Zanimljivo o Beogradu

[Nina]

Beograd se mogao pohvaliti i sa respektabilnim brojem izvora, a na jednom, i to izvoru tople vode u Dušanovoj ulici, a u okviru Krsmanovićevog kupatila, 1904. godine izgrađen je i zatvoren bazen. Do šezdesetih godina prošlog veka, takozvani "Severov bazen" na Dorćolu u sklopu "Parnog kupatila – Dorćol", poznatije pod starim imenom "Krsmanović", podignut je 1901. godine i to ne bilo kakav. Moderni hamam sa "šmekom" evropskog Beograda, skakaonicom i drugim sadržajima, dužine 25 i širine 12 metara. Drugi javni zatvoren bazen je 1935. godine otvoren na DIF- u.
Oni najbogatiji imali su tu i tamo neki bazen, ali u okviru svojih vila u beogradskim bogataškim kvartovima.

 

[Nina]

Da su u Beogradu postaojali bazeni za gašenje požara

U akcijama napada na naftna polja u Rumuniji, mnogi bombarderi nisu uspevali da izruče svoj smrtonosan tovar, pa su u povratku bombe bacali na Beograd. Nemci su izgradili nekoliko bazena sa vodom, kao akumulacijama za gašenje požara koja su saveznička bombardovanja prouzrokovala.

Najveći je bio u današnjoj Takovskoj ulici, između Skupštine i Glavne pošte. Tolika voda u centru grada, idealna prilika za Beograđane da se osveže, a Nemci im nisu branili. Čak je igrana vaterpolo utakmica Beograđana sa nemačkim vojnicima. Slične, ali manje bazene Nemci su iskopali na Studentskom trgu, kod BIGZ-a i kod Kalenić pijace. Svi su do sredine prošlog veka zatrpani, ali izgrađeni i novi.

 

[Nina]

Ovo ima veze i sa Beogradom

… da će parlamentarni izbori u Srbiji 17. decembra 2023. biti 14. od uvođenja višestranačja, a da su od tog broja deset bili vanredni izbori?!

… da su samo tri vlade od 1990. godine imale pun mandat (1993-97. – Mirko Marjanović; 2008-12. – Mirko Cvetković i 2016-20. – Aleksandar Vučić i Ana Brnabić)?!

… da će biti odštampano 6.500.165 glasačkih listića na ukupno 29 jezičkih varijanti?!

… da će se glasati na 8.273 biračka mesta, od čega 29 u zavodima za izvršenje krivičnih sankcija i na 81. u inostranstvu u 35 država (što je rekordan broj)?!

… da će glasački listići za izbor poslanika biti boje svetle kajsije, a da će kontrolni listići biti plave boje?!

… da nisu vanredni, naredni izbori bili bi održani 30. aprila 2026. godine?!

 

[Nina]

Beograd je dobio naziv po belom krečnjačkom kamenu od koga je napravljen greben i ranovizantijska tvrđava. Ime je nastalo oko 630. godine dolaskom Slovena na ovo područje, međutim prvi put se spominje u pismu 16. Aprila 878. godine. Taj dokument se smatra najstarijim pisanim tragom o gradu, pa se taj datum slavi kao Dan Beograda.

 

[Nina]

Jedan grad – 15 naziva

Beograd je kroz istoriju dobio mnoštvo imena, i to su:

Singidun – keltsko ime

Singidunum – romanizovano keltsko ime

Beograd – slovensko ime

Biograd na Dunavu – staro hrvatsko ime

Alba Graeca – latinsko ime

Alba Bulgarica – latinsko ime grada tokom bugarske vladavine

Fehérvár – mađarsko ime

Nandoralba – u srednjovekovnoj Mađarskoj do 14. veka

Nándorfehérvár, Landorfehérvár – u srednjovekovnoj Mađarskoj

Weißenburg i Griechisch-Weißenburg – nemačko ime

Castelbianco – italijansko ime

Velegrad – vizantijsko ime

Dar Al Jihad – osmanlijsko ime koje znači Kuća rata

Belgrat – tursko ime

Prinz Eugen Stadt – nacističko ime

16. ime – Beli Feniks

Zbog zavidnog geografskog položaja na ušću dveju reka i raskrsnici trgovačkih puteva između istoka i zapada, Beograd je kroz istoriju napadan 115 puta,
a čak 44 puta potpuno razoren i sravnjen sa zemljom. Ipak, posle svega on se uzdizao i gradio, pa ga zbog toga zovu još i Beli Feniks.

