Zanimljivo o Beogradu

[Nina]

U vreme kada su mediji bili mnogo manje uticajni, pogotovo oni, elektronski, politički pregaoci morali su da utiču na biračko telo na najrazličitije načine.
Pre rata to se odigravalo na velikim mitinzima i obraćanjem političkih lidera okupljenim simpatizerima, ali nikada nije bilo zgorega „okititi“ neku poveću zgradu adekvatnom parolom, koja bi dodatno dekorisala skup, a među posmatračima psihološki uticala na osećaj sigurnosti i stabilnosti zbog političkog izbora koji su napravili.

U vreme okupacije nacisti su se služili istim, proverenim metodom, tako da su oznake svoje vlasti i moći, sve dok je trajala, isticali gde god bi to mogli.
Na taj način su snažno delovali na žitelje okupiranih oblasti, ostavljajući utisak nepobedive moći i obeshrabrujući veliki broj onih koji su sanjali o pružanju oružanog otpora.

Posle Drugog svetskog rata, u Beogradu i Srbiji došlo je do dramatične promene političkog sistema i ideologije, pa je naprasno trebalo mrzeti sve što je bilo kraljevo i kraljevsko, a sprega radnika i seljaka postala je ideološka podloga nove vlasti, koja je, možda najviše od svih pomenutih, bila sklona kratkim ali snažnim rečenicama, koje su pozivale na slogu, poštovanje vlasti i pregalaštvo.

Parole su bile prijemčive svim slojevima stanovništva, a lako su ih pamtili i upotrebljavali i oni, sa skromnijim obrazovanjem (ako su ga uopšte imali)
Sve to je činilo da na fasadama najvećih beogradskih zgrada parole budu vidno istaknute. Pogotovo su bile neizbežne u doba kada bi se Josip Broz Tito vraćao sa svojih planetarnih putovanja tokom kojih je formirao Pokret nesvrstanih zemalja.

U vreme komunističke vlasti natpisi su bili istaknuti na neizostavnoj crvenoj podlozi koja je simbolizovala proletersku zastavu.
Istoričari izdvajaju 1938. kao godinu velikog napretka i prosperiteta u mnogim oblastima. Nažalost, taj predratni zamah zaustavljen je šestoaprilskim bombardovanjem i uvlačenjem Kraljevine Jugoslavije u Drugi svetski rat 1941. godine.

Do tada se zamah video i u političkom smislu, jer je još tada, tri godine pre početka vojnog sukoba, politička agitacija, odnosno predizborna borba, sprovođena čak i bacanjem letaka iz aviona.

 

[Nina]

Od Balkanske ulice ostala samo uzbrdica
Ponos nekadašnjeg Beograda i mesto u kojem je zainteresovani kupac mogao da pazari skoro sve što poželi, decenijama je bila Balkanska ulica.
Pored bezbroj zanatskih radnji, ova ulica je bila i „ozbiljno iskušenje“ za one koji su prvi put došli u Beograd. Nekada se u grad mahom stizalo vozom, a sa Železničke stanice pridošlicu bi prvo čekao uspon ka Terazijama - dabome, uz Balkansku.

Balkanska ulica bila je mesto koje su krasile zanatske radnje, a valjda se ovde najviše videla porodična tradicija. Zanatlije, čiji dućani su bili nanizani jedan do drugog, po pravilu su do danas iščezli, poput saračkog, kovačkog, abadžijskog i sličnih.

Osnova višedecenijskog održanja ovih radnji bila je u tome što su se zanat i umeće prenosili sa oca na sina, sa kolena na koleno, i to je trajalo generacijama.
Danas se stari zanati ne vracaju, pa je od Balkanske zanatske ulice ostala samo uzbrdica

 

[Nina]

Za raskoš i lepotu našeg glavnog grada bila zadužena Jelisaveta Načić, koja je kreirala zdanja upisana u večnost; da je ona žena koja stoji iza raskošnog zdanja Crkve Aleksandra Nevskog, Osnovne škole „Kralj Petar Prvi“ i kultnog stepeništa koje nas uvodi u magiju Kalemegdanskog parka; da je zbog bitke za oslobođenje svih zarobljenih Srba posle Balkanskih ratova, proterana je u logor Nežider, u kome je upoznala i svoju najveću ljubav i u logoru rodila kćer; da je njena želja za obrazovanjem bila je toliko jaka da je za nju potrošila sav svoj miraz?!

