Zanimljivo o Beogradu

[Nina]

Krajem četrdesetih godina prošlog veka beogradskim ulicama su prvi put počele da saobraćaju trolejbusi, a tek sredinom pedesetih godina ustanovljene su prve linije koje su vozile preko Brankovog mosta.

Prve dve linije bile su 14 Zeleni venac – Zemun/Gornji grad/ i 15 Zeleni venac – Zemun/Novi grad/. Na dan proslave oslobađanja Beograda, 20. oktobra 1960. godine, puštena je i treća trolejbuska linija preko Brankovog mosta i prva koja je saobraćala na Novi Beograd. Linija 16 vozila je od Zelenog venca do Pohorske ulice.

Krajem šezdesetih, prema planovima grada Beograda, dobijen je nalog da se proširi most Brankov most. Tada se povlači trolejbuska linija 16, a potom i trolejbuske linije 14 i 15.

Na mesto trolejbusa 16 došla je 16tica, čuvena autobuska linija, koja vozi do nove okretnice na Kraburmi i do Paviljona na Novom Beogradu.

 

[Nina]

Spomenik Knezu postavljen je na tadašnji Pozorišni trg, današnji Trg republike, a spomenik i bista delo su italijanskog vajara Enrikea Pacija.
Na samom otvaranju prisustvovali su mnogi, ali je deo građana imao zamerke, a jedna od njih je što je knez Mihailo Obrenović prikazan bez kape.

Za spomenik, stav konja i položaj figure, vajar Paci kao uzor posmatrao je dva konjička spomenika – Kozimu i Ferdinandu Medičiju u Firenci. Kako je Knez Mihailo Obrenović diplomatskim putem izvojevao od Osmanlija vraćanje srpskih gradova Beograda, Smedereva, Kladova, Užica i Šapca. Iz tog razloga, Knez Mihailo prikazan je kao diplomata, a imena ovih gradova nalaze se na postolju spomenika.
Mnogi ne znaju, ali kenz Mihailo zapravo rukom pokazuje na još neoslobođene srpske krajeve.

 

[Nina]

Godine, 1965. g. Laza Jakšić je verovatno bio jedini prodavac voća i povrća u Beograda koji nije imao radno vreme. Zapravo, tehnički gledano, da, imao je radno vreme, kao i svaki drugi prodavac ili prodavačica tadašnjeg preduzeća “Smederevka”. No, za starijeg gospodina Jakšića ono nije važilo.

Čika Lazina prodavnica u ondašnjoj ulici 29. novembra, a danas Bulevara despota Stefana, radila je od ranog jutra do duboko u noć. Drveni pult delio je mušterije i piljara. Iza potonjeg, na policama nalazilo se friško voće i povrće u ručno pletenim korpama i drvenim gajbicama. Kada bi kupac izdeklamovao šta je hteo, bakalin Laza bi pomno izabrao namirnice, spakovao u papirnu kesu, izmerio na ručnoj vagi, te naplatio ceh.

 

[Nina]

Spasovdan spada u pokretne praznike, odnosno uvek se obeležava u četvrtak, 40 dana posle Vaskrsa, a 10 dana pre Duhova, pa se datum svake godine pomera. Jedna je od najznačajnijih slava kroz istoriju Srbije, najveći istorijsko-pravni dokument srpske srednjovekovne države, čuveni Dušanov zakonik objavljen je na Spasovdan 1349. godine, a dopunjen takođe na Spasovdan pet godina kasnije.

Kada je 1403. godine Stefan Lazarević ustoličio Beograd kao prestonicu, Spasovdan je postao krsna slava našeg grada, u čast obnove i napretka. Ova slava izabrana je jer ukazuje na uzdizanje – vaznesenje Grada iz pepela. Predstavlja nadu i veru u budućnost i izraz snage naroda. Današnju formu slavskog obreda uspostavio je 1862. godine itropolit beogradski Mihailo Jovanović, tada i poglavar Crkve Kneževine Srbije, na čiji pregled je i sagrađane Vaznesenjska crkva. Ova crkva sačuvala je originalni barjak Uprave grada.