 

[Nina]

Na 15 kilometara od Beograda, nalazi se mesto Vinča gde počiva najdrevnija evropska civilizacija koja potiče iz doba neolita. Legenda kaže da, pošto se Dunav povukao, izvesni deda Panta je, šetajući obalom i koritom, naišao na nekakvu glinenu figuru. Ta figura, danas poznatija kao Vinčanski čovek, a za koju se veruje da je napravljena pred sam kraj kamenog doba od strane pračoveka, ponosno leži u Britanskom muzeju.

Tako su na ovom mestu nađeni ostaci civilizacije stare više od 7000 godina, starije i od Mesopotamije. Ova civilizacija smatra se jednom od najnaprednijih paistorijskih kultura koja je najverovatnije trajala hiljadu godina. Glavni krivac njenog nestanka je bakar oko koga su se poveli ratovi. Takođe, ovo mesto smatra se centrom tadašnje civilizacije odakle su se dalje razvijale Srbija, Crna Gora, Bosna

 

[Nina]

Da li ste znali da kada hodate po pločnicima Beograda hodate po krovovima starog rimskog grada koji potiče iz 1. veka nove ere? Ostaci rimskog carstva nalaze se i dan danas u centru Beograda na potezu oko Kosančićevog venca, Knez Mihailove, Kralja Petra, Rajićeve, Studenstkog grada, Trga republike….
Postoji tura i knjiga koja ovo bolje opisuje, a se zove Beograd ispod Beograda. Saznaćete da grad ima više od stotinu pećina, kanala, tunela i prolaza, kao i Rimski akvadukt i podzemnu dvoranu, koji su kroz istoriju građeni od strane raznih vladara i svedoče o različitim kulturama koje su dominirale ovim područjem.

 

[Nina]

Rimski bunar sa svoja dva spiralna niza stepenika dugih 212 koraka, je pored Pobednika jedna od glavnih atrakcija Beograda.
On se nalazi se na 62 metra dubine što je 10 metara dublje od najdublje tačke u Beogradu.

Postoje legende da su se dole slali gnjurci, i u jednoj verziji se nikad nisu vratili, a njihova tela nikada nisu pronađena.
Druga verzija je da su 1960. godine na dnu pronađena 2 leša međutim nisu sigurni da li to gnjurci ili lovci na blago.
Takođe ovaj bunar zapravo nije rimski, već austrijski i građen je u 18.veku.

 

[Nina]

Ispod crkve Svetog Marka na Tašmajdanu nalazi se jedna od najpoznatijih pećina u Beogradu – Šalitrena pećina. Takođe u dubinama se kriju i sklonište i kamenolom. U rimsko doba iz ove pećine vadio se kamen korišćen za pravljenje sarkofaga, koji su kasnije nalazili na najrazličitijim lokacijama širom grada. Osim ove pećine duž grada postoji mnogo neistraženih prolaza i laguma.

 

[Nina]

Prema predanjima Huni su u 5. veku napali Beograd i razorili Kalemegdansku tvrđavu. Međutim legenda kaže da se grob vođe Huna,
Atile Hunskog poznatijeg još kao i Bič Božiji, nalazi baš na ušću Save i Dunava, najverovatnije na Kalemegdanu i to u srcu same tvrđave.

 

[Nina]

Čuveno delo Ivana Meštrovića, spomenik Pobednik, podignut je 1928. godine na Gornjem gradu tvrđave Kalemegdan, povodom proslave deset godina nakon probijanja Solunskog fronta. Ovaj spomenik prvobitno je zamišljen kao fontana i trebalo je da se nalazi na trgu Terazije, odnosno trgu Prestolonaslednika Aleksandra kako se tada nazivao. Još jedna lokacija u razmatranju bio je i Trg Republike, nekada poznat i kao Pozorišni trg.

