na Norvešku u aprilu i maju 1940. aktivno je pomagao okupatore, a marionetsku vladu je predvodio od 1942. do 1945.
1948. - Umro austrijski kompozitor mađarskog porijekla Franc Lehar, najznačajniji predstavnik bečke operete u prvoj polovini 20. vijeka. Djela: operete "Vesela udovica", "Zemlja smiješka", "Grof od Luksemburga".
1956. - Sovjetska vojska intervenisala dan pošto je u Budimpešti izbila oružana pobuna protiv politike vođe mađarskih komunista Maćaša Rakošija.
1957. - Umro francuski modni kreator Kristijan Dior, jedan od glavnih "modnih diktatora" u svijetu poslije Drugog svjetskog rata.
1962. - SAD otpočele blokadu Kube.
1964. - Britanska afrička kolonija Sjeverna Rodezija je stekla nezavisnost pod nazivom Republika Zambija, s predsjednikom Kenetom Kaundom. Poslije akcija građanske neposlušnosti, koje je 1962. organizovala Kaundina Ujedinjena nacionalna partija nezavisnosti, britanska vlada je prinuđena da donese ustav Sjeverne Rodezije, a potom i da joj poslije 73 godine kolonijalne uprave prizna punu nezavisnost.
1974. - Umro ruski violinista i dirigent David Fjodorovič Ojstrah, jedan od najvećih majstora violine u 20. vijeku. U rodnoj Odesi je završio konzervatorijum, a proslavio se 1935. nagradom na međunarodnom violinskom takmičenju u Varšavi i 1937. nagradom "Isaj" u Briselu. Bio je profesor Moskovskog konzervatorijuma i s velikim uspjehom je nastupao širom svijeta.
1991. - U Sarajevu se sastala prva skupština srpskog naroda u bivšoj BiH, koja je usvojila deklaraciju o razlozima konstituisanja skupštine. Skupština je imenovala komisiju za plebiscit srpskog naroda u BiH o ostanku u SFRJ, koji je održan 10. novembra 1991. godine. Za prvog predsjednika skupštine je izabran Momčilo Krajišnik.
1997. - Vojna hunta Sijera Leonea pod međunarodnim pritiskom pristala da prepusti vlast izabranom predsjedniku te afričke zemlje Ahmadu Tedžanu Kabahu.
2003. - Poslije 27 godina letenja putnički supersonični avion "konkord" posljednji put sletio na londonski aerodrom "Hitrou" i tako završio jedno od poglavlja u istoriji avijacije.
 
Danas je ponedjeljak 24. oktobar, 298. dan 2022. Do kraja godine ima 68 dana.


