Teorije o poreklu Srba

"Arheologija pod vatrom"
Pitanje društvene ukorenjenosti discipline i politikih konsekvenci istraživanja
pokrenuto je u arheologiji poetkom osamdesetih godina XX veka, sa
zakašnjenjem u odnosu na dogaaje u drugim humanistikim disciplinama, ali
sa velikom silinom (Džonson 2008; Olsen 2002, 201 i dalje; Thomas 2000).
Ova nova promena paradigme (Babi 2009) neminovno se zasnivala na korenitom
opovrgavanju kljunih naela arheološke teorije koja su joj prethodila.
Prethodne dve decenije protekle su u uverenju dela arheološke zajednice da je
mogue razviti eminentno arheološku teoriju i metodologiju, po uzoru na prirodne
nauke, i formulisati modele i zakone koji bi interpretirali prošlost na savršeno
egzaktan i objektivan nain. Meutim, mada su procesni arheolozi nesumnjivo
izveli disciplinu iz okamenjene šume kulturnoistorijskih deskripcija,
napredak nije doveo do željenih rezultata (Gibbon 1989). Izmeu ostalog,
iako je jedno od centralnih naela procesnog pristupa suštinska i neraskidiva
povezanost arheologije s antropologijom (Binford 1962), disciplina se u ovom
svom obliku u najveoj meri oslanja na antropološke pravce i pristupe koji u
poslednjoj treini XX veka nisu pokazivali izuzetnu vitalnost. Naprotiv, nove
teme i naini razmišljanja o kulturi oveka ve su u velikoj meri poljuljali
uverenje da je pozicija istraživaa zaštiena objektivnou.Na drugoj strani, politiki i vojni dogaaji koji su potresali svet, ukljuujui i
balkanske tragedije devedesetih, sa bolnom jasnou su ukazivali da argumenti
zasnovani na rekonstrukciji prošlosti imaju nesumnjiv znaaj u savremenosti.
Uverenje koje je iz toga artikulisano, da arheološke interpretacije prošlosti nisu i
ne mogu biti vrednosno neutralne (Shanks, Tilley 1987), izazvalo je itav niz
preispitivanja koncepata i preutnih aksioma koji su upisani u istoriju discipline.
Naini na koje su slike prošlosti pretoene u savremene politike karte i kolektivna
uverenja o pravima na teritorije ubrzo su postali gorua tema. Arheolozi
su se našli pod vatrom. Odgovori su bili veoma raznorodni: od otvorenog uklju- ivanja u tekue dogaaje, sa povremenim pogubnim posledicama, do potpunog
neprihvatanja odgovornosti, koje je u pojedinim sluajevima imalo jednake rezultate
(up. Babi 2002). Nasuprot tome, suoavanje s istorijom discipline, njenim
poetnim ciljevima i procesima institucionalizacije dovelo je do uvianja da je uee u gradnji nacionalnog identiteta modernih država njen sastavni i
neraskidivi deo (Diaz-Andreu, Champion 1996, 3, passim; Gosden 1999, 15 i
dalje). Tokom devedesetih godina XX veka tako je nastao niz radova koji sistema
tino istražuju i bogato ilustruju da primer Gustava Kosine, iako drastian,
nikako nije usamljen (Diaz-Andreu, Champion, eds 1996; Graves-Brown, Jones,
Gamble, eds 1996; Kohl, Fawcett, eds 1995; Meskell 1998). Proces nastanka
modernih nacionalnih država, pokrenut u Evropi tokom XVII veka, u vreme
kada arheologija i druge istorijske discipline grade institucije kroz koje stiu
svoj društveni i akademski ugled, dakle, krajem XVIII veka, ve je urodio pojavom
nacionalizma. Nužan sastojak svake nacionalistike ideologije je posebna
pažnja posveena razvoju kolektivne svesti o zajednikom poreklu (Anderson
1983; Hobsbom, Rejndžer, ur. 2002; Gellner 1983). Tako su nacionalne države
osnivale institucije – muzeje, univerzitete, posveene ovom poslu, u okviru kojih
su istraživai uspostavljali poreklo i razvoj svake pojedinane nacije i njen
posebni duh. Nacija je postala u isto vreme predmet i cilj istraživanja (Diaz-Andreu,
Champion 1996, 3).
Kako bi se razbio ovaj zatvoreni krug, postalo je nužno potražiti drugaije
puteve kojima bi arheolozi istraživali zajednice u prošlosti, ne nameui svom
predmetu istraživanja moderno iskustvo kolektivne pripadnosti. Pomeranje fokusa
istraživanja sa velikih teritorijalnih celina na manje regionalne jedinice
dovelo je do prepoznavanja drugih naina integracije zajednica (up. Canuto,
Yaeger, eds 2000; Isbell 2000). Sledei pomak u arheološkom istraživanju poti
e od uvida u antropološke i sociološke radove koji uvode koncept identiteta
kao naina da se razume identifikacija pojedinca sa širom grupom na osnovu
zajednikih kulturno i društveno odreenih osobina i razlika u odnosu na druge,
koji te osobine ne dele. Etnika pripadnost shvaena je, zajedno sa rodom,
uzrastom, statusom, religijskom pripadnou, kao jedan od aspekata društvene
prakse kroz koju pojedinci i grupe ureuju svoj svet. Tokom poslednje decenije
arheolozi, voeni ovim pretpostavkama, istražuju naine oblikovanja i ispoljavanja ove prakse kroz materijalnu kulturu (Casella, Fowler, eds 2004; Insoll,
ed. 2007; Díaz Andreu, Lucy, Babi, Edwards 2005). Time se disciplina
približila tokovima u drugim humanistikim disciplinama i otvorena je mo- gunost da svojim uvidom, zasnovanim na jedinstveno širokom polju istraživanja
u geografskom i hronološkom smislu, aktivno i produktivno uestvuje u
interdisciplinarnom dijalogu. Potvrda ove mogunosti dolazi ak i iz one obla-
sti arheološkog istraživanja koja je veoma dugo odolevala teorijskim menama
u disciplini i ostajala vrsto ukorenjena u kulturnoistorijskom pristupu.
 
Poslednja izmena:
Grci, narod najstariji
Istorija istraživanja antike Grke jedan je u nizu slikovitih primera kako
su u moderne slike o zajednicama u prošlosti upisana savremena iskustva istraživa
a (Babi 2008). Snaga panhelenskog narativa – idealizovanog vienja
drevne Helade kao izvora kljunih vrednosti moderne evropske kulture, koje
je nastalo krajem XIX veka, daje ovom primeru poseban znaaj, stoga što neki
od njegovih najvažnijih elemenata poivaju na uverenju da su vrhunska dostignu
a umetnosti, filozofije, politike, nastala tokom V veka stare ere, proizvod
jedinstvenog duha naroda koji je tada naseljavao krajnji jugoistok Evrope.
Ideja o superiornosti "starih Grka" pretoena je u koncept helenizacije1 –
procesa kojim su se dobrobiti njihove civilizacije širile Mediteranom i unapre- ivale kulture varvara. Polaritet Grka i varvara, koji stoji u njegovoj osnovi,
podrazumeva monolitnu i uniformnu kulturu starih Helena nasuprot amorfnoj
marginalnoj masi inferiornih naroda (Cartledge 2002; Dougherty, Kurke, eds
2003; Harrison, ed. 2002). Ovaj je narativ ugraen u kolonijalnu politiku i
praksu evropskih država XIX veka, gde su legitimni naslednici antike Grke,
voeni idejom o svojoj kulturnoj superiornosti, ekonomski, politiki i vojno
zaposedali teritorije modernih "varvara" (Babi 2008; Dietler 2005; Goff, ed.
2005; Gosden 2004).
Arheološki odraz shvatanja antike grke kulture kao superiorne i monolitne
ogleda se ve u odreivanju istraživakih prioriteta, gde su dugo na vrhu liste
bili spomenici i nalazišta koja su, po sudu istraživaa, najbolje ilustrovala
njenu suštinu. Akropolj u Atini tako je postao simbol kolevke demokratije,
pretoene u savršenstvo arhitekture i skulpture. Na drugoj strani, arheološki
nalazi na obalama Sicilije i Ponta, pa ak i u unutrašnjosti kontinenta, koji su
dovoeni u vezu sa grkom kulturom, bilo kao importi ili uticaji, procenjivani
su po meri do koje su se približili ovom apsolutnom idealu. Na istoj skali odre
ivana je i etapa razvoja koja je dosegnuta u neumitnom stremljenju ka kla-
1 Veoma je slian sluaj i koncepta romanizacije – širenja i prihvatanja rimske
kulture u krajevima koji su bili obuhvaeni Rimskim carstvom (Hingley 2005).
 
Poslednja izmena:
sinom vrhuncu, kao i stepen helenizacije – mera do koje je pojedina zajednica
varvara prihvatila blagodeti grkog duha. Izvan interesovanja klasinih arheologa
decenijama su ostale itave sfere života, kao što su stanovanje ili proizvodnja
hrane, pa i one geografske oblasti, poput Beotije, koje nisu mogle
znaajno da doprinesu velikom narativu.
Promena stava pokrenuta je tokom osamdesetih godina XX veka, kada je
vienje etnike pripadnosti kao rezultata procesa meu zajednicama primenjeno
na analizu starogrkih pisanih izvora (Hartog 1980; Hall 1989; Hall 1997).
Usledio je zakljuak da je panhelenski duh zajedništva nastao kao rezultat poli
tikih i vojnih dogaaja sa poetka V veka stare ere, kada se niz manjih zajednica
koje su naseljavale tle moderne Grke suoio sa zajednikim neprijateljem,
Persijskim carstvom. Do tada, pa i kasnije, nosei element identiteta
bila je pripadnost nekom od polisa – manjih zajednica koje su bile u konstantnom
stanju meusobnog nadmetanja i sukoba. Ujedinjeni jezikom i delom
kulturnih praksi, ljudi, žene i deca koje danas obuhvatamo terminom "stari
Grci" u isto vreme bili su podeljeni nizom percipiranih razlika, koje su ponekad
bile veoma oštro suprotstavljene. Unutar geografskog i hronološkog segmenta
koji je u kasnijim vremenima homogenizovan i izdignut na tron vrhunskog
uzora "za mišljenje i za delanje" (Vinkelman 1996, 80), opažane su
mnoge drugosti koje su u daleko veoj meri odreivale živote ljudi nego što je
to bila njihova pripadnost grkom narodu (Cartledge 2002; Babi 2008). Jed-
nako tako, odnosi Grka prema istovremenim kulturama bili su meusobno veoma
razliiti, pa slika Egipta u njihovim oima nije ni nalik na vienje Skita.
Nadalje, u dinaminom procesu ove su se slike menjale kroz vreme, od onih
sauvanih u homerskoj epici, preko tragiara V veka, do odnosa prema rimskim
osvajaima u II veku stare ere. Varvari su oni koji ne govore grkim jezikom,
ali posle ove lingvistike opservacije sledio je itav promenljivi niz
percipiranih osobina, koje nije mogue svesti na prostu binarnu opoziciju
(Hartog 1980; Babi 2008, 64–70).
Usledio je, doduše sa malim zakašnjenjem, arheološki odgovor na promenu
pogleda na antiku Grku meu strunjacima srodnih disicplina. Nova istraživanja
naseobina na obalama Mediterana, koje je tradicionalni pristup oznaio kao
kolonije Grka iz kojih je pronošena lua civilizacije meu starosedeoce i varvare
u zaleu (Babi 2008: 39–54), ukazala su na sasvim drugaiju sliku. U arheološkim
svedoanstvima doba arhajske grke kolonizacije, nasuprot neumitnoj
helenizaciji, istraživai su poeli da prepoznaju procese dinamine kulturne razmene
i kreolizacije (Dietler 2005; Goff, ed. 2005; Gosden 2004). U kopnenoj
Grkoj, tlu na kojem je nastao i punom snagom bujao pretpostavljeni superiorni
duh naroda, istraživai kroz materijalnu kulturu prate neprekidno pregovaranje
razliitih identiteta i odnose moi koji su, izmeu ostalog, odreivali i iskustvo
etnike pripadnosti (Dougherty, Kurke, eds 2003; Derks, Roymans, eds 2009).
Monolit "starih Grka" raspukao se na niz fragmentovanih iskustava i praksi.
 