 

[Nina]

Obelisk je postavljala je uprava Beograda prilikom obeležavanja rođendana kralja Petra II Karađorđevića tridesetih godina prošlog veka.
Dakle, “tornjevi” koji se vide na nekih starim slikama nisu zapravo bili jedini koji su postojali.

Postavljani su na Terazijama kao dekoracija povodom proslave kraljevog rođendana. Bili su uglavnom od drveta, ali oslikani tako da su izgledali
kao da su od kamena ili nekog trajnijeg materijala. Za taj posao uglavnom su angažovani pozorični scenografi.

 

[Nina]

Stadion Tašmajdan nalazi se u sastavu SRC Tašmajdan i godinama služi za više namena, a otvoren je, 24. januara 1954. godine.
Kapacitet stadiona je 10.000 mesta, a u aprilu 2016. godine otvoren je ponovo nakon duge rekonstrukcije.

U prvim godinama rada, u zimskim mesecima od 1953. do 1977. godine najviše se koristio za hokej na ledu. Tri godine (1954, 1955. i 1957. godine) održano je prvenstvo Jugoslavije u hikeju na ledu, a bio je i domaći teren za beogradske klubove Partizan, Crvenu zvezdu, OHK Beograd, Tašmajdan i Avalu. Među prvim takmičenjima odigranim na ovom stadionu bilo je Evropsko prvenstvo za košarkašice 1954. godine.

Pored utakmica, na ovom stadionu održali su se neki zanimljivi događaji, poput španske koride (1971. godine), automobilska fudbalska utakmica kada su veliku loptu „šutirale“ fiće (1978. godine) i slični događaji. Na stadionu se održavaju i veliki koncerti svake godine. Svake zime, stadion se pretvara u čuveno klizalište, simbol Tašmajdana.

 

[Nina]

Najstarija ulica u Beogradu
Trenutno u Beogradu imamo oko 5.500 ulica i svaka od njih ima svoju zanimljivu priču i istoriju.
Najstarija ulica nalazi se u Donjem gradu, na desnoj obali Dunava, a između Istočne, kapije Karla VI i Vidin kapije. Smatra se da ulica potiče iz doba Rimljana i rane Vizantije. Vodila je prema Donjem gradu i oko današnje Dušanove ulice. Ulica je bila pokrivena kaldrmom, što znači da je bila od velikog značaja kako za komunikaciju, tako i za organizaciju tadašnjeg grada. Ono što je takođe zanimljivo, ispod slojeva ove ulice pronađeni su i ostaci antičkog i posleantičkog vremena.

Pomenuta ulica otkrivena je prilično skoro, što nam još jednom govori i potvrđuje da je Kalemegdan pravi arheološki biser, koji ne prestaje da iznenađuje svojom bogatom istorijom i tajnama iz prošlosti.

 

[Nina]

Beogradsko naselje Bulbulder nalazi se u zapadnom delu Zvezdare i često ga pogrešno izgovaraju Bulbuder. Prostire se između ulica Dimitrija Tucovića, prema jugu i Svetog Nikole prema severu.
Naselje nosi ime Bulbulder sastavljeno od dve turske reči – bülbül i dere. Bülbül znači slavuj, a dere dolina. Tako je ovo u bukvalnom prevodu Slavujeva dolina. Kada se uzme u obzir da se ovo naselje naslanja na Slavujev venac i park Slavujev potok, jasno je da je deo jedne velike celine. U pitanju je deo grada, koji je, kao što im i ime kaže bio poznat po velikom broju slavuja.
Nekada je kroz ulicu Dimitrija Tucovića i Cvijićevom (dalje prema Dunavu) tekao Slavujev potok. Istoričari kažu da je bio jedan od najlepših potoka i zelena oaza Beograda, sa voćnjacima. Urbanizacijom ovog dela grada, Slavujev potok je uveden u podzemnu kišnu kanalizaciju i ostao je samo park na Zvezdari koji nosi to ime.