1360. - Engleski kralj Edvard Treći i francuski kralj Žan Drugi Dobri - engleski zarobljenik nakon bitke kod Poatjea 1356, potpisali su u Kaleu sporazum kojim je okončana prva faza Stogodišnjeg rata. Francuski monarh je prinuđen da Engleskoj ustupi neke francuske teritorije, a Edvard Treći se zauzvrat odrekao polaganja prava na francuski prijesto.
1601. - Umro danski astronom Tiho Brahe, koji je podigao čuvenu opservatoriju "Uranijenburg" na ostrvu Hven i gotovo dvije decenije osmatrao planete, posebno Mars. Otkrio je novu zvijezdu u sazvježđu Kasiopeje.
1618. - Rođen mogulski car Aurangzeb, najmlađi sin cara Džehana, posljednji veliki mogulski vladar Indije, koji je tom zemljom upravljao od 1658. do smrti 1707. U ratu za nasljednika trona 1657, kad je teško obolio njegov otac, pobijedio je brata Dara Šikoha i potom je prilikom krunisanja u Delhiju uzeo titulu "alamgira" /osvajač svijeta/. Vladao je surovo i opravdao je titulu, jer je proširio Mogulsko carstvo više nego iko prije njega, ali ga je kobno oslabio iznutra, načinivši neprijatelje od hindu podanika u pokušaju da im nametne žestoku islamsku ortodoksiju.
1632. - Rođen holandski prirodnjak Antoni van Levenhuk, koji se - mada po struci knjižar - bavio mikrobiološkim istraživanjima i otkrio do tada nepoznati svijet mikroorganizama. Bruseći optička sočiva, stvorio je prve jednostavne mikroskope, čemu je potom posvetio dosta vremena i konstruisao oko 400 mikroskopa. Rezultate istraživanja krvnih sudova, strukture kostiju, mišića, eritrocita i spermatozoida objavljivao je u izdanjima Londonskog kraljevskog društva, čiji je bio član.
1648. - Vestfalskim mirom, koji su zaključili njemački car i vladari Francuske i Švedske, završen Tridesetogodišnji rat. Francuska je dobila od Njemačke Alzas, Mec i Tul, Švedska gotovo cijelu Pomeraniju, a NJemačka je ostala podijeljena na veliki broj država. Austrijski car je i dalje bio i njemački car, ali s veoma ograničenom vlašću. Priznata je nezavisnost Švajcarske i Holandije i proglašena ravnopravnost rimokatolika i protestanata.
1697. - Austrijski feldmaršal francuskog porijekla Fransoa Eugen Savojski sa 8.500 vojnika prodro dolinom rijeke Bosne u Sarajevo i spalio ga.
1725. - Umro italijanski kompozitor Pjetro Alesandro Gaspare Skarlati, osnivač operske "napuljske škole". Djela: opere, kantate, crkvene kompozicije.
1795. - Pruska, Austrija i Rusija izvršile "treću podjelu" Poljske, koja je prestala da postoji kao nezavisna država.
1891. - Rođen dominikanski diktator generalisimus Rafael Leonidas Truhiljo Molina, koji je kao američki štićenik vladao Dominikanskom Republikom od 1930. do 1961. Tokom vladavine surovo je gušio opoziciju i u maju 1961. je ubijen iz zasjede u blizini Siudad Truhilja.
1907. - Umro srpski novinar, pisac i političar Pera Todorović (na fotografiji), jedan od osnivača Narodne radikalne stranke i najistaknutijih novinara svog doba. Bio je blizak prvaku srpskih socijalista Svetozaru Markoviću i uređivao je niz listova i časopisa, uključujući socijalistički list "Rad". Bio je dobrovoljac u srpsko-turskom ratu 1876. i 1877, poslije čijeg je završetka 1878. emigrirao u Ugarsku i u Novom Sadu je 1878. i 1879. s Lazarom Pačuom izdavao socijalistički list "Straža". Potom je otišao u Francusku, a po povratku u Srbiju je osuđen na smrt zbog Timočke bune, koju su 1883. protiv režima kralja Milana Obrenovića u zaječarskom kraju podigli radikali, ali je pomilovan. Potom se izmirio sa kraljem Milanom i zalagao za sporazum radikala i narodnjaka, zbog čega su ga radikali isključili iz stranke. U književnosti se najviše bavio istorijskim temama i prevodio je ruskog pisca Nikolaja Gavriloviča Černiševskog. Djela: "Dnevnik jednog dobrovoljca", "Silazak s prestola", "Karađorđe".