 

[Nina]

Draga Ljočić bila prva žena doktor medicinskih nauka u Srbiji i četvrta u Evropi, prva žena upisana u beogradsku Veliku školu i prva žena koja je upisala fakultet u vreme kada su oni bili otvoreni samo za muškarce, a da je zbog zahteva da treba da ima istu platu, zauvek izgubila državnu službu

 

[Nina]

Najviša temperatura zabeležena tokom proleća u Beogradu izmerena u četvrtak, 16. maja 1996, i da je iznosila 33,6 °C

 

[Nina]

U proseku, tokom jedne godine, najviše padavina u Beogradu bude zabeleženo tokom proleća, preciznije u maju i junu

 

[Nina]

Najstarija semenkara u Beogradu

Nekada je svako naselje u Beogradu, imalo svoju radnju, međutim danas svi uglavnom robu nabavljaju u zravoj hrani.
Ipak, jedna semenkara je opstala, a u pitanju je ujedno i najstarija semenkara u Beogradu. Nalazi se u Železniku i radi neprekidno od 1966. godine
u Titovoj bb. Roba je uvek vruća, peče se svakodnevno i ne sme da sedi duže od jednog dana.

 

[Nina]

O velikim praznicima takođe je bio red da čestitke budu prenesene poštanskim dopisnicama ili razglednicama, a znalo se i da u to doba poštari sa pretrpanim torbama obilaze varoške adrese.Sve se promenilo posle sms poruka, interneta i različitih društvenih mreža.
Ovo je sećanje na predratno vreme i tridesete godine kada je Beograd imao posebne razglednice na kojima su prikazivane ondašnje panoramske tačke grada, i, dabome, kraljevska porodica. U centralnom medaljonu na razglednici prikazani su kralj Aleksandar Karađorđević, sa suprugom Marijom i tri sina: Petrom, Tomislavom i Andrejem.
Posle fatalnog putovanja u Marselj, kada je kralj ubijen u atentatu, Beograd sa ponosom i dalje štampa razglednice, ali ovog puta sa ožalošćenom kraljevskom porodicom. Sva tri princa su na fotografiji sa majkom, s tim što prestolonaslednik Petar nosi crni flor na levoj mišici, u znak žalosti zbog očeve pogibije.

 

[Nina]

 

[Nina]

 

[Nina]

Vlasotinčanin Vlada Ilić bio jedan od najpoznatijih gradonačelnika Beograda. Povezao Beograd sa Zemunom i Pančevom, otvorio zoo-vrt.
U Beograd iz Leskovca se preselio posle povratka sa školovanja, kada je njegova porodica na jugu Srbije već imala nekoliko fabrika.

Posle ženidbe unukom Lazara Dunđerskog, s kojim su Ilići imali poslovne veze, Vlada na Karaburmi kupuje zanatsku radnju. Ona vrlo brzo prerasta u fabriku sa 1.000 radnika kasnije poznatu kao "Beko". Na vrhuncu svoje moći imao je 17 preduzeća širom Kraljevine Jugoslavije. Predvodio je 20 godina tadašnju Industrijsku komoru..

Vlada je uz fabrike svojim novcem gradio obdaništa, škole i ambulante. Prvi je uveo osmočasovno radno vreme i zimsku pomoć najsiromašnijima. Mesto gradonačelnika Beograda ponudio mu je lični prijatelj knez Pavle posle ubistva kralja Aleksandra u Marselju, inače Vladinog venčanog kuma.

Ilić je, posle rata je uhapšen i osuđen na deset godina zatvora. Smrtne kazne, zbog navodne kolaboracije sa okupatorom, spasao ga je lično Vinston Čerčil. Posle sedam godina zatvora u Sremskoj Mitrovici pušten je na slobodu, jer se ozbiljno razboleo. Praktično je bio beskućnik, pa je poslednje dane života proveo u kući daljih rođaka. Rehabilitovan je 2009. godine, kada je na sudu dokazana njegova nevinost i glavna namera "narodne" vlasti da se domogne Vladinog bogatstva, koje mu je i oduzeto. A Vlada se, kažu, trudio da bude uz narod i svoje radnike.