Poslednja izmena:
Arheološko istraživanje od samog poetka formiranja discipline u tesnoj je
vezi s idejom naroda, ve i zato što je njegov poetni smisao bio upravo u
gradnji kolektivne svesti o zajednikoj prošlosti. U koncepte i metode teorijskog
pravca koji je dugo i suvereno vladao disciplinom ugraen je odgovaraju
i pogled na etnicitet, sadržan u ideji o kulturnim grupama. Teorija i praksa
arheologije veoma reito svedoe o tome da disciplina mora i može da se
okrene drugaijem vienju. Interpretacije koje ponudimo uestvovae u kreiranju
opšteprihvaenih slika o prošlosti, jer je to smisao postojanja arheologije.
Poricanje neumitne sprege izmeu konteksta i rezultata istraživanja, i odgovornosti
istraživaa koja iz toga proistie, mogu dovesti do jednako loših
rezultata kao i eksplicitna zloupotreba arheoloških istraživanja.
Literatura:
Anderson, B. 1983. Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of
Nationalism. London: Verso.
Arnold, B. 1990. The past as propaganda: totalitarian archaeology in Nazi Germany.
Antiquity 64: 464-478.
------------- 1992. The Past as Propaganda – How Hitler’s archaeologists distorted
European prehistory to justify racist and territorial goals, Archaeology July-August
1992: 30-37.
Babi, S. 2002. Stil innocent after all these years? Sketches for a social history of archaeology
in Serbia. Archaologien Europas: Geschihte, Methoden und Theorien/
Archaeologies of Europe: History, Methods and Theories, Tubinger Archaologische
Taschenbucher. Band 3 : 309-322.
----------- 2008. Grci i drugi – antika percepcija i percepcija antike. Beograd: Klio
---------- 2009. Jezik arheologije II (ili: Kako sam preživela promenu paradigme). Etnoantropološki
problemi 4 (1): 123-132.
Binford, L. R. 1962. Archaeology as Anthropology, American Antiquity 28: 217-225.
Cartledge, P. 2002 . The Greeks – A Portrait of Self and Others. Oxford: Oxford University
Press.
Canuto, M. A. & J. Yaeger (eds). 2000. The Archaeology of Communities. A New
World Perspective. London, New York: Routledge.
Casella, E. C. & C. Fowler (eds). 2004. The Archaeology of Plural and Changing
Identities – Beyond Identification. New York: Springer.
Childe, V. G. 1929. The Danube in Prehistory. Oxford: Oxford University Press.
Derks, T. & N. Roymans (eds). 2009. Ethnic Constructs in Antiquity – The role of power
and tradition. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Díaz Andreu, M., S. J. Lucy, S. Babi & D. N. Edwards. 2005. The Archaeology of
Identity, Approaches to gender, age, status, ethnicity and religio. London, New York: Routledge.
 
Poslednja izmena:
Diaz-Andreu, M. & T. Champion (eds). 1996. Nationalism and archaeology in Europe.
London: University College London Press.
Diaz-Andreu M. & T. Champion. 1996. Nationalism and archaeology in Europe: an
introduction. In: Nationalism and archaeology in Europe, M. Diaz-Andreu, T.
Champion (eds), 1-23. London: University College London Press.
Dietler, M. 2005. The Archaeology of Colonization and the Colonization of Archaeology
– Theoretical Challenges from an Ancient Mediterranean Colonian Encounter.
In: The Archaeology of Colonial Encounters – Comparative Perspectives, Gil
J. Stein (ed.), 33-68. Santa Fe: School of American Research Press.
Dougherty C. & L. Kurke (eds). 2003. The Cultures within Ancient Greek Culture –
Contact, Conflict, Collaboration. Cambridge: Cambridge University Press.
Dostal, W. & A. Gingrich. 1996. German and Austrian anthropology. In: Encyclopedia
of Social and Cultural Anthropology, A. Barnard & J. Spencer (eds), 263-265.
London, New York: Routledge.
Džonson, . 2008. Arheološka teorija. Beograd: Klio.
Gellner, E. 1983. Nations and Nationalism. Oxford: Blackwell.
Gibbon, G. 1989. Explanation in Archaeology. Oxford: Blackwell.
Graves-Brown, P., S. Jones, C. Gamble (eds). 1996. Cultural Identity and Archaeology
– The Construction of European Communities. London, New York: Routledge.
Goff, B. (ed). 2005. Classics and Colonialism. London: Duckworth.
Gosden, C. 1999. Anthropology and Archaeology. London, New York: Routledge.
-------------- 2004. Archaeology and Colonialism. Cultural Contacts from 5000 BC to
the Present. Cambridge: Cambridge University Press.
Hall, E. 1989. Inventing the Barbarian – Greek Self-Definition through Tragedy. Oxford:
Clarendon Press.
Hall, J. M. 1997. Ethnic Identity in Greek Antiquity. Cambridge: Cambridge University
Press.
Härke, H. 1995. 'The Hun is a methodical chap' – Reflections on the German tradition
of pre- and proto-history. In: Theory in Archaeology – A World Perspective, P. J.
Ucko (ed.), 46-60. London, New York: Routledge.
Harrison, T. (ed). 2002. Greeks and Barbarians. Edinburgh: Edinburgh University
Press.
Hartog, F. 1980. Le miroir d'Herodote. Essai sur la representation de l'autre. Paris:
Gallimard.
Hingley, R. 2005. Globalizing Roman Culture – Unity, diversity and empire. London,
New York: Routledge.
Hobsbom, E. i T. Rejndžer (ur). 2002. Izmišljanje tradicije. Beograd: Biblioteka XX
vek.
Insoll, T. (ed). 2007. The Archaeology of Identities. London, New York: Routledge.
Isbell, W. H. 2000. What we should be studying. The "imagined community" and the
"natural community". In: The Archaeology of Communities. A New World Perspective,
Canuto, M. A. & J. Yaeger (eds), 243-266. London, New York: Routledge.
Jones, S. 1997. The Archaeology of Ethnicity – Constructing Identities in the Past and
Present. London, New York: Routledge.
 
The paper examines the history of archaeological investigation into collective
identities in the past. Culture-historical approachis fully based upon the
concept of cultural group , deeply influenced by the modern understanding of
nation-states – unity of territory, material culture, language and ethnic affiliation.
The application of this concept led to devastating political abuses of archaeology,
most notoriously in the case of Gustaf Kossinna in the Nazi Germany.
The realisation that the very essence of thus conceived group identity in
the past inevidably leads into the projection of the modern model of nationstate,
resulted in thorough reconsideration. Over the last decades, archaeologists
are investigating other possible paths of research into the group and individual
identities in the past, informed by the constructivist approach.
Key words: archaeology, ethnicity, culture-historical approach, identity,
contemporary context of research
 
Да ставим још овде Пелашка племена или протоиндоевропска са њиховим преводом невероватно колико ће се овде народа и нација наћи и препознати се као и Македонски фамозни Бршљени или како их већ зову.....мало ми треба оториноларинголог да све ово изговорим.....

Jedna nova civilizacija stvorena je u Egejskom basenu, drugačija od one na Bliskom istoku. Ta
nova civilizacija predstavlja osnov Evropske civilizacije. To su Minojska kultura na Kritu, kultura
Kikladskih ostrva, Nea Nikomedija kod Soluna i Lepenski vir (7000 god. p.n.e.), Sesklo (5000 god.
p.n.e.), Dimini u Tesaliji i Vinča (3000 god. p.n.e.), Armenohori, Dupjak, Nestram, Korešča, Gorenci u
Zapadnoj Makedoniji duž reke Bistrice, i druge. Kulturnoistorijski artefakti iz dolina Vardara, reka
Crna i Bregalnice, datiraju i od 6000 god. p.n.e. Ove kulture su u nauci označene jedinstveno kao
Egejska kultura.
Nosioci te kulture bili su narodi protoindoevropskog porekla. Neolitska hronologija Balkana
fiksira period od 3500 god. p.n.e. kao razdoblje kada se na ovim prostorima može sa sigurnošću
utvrditi identitet tih naroda.
Neolitska ekonomija ovih naroda, ili bolje reći, različitih, srodnih plemena, razvijala se u
zavisnosti od geografskih, odnosno, klimatskih uslova. To je skitačka ekonomija, u početku. Sastoji se
od lova, ribolova, sakupljanja hrane i stočarstva. Sporadično naseljavanje u plodnim dolinama reka,
postaje sa hodom vremena sve intenzivnije. Naseljavaju se doline većih reka u Srbiji, Makedoniji,
Trakiji, Tesaliji i na Peloponezu. Sedelačkom načinu života pogoduje drugačija ekonomija. Razvijaju
39
se ratarstvo i stočarstvo. Ove primarne delatnosti prati i razvoj zanata. Obrada kože i metala, izrada
posuđa i ukrasnih predmeta, kovanje oružja i brodogradnja, nose obeležja tehnologije toga doba. Ljudi
su živeli u selima i po gradovima. Postojala je trgovina, kao i drugi oblici civilizovanog komuniciranja.

UBIKACIJA PELAZGA

Jezik ovih plemenskih zajednica bio je jedinstven u čitavom Egejskom basenu, preko Male Azije,
sve do Kavkaza (Thomson, 1954, str.188). Njihovo pismo je bilo linearno pismo A, koje je nastalo na
Kritu. Prema Herodotu, fonetski alfabetski sitem je na Balkan iz Fenikije preneo Kadmo, oko 1313
god. p.n.e. Po mitologiji, Orfej je stvorio prvo pismo na prostorima Makedonije. Fonetski alfabet
usavršen je u Joniji, u Maloj Aziji. Smatra se da se to dogodilo u devetom veku p.n.e. Takođe se smatra
da se usavršavanje fonetskog alfabeta može pripisati Jonjanima nehelenskog porekla.
Pelazgi su narod koji čini prve zajednice na Balkanu. Etimološki, pel pelas znači najbliži rođak,
dok gen označava dolazak na svet. Znači, rođaci, domoroci. Prve zajednice na Kritu čine Minojci, na
ostrvima su to Lelezi, u Maloj Aziji Kari. Na prostorima koji nas interesuju, javljaju se još i Liđani,
Dardani, Joni, Luviji i drugi.