 

[Nina]

 

[Nina]

Grad je dobio ovaj grb putem konkursa još 1931. godine, a inicirao ga je tadašnji predsednik opštine grada Beograda, Milan Nešić. Stručni odbor, sastavljen od umetnika i profesora, zaključio je da grb treba da bude u obliku štita, kao i da se u dnu završava malim šiljkom. Kao značajni elementi grba navedene su nacionalne boje, reke kao jedan od glavnih simbola grada, lađa sa trirem koja predstavlja simbol starine, i naravno bele zidine sa kapijom.

Zemljište koje se nalazi u dnu grba obojeno je crvenom bojom i predstavlja simbol krvi, večnog stradanja i patnje našeg grada, ali i naroda. Reke i zidine obojene su belom bojom, a nebo je plave boje, kao simbol nade i vere u bolju budućnost.

Na konkurs koji je raspisan stiglo je 56 skica, od kojih je 20 ušlo u uži izbor. Prvu nagradu na konkursu osvojio je slikar Đorđe Andrejević Kun i njegova skica je prihvaćena za zvanični grb grada Beograda. Međutim, dugi niz godina nakon konkursa grad nije dobio obeležje. Ubrzo nakon konkursa počeo je rat, a cela zamisao o obeležju grada pala je u zaborav.

Tek 1990. godine održana je tribina na ovu temu u Biblioteci grada, gde je ideja ponovo pokrenuta. Naredne godine utvrđen je zvanični grb grada, po skici umetnika Kuna iz 1931. godine, za neznatnim promenama na samom grbu. Kako je stručni odbor u pravilima naveo da grb treba da sadrži rimski brod trirem, brod sa tri reda vesala, a na skici je bio brod sa dva reda, izvršena je korekcija na tom delu grba.

 

[Nina]

Deo grada između ušća Topčiderke u Savu do Karađorđeve ulice se prvi put pominje kao Bara Venecija u dokumentima nastalim pred kraj XIX veka. Pre toga, umesto Ade Ciganlije imali smo - Cigansku baru. Kao što "beogradsko more" danas najčešće zovemo samo - Ada, tako su Beograđani pre stotinak godina močvarni deo oko Save zvali Ciganka. Ovaj mahom siromašni kraj prekrivale su udžerice, sklepane kuće i poneka improvizovana sojenica, dok su romske porodice bili njihovi najbrojniji stanovnici. Knjiga "Putovanje po Novoj Srbiji" Sretena Popovića, prvi put izdata 1878. godine, čuva dragoceni opis takozvane Ciganke, s obzirom da nema fotografija da prosvedoče o njenom postojanju:

"Ciganska je bara ona kaja se nalazi kraj današnje, odskora prozvane „Venecija", počev od Male pijace (gde je Kovačevića han). Tu su bile za moga detinjstva ribarske kolibice i ciganske čerge. U tome prostoru sada od Hercegovačke ulice pa zapadno k Savi i uza Savu bile su po većoj časti ćeramidžinice. Zbog kopanja zemlje za pravljenje ćeramida tu su doskora bile mnoge i velike rupčage, skoro svagda pune vode, gde su se deca kupala. Tek od nekoliko godina, kad je regulacijom Beograda i uravnjavanjem bivšeg šanca i reduta odatle mnoga zemlja snašana, popunjene su ove jaruge, a tim je dobiveno i zemljište za smeštanje drva, peska i druge građe. Sava od nekoliko godina strašno roni ovaj kraj obale. Za moje pamćenje, od kamenite ćuprije, koja se i sada naći može zatrpana u zemlji prema kupatilu kod mehane „Bosna" pa onamo k Savi, iza bivše Čika-Dimitrijeve magaze, bio je toliki prostor da si do vode mogao dobro potrčati s konjem dok dođeš do obale savske. I svuda tuda bile su ćeramidžinice. I na ovo ronjenje Save niko i ne haje. A i na isušenje bare još se i ne pomišlja, te zbog toga nas davi letag groznica ..."