Nažalost izradu ove prvobitne ideje omeo je Prvi svetski rat, pa se tvrdi da nije bilo finansijskih uslova da se ideja izvede kako je zamišljena. Stoga Pobednik danas ponosno stoji na tvrđavi Kalemegdan i nadgleda Beograd. S druge strane među narodom postoje priče kako je ženski deo populacije negodovao da muška naga statua stoji u centru grada, i da iz tog razloga ne sme biti podignuta na Terazijama. Ostalo je i pitanje da li je statua namerno postavljena da gleda u pravcu Austrije.

Pobednik u desnoj ruci drži mač koji je simbol mira, a u levoj ruci većina misli da drži golubicu, koja je takođe simbol mira. Međutim on u desnoj ruci drži sokola koji je simbol nepobedivosti

 

[Nina]

U Beogradu se nalazi najveća pravoslavna crkva na Balkanu čijih čak 50 zvona svaki dan obeležava beogradsko podne. To je Hram Svetog Save koji se nalazi na Vračar platou, baš na mestu gde je izvršena čuvena seča knezova koja je izazvala Prvi srpski ustanak. Hram je visok 82 metra, od čega je kupola visoka 70 metara, a pozlaćeni krst na vrhu visok je 12 metara.

Takođe postoji i priča da su baš na ovom mestu spaljene mošti Svetog Save i otuda je baš tu izgrađen hram. Druga teorija tvrdi da se sa ovog mesta najbolje video dim, a da su mošti zapravo spaljene na Tašmajdanu koji je tada bio groblje. Nedaleko od tog mesta je Knez Mihailo sagradio crkvu Sv. Marka.

 

[Nina]

Obzirom da je Beograd u Evropi i svetu poznat kao grad provoda, jedna od interesantnijih činjenica je da je baš u Beogradu na Dorćolu 1522. godine otvorena prva kafana u Evropi. U njoj se služila samo crna kafa, pa se pretpostavlja da je kafana baš po tome i dobila ime. Smatra se da je ovaj događaj podstaknut nakon što su Turci 1521. godine osvojili grad i doneli sa sobom običaj ispijanja kafe na javnim mestima. Najbolja kafana je, kako kažu, bila Crni Orao.

Beograd je s početka 20. veka imao ukupno 300 kafana, od kojih se čak 17 nalazilo u Poenkarevoj, današnjoj Makedonskoj, ulici koja je tada imala svega 40 kuća. Na Pozorišnom trgu, današnjem Trgu Republike, nalazilo se čak 16 kafana kao i u Dubrovačkoj ulici. Na Varoš kapiji bilo ih je 12, na Terazijama 11, na Slaviji 9, a u Skadarliji 7. Njihovi počasni gosti bili su Đura Jakšić, Laza Kostić, Vojislav Ilić, Janko Veselinović, Laza Lazarević, Stevan Sremac, Branislav Nušić, Tin Ujević i drugi.

Najstarija kafana u Beogradu koja i dalje radi zove se Znak Pitanja i nalazi se na Kosančićevom vencu kod Saborne crkve, napravljena u kući koju je podigao Naum Ičko. Ova kafana poznata je i po činjenici da je njen redovan gost bio Vuk Stefanović Karadžič, zbog čega je kafana postala i prvo čitalište „Srpskih novina“. Još jedna čuvena beogradska kafana zove se Tri Šešira, a nalazi se u boemskoj četvrti Skadarlija. Izgrađena je davne 1864.godine i nosila je nadimak „Vinsko vrelo“. Ime je dobila po radionici šešira pod istim imenom i na istom mestu nalazila pre nje.