 

[Nina]

Ukopan u steni zapadnog podgrađa ili tzv. Dunavske padine, Veliki barutni magacin nastao je u vreme velike austrijske rekonstrukcije Beogradske tvrđave. U tom periodu, od 1717. do 1739. godine, Beograd je dobio potpuno novi izgled i od orijentalne varoši prerasta u baroknu varoš, sa modernim principima gradnje.

U tom prostoru nalazi se Jonin sarkofag, s kraja III i početka IV veka, koji potvrđuje prisustvo hrišćanstva u Beogradu u ovom periodu. On se od ostalih iz tog perioda razlikuje po hrišćanskim simbolima i tematici uklesanoj na njemu.
Na sarkofagu su uklesani hrišćanski simboli, kao i hrišćanska scena iz Starog zaveta, iz života proroka Jone i prikaz Hrista Spasitelja kao Dobrog pastira, koji je simbol prolaznosti zemaljskog i večnosti nebeskog života. Ta metafora često je upotrebljavana u istoriji, kao simbol Hrista koji na ramenima nosi jagnje.

Jonin sarkofag je pronađen 1885. godine u Beogradu, na Dorćolu, na mestu gde se nalazila rimska nekropola. Značajan je kao arheološki dokaz prisustva hrišćanstva na prostoru Beograda i često se naziva “Beogradskim svetim kamenom“.

 

[Nina]

Srednjovekovni grad Žrnov je brutalno uništen, tačnije miniran do temelja po nalogu kralja Aleksandra Karađorđevića 18. aprila 1934 godine. Dakle, ispod spomenika na Avali se nekada nalazio mali grad koji je bio jedno od šest najvažnijih utvrđenja Srbije. Podignut je u vreme i na zahtev despota Stefana Lazarevića u zlatno doba Srpske despotovine.

Ime ovog utvrđenja potiče od žrvnja koji se nalazio na ovom lokalitetu i služio za mlevenje rude koja se iskopavala u podnožju Avale. Despot Stefan je podigao grad/utvrđenje Žrnov na temeljima stare rimske osmatračnice.

 

[Nina]

Glavnjača, centralni zatvor starog Beograda od 1864. pa sve do 1953. godine nalazila na Studentskom trgu.
Bila je sedište Uprave grada Beograda, tj.policije. U njenom podrumu je bio zatvor.

 

[loving tree]

Da je Gete, cini mi se, rekao za Beograd
Parafraziracu
-Najlepše mesto na svetu, a najruzniji grad na svetu

Mislim da je to rekao arhitekta Le Korbizje.

 

[loving tree]

Najgušće naseljena beogradska opština je Vračar (55.406 stanovnika; površina opštine 3 kvadratna kilometra).

 

[Nina]

Ulazna kapija

Nekadašnja kapija koja je bila sastavni deo vojnih fortifikacija očuvala je ime ovom delu grada. Prema Perićevim rečima, Varoš kapija je bila jedna od onih koje su izgradili Austrijanci tokom vlasti u Beogradu od 1717. do 1739. godine. Sama kapija bila je na pravcu Pop Lukine ulice, a nalazila se na mestu gde ova ulica seče Kosančićev venac. Na njenom mestu i sada postoji kafana koja s ponosom nosi njeno ime.

Ime je dobila po tome što se kroz nju ulazilo u srpsku Savsku varoš ili kraće – Varoš. Na početku se i Pop Lukina ulica zvala Varoš-kapijska. Samu kapiju je pred rušenje opisao Milan Đ. Milićević i on je zabeležio kako je kapija bila "od kamenog zida i od debelih greda", a da je pod kapijom bila stražara u kojoj su bili turski vojnici koji su je čuvali. U prvo vreme kapija se uvek noću zaključavala.

Ova građevina na ulazu u grad srušena je 1862. godine u toku borbi na ulicama grada, posle poznatog bombardovanja od strane turske posade sa tvrđave.