Pelazgi naseljavaju Balkansko poluostrvo od 36° do 40° severne geografske širine. Ova
geografska širina se poklapa sa linijom koju čine Olimp, Hasia, Pind i Peloponez. Herodot ove prostore
naziva Pelazgijom (od pelaške reči gi, gea - zemlja). Stanovnici su, po Herodotu Pelazgi. Na sever od
Pelazgije, od 40° do 41°, nalazi se Makedonija. Severno su Pelagonija Peonija i Trakija. Još severnije
su Boreja i Hiperboreja.
Južni deo, Pelazgiju naseljavaju plemena: Trespročani (pelaški: theos - bog i protos - prvi),
Peraibi (pelaški: pera - preko i vios - život), Magneti, Minijci, Lapidi, Tiroidi u Tesaliji (kasnije
poznati kao Tesali), Akarnani i Lelegi, Driopi, Lokri, Beoti i Atičani u centralnom delu kopna. Na
poluostrvu Apis (kasnije Peloponez) živeli su Arkadi, Egijalejci, Lelezi, Kavkonci i Jonjani. Pelazgi na
Egejskim ostrvima zvali su se Limeneji, Lezbijci, Samljani, Hiji i drugi. Na ostrvima u Jonskom moru,
živeli su Kari i ponovo Lelezi, kao i druga plemena koja su imala zajednički pelaški identitet.
Makedoniju, srednji deo područja Balkana, po Herodotu, naseljavaju takođe brojna plemena.
Uzimajući sebi slobodu doslovnog prevođenja imena naroda, u zagradama su data njihova imena na
našem jeziku. Slobodni prevod izaziva brojne asocijacije. Tako, Makedoniju naseljavaju Kisiji
(Bršljanci), Krestonci (Vetrogonje), Halkiđani (Bakreni), Makedonci (Gorštaci), Bromi (Zobeni),
Almopiji (Slani), Botijaji (Stočari), Seli (Sjajni), Pieriji (Svetogorci), Eordaji (Slavljenici), Elimejci
(Krivorečani), Linkesti (Rišani), Oresti (Planinci), Dasareti (Šumadinci ili Ormani), Enhelejci
(Jeguljari), Beoti (Govedari), Migdonci (Melezi) i drugi.
Na severu, najveća plemena su Pelagonci (pelaški: pelas - rođak, ravnica i pučina; gonia - ugao,
ili gonimos - plodan, odnosno, plodna ravnica, znači, Doljani), zatim, Deuriopi ili Deriopi (pelaški:
derris, deros - koža, apoi - gde, znači Kožari), Amfaksiti (Drvodelje), Parorbeli (kasnije, Pirinci),
Bisalti (Kolebljivci), Odomanti (Gatari), Sinti (Razbojnici), Peonci (Neumrli). Samo Peonci su bili
zastupljeni u desetak srodnih plemena između Aksija (Vardara) i Strimona (Strumice).
Najviše podataka o Pelazgima daje otac istorije, Herodot. U njegovim spisima, Pelazgi izranjaju
iz mita. On zapisuje i njihovu istoriju baveći se njima kao njihov savremenik (484- 431?). Tukidid,
Homer, Diodor, Strabon i drugi pisci, takođe pišu o Pelazgima. Tokom vekova, Pelazgi bivaju
zaboravljeni. U devetnaestom veku, na njih pažnju skreće Fittboten (1862). Rađa se pelazgologija,
savremena nauka o Pelazgima. Pelazgologija obrađuje arheolosku građu, mitologiju, istoriju,
etnologiju, kulturu i lingvistiku Pelazga. Arheološke i glosološke elemente Pelazga veoma studiozno su
istraživali u svojim pionirskim radovima Kretchmer (1892, 1896 i 1925), Thomsen (1899), Bruck
(1933), Georgiev (1941-45 i 1972), Windekens (1952), Chadwick (1967 i 1973), Chadwick i Ventris
(1973), Schachermeyer (1964), Mellaart (1966) i drugi. Od grčkih glosologa, posebno su angažovani
Hatzidakis (1882, 1905, 1915, 1924), Sakelariou (1977), Mpaminioti (1986) i drugi.
 
40
GLOSOLOGIJA PELAZGA

Mnogi glosološki elementi kod starosedelaca Balkana ne mogu se izvesti niti iz grčkog jezika, ni
iz jezika nekog od susednih naroda. Uporedne simasiološke, morfološke i fonološke analize pokazuju
da se niti prevodom ni etimološki ovi glosološki elementi ne mogu pridružiti nekom od pomenutih
jezika. To je navelo na ideju da je u pitanju jedan poseban glosološki supstrat. Taj glosološki supstrat
je protoindoevropskog, odnosno, pelaškog porekla.
Glosološki supstrati pelaškog jezika su oni elementi, na primer grčkog jezika, kojima se
završavaju određene reči.
U toponimima, to su:
- amos: Gramos, Samos, itd.;
- nthos: Korinthos, Zakinthos, Lavyrinthos, Tirynthos i dr.;
- ssos: Ilissos, Parnassos, Kifissos, Knossos i dr.;
- ssa: Edessa, Larissa, Naussa, thalassa, Arnissa, itd.;
- mnos: Kalymnos, Rethymnos, i dr., sledi ymnos i sl.;
- mna: Mithymna;
- ndos: Pindos;
- aki: Ithaki;
- akos: Astakos i dr.
U antroponimima sa eys (evs) :
- Ahillevs, Odissevs, Atrevs, Alizevs, Azevs, Andrevs, Fylevs, Foronevs, Enipevs, Makarevs,
Nilevs, Ypsevs, Kainevs, Lygkevs, Persevs, Evrystevs, Erehtevs, Kyhrevs, Otrevs, Penthevs,
Pilevs, Protevs, Thisevs itd.
Teonimi:
- Athina, Artemis, Apollon, Afroditi, Eremis, Ifestos, Theos, Promithevs, Zevs i dr.
Horonimi :
- nazivi svih ostrva u Egejskom i Jonskom moru su pelaškog porekla: Kriti, Thira, Thasos,
Lesvos, Milos, Naxos, Hios, Samos, Tinos, Tenedos, Skyros, Kefalonia, Levkada, Ithaki,
Zakinthos itd.
Regije: Makedonia, Pelagonia, Thraki, Peloponisos (Apis), Magnesia, Akarnania, itd.
Gradovi: Athinai, Mykali, Argos, itd.
Oronimi :
- Olympos, Pindos, Tomoros, Kifissos, Parnassos, itd.
Hidronimi :
- Pelagos, thalasa, Pontos, kolpos, Pineios, Sperheios, Kifisos, Eyinos, Evrostas, itd.

Fitonimi :
- Dafni, kolokynthos, narkissos, yakintos, terevinthos i dr.
Razni nazivi :
- geison, pyrgos, gefira, thiggos, megaron, sidiros, kassiteros, halkos, anax, aspis, theos, eirini,
kithara, kindynos tyrannos, solin, xifos, doulos i dr.
(Navedeni glosološki supstrati navedeni su fonetski, a ne u zvaničnoj transkripciji).
Makedonski Pelazgi ostavili su takođe veoma bogat glosološki supstrat. Oni su dali imena svim
rekama u Makedoniji. Tako je Axios (odličan, najbolji) - Vardar, Aliakmon (veoma snažan, veoma kriv) -
Bistrica, Mestos (pun, besan) - Mesta, Erigon (veoma plodan) - Crna, Strimon (krivudav) - Strumica itd. Oni
41
su imenovali i jezera: Lihnida (svetiljka) - Ohrid, Vrygiis (briga) - Prespa, Keletron (prevlaka) - Kostursko,
itd. Dali su imena i brojnim gradovima: Aigai, Petra, Argos, Emathia, Evropa, Pela, Keletron, Edessa,
Naussa, Arnissa, Dion, Veria, Pelagonia, Idomeni, Thermi, Kissos, Mieza, Ossa, Stagira, Olynthos, Siris,
Stenai, Alkomenai, Styvera, Vylazora, Stovoi, Lyhnida, Amfipolis, Skopi, Astibos i dr.
Mnogi oronimi su takode potekli od makedonskih Pelazga. Olimpos, Pieria, Grammos, Voio,
Askio, Verno, Vermio, Varnous, Boras, Hortiatis, Tomoros, Orvilos, Rodopi, Peristeri, Panaggaio, itd.
Makedonski Pelazgi su utemeljili i nazive mesta važnih za potonju roligiju. Na najveću planinu
Olympos (najopevanija), postavili su Boga nad Bogovima, Zevsa (Dias) sa Panteonom. Oni su
sagradili i hramove i proročišta Dion, Pythion, Petru i dr. Čitavu oblast oko Olimpa nazvali su Pieriom,
Svetom Gorom. Na jugozapadu je Dodona, Thesprotis gi (Prvobožanska zemlja), navodno prvi hram i
proročište u Evropi.
Imena plemena makedonskih Pelazga su imena životinja, biljaka, zanimanja i staništa. Tako,
Linkesti dobijaju ime po risu (lingx - ris), Enhelejci po jegulji (eghelys), Dasareti se tako zovu po
šumama (dassos - šuma), Oresti po planinama, Pelagonci po dolinama, Elimejci po krivudavoj reci,
Botiaji su pastiri, Almopiji se bave i trguju solju, Deriopi kožom.
Po mitu, Makedonci još potiču i od legendarnog kralja Makedona, sina kralja i boga Ozirisa, koji
je, navodno, živeo oko 2300 godine p.n.e.
Egejska civilizacija makedonskih Pelazga i Pelazga uopste bila je nenasilna, po susede
miroljubiva. Smatra se da je ova civilizacija postojala već oko dve i po hiljade godina na Balkanu,
kada se, oko 1600 godine p.n.e. iznenada pojavila najezda bezimenih doseljenika. Istorijski narod
Hetita iz Male Azije ove došljake u regiju, u trinaestom veku p.n.e., označava kao Aheje.
 
ODLAZAK PELAZGA SA ISTORIJSKE POZORNICE

Aheji su bili narod pastira i zemljoradnika. Oni su prešli preko današnje Albanije i Epira i
naselili se u jugozapadnom delu Tesalije, u oblasti Ftiotidi, oko reke Sperhej. U istoriji, ova oblast je
poznata kao Ahajska Tesalija. Imala je pet naselja: Alo, Alopi, Trahina, Ftija i Helada. Vremenom se
izdiferencirao takozvani Mirmidonski savez, sa rodonačelnikom Eakom, ocem Peleja. Eak je deda
najvećeg trojanskog junaka Ahileja. Mirmidonski savez je bio sastavljen od plemena Ahejaca i Helena.
Događaji koji slede opisani su ukratko da bi se osvetlio period smene civilizacija na ovom
području.
Prema Eratostenu, oko 1313 godine p.n.e., dok je oblikovanje Saveza u Tesaliji bilo u toku, u
pelašku Beotiju dolazi Kadmo iz Fenikije, sa Bliskog istoka. On putuje preko Rodosa, Trakije i
Makedonije. U Beotiji, podiže utvrđenje Kadmeja, radi odbrane od Ahejaca. Oko ovog utvrđenja će
kasnije nastati grad Teba. Njegov rođak Danaj (presvetli), vladar Libije, napušta svoju zemlju i u
Argosi, na Peloponezu, dobija presto koji je pripadao kralju Pelazga, Gelanoru. Gradi Argivsku
tvrđavu, da bi zaštitio grad od Ahejaca. Danaj iz Argose je rodonačelnik istorijskih Danajaca.
Oko 1246 godine p.n.e., Pelops iz maloazijske Lidije (Frigije) predvodi deo tesalskih Ahejaca na
Peloponez, kao njihov kralj. Ahejci naseljavaju severoistočni deo Peloponeza, između Pelazga i Jonaca
u Argolidi. Manji deo plemena Ahejaca naseljava se u Meseni, na jugu poluostrva. To su Parakiparski
Ahejci. Ime Peloponez se javlja u čast Pelopsa (raniji pelaški naziv Apis ili Pelazgiotis se potiskuje).
Od Pelopsa potiče dinastija Pelopida, od kojih su najpoznatiji Atrej, Agamemnon, Menelaj i Orest,
kraljevi Mikene.
Ahejci Peloponeza, poznati su zbog Mikenske kulture, linearnog pisma B, Trojanskog rata 1193
godine p.n.e. i razvoja trgovine. Pre dolaska na ove prostore, još dok su bili u Panoniji, njihov jezik je
bio protohelenski, odnosno protoahejski ili prodijalektički. Ahejski dijalektički se kod Ahejaca javlja
sa njihovim dolaskom na Peloponez (linearno pismo B, Mpampinioti,1986). Homer naziva učesnike
Trojanskog rata, pod vođstvom Agamemnona, Argivcima, Ahejcima i Danajima. Etnički, oni su bili
Ahejci, živeli su u Argolidi na Peloponezu, gde je vladao njihov rodonačalnik Danaj. Između Ahejaca i
pelaških Makedonaca postojali su trgovački odnosi. Njihov prostor je dopirao do Tesalije. U Mikensko
42
doba, Ahejci su verovali u duše svojih predaka, posebno predaka heroja; kosmogonija i teogonija
Olimpa je njima bila tuđa.
Dok su u dvanaestom veku p.n.e. Ahejci osvajali Troju u Maloj Aziji, na Balkanu dolazi do velike seobe naroda. Egzodus starosedelaca, migracije i nova naseljavanja su karakteristična za taj
period. Migracioni talas sa Balkana, zaustavlja se čak u Egiptu, u vreme Ramzesa III, 1190 godine
p.n.e. To je poznata "najezda naroda sa mora". U migracionom talasu učestvuju Iliri i Epiri iz zapadnog
dela Balkana i Dorci iz oblasti južno od Makedonije. Proterani sa Balkana, neki starosedeoci, kao na
primer Brigi, koji su živeli severozapadno od Makedonije i Biti, koji su živeli severno od Makedonije,
emigrirali su u Malu Aziju, uticali na raspad Hetitskog carstva i stvorili tamo svoje nove zajednice,
Frigiju i Bitiniju. Beoti sa Pindskog vrha Voio, sa Epirske strane, preselili su se u zemlju Kadma, koja
se od tada zove Beotijum. Tespročani su emigrirali u pelašku Eolidu, u ravnicu Peneja, koja se od tada
naziva Tesalijom (Herodot). Ahejci iz Tesalije i sa Peloponeza, pobegli su u maloazijsku Eoliju. Jonci
iz Atike i sa istočnog Peloponeza, migrirali su u maloazijsku Joniju, 1044 godine p.n.e. Prema tome, i
stvoritelji Mikenske kulture su emigrirali, napuštajući svoju Heladu.
Posle egzodusa Ahejaca i Jonaca, u Pelazgiji, na jugu Balkana, ostaju starosedeoci Pelazgi. Oni
su se dugo odupirali pritiscima doseljenih Doraca ("dorizacija"). U istoriji, ovaj period je poznat kao
"mračno doba". Sve počinje iz početka, kao "arhaično doba", sa Homerom i Hesiodom. Dorci
postepeno uvode svoj sistem društveno-ekonomskih odnosa. Stvaraju samoupravne, jednonacionalne
gradove-države, polise. Polisi nastaju najpre u Argosu, zatim na Korintu i u Sparti, na Peloponezu.
Atina i Teba ostaju multietničke sredine. Postepena dorizacija dovodi do stvaranja "Dorilenda", na
jugu Balkana, koji se kasnije naziva Helada. Novi stanovnici asimilirali su Pelazge i preostale Jonce,
ali su verovatno preuzeli njihovu kulturu i etnonim od Deukalionovog sina Helena iz tesalske Ftiotide.