 

[Nina]

Nezaobilazan deo života Beograđana postale su različite sportske aktivnosti. Na gradskim ulicama, posebno na Šetalištu u ulici Kneza Miloša, mogli su se videti muškarci i žene koji su rekreativno jahali. Među prvim ženama koje su se bavile ovim sportom bile su ćerke kneza Aleksandra Karađorđevića. Jahale su na ženskim sedlima, sa polucilindrima na glavi i u čizmama. Prve konjičke trke u Beogradu organizovao je 1863. godine knez Mihailo Obrenović, koji je i sam bio odličan jahač i veliki ljubitelj konjičkog sporta. U Beogradu se takođe razvijaju mačevanje i streljaštvo, kao i gimnastika i borilački sportovi. Mačevalačko društvo Srpski mač, osnovano je 1897. godine, da bi 1906. godine bio osnovan i istoimeni fudbalski klub. Fudbalski klub Soko osnovan je 1903, a BSK (Beogradski sportski klub) 1911. godine, dok je Prvo srpsko društvo za gimnastiku i borenje osnovao još 1857. godine slikar Steva Todorović.

 

[Nina]

U poslednjim decenijama 19. veka pojavljuju se rekreativni sportovi kao što su biciklizam, klizanje, tenis i plivanje. Prvo srpsko velosipedsko društvo osnovano je 1884. godine. Ovo društvo imalo je i svoje klizalište koje se nalazilo na mestu današnjeg Doma vojske. Izveštač lista Politika zapazio je u januaru 1905. godine na klizalištu Prvog srpskog velosipedskog društva da muški i ženski klizači nisu odeveni onako, kako bi trebalo da bude, preporučujući kao odeću za klizanje velosipedsko odelo za muškarce, a za žene što kraću suknju jer to nije nikakva sramota pošto u Americi i Engleskoj dame već i na ulici nose takve suknje, pa im se niko ne smeje.

 

[Nina]

Tokom letnjih meseci, izleti su bili važan gradskog života. Imućniji građani privremeno su se selili u svoje letnjikovce u Topčideru, putovali u neko letovalište ili banju, dok su izleti u okolinu grada bili prijatna letnja razonoda, dosutpna širim slojevima stanovništva. Popularna izletišta u okolini Beograda bila su Topčider i Košutnjak. Austrougarski putopisac Feliks Kanic zabeležio je da su, naročito nedeljom i praznikom, /…/ senovite staze, koje vode od železničke stanice i ka restoranima, pokrivene gomilama razdraganih ljudi, kao i da se svet najradije zaustavlja u šumovitom kutku oko Hajdučke česme. Izleti su bili prilika ne samo za odmor od svakodnevnih obaveza, već i za ležernije odevanje, prilagođeno aktivnostima na otvorenom.

 

[Nina]

Manje poznate reči vezano za modu u Beogradu

Homburg šešir – poluformalni filcani šešir sa karakterističnim udubljenjem koje se proteže po sredini, duž gornjeg dela kalote, svilenom trakom i ravnim obodom uvijenim ka gore, takođe optočenim svilenom trakom. Naziv je dobio po oblasti Bad Homburg u Hesenu, odakle vodi poreklo kao tip šešira za lov.

Fedora šešir – filcani šešir sa mekim obodom i kalotom koja je obično udubljena po sredini, duž gornjeg dela i uštinuta u prednjem delu s obe strane. Poznati proizvođač fedora šešira je italijanski brend Borsalino, zbog čega se oni često označavaju i terminom borsalino.

Žirado šešir – tvrdi slamnati šešir s ravnim obodom, plitkom, pljosnatom kalotom i svilenom trakom, koji je dobio ime po austrijskom glumcu Žirardiju (Alexander Girardi).(globalfashion)

 

[Nina]

Deda Mraz iz šezdesetih godina u vozilu domaće proizvodnje (Zastava 1300).