 

[Nina]

Prva linija tramvaja u Beogradu

Pre čuvenog „kruga dvojke“ najpoznatija tramvajska linija bila je jedinica. 14. oktobra 1892.godine konjska zaprega povukla je prvi tramvaj sa brojem 1. Trasa ove linije bila je od Kalemegdana do Slavije. Nakon I svetskog rata pojavljuje se i dopunska linija 1a koja saobraća od Hrama Svetog Save do Crvenog Krsta. Okretnica pod imenom Knežev spomenik bila je smeštena na Pozorišnom trgu odakle su posle kretale i mnoge druge linije, kao 3 i 9.
Čuvena jedinica pada u zaborav kada 1947. u prestonicu dolazi prvi trolejbus koji menja ovu tramvajsku liniju u trolejbusku. Neko vreme kec je bio trolejbus, pa su kasnije pokušali i da vrate tramvaj, međutim nikada više nije bilo krcato kao na samom početku pre otvaranja drugih linija. Tako danas u sećanju svih ostaje čuvena dvojka dvojka i njen famozni krug po centru.

 

[Nina]

Najveći masonski centar

Osim masonske piramide u Knez Mihailovoj ulici, koja je daleko od neprimetne, masonski simboli mogu se videti na fasadama mnogih zgrada u gradu. Što se same piramide tiče smatra se da je to spomenik nauci postavljen u okviru izložbe Svet merenja 1955. godine ispred galerije Sanu. Na njoj se mogu videti koordinate grada, nadmorska visina i sila zemljine teže.

Drugi pak veruju da je piramida napravljena od strane slobodnih zidara – masona, jedina razlika je što nedostaje svevideće oko koji je zajedno sa piramidom jedan od njihovih glavnih simbola. Jedna od zanimljivijih činjenica je da je grobnica Branislava Nušića izgrađena kao nedovršena masonska piramida, a na grobnici Živojina Mišića možete primetiti granu akacije koja je takođe značajan masonski simbol.

 

[Nina]

Hotel Moskva i njen zaštitni znak

Hotel Moskva je jedno od najvažnijih zdanja koje se nalazi u centru prestonice. Zgrada hotela podignuta je 1906. godine u ruskom stilu sa elementima antičke grčke, a delo je beogradskog arhitekte Jovana Ilkića. Hotel je svečano je otvoren 1908. godine od strane Kralja Petra I Karađorđevića, i svi najznačajniji ljudi tog doba okupili su se da podrže ovaj događaj. Od polovine 20. veka ovo kulturno dobro nalazi se pod zaštitom države kao spomenik kulture grada Beograda.

U istoriji dužoj od jednog veka ovaj hotel i kafeterija ugostili su preko 40 miliona ljudi, a među kojima se pojavljuju i brojna slavna imena kao što su Albert Ajnštajn, Ana Pavlova, Leonid Brežnjev, Indira Gandi, Rej Čarls, Robert de Niro, Bred Pit, Bernardo Bertoluči, Maksim Gorki, Kirk Daglas, Majkl Daglas, Mila Jovović i mnogi drugi. Neki od ovih ljudi odseli su u predsedničkom apartmanu u kome se nalazi originalan nameštaj sa dvora dinastije Obrenović. Poznati nobelovac, Ivo Andrić, u kafeteriji hotela Moskva imao je svoj sto.

Moskva šnit je najpoznatija beogradska poslatica, a možete je probati upravo u ovom hotelu. Nastala je davne 1974. godine kada je tadašnja kuvarica Anica Džepina napravila nešto novo jer je prethodni meni već postao dosadan. Torta je ubrzo postala hit širom sveta, ali baš na ovom mestu simbol je najlepše poslastice u Beogradu.

 

[Nina]

Luster koji oduševljava turiste

Legedna kaže da su nekada davno živele 3 sestre od kojih je svaka izgradila po crkvu kao zadužbinu i nazvala ga svojim imenom: Ružica, Marica i Cveta. Crkva Ružica nalazi se pored Zindan kapije na Kalemegdanu, a takođe i na listi 10 najinteresantnijih crkava na svetu. U I svetskom ratu vojnici su se ovde poslednji put pričestili i pomolili pre odlaska u rat, a crkva je nakon toga srušena. Kada je obnovljena, statue Cara Dušana i pešadinca pomerene su na mesto gde su se vojnici pričestili. Osim toga na ulazu se nalaze i dve statue napravljene od topovskih čaura, a predstavljaju srpskog vojnika.