ZAKLJUČAK

Arheološka istraživanja su potvrdila postojanje prvobitnih ljudskih zajednica postglacijalnog
neolitskog doba na jugu Balkana, koja su kasnijim istraživanjima pripisana praistorijskim Pelazgima.
Fenomen Pelazga je malo istražen u savremenoj istoriografiji, kulturi i lingvistici.
Prva gradska i seoska naselja datirana na oko 7000 godina p.n.e. utvrđena su u dolinama Dunava
i Vardara, pre svega u Vinči i u Ematiji, jugozapadno od Soluna, u Makedoniji. "Sesklo" kultura u
Tesaliji, nalazi iz dolina reka Crne i Bregalnice datirani na period 6000-5000 god p.n.e., takođe se
pripisuju Pelazgima i ukazuju na neratnički način života. Mlađi nalazi u vezi sa Pelazgima, ubikovani
kao "Dimini" u Tesaliji, Armenohori u Zapadnoj Makedoniji i druga, sa utvrđenjima od kamena tipa
"gradina" i keramikom sa crnim crtežima na beloj površini sličnim onima u Troji I, datirani su u 3500
god. p.n.e. (Blegen,1897).
Pelazgi su narod protoindoevropskog porekla, koji je na južni Balkan došao preko Kavkaza i
Male Azije. Povlačenje ledenog doba označava širenje pelaških zajednica. Pelazgijom se naziva
prostor od 36° do 40° severne geografske širine. To je prostor od ostrva Kitera na jugu Peloponeza, do
planina Pind i Olimp na severu; slede Makedonija, Peonija.
Pelazgi žive u plemenskim zajednicama, kao i njihovi savremenici, plemena Minoja, Makedona,
Kara, Jona, Dardana, Liđana, Lelega, Kavkona i drugih. Smatra se da su ova plemena komunicirala
jedinstvenim protoindoevropskim, paleopelaškim jezikom. Linearno pismo A koje još nije dešifrovano,
poznato je u paleografiji i vezuje se za narode ove prvobitne zajednice. Kultura ove zajednice naziva
se Egejska kultura i smatra se prvom originalnom kulturom Evrope.
Izvori za izučavanje kulture i jezika Pelazga nalaze se u bogatoj nomenklaturi horonima,
toponima, hidronima, fitonima, teonima, istoriji i mitologiji, književnosti i umetnosti južnog Balkana.
Glosološki elementi praistorijskog jezika Pelazga čine supstrat jezika antičkih Makedonaca, Grka i
Latina. Posredstvom ovih drevnih naroda, njihovog lingvističkog i sveukupnog nasleđa, formira se i
svakodnevno obogaćuje i pojmovnik savremene nauke.
Ova razmatranja mogu da posluže kao polazište za istraživanje razvoja zajedničkog kolektivnog
nesvesnog svih naroda na području Balkana. Ona su komplementarna teorijama o etnogenezi raznih
43
naroda i umanjuju isključivost tih teorija, što je zalog za opstanak budućih generacija na ovim
prostorima.

Још један закључак УЗМИ СВОЈЕ НЕ ДИРАЈ ТУЂЕ!
 
У VII веку жупан Дерван, -{dux ex gente Surbiorum}-, пришао је Самовој држави. Сматра се да је један од
синова жупана Дервана повео део Срба на Балкан 626. године

Dakle u Samovoj državi će se naći i Karantanija.

Porfirogenit:

32. О Србима и земљи у којој сада станују

Треба знати да су Срби потомци некрштених Срба, који се још зову и Бели, који живе са оне стране Турске (Мађарске)
Ovo je takođe sporno da li Turska ili Tirska?
на месту које се код њих назива Бојки (Бојка), где им је суседна Франачка, као и велика Хрватска, она некрштена, која се још зове и Бела. Тамо су, дакле, ови Срби живели од почетка. Пошто су два брата наследили на власти свога оца у Србији, један од њих је узео половину народа и пребегао Ираклију, цару Ромеја (Византинаца), и тај исти цар Ираклије га је примио и за насељавање му је дао место у Солунској теми Сервију(Србица), која од тада носи тај назив. После неког времена, су ти исти Срби одлучили да се врате у своје земље и цар их је пустио. Када су прешли реку Дунав, они се покају и преко стратега који је тада био у Београду, јаве цару Ираклију, да им он да другу земљу за насеље. И пошто садашња Србија и Паганија и земља Захумљана и Травунија и земља Конављана, беше под влашћу цара Ромеја, а пошто су те земље биле опустошене од Авара (јер су из тих земаља они истерали Романе који сада живе у Далмацији и Драчу), то цар у овим земљама насели исте Србе и они беху потчињени цару Ромеја, а цар их покрсти довевши свештенике из Рима и, научивши их да правилно врше дела побожности, изложи им хришћанско учење.

Када Бугарска беше под влашћу Ромеја ***, пошто је умро онај исти архонт (кнез) који је пребегао цару Ираклију, њега је наследио у владавини његов син, а затим његов унук, и тако редом архонти из истог рода. После извесног броја година од њих се родио Вишеслав (Војислав), а од њега Радослав, а од њега Просигој, а од њега Властимир и све до времена овога Властимира Бугари су живели мирно са Србима, као блиски суседи, волећи једни друге, налазећи се у служби и потчињености према царевима Ромеја и примајући од њих доброчинства. Током владавине тог истог Властимира, зарати против Срба Пресијам, архонт Бугарске, желећи да их потчини, али и ако их је тукао три године, није ништа постигао него је чак изгубио и већину своје војске. После смрти архонта Властимира, његова су три сина, Мутимир и Стројимир и Гојник наследили владање Србијом и поделили су земљу. За њихово време појави се архонт Бугара Михајло Борис, желећи да освети пораз свога оца Пресијама и отпочне рат; и Срби га тако потуку, те заробе његовог сина Владимира, са дванаест великих бољара. Због синовљевих мука, тада Борис, иако преко воље, склопи мир са Србима. Желећи да се врати у Бугарску и плашећи се да га Срби негде на путу не пресретну из заседе, затражи за своје обезбеђење децу архонта Мутимира, Борена (Брана) и Стефана, који га спроведоше читавог до границе, до Расе (Раса). За ову љубазност Михајло Борис их обдари великим даровима, а ови њему узвратише гостински дар два роба, два сокола, два пса и осамдесет крзнених хаљетака, што Бугари сматрају да представља склопљено пријатељство. Кратко време после тога та иста три брата, архонти Србије, посвађали су се и један од њих Мутимир, надјача и у жељи да сам влада, зароби она два брата и предаде их у Бугарску, задржавши под својим старатељством једино сина брата Гојника, именом Петар, који је побегао у Хрватску, о чему ћемо касније говорити.

33. О Захумљанима и земљи у којој сада станују

Земљу Захумље су раније поседовали Ромеји, ја мислим на оне Романе које је цар Диоклецијан преселио из Рима, како је о њима речено у историји Хрвата. Земља Захумље била је под владавином цара Ромеја, али кад је оно и његов народ био подјармљен Аварима, оно је потпуно опустело. Они који сада тамо живе у Захумљу, Срби су из времена оног архонта који је тражио заштиту од цара Ираклија. Они су названи Захумљани по планини која се зове Хум и заиста у језику Словена Захумљани значи они иза брда, јер се на овом подручју налази велико брдо са два града на његовом врху, Бона и Хум, а иза тог брда тече река названа Бона, што значи Добра.

Племе проконзула и патриција Михајла, сина Вишетиног, архонта Захумљана потиче од некрштених који су становали на реци Висли и који су се звали Литцики, они су се населили на реци званој Захлума.

У земљи Захумљана насељени градови су Стон, Мокрискик, Јосли(Ошље), Галумаиник, Доброскик(Дабар).


34. О Травуњанима и Конављанима и земљи у којој сада станују

Земља Травуњана и Конављана је једна. Становници су потомци некрштених Срба, из времена оног архонта(кнеза) који се одселио из некрштене Србије и затражио заштиту цара Ираклија, све до времена Властимира , српског архонта. Тај кнез Властимир удао је своју кћерку за Крајину , сина Белоја, жупана Травуније. У жељи да га учини племенитијим, свога зета, дао му је титулу архонта и учинио га самосталним. Од њега се родио Хвалимир, а од њега Чучимир. Архонти Травуније су увек били под влашћу архонта Србије. Травунија на језику Словена значи утврђено место, и то зато што у земљи има много утврђења.

Овој земљи Травунији подређена је друга земља названа Конавље. Конавље на језику Словена значи теретна кола, због тога што је земља равна па они све своје послове обављају употребљавајући кола.

На подручју Травуније и Конавља налазе се насељена места Травунија(Требиње), Ормос(Врм на Требишњици), Рисан, Лукавец, Затлебље(Зетлив).


35. О Дукљанима и земљи у којој сада станују

Земљу Дукљу раније су поседовали Римљани које је цар Диоклецијан преселио из Рима, као што је речено у причи о Хрватима и била је под управом цара Ромеја. Али и ову земљу су Авари подјармили и опустошили па је поновно насељена у време цара Ираклија, баш као што су биле и Хрватска и Србија и земља Захумље и Травунија и земља Конавље. Дукља је добила своје име од града у тој земљи који је основао цар Диоклецијан, али је сада то опустели град, премда се и сада назива Доклеја(Дукља).

У земљи Дукљи налазе се велики насељени градови и то Градац, Новиград, Лонтодокла.