 

[Nina]

Na mestu današnjeg Univerzitetskog parka nalazilo najpre tursko groblje, a potom gradska pijaca.

 

[Nina]

Prvi javni spomenik podignut 1848. godine u Karađorđevom parku gde se i danas nalazi.

 

[Nina]

Ušće reka Save i Dunav nije jedino mesto gde kroz Beograd prolaze reke. Naprotiv, istorija Beograda nam je pokazala da kroz Beograd protiče 12 reka i podzemnih voda. Delovi podzemnih reka i potoka prolaze ispod hotela “Moskva” gde danas postoji 11 živih izvora vode. Potom i ispod Pozorišta na Terazijama. Ispod Nemanjine ulice prolazi Čuburski potok, pod Slavijom Vračarski potok, Bibijin ispod zgrade “Politike”, Mirijevski ispod Mirijevskog bulevara i Banjički ispod stadiona “Rajko Mitić”.

 

[Platin]

И свакако Топчидерка.

 

[Nina]

Kako se pod Turcima naš glavni grad nije osvetljavao žitelji su bili primorani da noću idu sa fenjerima. Docnije, kada se pod knezom Milošem, varoš počela izgrađivati, na predlog dućandžija, Petar Lazarević, upravnik Beogradske policije, izveštava pismom od 27. aprila 1830. godine kneza Miloša o uvođenju prvog uličnog osvetljenja. Lazarević liše: „Trgovci ovdašnji, koji dućane drže više puta pretstavljali su mi tužbu na pazvante da čaršiju ne čuvaju, a više puta dućani su razbijani od lopova. A oni badava plaću primaju, od svaka dućana po trideset para, i po dvadeset para. Govore da bi voleli da mi postavimo našu patrolu i da plaćaju kao što su pazvantima plaćali. Ja odma učinim naredbu te se naruče 10 fenjera, pak na svakom ćošku, svaku noć, da gore. Trošak za fenjere i sveće, što he goreti naplaćivaću od dućandžija. Jednog pandura policija ima, a uzeću još jednoga koga he varoš plaćati paž svaku noć sa policijom da idu u patrolu i da dućane od vatre čuvaju".

 

[Nina]

U rezidencijalnoj ulici Beograda podignuta je 1932. godine zgrada koja je odražavala uspon građanskog društva u Kraljevini Jugoslaviji
Krunska ulica je krajem 1900. godine ukazom o kategorizaciji određena kao ulica za podizanje vila, ali tek posle Prvog svetskog rata dobiće rezidencijalni karakter – kada su izgrađena prestižna zdanja. Pre Krunske, u slobodnom tumačenju, možemo proglasiti Jevremovu za rezidencijalnu, a bum Krunske je nasledila Rumunska, na Dedinju. I to nobles mesto Rumunska, pod imenom Užička, i danas drži.Jevremova, Krunska, Rumunska – tri ulice, tri etape u razvoju grada, tri lica Beograda.

 

[Nina]

Sveti Ermil i Stratonik ubrajaju se u red najstarijih po imenu poznatih hrišćanskih stradalnika u rimskom gradu Singidunumu (danas Beograd i) u provinciji Gornjoj Meziji.Stradali su oko 314. ili 315. godine u vreme kada je u istočnom delu Rimskog carstva vladao car Licinije a na Zapadu car Konstantin Veliki. Njihovo stradanje hronološki posmatrano, dogodilo se posle proglašenja Milanskog edikta (313. god.) o slobodi hrišćanske vere.

Prema tekstu žitija Ermila i Stratonika, Ermil je bio đakon u Singidunumu i zbog vere je dopao u zatvor. Lično ga je isleđivao sam car, ali je Ermil ostao čvrst i nepokolebiv u hrišćanskoj veri. Dogodilo se u toku njegovog sudskog isleđivanja da je čuvar zatvora, vojnik Stratonik, takođe bio hrišćanin; i on se otvoreno i javno pridružio u stradanju svom prijatelju Ermilu.