1912. - Pobjedom Prve srpske armije, pod komandom regenta Aleksandra Karađorđevića, nad turskom Vardarskom armijom Zeki-paše završena je dvodnevna Kumanovska bitka, ključna u Prvom balkanskom ratu. Turci su isprva imali više uspjeha, jer srpska komanda nije imala tačan uvid u bojni raspored neprijatelja, a u trenutku kad su sukobi otpočeli Prva armija je bila dosta udaljena od Druge i Treće armije. Glavni udar je podnijela Dunavska divizija prvog poziva pukovnika Miloša Božanovića, koja je imala i najteže gubitke, ali i odlučujuću ulogu u bici. Posebno se istakao niži oficirski kadar srpske vojske, zahvaljujući čijoj su samoinicijativi naneseni snažni udari u turski raspored i elitna turska armija se u neredu i panici povukla ka Bitolju.
1915. - Rođen italijanski pjevač Tito Gobi, operski bariton svjetskog ugleda. U operama je studiozno i prefinjeno kreirao vodeće role baritonskog faha, uključujući čuvenu ulogu u "Toski" Đakoma Pučinija, u kojoj mu je partner bila Marija Kalas.
1917. - Nijemci i Austrijanci kod italijanskog gradića Kaporeto /sadašnji Kobarid u Sloveniji/ u Prvom svjetskom ratu probili odbranu italijanske vojske i nanijeli joj težak poraz, čije se panično bjekstvo pretvorilo u totalno rasulo do tada naizgled čvrste armije. Za 16 dana napadači su napredovali 110 kilometara, zarobili 293.000 italijanskih vojnika, više od 300 topova i velike zalihe ratnog materijala.
1944. - Američki avioni u Drugom svjetskom ratu tokom velike vazdušno-pomorske bitke u filipinskom zalivu Lejte potopili japanski nosač aviona "Musaši", jedan od najvećih ikad izgrađenih.
1945. - Stupila na snagu Povelja UN, koju je u junu 1945. u San Francisku potpisala 51 zemlja osnovač svjetske organizacije, uključujući Jugoslaviju.
1945. - U Oslu strijeljan vođa norveških fašista i premijer marionetske vlade u Drugom svjetskom ratu Vidkun Kvisling, osuđen prethodno na smrt zbog izdaje, čije je ime postalo sinonim izdajstva i saradnje s njemačkim nacističkim okupatorima. Osnovao je 1933. fašističku stranku i tokom agresije nacističke NJemačke na Norvešku u aprilu i maju 1940. aktivno je pomagao okupatore, a marionetsku vladu je predvodio od 1942. do 1945.
1948. - Umro austrijski kompozitor mađarskog porijekla Franc Lehar, najznačajniji predstavnik bečke operete u prvoj polovini 20. vijeka. Djela: operete "Vesela udovica", "Zemlja smiješka", "Grof od Luksemburga".
1956. - Sovjetska vojska intervenisala dan pošto je u Budimpešti izbila oružana pobuna protiv politike vođe mađarskih komunista Maćaša Rakošija.
1957. - Umro francuski modni kreator Kristijan Dior, jedan od glavnih "modnih diktatora" u svijetu poslije Drugog svjetskog rata.
1962. - SAD otpočele blokadu Kube.
1964. - Britanska afrička kolonija Sjeverna Rodezija je stekla nezavisnost pod nazivom Republika Zambija, s predsjednikom Kenetom Kaundom. Poslije akcija građanske neposlušnosti, koje je 1962. organizovala Kaundina Ujedinjena nacionalna partija nezavisnosti, britanska vlada je prinuđena da donese ustav Sjeverne Rodezije, a potom i da joj poslije 73 godine kolonijalne uprave prizna punu nezavisnost.
1974. - Umro ruski violinista i dirigent David Fjodorovič Ojstrah, jedan od najvećih majstora violine u 20. vijeku. U rodnoj Odesi je završio konzervatorijum, a proslavio se 1935. nagradom na međunarodnom violinskom takmičenju u Varšavi i 1937. nagradom "Isaj" u Briselu. Bio je profesor Moskovskog konzervatorijuma i s velikim uspjehom je nastupao širom svijeta.
1991. - U Sarajevu se sastala prva skupština srpskog naroda u bivšoj BiH, koja je usvojila deklaraciju o razlozima konstituisanja skupštine. Skupština je imenovala komisiju za plebiscit srpskog naroda u BiH o ostanku u SFRJ, koji je održan 10. novembra 1991. godine. Za prvog predsjednika skupštine je izabran Momčilo Krajišnik.
1997. - Vojna hunta Sijera Leonea pod međunarodnim pritiskom pristala da prepusti vlast izabranom predsjedniku te afričke zemlje Ahmadu Tedžanu Kabahu.
2003. - Poslije 27 godina letenja putnički supersonični avion "konkord" posljednji put sletio na londonski aerodrom "Hitrou" i tako završio jedno od poglavlja u istoriji avijacije.
 