Najzanimljiviji deo je luster unutar crvke sačinjen od puščanih i pištoljskih metaka, oficirskih sablji, topovske municije i delova vojničkih sanduka. On je deo ratne umetnosti, međutim poruka koju on šalje je sasvim drugačija. Ovaj luster je zapravo polilej odnosno kandilo. Poenta je u tome da svaki put kada se upali kandilo svetlost i vosak kao molitvene suze kaplju na oružje da nikada više ne bude takvog rata kao što je bio I svetski rat – ili kako ga nazivaju Veliki rat.

 

[Nina]

Kula kojoj svi greše ime

Da li ste znali da se kula na Gardošu u Zemunu ne zove ni Gardoš kula, ni kula Sibinjanin Janka, već joj je pravo ime Milenijumska kula. Ova kula izgrađena je 5. avgusta 1896. godine od strane mađarskih vlasti povodom proslave 1000 godina postojanja Ugarskog kraljevstva. Svečano otvaranje održalo se 15 dana nakon završetka izgradnje. Ona je kao i preostale 4 kule izgrađena na granici Ugarskoj kraljevstva kao simbol moći i kula izviđačnica odnosno razglednica. Visoka je 36 metara i jedina je od 5 kula koja je sačuvana dan danas, a ponosno gleda na Zemun i Dunav.

 

[Nina]

Kako je nastala oaza u centru grada

Beograd je dobio svoju prvu botaničku baštu na predlog oca srpske botanike, Josifa Pančića, a izgrađena je 1874.godine. Čak i pre toga on sam je imao malu botaničku baštu za potrebe Velike škole u kojoj je držao časove botanike. Ali prva zvanična botanička bašta grada izgrađena je na Dorćolu. Mnogo godina ta bašta je bila u problemu zbog izlivanja Dunava i poplava, i obzirom da su mnoge biljne vrste time bile uništene, ona je morala biti premeštena. Znajući za ove probleme, kralj Milan Obrenović donirao je u korist grada i Velike Škole svoj posed za izgradnju nove botaničke bašte. Njegov jedini zahtev bio je da bašta nosi ime njegovog dede Jevrema Obrenovića koji mu je ostavio zemlju u nasleđe. Tako je naša divna botanička bašta dobila ime koje nosi i dan danas – Jevremovac.

 

[Nina]

Čudni nazivi naselja na Vračaru

Možda ste se baš pitali šta to znači Čubura i Manjež, i zašto je krst baš Crveni? Pre svega Vračar ranije nije bio ono što je danas. Bio je samo deo oko današnjeg Tašmajdana. Na tom mestu prolazio je carigradski drum, gde se odvijalo mnogo toga, a između ostalog tu su bile i vračare i gatare, pa je ostalo upamćeno kao mesto na kom se vrača.

Što se Čubure tiče, poznato je da je na mestu Bulevara Oslobođenja proticao plitak potok. Postoje različite teorije o nastanku imena. Prva je da je ime nastalo od turzicma Čubura što je značilo mutan plitak potok. Nešto objektvnija teorija je da je ime nastalo iz romskog jezika. Naime 19.veka Romi su naseljavali ovaj deo, i kako je potok bio plitak i mutan, imali su problem sa čistom pijaćom vodom. Oni su stoga na izvoru namestili bure bez dna da se tu uliva čista voda, a ime za visoko bure je učoburo. Tu je izgrađen i zanatski centar Vračar sa imenom Gradić Pejton. Na mestu parka Manjež svojevremeno je stajala konjička škola, a francuski naziv za nju je manege.

Crveni Krst je nekada bio Vozarev Krst, po Gligoriju Vozareviću, prvom srpskom književniku i izdavaču. On je verovao da je pronašao tačno mesto gde su spaljene mošti Svetog Save i na tom mestu podigao je drveni krst. Kako je krst mnogo puta propadao na njegovo mesto postavljen je kameni krst crvene boje, pa je ime iz Vozarev krst prešlo u Crveni krst.