Obojica su potom zajedno pretrpeli velika mučenja. Osuđeni su na istu smrt: stavljeni su u isti kovčeg i živi bačeni u reku Dunav. Posle tri dana voda je izbacila njihova tela na desnu obalu Dunava, na 18 stadija nizvodno od Singidunuma. Hrišćani su našli njihova tela, svečano sahranili, a kasnije je na njihovom grobu sagrađen hram njima posvećen. Hram je potpuno zapušten i malo ko zna gde se uopšte i nalazi.

 

[Nina]

Naš grad je imao budistički hram i po tome bio jedinstven u Evropi. Nekada su ovde živeli Kalmici, narod izbegao iz Rusije
Na dalekoj periferiji Beograda u doba Prvog svetskog rata, niklo je naselje koje je svima bilo neobično zbog kosookih žitelja koji su bili naseljeni na ovom mestu. To su bili Kalmici, poreklom Mongoli, inače ljudi izbegli iz Rusije zbog Oktobarske revolucije.

Oni su u svojoj domovini bili poznati kao vešti konjanici, pa su ono što su najbolje umeli da rade pokušali da nastave i dalje: da gaje i čuvaju konje.
Među njima Kalmici, ljudi koji su do tada živeli u Rusiji kao budisti. Oni su mongolska nacija, pripadnici jedne sasvim drugačije religije u odnosu na one koje su do tada postojale na beogradskim prostorima.

Beograd je odvajkada bio poznat kao gostoprimljiv, pa tako i ovi neobični konjanici ostavljaju trag u ovom gradu. Jedan od njih bio je ovaj neobičan hram.
Danas mnogi ne znaju da je Beograd u predratnoj Evropi bio jedini grad koji je imao budistički hram, a ta bogomolja uništena je tek posle Drugog svetskog rata, 1949. godine. Kako nam je rekao dr Vidoje Golubović, hram je bio u današnjoj Budvanskoj ulici, koja je tada nosila naziv Budistička, a srušen je zbog dotrajalosti.

Predratna štampa „naše“ Mongole često zove i Kalmuci. Ono što je sigurno, jeste da je njihov hram osvećen 12. decembra 1929. godine. Kako piše tadašnja „Politika“, „do sada su se beogradski Kalmuci (ima ih oko 200) molili u jednoj privatnoj kući, a sada imaju hram posvećen svom božanstvu Budi“.

Konjarnik

Postoje pretpostavke da je onaj deo grada koji danas zovemo Konjarnik dobio ime upravo po velikim poljanama po kojima su galopirali konji. Navodno, njih su čuvali upravo davni beogradski Mongoli.

 

[Nina]

Narodna biblioteka

Kada je u rano jutro, 6. aprila 1941. godine, spiker Radio Beograda Ivan Kovacevic - prekinuvsi redovnu emisiju, objavio u etar vest o bombardovanju Beograda, niko nije ni pretpostavljao kakva ce tragedija zadesiti Beograd tog dana i nekoliko narednih. U jednom od ponovljenih bombardovanja, pogodjena je i zgrada Narodne biblioteke na Kosancicevom vencu. Pozar koji je zahvatio biblioteku i dve susedne zgrade, unistio je tom prilikom neprocenjivo kulturno blago: dragocenu zbirku starih knjiga, kolekciju starih dokumenata, dokumenta o srpskoj srednjevekovnoj i kasnijoj proslosti, svu sakupljenu dnevnu stampu iz 18, 19 i 20. veka… Jos dugo vremena od izbijanja pozara, dogorevala je vatra od zapaljenih knjiga i sirio se dim svuda unaokolo

Evakuacija i transport 38 sanduka rukopisa (svaki tezine preko 80 kg), 32 sanduka starih knjiga, pisama i casopisa, bio je privatnom vezom ugovoren za 6. april, posto je par dana ranije ministar prosvete zvanicno odustao od selidbe zbog nedostatka transportnih sredstava. Dva kamiona zakazana su bas za to nedeljno prepodne. Bilo je, medjutim, kasno…