 

[Nina]

Nekadašnje vesti u Beogradskim novinama

Tuča beogradskih odbornika
Đoka Nešić i Kosta Taušanović potukli se pa dali ostavke
Vesti o tučama u Narodnoj skupštini između poslanika različitih partija, koje stižu iz policije u ono vreme, nisu bile ni retkost ni iznenađenje. Najnovija je ova:
"Đoka Nešić i Kosta Taušanović potukli su se za vreme sesije beogradskih odbornika, pa su kasnije podneli ostavke. Tuča je izbila sa vladinim odbornicima", a Beograđanin Mile Živković "šilje otvoreno pismo g. Stevanu Ješiću pobegavšem u Požarevac" ove sadržine:
"Pošto si napustio krišom moju kuću u Abadžinskoj ulici 24. a nisi mi do sada kiriju platio, to ti ovim putem otkazujem zakup iste kuće kao špekulantu i neurednom platiši. Napravljeni dug od kirije zatražiću sudskim putem..."

 

[Nina]

Šest dana je trajao žestoki udar koji je Beograd zavio u crno i sivo. Toliko je vremena trebalo i da njegovim ulicama zavladaju muk i strah. Beograd se pretvorio u sopstvenu bledu senku, i to čim je 6. april 1941. godine osvanuo pod bombama.

Nakon tih šest dana nezapamćenih napada, videla se, u punom svetlu, posledica nemačke invazije. Među razrušenim zgradama se još uvek nailazilo na sporadične požare, koji su mahom čekali da se sami ugase – jer su vatrogasci, ako ih je i ostalo, bili nemoćni. Po ulicama i ruševinama su ostala tela stradalih, čekajući da ih se koliko-toliko dostojanstveno sahrani. Nije, doduše, baš ceo Beograd ostao pust. Gužva se stvorila po bolnicama, utrkivalo se da se zbriniu ranjeni, a kako je april odmicao, tako su se prebrojavali i (zvanično) stradali. Sahranjeno je, do kraja tog meseca, preko 8.000 ljudi – a rat tek što je počeo.

 

[Nina]

Kada je knez Miloš rešio da iseli zanatlije i napravi drugačiji raspored varoši, te da je proširi ka Nemanjinoj ulici, a istovremeno izmakne od dometa turskih topova sa tvrđave, krenule su prve pobune.U okviru plana da podigne srpsku varoš izvan Šanca, knez je prislno iselio Savamalce u Palilulu.

- Abadžije iz varoši protivile su se da se presele u dućane podignute u novoprosečenoj varoši, u Ulici kraljice Natalije - počinje pripovedanje Perić. - Zapisi iz sredine 19. veka govore da je od 46 sagrađenih dućana, čak 17 zvrjalo prazno. Abadžije su bile zanatlije koje su se bavile izradom sukna i narodnih nošnji, a pravdali su se da su "jako udaljeni od pazara". Knez je pripretio da će im zatvoriti radnje u varoši i ostaviti ih da gladuju i oni su popustili. Nova ulica je nazvana po njima - Abadžijska.
Docnije su pristigle i druge zanatlije, i Abadžijska čaršija postala je jedna od najprometnijih u Beogradu.

 

[Nina]

Sredinom 19. veka u Zemunu je bilo pet osnovnih škola: Gradska ili Glavna škola (osnovana 1728), Srpske škole u Donjoj varoši (osnovane 1745), Jevrejska škola (1755), Grčka škola (obnovljena 1793) i Srpske škole u Gornjoj varoši (1799). Nastavni jezik u Glavnoj školi bio je nemački. Zbog njenog visokog ugleda pohađala su je i srpska i grčka deca, kako bi što bolje naučila nemački jezik i lakše nastavila dalje školovanje. Ona su prethodno završavala jedan ili dva razreda srpske, odnosno grčke škole

 

[Nina]

Beograd je između dva rata imao svoj najsjajniji period

Već u prvih desetak godina posle Prvog svetskog rata, Beograd se mnogo promenio. Mnoge ulice su dobile nov izgled, a neke su proširene. Umesto starih kuća su dizane nove višespratnice i palate.

Tokom 1923. je napravljen novi Generalni urbanistički plan. Tada je prvi put u beogradskoj istoriji iznet plan da se grad proširi na levu obalu Save, Veliko ratno ostrvo i na Adu Ciganliju, koja bi bila pretvorena u sportsko-rekreativnu zonu. Već tada je prostor na kome bi kasnije nastao Novi Beograd smatrano za prostor za novi grad budućnosti.