 

[Platin]

Kula kojoj svi greše ime

Da li ste znali da se kula na Gardošu u Zemunu ne zove ni Gardoš kula, ni kula Sibinjanin Janka, već joj je pravo ime Milenijumska kula. Ova kula izgrađena je 5. avgusta 1896. godine od strane mađarskih vlasti povodom proslave 1000 godina postojanja Ugarskog kraljevstva. Svečano otvaranje održalo se 15 dana nakon završetka izgradnje. Ona je kao i preostale 4 kule izgrađena na granici Ugarskoj kraljevstva kao simbol moći i kula izviđačnica odnosno razglednica. Visoka je 36 metara i jedina je od 5 kula koja je sačuvana dan danas, a ponosno gleda na Zemun i Dunav.

... и једина је преостала. Беху четири, на четири стране света - само ова наша, јужна, још увек постоји.

 

[Nina]

Čudni nazivi naselja na Vračaru

Možda ste se baš pitali šta to znači Čubura i Manjež, i zašto je krst baš Crveni? Pre svega Vračar ranije nije bio ono što je danas. Bio je samo deo oko današnjeg Tašmajdana. Na tom mestu prolazio je carigradski drum, gde se odvijalo mnogo toga, a između ostalog tu su bile i vračare i gatare, pa je ostalo upamćeno kao mesto na kom se vrača.

Što se Čubure tiče, poznato je da je na mestu Bulevara Oslobođenja proticao plitak potok. Postoje različite teorije o nastanku imena. Prva je da je ime nastalo od turzicma Čubura što je značilo mutan plitak potok. Nešto objektvnija teorija je da je ime nastalo iz romskog jezika. Naime 19.veka Romi su naseljavali ovaj deo, i kako je potok bio plitak i mutan, imali su problem sa čistom pijaćom vodom. Oni su stoga na izvoru namestili bure bez dna da se tu uliva čista voda, a ime za visoko bure je učoburo. Tu je izgrađen i zanatski centar Vračar sa imenom Gradić Pejton. Na mestu parka Manjež svojevremeno je stajala konjička škola, a francuski naziv za nju je manege.

Crveni Krst je nekada bio Vozarev Krst, po Gligoriju Vozareviću, prvom srpskom književniku i izdavaču. On je verovao da je pronašao tačno mesto gde su spaljene mošti Svetog Save i na tom mestu podigao je drveni krst. Kako je krst mnogo puta propadao na njegovo mesto postavljen je kameni krst crvene boje, pa je ime iz Vozarev krst prešlo u Crveni krst.

 

[Nina]

Brda u Beogradu

Da li ste znali da Beograd leži na čak 30 brda? Neka su vam već poznata, ali za neka sigurno čujete prvi put.

Banovo brdo, Banjičko brdo, Belo brdo, Veliko brdo, Vodičko brdo, Vračarsko brdo, Glumčevo brdo, Golo brdo, Erino brdo, Žuto brdo, Zvezdarsko brdo, Julino brdo, Kalemegdansko brdo, Kanarevo brdo, Labudovo brdo, Lekino brdo (Pašino brdo), Lisasto brdo, Lozovičko brdo, Maleško brdo, Milićevo brdo, Mitrovo brdo, Moračko brdo, Nikino brdo, Orlovo brdo, Petlovo brdo, Stanovačko brdo, Starac-Vasino brdo, Stojčino brdo, Topčidersko brdo, Ćurtovo brdo

 

[Nina]

Podzemne vode u Beogradu

Osim ostatka gradova, tunela i skloništa, ispod Beograda nađeno je čak 9 reka, potoka i nekoliko živih izvora. Na potezu od Trga Republike do Slavije ove vode predstavljale su glavni problem graditeljima Beograda. Zbog ovakvih problema negde je bilo potrebno da se koriste velike pumpe za drenažu, što je iziskivalo dosta novca i vremena. Iako je Beograd već izgrađen na vodi, i zna se kakvi su problemi za podzemnim vodama, u Beogradu se danas gradi kompleks zgrada u Savamaloj baš na reci i to pod imenom Beograd na vodi.

 

[Nina]