36. О Паганима који се такође зову Неретвљани и земљи у којој сада станују

Земљу у којој сада станују Пагани раније су такође поседовали Романи које је цар Диоклецијан преселио из Рима и населио у Далмацији. Исти Пагани воде порекло од некрштених Срба из оног времена у којем је њихов поглавар затражио заштиту цара Ираклија. Ова је земља такође била подјармљена од Авара и опустошена, а поновно насељена у време цара Ираклија. Названи су Пагани зато што нису прихватили крштење у време кад су сви Срби примили крштење. Назив пагани на језику Словена значи некрштени али на језику Ромеја њихова земља се зове Арента(Неретва) па се и они називају Арентани(Неретвљани) са стране истих Ромеја.

У Паганији су насељени градови Мокро, Веруља(Вруља), Острок и Славинец(Градац). Уз то они поседују и ова острва: велико острво Корчула, на ком постоји и град, друго велико острво Мљет, које спомиње свети Лука у Делима Апостолским, под именом Мелита, на коме је змија угризла Светог Павла за прст, а коју је он бацио у ватру, друго велико острво Хвар, друго велико острво Брач. Ту постоје и друга острва који нису под влашћу истих Пагана: острво Хоара(?Сушац?), острво Вис, острво Ластово.


 
Poslednja izmena:
PARTI
I. SERBS ARE SVARS ARE SERBS?
F

or more than several centuries questions relating to the origin and meaning of the ethnonymsSlav and Serb (also Sarb/Sarbski, Ser/Serski, Sur/Surski) have at- tracted the attention of outstanding scholars and generated a rich body of literature
on the subject in Continental Europe. In more recent times, the subject has been rather
overwhelmed and somewhat degraded by research relating to Indo-European origins.
Regarding this moment, J.P. Mallory, the author of the best English-language
survey of Indo-European scholarship, writes:

The quest for the origins of the Indo-European has all the fascination of an electric light in the open air on a summer night: it tends to attract every species of scholar or would-
be savant who can take pen to hand. It also shows a remark-
able ability to mesmerize even scholars of outstanding abil-
ity to wander far beyond the realm of reasonable specula-

tion to provide yet another example of academic lunacy. It is sobering to recall that one of the greatest prehistorians of this century, V Gordon Childe, dismissed his own researches
into Indo-European origins as among the most childish
thingshewrote( In Search of'Indo-Europeans,19 8 9 ).

Indeed, Childe's attempt to impose a Pax Nordica of sorts on European prehis- tory by tracing the origin of the Indo-Europeans to a Nordic/North European cradle is certainly one of his more childish moments. Childe writes:Having then agreed that

die original Aryan belonged essentially to the Nordic race ... it remains to localize die cradle land ... At the present moment the Scandinavian theory is the most attractive, having been expounded with a wealth of detail and a complete mastery
of the archaeological data by such profound students as Kossina, Schliz and
Schuchardt( V Gordon Childe, T he Aryans, 1987).

Relatively recent efforts to resolve the issues from a purely linguistic/etymological perspective—in terms of theoretical linguistic constructs (Proto-Slavic, Proto-Indo-Eu- ropean reconstructions) coupled with ethereal theorizing based on guesswork about
die etymologies of miscellaneous place names and allusions in heterogeneous
sources to ethnonyms—have sometimes added new levels of insight and understand-
ing, but almost always new levels of speculation, complexity, and learned eccentricity
(H.G.L unt,T he R us Primary Chronicle, HuS 19,1995). Whileth e linguistic/etymological theories

have a certain contemporary primacy in the entirely theoretical Proto-Indo-European context, in the case of the historical ethnonymSerb, the interdisciplinary method, ana- lytical frameworks with the highest integration of historical, textual, onomastic, and linguistic evidence, is better suited to the problem and provides a relatively firm and suggestive empirical basis for further research.
 
For such reasons, given the established Indo-Iranian dimensions of Proto-Slavic civilization, the established historical, textual, onomastic, and linguistic facts of the mat- ter, this section focuses on mythological-religiousP roto-Slav/Serb links with Indo-Ira- nian based languages and civilizations. Without guilt or remorse, therefore, we begin with a highly speculative, exploratory review of some of the historical-linguistic evidence that appears to relate the ethnonymsSarb/Surb/Srb toSvar, an ancient, cardinal Indo- Iranian word connoting heaven, sky, sun, light, and fire, to cognates connoting creation, universe, all, everything:

—To Svar as in Isvara, 'supreme lord and originator'; Isvara, 'immanent deity'; Svar, 'heaven'; Svar-gapat, 'lord and creator of heaven and earth'; Svarga, 'lord Indra's Heaven'; Svargadvara, 'gates of heaven'; Svargakama, 'desire for heaven'; Svargaloka, 'world of heaven'; Svarupa, 'nature,' 'essence'; Svarupa-jnana, 'divine knowledge.'

—To Svar as in Sur-ya, the most concrete of the solar deities: from Sur-ya, 'the orb of the sun,' 'the face of the great Agni,' 'the eye of Mitra and Varuna,' 'the lord of eyes', 'the farseeing, all-seeing god who beholds all beings and the good and bad deeds of mortals.'
Also: Ardhanarisvara, 'androgynous godhead'; Atmesvara, 'lord of the soul';

Govsesvara, 'lord of the cows and bulls'; Mahesvara, 'maternal goddess'; Padapesvara, 'lord of trees'; Paramesvara, 'highest lord'; Sarevesvara, 'supreme lordship'; [SjVaruna, 'supreme god of early Vedism, creator of the three worlds, heaven, earth and air'; Vasisvarana, 'sacred fire'; Visvarupadarshana, 'supreme principle'; Visesvara, 'lord of the universe'; Yogisvara, 'supreme saint.'
SURS, SARBS

It should be noted that there is in historical fact a certain precedent for a Sur- basedSarb ethnonym in Indo-Iranian history. Regarding the origin of one of the great tribes of Afghanistan, a leading authority writes: TheVais are the Surs (Surajbansi) or
Sutya (Suryavansi), the 'solar race of Hindustan' and the Sarbs (Sarbanri) or Sarahs
(Sarabani) in the Afghan classification of tribes.Similarly, a major division of the
Ismail Afghan tribal complex is called theSurs and a minor division theSarbs orSarbi s
(H. W. Bellew, An Inquiry into the Ethnography of Afghanistan, 1891).
SARVAS, SARBS
Moreover, from a strictly linguistic/etymological perspective, O.N. Trubacev, one
of the foremost Linguists/Slavists of the modern era, believes it is possible to derive the
Serb ethnonym from Old Indo-European sarva connoting all, everything, everyone.
Since Trubacev's (theoretical) Old Indo-Europeansarva is related to (factual) Indo-Ira-
niansvar, Old Indo-Europeansarva appears to be either a roundabout way of deriving
Serbf r o m Svar or a giant etymological step in that direction
 
EUROPEAN HISTORY
The notion that the Serb ethnonym is derived fromSvar has deep roots in Euro-
pean historical scholarship. Medieval German documents record that some Serb tribes
settled in Germania were calledS v ars. Naming the ancient Serb tribe that settled along

the Mulde near Leisnig, citing local sources, a 16th century German historian mentions theSv ars: Svarini oder Svardones oder Svordi.' In the same period, another German historian and commentator on Tacitus's Germania, E. Stella, is certain that:Tacitus's
Svars or Svarines are not only Serbs, but Serbs who retained their ancient and
original name.2
SVARTOV, TRAVA RIVERS

More concrete evidence of the ancient and original name in Germania is found in place names, hydronyms, and toponyms derived from Svar. Medieval sources, for ex- ample, locate Lübeck at the confluence of the Svartov and Trava rivers. Also: Svartava, northeast of Sorby and Sorbino, southeast of Perun; Svartebok, near Ratmir, Crnobog, and Drazevo; Svartava River, near Klecov, Goleska, and Penica; Svartav, near Lubici and Radkov; Svartov, northwest of Svetla Strana; Lake Svartica, northeast of Babica, Dobra, Draze, and Rogolin; Zuarina grad, northeast of Zverin, modern Schwerin.3
SVAR.SVAROG

It was well-known to medieval German chroniclers that the Serbs wereSvars in a primal, religious sense—the people of Svar, Svaroh, Svarog, Svarozic, the Supreme God, Lord and Creator, the God of the Shining Sky, who reigns supreme over Heaven and Earth, the Lord and Master of the Universe.4
BOGSVAROG
It is important to note that the letter and spirit of the Serb-Slavic word for god,
bog,as in ^o^Svar or Svarog, as well as i t s m a t e r i a l cognates (bogat,rich; bogatstvo,w ealth)
are also derived from the Indo-Iranian tradition.5
BHAGA, BAGA

The Sanskrit root is bhaj, to share, distribute. Thus bhaga (Iranian baga): 'the celestial dispenser of good fortune and prosperity'; baga, 'he who distributes good things'; bhaga, 'god of good fortune'; bhagesa, 'lord of happiness'; bhagwan, 'supreme god who created other gods and made them bearers of light'; bhagyam, 'fortune'; saubhagy, 'good luck'; subhaga, 'blessed'; bhoga, 'delight'; upabhoga, 'enjoyment'. Also the 'divine one' as in Bhagavad Gita (Song of the Divine One); Bhagavan, 'the noble, holy, exalted, and sublime one'; Savita Bhaga, 'the sun god'.
BOGISLAV

In medieval Germaniab og/b oz h is a common element of Slavic personal (Bogislav, Bogolub), family (Bogovici, Bozkovici, Bozov), and Germania place names (Bogumil, later Bomsdrof; Bozetin, later Bozetindorf; Bozici, later Positz). Also Bogumysl, now Bademeusel, and Myslbog, now Meuselwitz.
REGEM EORUM BOZ NOMINE
It is a matter of record that Bog as Bozh is a favored name of early Slavic rulers. In
the early 4th century, for example, Bozh is recorded as the ruler of the mighty Antes
(regem eorum Boz nomine}. Several centuries later, a tsar Bozh is said to rule over the
Antes lands.
THE ALL POWERFUL ONE
Helmold of Bosau, a Saxon cleric who lived in the region of Lübeck around
1170, was an especially keen if not impartial observer of the pagan Slavs. Helmold's
Chronica Slavorum offers a rather clear and precise statement of Svarog's supremacy and
relation to other gods in the Slavic pantheon: Svarog was the one god in the heavens

ruling over all others. They hold that the all powerful one looks after heavenly matters only; that the others, discharging the duties assigned to them in obedi- ence to him, proceeded from his blood; and that one excels the other in the mea- sure that he is nearer to the god of gods.
THE SLAV DELPHI
InB ishopT h ietm ar'sc h ro n ic le( Chronic on)there is a firsth a n da c c o u n tofS v a ro g ' s
temple aturbs Radogost in pago Riedierun, the great sanctuary of the Slavs, the Slav
Delphi: The triangular, three-gated citadel of Radegast is situated in the Redarii

district. The fortress stands in the middle of a great forest regarded by the natives as sacrosanct. Two of the gates are open to all. The third and smallest, to the east, faces a path leading to a neighboring lake of most gloomy aspect. The citadel contains but a single shrine, a wooden structure built upon a foundation of the horns of various animals. Its walls are decorated on the outside, so far as can be seen, with a number of finely carved images of gods and goddesses. Inside the shrine stands a number of man-made idols, each with its incised name, in full armour, terrifying to view. The tallest is called Svarozich and is much feared and revered by the heathens. Their standards are also kept there, only to be removed in case of war and then by foot-soldiers exclusively. Every district in the country has a temple of its own, worshiped by the infidels, but the citadel just mentioned is the most important. The tribesmen take leave of it when they march to war and offer it suitable gifts ... if they return victorious.6
An eminent modern authority on the period, J.W. Thompson, writes of the
temple's immense authority throughout Germania:Upon its wall hung the colored

banners of every Slavonic tribe between the Erzgebirge and the Baltic, and the trophies of victorious wars. The priests of Retra cast omens before every cam- paign. With them lay the final determination of war and peace( F eudalGerm any ,19 2 8 ).1
 