Zgrada SANU-a je završena između dva svetska rata. Centar grada izgledao je evropski. Na to je najviše uticalo podizanje niza zgrada javne namene, kao što su fakulteti oko Kapetan Mišinog zdanja, Kolarčevog narodnog univerziteta, zgrada SANU, Univerzitetske biblioteke, kompleksa univerzitetskih klinika, Beogradskog sajma, Glavne pošte i niza drugih zgrada. Grad se širi i u pravcu Dedinja i Topčidera. Na prostorima na kojima su nekad bili vinogradi, sada su nicala elitna naselja sa luksuznim vilama.

Knez Mihajlova ulica je od krivudavog, sokaka u međuratnom periodu postala trgovački centar grada. Ta ulica je postala ulica puna luksuznih radnji i uređena glavna ulica. Simbol modernog Beograda postaju i Terazije, preko koga je sad sproveden tramvajski saobraćaj.

Podignut je most viteškog kralja Aleksandra, ponikao je Beogradski sajam, otvoren je Zoološki vrt, završeno je zdanje Doma naroda, nicale su palate na Terazijama, uređivana je Beogradska tvrđava.I još mnogo toga

Otvaranjem Umetničkog paviljona Udruženja prijatelja umetnosti "Cvijeta Zuzorić" (1928) i Muzeja kneza Pavla (1936) dolazi do procvata kulturnog turizma.

 

[Nina]

Drum kojim se išlo za Zemun bio je sačinjen od kamenih kocki, a njegova trasa je posle Mosta kralja Aleksandra išla dijagonalno premo današnje Palate "Srbija". U savremeno doba žitelji glavnog grada posle mosta idu oštro udesno, Bulevarom Nikole Tesle, ili nastavljaju pravu, bulevarom koji nosi ime Mihajla Pupina, a između dva rata postojao je samo jedan put i on je išao dijagonalom između ova dva moderna bulevara.

Od 1935. godine uz obode ovog druma sprovedena je i tramvajska pruga tako da je uvedena linija "14" koja je spajala Zemun i Beograd. Do odvaranja Mosta kralja Aleksandra (koji su naši preci često zvali i Zemunski most), jedini vid prevoza bio je brod, da bi kasnije počeo automobilski i autobuski prevoz, ali je travaj veoma brzo postao najekonomičniji i najjeftiniji.

Putanja je od mosta prvo prolazila pored tadašnjeg Sajma, a kolovoz od kamenih kocki kasnije je vodio prema Zemunu, i takav put danas postoji samo u delu iznad Studentskog grada ka bolnici Bežanijska kosa. Na starim fotografijama se vide prizori sa desne dunavske obale s kraja tridesetih godina prošlog veka.

Gledano sa beogradske strane, put je prvo vodio pored Beogradskog sajma, koji je danas postao obično ruglo i zaboravljen deo varoške istorije. Sajamske hale su od 1937. bile jedno od prestižnih gradskih mesta, sve dok nije stigao Drugi svetski rat i preobratio ovaj skup paviljona u zloglasni koncentracioni logor.

 

[Nina]

 

[Nina]

Slavija, smeštena između Nemanjine, Deligradske, Svetosavske, Mekenzijeve, Beogradske, kao i ulice Kralja Milana i Bulevara oslobođenja, jedan od najvažnijih saobraćajnih čvorišta u gradu – nekada bara, sada jedan od najvećih trgova Beograda.

Osamdesetih godina 19. veka na ovom prostoru nalazila se bara gde su Beograđani lovili divlje patke. Preuređenje ovog prostora u trg započeo je škotski preduzetnik Frensis Mekenzi, kada je kupio njive na ovim prostorima i koji je ovde izgradio svoju kuću koja je nazvana Sala mira, koja je kasnije služila za održavanje narodnih skupova, tribina i stranačkih zborova. 1910 godine ovaj prostor je pretvoren u socijalistički narodni dom.

Nakon Prvog svetskog rata u zgradi se nalazila i kafana Kod tri seljaka, umesto koje je nakon Drugog svetskog rata napravljen bioskop Slavija.
Tokom 1942. godine izgrađen je kružni tok na Slaviji, a 1947. godine trg menja ime iz Slavija u Trg Dimitrija Tucovića, nakon čega je podignuta i njegova bronzana bista. 1962. godine izgrađen je hotel Slavija.

Prvi Mekdonalds restoran na području istočne Evrope otvoren je baš na Slaviji i to 1989. godine. Početkom 2000-ih godina trgu je ponovno službeno vraćeno ime Slavija.