Četvrtak , 27.10.2022
1505 - Umro je ruski vladar Ivan III Vasiljevič. Veliki knez moskovski od 1462. i "svih Rusa" ujedinio je veliki broj kneževina, ojačao centralnu vlast i oslobodio ruska područja od Tatara. Izdao je prvi ruski zbornik zakona "Sudebnik" (1497). Zbog rodbinskih veza s vizantijskom carskom dinastijom, smatran je naslednikom Istočnog rimskog carstva, te se tada prvi put pojavila ideja o istorijskoj misiji Ruskog carstva kao zaštitnika celog pravoslavlja.
1553 - Na lomači je kao jeretik spaljen španski lekar i teolog Migel Serveto (Miguel). Spisima "Christianismi restitutio", u kojima je odbacio hrišćansku doktrinu o Svetom trojstvu, izazvao je gnev i rimokatolika i protestanata. Na zahtev vođe švajcarskih protestanata Žana Kalvina (Jean Calvin) uhapšen je u Ženevi, gde se skrivao od rimokatoličke inkvizicije, i osuđen na smrt spaljivanjem.
1728 - Rođen je engleski istraživač Džejms Kuk (James Cook) - Kapetan Kuk, jedan od najvećih morepolovaca u istoriji. Na osnovu svojih istraživanja napravio je mape Australije, Novog Zelanda i Havajskih ostrva, a 1893. objavljen je njegov dnevnik s mnogobrojnih putovanja. Ubili su ga 1779. domoroci na Havajima.
1782 - Rođen je italijanski muzičar Nikolo Paganini (Niccolo), virtuoz na violini i kompozitor čijoj su veštini savremenici pridavali magične moći (violinski koncerti, 24 kapriča za solo violinu, kamerna muzika).
1806 - Napoleonove trupe ušle su u Berlin, posle pobede nad Prusima kod Jene.
1807 - U dvorcu u Fontenblou, Napoleon Bonaparta i španski kralj Karlos IV potpisali su sporazum o podeli Portugalije.
1811 - Rođen je američki pronalazač Ajzak Merit Singer (Isaac Merritt), koji je 1851. usavršio prvu šivaću mašinu za široku upotrebu.
1843 - U Srbiji je osnovana državna pošta.
1858 - Rođen je Teodor Ruzvelt (Theodore Roosevelt), predsednik SAD od 1901. do 1909, čija je politika stvorila svetsku silu od dotad izolacionističke Amerike. Na dužnost šefa države je došao s mesta potpredsednika SAD posle ubistva predsednika Vilijama Mekinlija (William McKinley) 1901. Sproveo je izgradnju Panamskog kanala, a za posredovanje u rusko-japanskom ratu 1905. dobio je 1906. Nobelovu nagradu za mir.
1871 - Velika Britanija je anektirala dijamantska polja u Kimberliju u Južnoj Africi.
1918 - Britanske, francuske i italijanske snage su u Prvom svetskom ratu porazile austrijsku vojsku na italijanskom frontu.
1922 - Pod pritiskom fašističkog pokreta Benita Musolinija (Mussolini), Vlada Italije je podnela ostavku.
1935 - Pušten je u saobraćaj železničko-drumski "Pančevački most Kralja Petra II" na Dunavu kod Beograda.
1966 - Generalna skupština UN je oduzela Južnoj Africi mandat nad Jugozapadnom Afrikom (Namibija).
1971 - Kongo je promenio naziv u Republika Zair.
1973 - Mirovne snage UN stigle su u Kairo da uspostave liniju razdvajanja između egipatskih i izraelskih snaga.
1978 - Egipatski predsednik Anvar el Sadat (Anwar) i izraelski premijer Menahem Begin (Menachem) dobili su Nobelovu nagradu za mir.
1991 - Sovjetska republika Turkmenistan je proglasila nezavisnost od Moskve.
1995 - U Beogradu je umro književnik Slobodan Selenić, dopisni član Srpske akademije nauka i umetnosti, profesor na Fakultetu dramske umetnosti u Beogradu ("Prijatelji sa Kosančićevog venca", "Očevi i oci", "Ubistvo s predumišljajem").
1998 - Savet NATO odložio je na neodređeno vreme aktivirajuću naredbu o vojnoj intervenciji protiv ciljeva u SR Jugoslaviji, pošto su srpske vlasti povukle vojsku na Kosovu u kasarne i smanjile tamošnje policijske snage.
1998 - Gerhard Šreder (Schroeder) je preuzeo dužnost kancelara Nemačke, pošto je Helmut Kol (Kohl), izgubivši na izborima, podneo ostavku.
1999 - Haljina koju je holivudska zvezda Merlin Monro (Marilyn Monroe) nosila dok je pevala "Happy Birthday, Mr. President" predsedniku Džonu Kenediju (John Kennedy), prodata je za 1.267.500 dolara, što je rekordna suma za odeću prodatu na aukciji.
1999 - Naoružani napadači su upali u Parlament Jermenije u Jerevanu i ubili devetoricu ljudi, uključujući premijera Vazgena Sarksijana, predsednika Parlamenta Karena Demirkijana, dvojicu njegovih zamenika i jednog ministra.
2000 - Zbog jake oluje, ronilačka ekipa nije uspela da uđe u rusku nuklearnu podmornicu "Kursk", potonulu u Barencovom moru 12. avgusta posle eksplozije. Poginulo je svih 118 članova posade.
2001 - Švedski dnevnik "Ekspresen" je preneo izjavu Kristera Petersona da je 1986. godine ubio švedskog premijera Ulofa Palmea, iako je na suđenju bio oslobođen optužbe u nedostatku dokaza. Peterson je umro 29. septembra 2004. od moždanog udara.
2002 - Na predsedničkim izborima u Brazilu, pobedio je Luis Inasio (Inacio) Lula da Silva kao prvi levičar i predstavnik radničke klase.
2004 - Međunarodna federacija Crvenog krsta i Crvenog polumeseca saopštila je da je 2003. u prirodnim katastrofama u svetu poginulo 76.806 ljudi, triput više nego u prethodnoj, 2002. godini. Broj ljudskih žrtava povećan je zbog ekstremnih klimatskih promena u svetu.
2008 - Umrla je Jasmina Puljo, balerina, solistkinja Baleta Narodnog pozorišta u Beogradu, prva jogina u Jugoslaviji i učiteljica joge, prevoditeljka.
 
Prijavite se ili registrujte da biste poslali poruku.

Slične teme

tab503
"Nešto se razmišljam"
Odgovora
18
Pregleda
385
Ortak2
O
Plavooki Treptač
U kojoj zemlji u svetu se ljudi najviše zadržavaju na internetu?
Odgovora
7
Pregleda
237
Enigma
Enigma
O
Pripremite se za reprizu!
2
Odgovora
30
Pregleda
526
Ortak2
O

Back
Top