2. JAROVID, SVETIVID, TRIGLAV
S
vttr, the supreme god, was known by other names. Some of these names were
related to an essential activity or function. Thus the wargod J ar or J arovid, cog-
nates ofS v a r , recorded by German chroniclers in the 12th century: Deum suum
Gerovitum; Cuisudam idoli Geroviti nomine celebritatem agebat; Gerovito, qui deus
milicie eorumfiiit; In Hologosta civitate... deo suo Gerovito dtcitur.1
VOLIGOST
Soon after entering the town of Voligost, Otto, the Apostle of Pomerania, en-
tered a great temple dedicatedto J a ro vid , where, Herbord writes:There was hanging
on the wall a shield of great size and of marvelous workmanship, covered with
sheets of gold, which no human might touch, because in it was something sacro-
sanct and which betokened their pagan religion, so that it -would never be moved
out of its place save only in time of war. For, as we afterwards found, it was dedi-
cated to their god Gerovit, who in Latin is called Mars, and the people were confi-
dent of success in every battle in which it went before them.
HAVELBERG

There is good evidence thatJ a r o v id was alive and well in the early 12thcentury and that there were temples dedicated toJ a ro v id throughout the lands of the Slavs, including Havelburg on the Havel River. To Otto's great distress, Havelburg had been
so completely ruined by the incursions of the heathen that there remained in it
hardly anyone who bore the Christian name. On the very day of his [Otto's] arrival
flags were placed around the town, which was engaged in celebrating a festival in
honour of an idol called Gerovit. When the man of God perceived this, he was
pricked to the heart on account of the great delusion of its people and refused to
enter the walls of the town.
CHRISTIAN SYMPATHY

It is interesting that Thietmar of Merseburg's account of a pagan Slav assault on Christian missionary stations at Havelberg and Brandenburg in the very late 10th cen- tury suggests a noticeable degree of Christian sympathy for such attacks on Christian sanctuaries and images.The revolt started with the murder of garrison troops at
Havelberg and the destruction of the episcopal see. The days after the attack a

group of Slavic rebels assaulted Brandenburg's diocese ... The priests were taken prisoners... All of the church treasures were stolen, and blood covered the grounds. Where Christ and his disciple, Saint Peter, once stood, cults of diabolical supersti- tions were established; a sad change, which not only pagans but also some Chris-
tians welcomed.
JAROMIR, JARINA GRAD

Medieval sources reveal numerous personal and family names derivedf rom J ar in Germania (e.g. Jarobud, Jarognev, Jarosin, Jaromir, Jaroslav). Medieval sources also reveal numerous place names, including fortified settlements, derived fromJ ar in Germania east and west of the Elbe: Jargolin; Jarichovo grad; Jarina grad; Jarisin; Jarkovici; Jarkovo; Jarkun grad; Jarognev; Jarochol grad; Jarochov; Jarom; Jaromir; Jaromirici;
 
Jaronici; Jaroslav; Jarosin; Jarosov; Jarovec; Jarovici.2
SVAR, JAR, ZAR
FromSvar/Jar the Serb wordsjar, as injarko sunce or radiant sun,andjarost,
connoting intense, scorching, torrid heat, fire. Also the words zar, zarenje, zariti, zarki,
zarkost, connoting heat, warmth, brightness, glowing, red-hot fire. Like jar, zar is also
the root of numerous place names recorded in medieval Germania (e.g. Zar, Zargom,
Zarchom, Zarice, Zarkim, Zarnovica, Zarov, Zary, Zarno).
SVAR, SVETI VID
Other names relate toS v a r ' s supreme attributes. Thus Svaris Sveti Via,the
lord of eyes, the far-seeing, all-seeing god, who beholds all beings and the good
and bad deeds of mortals.Saxo Grammaticus'Gesta Danorum is an important source
of detailed information on the legendaryS vetiVi d ( Z vantevit) cult centre at Arkona
on the Baltic island of Rügen.3 A Danish monk, Saxo, took part in a crusading expedi-
tion against the pagan Slavs of Rügen in 1168 and witnessed the destructionof Sveti
Vid'ste m p le .In the temple stood an enormous statue, taller than any human f or m,

with four heads and necks, which lent it a somewhat terrifying appearance. Two looked ahead, and two behind, one faced the right, and another the left. The mous- tache was shaven, and the hair cut in deliberate imitation of the style usually af- fected by the Rani [Rugenites]. In its right hand it held a horn, fashioned in a variety of precious metals ... The left hand was supported against its side as if the arm were bent. The robe fell to the calves, which were of a different wood, and at the knee was a joint that you would fail to see unless you looked very closely. The feet were at ground level, for the pedestal was buried in the earth. To one side you could see the bit, saddle, and various insignia; a sword of extraordinary size in- creased the wonder of it all, and the admirable work on sheath and hilt enhanced the intrinsic value of the silver.
OMNI NATIONE SCLAVORUM
The Sveti Vid cult's pan-Slav character is noted by Helmold in the following
words:Zv an t ev i t deus t erre Rug i an o rum i n t er o m n i a n um i n a Sclav o rum pri m at aum
obtinuerit; et fecit prudci simuachrum illud antiquissimum Zvantevith, quod
colebaturt ab omni natione Sclavorum.
SVETOVID, SVETOVIT
In his excellent survey of the abundant empirical evidence relating to the scope
and depthof S vetiVi d's influence on South Slavic religious civilization (e.g.Sv eto v i d,
Svetovit), P. Simunovic also finds evidence of a significant medieval political moment—
the names of medieval Slavic rulers.4lako se pri manjem krscanstva kult slavenskog

bozanstva Svetovit upleo u kult sv. Vida, ostavivsi name pokoje onomasticke i folklorne preztike, ne moze se zanijekati i ne uzeti i obzir u tvorbi nekih od navedenih imena slavenski imenski korijen vit-/-vit. kojji je u imenu bozanstva Svetovit(b), u imenu kneza posavske Hrvatske Ljudevita (817-825), u davno potvrdenim imenima: Dragovit, Trebevit, Dobrovit (11. st.), Vitotnir (9 st.), Vitogoj (10. st.), Vitina (10. st.), ukojimavit- /-vitznaci "dominus", "potens", "mogucnik", kako su to vec davno istrazili istaknuti slavenski onomasticari. Sventovit je, dakle,
 
"gospodar svjetla", Ljudevit je "vladar ljudi". Korijen viWvit- u takvim dvodjelnim imenima pretezito sadrzava prvotno slavensko, a ne kasnije, latinsko leksicko znacenje koje ju u imenu sv. Vita/Vida. Ko kao sto se u puckim predodzbama slavenski poganski, sventovitski kult nerazmrsivo spleo s krscanskiin, vidovskim kultoni, tako se to zbilo i s oblicima imena Vit/Vid u koje se neprepoznatljivo stopili leksicki i onomasticki sadrzaj.
SVAR, TRIGLAV
The same essential attributes are found inSv aras T ri g lav , the three-headed all-
seeing and all-knowing god of the past, present, and future:Triglav, deus summo
paganorum, Trigelaus dicatus,the s u p r e m e lo r d and o r i g i n a t o r of all o n , below, and
above thee a r th( K A J enc ,Prib ohT riglav, L uz ic an 1,18 5 4). Aslate as the mid-12th century great
temples dedicated toT ri g lav were active in the Havelburg-Berlin-Brandenburg region
and the Stettin-Volin region in western Pomerania:T ri g la Slav i s tri ceps est Steti n en si um
olim ac Brandenburgensium aliorumque locorum idolum.
IN CIVITAS ANTIQUISSIMA ET NOBILISSIMA
German chroniclers, namely Ebbo and Herbord, give the following facts and
details aboutT riglav' s temple in ancient and noble Stetin, inc ivitas antiq uissim a e t

nobilissima in terra Pomeranorum: Stetin, vero amplissima civitas et maiorjulin [Volin] tres mantes ambitu suo conclusos habebat, quorum medius, qui et alcior, summo paganorum deo Trigelawo dicatus, tricapitum habebat simulacrum, quod aurea cidari oculos et labia contegebat, asserentibus idolorum sacerdotibus idea summum deum tria habere capita, quoniam triaprocuraret regna, idestcoeli, ter- rae et inferni, etfaciem cidari operiri pro eo quod peccata hominum, quasi non vidense tta c e n s , dissimularet( E b b o); Eratautem[i n civitateS te tin e n s i]ib i simulacrum triceps, quod in uno corpore tria capite habens Triglaus vocabatur; quod solum accipiens, ipsa capitella sibi cohaerentia, corpore comminuto, secum inde quasi pro trophaeo asportavit, etpostea Romampro agrumentoc o n v e rsio n is transimit( H erb ord).
PERSONIFICATION OF THE SKY
The noted Russian scholar A. N. Afanasiev sums upS va ro g in the following
terms: Svarog, as a personification of the sky, sometimes lighted by the sun's rays,
sometimes covered with clouds, and brilliant with lightning, was considered to be
the father of the sun and of fire. In the shadows of the clouds he would kindle the
lightning's flame and thus he appeared as the creator of celestial fire. As for terres-
trial fire, it was a divine gift brought to Earth in the form of lightning. Hence it
will be understood why the Slavs worshiped Fire as a son of Svarog.5
IMPARTING LIFE TO THE SUN
RegardingS varog' s relation to the Slav solar cult, Afanasiev writes: Afterwards,
splitting the clouds with flashing arrows, Svarog would cause the sun to appear, or
in the metaphorical language of antiquity, he would light the torch of the sun
which had been extinguished by demons of the shadows. This poetic conception
was also applied to the morning sun emerging from the veils of night. With the
sunrise and the renewal of its flame the idea of its rebirth was connected
 
HIGHER TRUTH
Even today, it should be noted, some would go so far as to say that then and now
a solar cult represents a higher truth. On this point, Lloyd M. Graham writes: A sunis

a cosmic crucible in which that cross called matter is made, in other words, a transmuter of cosmic energy—a fact known thousands of years ago and reduced to myth: 'Prometheus was the first to transmute atoms fit for human clay.' Prometheus, who stole fire from heaven and brought it down to Earth, is but a solar fire per-
sonified. Here the fire is imprisoned in matter. This is 'Prometheus Bound.'When
released by radiation it is 'Prometheus Unbound'... All this the ancients knew and
left to thewor ld inwha t wecall the'AncientW i sdom'(L M.Graham, DeceptionsandM y ths
of the Bible, 1975).
NOT THE WORD OF GOD
According to this view, the Judaeo-Christian theology is nothing more than a
garbled perversion of ancient wisdom and cosmic truths:The Bible is not 'the word of
God,' but stolen from pagan sources. Its Eden, Adam, and Eve were taken from the
Babylonian accounts; its Flood or Deluge is but an epitome of some four hundred
flood accounts; its Ark and Ararat have their equivalents in a a score of Deluge
myths; even the names of Noah's sons are copies; so also Isaac's sacrifice, Solomon's
judgment, and Samson's pillar act; Moses is fashioned after the Syrian Mises; its
laws after Hammurabi's code. Its Messiah is derived from the Egyptian Mahdi,
Savior, certain verses are verbatim copies of Egyptian scriptures. Between Jesus
and the Egyptian Horus, Gerald Massey found 137 similarities, and those between
Ghrist and Krishna run into the hundreds.
By confusing the laws of nature, the Creation process, with the will of God,
Graham believes, the Judaeo-Christian theology confuses Hell with Heaven. Thus he
writes:God wills it! God wills it! is the cry of every mass murderer on record.
ENDNOTES
PS. Efimenko, O larile, iazycheskom bozhevstve russkikh slavian, 1969. M. Rudnicki, Bostwa lechickie: Jarovit,
Nyja, Swietowit, Trzglow, JeZ 50, 1970.

K. Jene, Priboh Swjatowit a jeho rozimanje w lece 1168, Lucizcan 3, 1860. T. Reyman, Posag Swiatowida, ZoW 8, 1933. G. Vernadsky, Svantevit, dieu les slaves Baltiques, Annuaire 7, 1933-34. P. Kurinnyi, Sviatovit, Vyzolnyi shliakh 6, 1954. E. Dyggve, Der slawische Viermastenbau auf Ruegen, beobachtungen aus dem Swantewittempel desSaxo-Grammaticus, Germania37, 1959. H. Berelkamp, BadaniagroduSwiatowita, ZoW37, 1971. J. Rosen- Przeworska, Sur la genese de "Swiatowid" deite slave a quater visages, ArP 13, 1972. S. Bukowski, Swiatynia- Swiatowida-jak mogla wygladac, ZoW 40, 1974. H. Mueller, Vor 1000 Jahren: Tieropfer fuer den Slawengott Swantewit, Urania 9, 1975. J. Filipowiak, Swiatowit z Wolina, ZoW 4l, 1975.

A. Haas, Slawische Kultstaeten aud der Inseln Ruegen, Pommersche Jb 19; Arkona in Jahre 1146, 1925. W Krabe, Arkona-Rehtra-Vineta, ZtS 2, 1925. K. Schuchhardt, Arkona, Rethra, Vineta, 1926. A.G. Krueger, Rethra und Arkona, die slawistischen Heiligtuemer in Deutschland, Germanien 9, 1936. J. Knebel, Arkona. Poslednja pohanska swatnica zapadnych Slowjanow znici so pred 800 letiami, PrA 1970. J. Osieglowski, Wyspa slowianskich bogov, 1971. J. Herrmann, Arkona auf Ruegen, ZtA 8, 1974. L. Ellis, Reinterpretations of the West Slavic cult site in Arkona, InD 6, 1978.
 
P. Simunovic, Osobono Ime Vid, MaK XL-XLI, 1989-90(Osobno ime Vid rasprostranjeno je na cjelokupnom
slavenskom prostoru. Posluzilo je motiviom mnogobrojnom antroponimijskih i toponimijskih likova.
Ime Vid smatram i prezitkom kulta slavenskog bozanstva Sventovita, koji se po slavenskom pokrstavanju
stopio s kultom svetoga Vida. Izvedenica toga imena nalzi se i u makedonskom prezimenu — Vidoeski).
With regard to an important solar folkloric Vid- moment he writes:Nadojamo jos kako se na Vidovdan posvecuju
izvori prije sunca, te se umiva vodom u koju je bacena biljka vidocica. Tada se okrecu suncu i govore: "Vide,
Vidovdane, sto ocima vidio, to rukama stvorio!"It is perhaps more than medieval politics or coincidence that
Sveti Vid/Vit as St. Vitus is the patron saint of Bohemia, that Prague's cathedral church is dedicated to Sveti Vid
('Svetago Vita'), that it is the church of national record:i vlozi Bog v srdce sozda chram svetago Vita ne zie
mysle; i poslav slugi prinese telo brato sovego Veceslava iz Boleslavle grada k slavnoumu grade Praze ... i
polozisa i v crkvi svetago Vita (The First Life of St. Wenceslas).

A.N. Afanasev, Poeticeskija vozzrenija slavjan na prirodu. Opyt sravnitelnago izucenija slavjanskich predanij i verovanij v svjai z mifisceskihm skazanijami drugich rodstvennych narodow, I-III, 1865-69. A. Bruckner, Mitologja slowianska, 1918. F. Ledic, Mitologiaslavena, I-II, 1969-70. B. Gediga, Sladami religi praslowian, 1976. A. Gieysztor, Mitologia Slowian, 1982. F. Kmietowicz, Slavic Mythical Beliefs, 1982. L. Moszynski, Die vorchristliche Religion der Slaven im Lichte der slavischen Sprachwissenschaft, 1992. B.Z. Rybakov, Mify Drevnikh Slavian, 1993. A.S. Famintsyn, Bozhestva drevnikh slavian, 1995. N.I. Tolstoi, lazyk i narodnaiakultura: ocherki po slavianskoi mifologii i ethnolingvistike, 1995.



Pagan Temple (Gross Raden)
 
I
3. CELE NASE POHANSKE
BAGESLOVI INDICKE GEST: PURAN/PERUN

Access to ancient Sanskrit texts in early 19th century Eu- rope shed new light on the origin and character of an- cient Slavic mythology. Successive studies appeared to reveal deeper and broader connections with ancient India and Iran, so much so that it was hard to escape the idea that ancient Slavic civilization shared a common ances- try with ancient Indo-Iranian civilization. Thus the dra- matic conclusion reached by J. Kollar (1798-1852), the great Slovak poet, scholar, and Slavist, in an essay on commonalities and parallels in Indian and Slavic mythol-
ogy(Srovnalost Indice a Slavske Mythologie): Gele nase
pohanske bageslovi indice gest (Our entire pagan reli-
gious mythology is Indie in origin and character).1
n the Vedic system, the various gods are not separate entities, but merely
aspects of the supreme lord and creator, manifestations of the immanent
deity.
INDRA

Lord Indra, a name perhaps related to proto-Slavjenttru oijedru (strong), was an immensely popular manifestation. Some scholars find traceso f Perun in Indra's prede- cessor, Varun, an earlier Indo-Iranian sky-god of rain and storm and protector of oaths.2 From his role as God of war and storms, the cognomens Puran-dara (destroyer of
cities); Paran-ya (thunderbolt), and mighty Indra (thousand-testicled Indra or
sahasramuska), the main subject of early Vedic hymns.3
ASPECTS OF THE SUPREME LORD AND CREATOR

The same is true of the pagan Slav system. Here, too, the gods are aspects of the Supreme Lord and Creator; they are manifestations of the universal causality. Here, too, lordPerun , the god of war and storms, is a popular and powerful manifestation of the Slav god of gods,Sv aro g .4 Thus it is not surprising that in a mid-6th century work, commenting on the religion of the Slavs, Procopius identifiesSv aro g i n termso fPerun 's
attributes: They in fact regard one god, the creator of lightning, as the lord and
masterof theuniverse;they sacrificeoxenandother animals to him( De Bellis Gothico)?
PRIMARY CHRONICLE
Later sources affirmPerun s central position in the pagan Slav hierarchy.Perun is
a prominent figure in the most ancient Russian chronicle, best known as theNac alnaja
Letopiso r Primary Chronicle.A ccording to the Chronicle,P erunis the p r i m a r y g u a r a n t o r
of treaties between Kievan Russia and Byzantium in the 10th century.
GRAND PRINCE OLEG
Following the religion of Grand Prince Oleg (879-912) and the Russes,Perun is
the guarantor of a 907 peace treaty with Byzantium: Thus the Emperors Leo and
 
Alexander made peace with Oleg and agreed to pay tribute, and they took the
oath among themselves by kissing the cross, but let Oleg and his men-at-arms
take the oath, according to the Rus law: they swore by their arms, and by Perun,
their God and Volos, the cattle god and established peace. Furthermore they swore
by their arms not in the German manner, but taking their weaponso ff and put-
ting them at the feet of the idol, in accordance with their own custom.
VOLOSIn order to understand whyVo lo s, the god of cattle (the Serbianv o andvol are

ancient and modern Slavic words for cattle), is mentioned as a guarantor of oaths in this and other treaties, once again one must turn to Indo-Iranian mythology.6 It is only natural that cowherds and cattle orgo play an important role in the Vedic order, in a community of herders and stockbreeders. Thus Govrsesvara, lord of cattle; Mount Govardhana, where cattle graze and multiply; Goloka, above the world of gods and Brahmans, the world of cattle, the highest region, beyond which there is no region. In Zoroastrian mythology, Vohu Manu is the good spirit's first born. Vohu is the god of cattle, the sacrificial animals. His world equivalent is the cow, bull, ox. What is more important, Vohu is the shepherd of mankind. In opposition to Ako Manu, the evil spirit, Vohu guides the people to good thinking and righteous behavior and keeps the records of men's deeds, words, and thoughts.
GRAND PRINCE IGOR, GRAND PRINCESS OLGA
Following a 945 peace treaty with Byzantium, Grand Prince Igor (913-945) and
his men went to a hill in Kiev: Where there was a statue of Perun. There they laid
down their arms and swore to keep the treaty.7It is said that Grand Princess Olga's
(945-964) warriors swore by their arms and invoked the nameo f Perun .
GRAND PRINCE SVYATOSLAV
In a 972 treaty with Byzantium, Grand Prince Svyatoslav (964-972) bound him-
self and his subjects to uphold the conditions of the treaty in the following words:I,

Svyatoslav, Russian Prince ... wish to have peace and abiding friendship with all the great Greek emperors inspired by God, and with all your people; and so do all the Rus subject to me ...N ever will I attack your land, or gather an army, or guide a foreign people against those subject to the Greek Government. If we do not observe this ... may we be accursed by the god in whom we believe, by Perun, and Volos the god of flocks, may we become yellow as gold, and perish by our own
weapons.
VLADIMIR VELIKI
Vladimir Veliki (980-1015), later,S vy atoy V ladim ir, Apostle of Russia, lived most
of his life as a pagan, and ruled in the nameo f Perun until his baptism in 988:Vladimir
then began to reign alone in Kiev. And he set up idols on the hill outside the

castle courtyard. A wooden Perun with a head of silver and whiskers of gold ... The people sacrificed to them calling them gods ... They desecrated the earth with their offerings, and the land of Rus and that hill were defiled with blood.
 
NOVGOROD
Perun was also supreme in the great city of Novgorod: Vladimir then put his
uncle Dobrynia in Novgorod. And when Dobrynia arrived at Novgorod he raised
an idol to Perun on the banks of the river Volkhov; and the people of Novgorod
offered sacrifices to it as if to God himself.
PERIN HILL

Twentieth century excavations have uncovered a number of pagan sanctuaries in the lands of the Western and Eastern Slavs. One of the more interesting and revealing sites is the sanctuary dedicated toPerun near Novgorod Veliki. V.V. Sedov writes:The
Perin hill magnificently dominates the northern low-lying and woodless banks of
the Ihnen lake. The principle sanctuary was raised above the surrounding area...
in die form of a regular circle ... Here [in the center of the circle] stood a wooden
statue of Perun ... In front of the idol there was an altar, a circle made of cobble
stones. The ditch surrounding the cult was not a simple ring, but a thin rim in
die form of a huge flower with eight petals ... During pagan festivals a ritual
bonfire was lit on the bottom of each ditch projection ... and an eternal flame
burnt in the eastern projection facing the Volkhov river. The layout of the sanctu-
ary is likely to be a geometric representation of one of the flowers devoted to
Perun. The pagan Slavs are known to be fond of devoting flowering plants to
Perun. The ditch, which surrounded the site with the idol, was of a ritual signifi-
cance likethoseof barrowditches (V.V. Sedov, Pagan sanctuariesandidolsof the Eastern Slavs,SlG 7-8,
1980-81).
IN GERMANIA
In medieval German sources there are numerous, albeit rather muddled, refer-
ences toPerun . Helmold, for example, refers to:
• Pro v e (Prove deus Aldenburg; Prove deus Aldenburgensis terre)
• Puruvit(in Garz, tria idola ... et Puruvit nominabantur)
• Po ren ut i( Quo suc c iso, P orenuti tem plum appetitur)
PERUNMore certain and concrete references toPerun in Germania are found in language
and place names. As late as the 17th century the native Slavs of Hanover called Thursday
Perundan. In northeastern Germania, on the coast, near Stralsund, one finds Perun,
north of Zalikov,Mo ko sa,and Dev i n , place names that resonate with strong and vivid
pagan sounds and rhythms. Further west, anotherPerun is recorded near Dargun Grad,
southeastof Svetina Grad and Slavomir Grad(H . Skalova, MistopisnaMapauz em iO b odric uaL utic u,
VpS3,1960).
T. Witkowski notes thatPerun is the original name of Prohn (Perun, 1240), a
small village near Stralsund, and Pronstorf (Perun/Perone (1199), near Segeberg, and
perhaps Pirna (Perne, 1233; Pyrne,1239), near Dresden( T . Witkowski, Mythologisch motivierte
altpolabische Ortsnamen, ZtS 15, 1970).
 
ENDNOTES

J. Kollar, Slawa bohyne, 1839. For an early and excellent introduction to such 'commonalities' and 'parallels' read: I. J. Hanusch, Die Wissenschaft des Slawischen Mythus, 1842; Bajesloveny kalendar slovansky, cili pozustatky pohansko-svatecnych obraduv slovanskych, 1860. J. Rozwadowski, Stosunkileksykalne miedzy jezykami slowianskiemi i iranskiemi, Rocznik Orientalistyczny l, 1914-1915. A.A. Zalizniak, Problemy slaviano-iranskikh iazykovykh otnoshenii drevneishego perioda, VoP 6, 1962. U. Dukova, Zur Frage des iranischen Einflusses auf die slawische mythologische Lexik, ZtS 24, 1979.

For a recent discussion of ways in which Perun and other members of the pagan Slav pantheon are traced to [SJVarun: O.N. Trubacev, Überlegungen zu vorchristlichen Religion der Slaven im Lichte der slavischen Sprachwissenschaft, ZtS 54, 1994.
Muski is the Serb word for masculine, manly; muzf o r h u s b a n d ; muzevan, for brave, manly. In medieval Russia the

muzhi were local notables who were active in matters of war and peace (B. Grekov, Kiev Rus, 1959). In 911 Grand Prince Oleg sent his muzhi to conlude peace and draw up a treaty between Rus and the Greeks. Decades later, in 944,Igor sent his muzhi to Roman, and Roman called together his boyars and dignitaries. Evidence of the deep roots of this institution is found in the fact that them uz hi played a similar role in Russian entities organized on a tribal basis. In one embassy, for example, it is recorded that the Drevlyane sent to Olga their best muzhi,
numbering twenty, in a boat;in another embassy, the Drevlyane chose their best muzhi who ruled the land of
the Drevlyane and sent them after her.In turn, Olga tells the Drevlyane, send me noble muzhi.

N.S. Derzhavin, Perun v iazykovych i folklornykh perzhivaniiakh u slavian, lazyk i Literatura 3, 1929. J. Machnik, Na sladach kultur Peruna, DaW 2, 1955. I. Ivanov, K etimologii baltiiskogo i slavianskogo nazvami boga groma, VoP 3, 1958. V.P. Darkevich, Topor kak simvol Peruna v drevnerusskom iazykchestve, Sovetskaia arkheologiia 5, 1961. T. Witkowski, Perun und Mokos in altpolabischen Ortsnamen, OnO 16, 1971. H. Schuster-Sewc, Zur Frage der sudeslawischen perunika-Namen, FiL 30, 1973. M. Gimbutas, Perkunas/Perun, the thunder god of the Baits and the Slavs, InD 1, 1973. A. Gieysztor, Sprawca piorunow w mitologii slowianskiej (Ars Historica Poznan, 1976). G.I. Ivakin, Sviaschennyi dub Peruna (Drevnosti srednego Podneprov'ia, 1981). V.V. Martinov, Svyatogor Bilinaya ipostac Peruna, Philologia slavica, 1993.
Archaeological and linguistic evidence suggest that in the religion of the ancient Indo-Europeans, the Shining God
of the Sky was closely followed by the Thunder God, the hunter and warrior... The axe is connected with the
Thunder God; the club, bow, quiver, and arrows are also his... This god is best preserved in all Indo-European
mythologies (M. Gimbutas, The Civilization of the Goddess, 1991).

J. Jirecek, O slovanskem bohu Velesu, Casopis, 49, 1875. A. Fischer, Kult Welesa u Slowian in Narodopisna spolecnost ceskoslovanska, 1927. W. Szafranski, Slady kultu bozka Welesa u plemion wczesno-polskich, PoL 3, 1959. V. Zivancevic, Volos, Veles slavianskoe bozhevsto teriomorfnogo proikhozhdeniia, 7th International Con- gress of Anthropological and Ethnographical Sciences, 1964. R. Jakobson, The Slavic God Veles and his Indo- European cognates, Studi linguistic! V. Pisani, 1969. N.A. Baskakov, Mifologischeskie i epicheskie imena sobstvennye v "Slove o polku igoreve" (I etimologii Veles i Boian), Vostochnaia filologia 3, 1972.
B.A. Rybakov, Paganism in Medieval Rus, Social Science 6, 1975.
 
4. PURAN, RERUN, SVETI ILIA
I
n one way or anotherP erun—P erun asP erunor P erun in the guise of St. Elia or St.
Ilia the Thunderer, who roared through the skies in a fiery war chariot—survived the
Christiane ra(LP. Leger,Perounet lesS aintE lie,E tudes dem y thologieslave,18 95- 97 ;S lovenska Mitologijct,
1904).

ThatP erunas P erun was alive and well in the first centuries of the Christian era is a matter of well-documented record. When Grand Prince Igor and his men laid down their weapons, shields, and gold ornaments and took oath beforePerun , native and foreign Christians took an oath inPerun s Christian sanctuary, the Church of St. Ilia (St. Elias). A 12th century Christian source reports that the Slavs:Forgot God and believed
in that which God created for our use; and they called all this by the names of
gods: die sun, moon, earth and water ... the gods Veles [Volos], Perun ... and even
to this day remain in a guilty state of dark unenlightenment.
ISTRIA, MONTENEGRO

Throughout the Dinaric highlands, from Istria in the northwest to Montenegro in the southeast, one findsP erun in settings that sometimes vibrate with ancient Slavic cults: in toponyms, especially prominent heights (e.g. Mt. Perun, in eastern Istria; Mt. Perun, in Poljica, east of Split in central Dalmatia; Mts. Perun in central and eastern Bosnia); hydronyms (e.g. Perunisaspring, near Smiljan in Lika); flora (e.g. the iris Perunika, also called Bogisa); place names (e.g. Perun, near Ston, Peljesac peninsula; Perunica, near Kotor in Montenegro). In one recorded instance, a toponym refers toPerun s former fortress or stronghold: In the year 1405, Bosnia's Ban Tvrtko II Tvrtkovic's (1404-1409) grant to a deserving subject includes the village of Drevnik, with Perun, also known
as Perun Gradina (ruins of Perun's fortress). Also the personal and family names
Perun, Perunovic, Perunicic in Montenegro: e.g. the Perunovic brastvo/brotherhood of
Perunovic in Raicevici, Katun County, Old Montenegro; the Perunovic brastvo/brother-
hoodofD re n o v is tic a ,P jesivac C o u n t y , Ol dMo n t g e n e g r o .(M .F ilipovic ,T ragovi P erunova kulta
kodJuznih Slovene, Glasnik 3, 1948; Jos tragovima Perunova kulta kodjuznih Slovena, Glasnik 9, 1954).1
IN THE SERB LANDS

Of course, the Perun/Sv. Iliac ult had its deepest roots, strength, and vitality in the core Serb lands. Along the ancient religious frontier, the pagan highlands above early Christian enclaves inP rim orska Serbia on the Adriatic coast, one finds great evidence of pagan adaptation and Christian accomodation.
ILINOBRDO

Here one finds numerous heights with such names as Ilino Brdo, Ilina Glavica, Ilina Gora, Ilin Vrh and others, including, Mount Sv. Ilija towering above the village of Bogdasic on the rugged Vrmac peninsula in the Bay of Kotor. Ilina Voda, Ilina Glavica, Ilina Gora, Ilina Dubrava, Ilina Kamenica, Ilin Vrh, Ilino Brdo are some of the Ilin toponyms and hydronyms recorded in the province of Boka in the early 20th century( S .
Nakicenovic, Boka,A ntropogeograf ika Studija, 1913).Thesam e or similar toponyms andh y d r o n y m s
are found in relative abundance throughout Montenegro: Ilina Brdo, near Gradac, Ljesan
County; Ilinsko Zdrijelo and Ilinsko Strana, near Kosijeri, Katun County; Ilino Brdo, 4. PURAN, RERUN, SVETI ILIA
I
n one way or anotherP erun—P erun asP erunor P erun in the guise of St. Elia or St.
Ilia the Thunderer, who roared through the skies in a fiery war chariot—survived the
Christiane ra(LP. Leger,Perounet lesS aintE lie,E tudes dem y thologieslave,18 95- 97 ;S lovenska Mitologijct,
1904).
 
ThatP erunas P erun was alive and well in the first centuries of the Christian era is a matter of well-documented record. When Grand Prince Igor and his men laid down their weapons, shields, and gold ornaments and took oath beforePerun , native and foreign Christians took an oath inPerun s Christian sanctuary, the Church of St. Ilia (St. Elias). A 12th century Christian source reports that the Slavs:Forgot God and believed
in that which God created for our use; and they called all this by the names of
gods: die sun, moon, earth and water ... the gods Veles [Volos], Perun ... and even
to this day remain in a guilty state of dark unenlightenment.
ISTRIA, MONTENEGRO

Throughout the Dinaric highlands, from Istria in the northwest to Montenegro in the southeast, one findsP erun in settings that sometimes vibrate with ancient Slavic cults: in toponyms, especially prominent heights (e.g. Mt. Perun, in eastern Istria; Mt. Perun, in Poljica, east of Split in central Dalmatia; Mts. Perun in central and eastern Bosnia); hydronyms (e.g. Perunisaspring, near Smiljan in Lika); flora (e.g. the iris Perunika, also called Bogisa); place names (e.g. Perun, near Ston, Peljesac peninsula; Perunica, near Kotor in Montenegro). In one recorded instance, a toponym refers toPerun s former fortress or stronghold: In the year 1405, Bosnia's Ban Tvrtko II Tvrtkovic's (1404-1409) grant to a deserving subject includes the village of Drevnik, with Perun, also known
as Perun Gradina (ruins of Perun's fortress). Also the personal and family names
Perun, Perunovic, Perunicic in Montenegro: e.g. the Perunovic brastvo/brotherhood of
Perunovic in Raicevici, Katun County, Old Montenegro; the Perunovic brastvo/brother-
hoodofD re n o v is tic a ,P jesivac C o u n t y , Ol dMo n t g e n e g r o .(M .F ilipovic ,T ragovi P erunova kulta
kodJuznih Slovene, Glasnik 3, 1948; Jos tragovima Perunova kulta kodjuznih Slovena, Glasnik 9, 1954).1
IN THE SERB LANDS

Of course, the Perun/Sv. Iliac ult had its deepest roots, strength, and vitality in the core Serb lands. Along the ancient religious frontier, the pagan highlands above early Christian enclaves inP rim orska Serbia on the Adriatic coast, one finds great evidence of pagan adaptation and Christian accomodation.
ILINOBRDO

Here one finds numerous heights with such names as Ilino Brdo, Ilina Glavica, Ilina Gora, Ilin Vrh and others, including, Mount Sv. Ilija towering above the village of Bogdasic on the rugged Vrmac peninsula in the Bay of Kotor. Ilina Voda, Ilina Glavica, Ilina Gora, Ilina Dubrava, Ilina Kamenica, Ilin Vrh, Ilino Brdo are some of the Ilin toponyms and hydronyms recorded in the province of Boka in the early 20th century( S .
Nakicenovic, Boka,A ntropogeograf ika Studija, 1913).Thesam e or similar toponyms andh y d r o n y m s
are found in relative abundance throughout Montenegro: Ilina Brdo, near Gradac, Ljesan
County; Ilinsko Zdrijelo and Ilinsko Strana, near Kosijeri, Katun County; Ilino Brdo,
 
Prijavite se ili registrujte da biste poslali poruku.

Slične teme

zbiljaš
Kongres Srba u Hrvatskoj 1945. godine
Odgovora
15
Pregleda
535
zbiljaš
zbiljaš
Nina
Istina o gusarima
Odgovora
11
Pregleda
351
qvey
qvey
Š
Misljenje o Srbiji global?
Odgovora
8
Pregleda
367
Бран Мутимировић
Бран Мутимировић

Back
Top