Kod Srba se kao najtipičnije, najraširenije i genetski najraznovrsnije J2b-podgrane ističu:
1. J2b1-M205 ▶ Y22075 ▶ A11525 ▶ Y22059
Ovo je dominantna J2b-linija među Srbima, naročito u plemenima Kriča (Nikoljštaci) i Usorcima (Mandići, Narančići, Kangrge i dr.) .
U uzorku Srba iz Srbije, “J2b-M205 ▶ Y22059” čini oko 4,8 % svih Y-DNK linija .
Unutar M205 autohtono se razlikuju najmanje 2–3 downstream filogenetske grane (Nikoljštaci vs. Usorci), što svjedoči o starej, lokalnoj diverzifikaciji.
2. J2b2-M241 ▶ L283
Rijetkija, ali prisutna grana J2b2, odgovorna za oko 1,2 % Srba (uzorak iz Srbije) .
Njen downstream TMRCA poklapa se s ranosrednjovjekovnim valom širenja, a unutar L283 identificirane su barem 2 manje lokalne varijante.
3. J2b-Z534
Podgrana Z534 (ponekad svrstana unutar M205 ili kao zasebna oznaka) iznosi oko 6 % u populaciji Srba iz Srbije .
Pokazuje nešto veću downstream razgranatost od L283, s minimalno 3 diferencirane podlinije u YFull stablu.
---
Gdje je najveća raznovrsnost?
Istočna Srbija, Lika i istočna Hercegovina pokazuju najveći broj različitih J2b-filogenetskih linija, posebno unutar M205 ▶ Y22059 klastera (Nikoljštaci, Usorci, Ugrenovići) .
Beogradski uzorak (n=334) potvrđuje ukupno 7 J2b nosilaca (6× M205, 1× L283), s jasnom superiornošću M205 grane .
Zaključak:
Među Srbima su najraširenije i dubinski razgranate J2b-podgrane one iz grupe J2b1-M205 ▶ Y22059, zatim J2b-Z534, dok je J2b2-M241 ▶ L283 znatno rjeđa. Diversitet downstream linija (barem 5–6 unikatnih potklastera unutar M205 i Z534) ukazuje na ranu, autohtonu diversifikaciju u okviru srpske populacije, a ne tek sekundarno širenje iz susjednih regija.
1) Poreklo i starost J2b
J2b kao makrogrupa nastala je u neolitu (~14.000–10.000 godina BP) negdje u oblasti Levanta ili zapadne Azije.
Njena europska „verzija” (J2b1-M205 i J2b2-L283) odvojila se u eneolitu i ranom bronzanom dobu (~4.000–3.000 godina BP).
Na Balkanu, J2b2-L283 posebno je povezana s Ilirima (u arheogenetskim nalazima s grobova i urni); dok je J2b1-M205 nešto rjeđa u antičkim DNK, ali se pojavljuje u nekim trakijskim i panonskim populacijama.
Z534 se tumači kao „zapadni izdanak” M205 linije ili paralelno razvijen balkansko-panonski klaster.
---
2) Put ulaska — Ilirski, Trakijski i Balkanski sloj
Najverovatniji mehanizam:
Ove grane su se već nalazile na Balkanu u kasnom bronzanom i ranom gvozdenom dobu, kroz Ilire, Tračane, Panonce, Dačane, Meze — zavisno od lokalnog područja.
Arheogenetski nalazi i geografske distribucije pokazuju: J2b2-L283 je robustno vezana za zapadni Balkan (Iliri i Liburni), dok M205 i Z534 više naginju Panonskoj i Dinarskoj zoni.
---
3) Slavizacija i srednji vek — kako se „spojilo” sa Srbima?
Ključna činjenica: Srbi i drugi južni Sloveni nisu „doneli” J2b iz praslovenske pradomovine (ona je tamo gotovo nepostojeća) — već su je apsorbirali na Balkanu!
Tokom doseljavanja Slovena (6–7. vek), novo slovensko plemstvo i zajednice asimilirali su starosedeoce (romanizirane Ilire/Tračane).
Ove linije se zadržavaju i šire jer:
Rano se integriraju u lokalna bratstva i rodove (npr. Nikšići, Usorci).
Postaju dio starih plemenskih struktura u Dinarskoj i Raškoj oblasti.
Neki klasteri (npr. M205–Y22059) pokazuju visoku varijansu, što znači da su se diverzifikovali pre najmanje 1.000–1.500 godina unutar srpskog etnosa.
---
4) Šta nam pokazuje dubina i razgranatost?
Ako je grana dublje razgranata i lokalno specifična (npr. Tarski Nikšići kod PH908, ili Nikoljštaci/Usorci kod M205) — to je jak pokazatelj kontinuiteta, a ne naknadnog uvoza.
J2b kod Srba ima više paralelnih linija, što znači da se nije dogodio jedan „osnivački” efekat, već više odvojenih starobalkanskih linija asimiliranih u srednjem veku.
---
5) Zaključak (kako i kada)
Glavne J2b grane u Srba (M205, Z534, L283) potječu od ilirskih i tračkih balkanskih starosjedilaca, koji su asimilirani u ranosrednjovekovna slovenska plemena.
To se događalo tokom i nakon slavenske seobe (6–9. vek), a najjači centri diverzifikacije danas su u istočnoj Bosni, Raškoj, Crnoj Gori — gdje i dalje opstaju kao tipične starinske linije.
Zato se kod Srba J2b vidi kao autohtoni “balkanski sloj” integrisan u slovenski etnos, s tragovima u prezimenima, bratstvima i rodovima.
Glavni izvori:
