Postoji verovanje da oni vladaju svetom, da su oni ti koji povlače figure na svetskoj šahovskoj tabli.
Koliko pojedinci Iluminate shvataju za ozbiljan i jak “Red“ govori jedna rečenica na koju sam naišao a koja kaže: “Ja nisam mason, ja sam Iluminat, a nama masoni konobarišu“. Kako god da ste shvatili ovu rečenicu ona izvuče kiseo osmeh. Bez obzira da li neko veruje u njihovo postojanje danas ili ne Iluminati imaju svoju istoriju.
Zahvaljujući doktorskom radu iz 1914.godine Renea le Forestija (istaknuti istoričar masonerije) istorija i pozadina bavarskih Iluminata je skoro do tančina poznata. Ovaj njegov doktorat koji se bavio Iluminatima imao je 700 stranica i sadržao je podatke iz nemačkog arhiva i ostalih dokumenata. Njegovo delo je opšte prihvaćeno i ne može se dati neka ozbiljnija zamerka, jer delo obrađuje istoriju Iluminata a ne njihovu filozofiju.
Bavarska je u drugoj polovini XVIII veka bila katolička kneževina u većinski protestantskoj Nemačkoj i predstavljala je mesto u Evropi na kome se uglavnom čuva duh katoličke reforme i razdoblje baroka. Kulturom i obrazovanjem je dominiralo Isusovo društvo gde bivši isusovci ostaju sa uticajem i posle ukidanja njihovog reda 1773. godine. U tim vremenima crkva vodi borbu protiv prosvetiteljstva i brojne knjige koje slobodno kruže Nemačkom u Bavarskoj su bile zabranjene. Centar otpora u Bavarskoj protiv crkve i prvenstveno njene zabrane u odnosu na prosvetiteljske knjige i dela je bio na univerzitetima.
Na univerzitetu u Ingolšatu mladi advokat, nekadašnji isusovački učenik, Adam Vajshaupt je u svojoj 25 godini postao profesor prava, a u 27 godini dekan Pravnog fakulteta. Vajshaupt povučen svojim shvatanjima i interesima (koji su se odnosili na zadržavanje stolice dekana) osniva sopstveno tajno društvo. Kao potporu i ohrabrenje za takav njegov naum pružio mu je njegov učenik, osamnaestogodišnji Anton fon Masenhauzen.
I tako 1.maja 1776. godine Vajshaupt u svojoj kancelariji univerziteta okuplja Masenhauzena i još trojicu studenata i osniva red koji je nazvao latinskim nazivom Illuminati, a pojam “bavarski“ biće dodat kasnije kako bi se razlikovao od šire pojave iluminizma. Iako su imali samo 5 članova, red je bio već podeljen u “areopag“ (sud), koji su činili Vajshaupt, Masenhauzen i Maks Merc, i “novajlije“, kojima se moralo govoriti da Iluminati imaju za sobom već vek istorije, mnoge članove izvan Ingolšata i slično. Svaki član je uzeo ime iz istorije ili mitologije: Vajshaupt postaje “Spartak“, a Masenhauzen “Ajaks“. Masenhauzen je dosta učinio na regrutovanju novih članova u Red; među njegovim vrbovanim bio je i plemić Franc Ksavir fon Cvak, koji će postati desna ruka Vajshaupta i zauzeti mesto Masenhauzena.
Za dve godine red je imao 27 članova raspoređenih u 6 loža ili “zapovedništava“.
Vajshaupt je imao negativne kritike u vezi sa masonerijom i iako je imao mogućnosti nije želeo da pristupi masonskoj loži. Međutim, negde oko 1781. godine Vajshaupt pokušava da uspostavi jedan skoro masonski sistem, uz obrede inicijacije i tri stepena, koji su vrlo podsećali na masonske osnovne stepene. Uveo je i nadzor nad pripadnicima, Quibus licet: “Rezervisano za one kojima je dopušteno da ih čitaju“, tajne beležnice, u koje su pristalice zapisivale svoja kulturna i duhovna iskustva, a Vajshaupt je imao pravo da ih pregleda i čuva.
Red je posedovao javni i tajni cilj. Prema tom javnom cilju Iluminati zastupaju moralno usavršavanje svojih pripadnika prema etici koja podseća na onu koju je zastupao Imanuel Kant (iliti Emanuel Kant). A taj neki “tajni“ cilj je bio širenje ideja prosvetiteljstva koje je dolazilo iz Francuske i u tom smislu borba protiv Katoličke crkve i bivših isusovaca. Areopag Iluminata organizuje distribuciju raznih knjiga po Bavarskoj, knjiga koje su bile najstrože osuđivane od Katoličke crkve. Među tim knjigama bilo je onih koji su se kretali od nekog blagog deizma pa do otvorenog ateizma. Kao još jedna “tajna“ Iluminata jeste bila i ta da je učenje Iluminata bilo pod uticajem ideja i stavova Paula Hajnriha Ditriha i Klod-Adrijena Helvecijusa, gde je samo posedovanje njihovih dela (a kamoli neko propagiranje) bilo najstrože zabranjeno u Bavarskoj.
Kako je Red vremeno polako rastao, Vajshaupt je uvideo potrebu da stvori istoriju svojih Iluminata. Zaveden Zaratustrinom religijom, on razdoblje Iluminata smešta u 632. godinu posle nove ere, u godinu dolaska kralja Jacegerda III na presto Persije (koga nekad meša sa Jacegerdom II).
Jacegerda III pristalice Zaratustrine religije smatraju poslednjim zakonitim vladarom Persije pre muslimanske invazije, pa tako od njegovog krunisanja (16.juna 632.) indijski parsi i danas računaju godine, a njihov kalendar je prihvatio Vajshaupt 1779. godine. Vajshaupt je izjavio: “Red će se u svojim višim stepenima tako nazivati Red Vatre, Kult Vatre, Red Parsa“.
U februaru 1777. kada je bio u Minhenu, Vajshaupt je pristupio masonskoj loži Zur Behutsamkeit (Razboritost). Ali obredi mu se nisu učinili bitno naprednijim od njegovih. Tražio je “pravu“ ložu u kojoj će moći ravnopravno razgovariti sa pripadnicima “visokih stepena“. Povučen time, 1779. godine Vajshaupt navodi minhenske iluminate na pribavljanje dozvole jedne berlinske lože za stvaranje nove masonske lože u bavarskoj prestonici, nazvane „Teodor od Dobrog Saveta“, u čast kneza-izbornika Karla Teodora.
Vajshaupt pronalazi barona Adolfa Franca Fridriha Ludviga fon Knigea, koji je bio upoznat sa masonerijom toga doba, ali je bezuspešno pokušavao da uđe u “Zlatni ružin krst“ da bi se ta njegova želja kasnije pretvorila u otvoreno i vatreno neprijateljstvo prema Zlatnom ružinom krstu. Vremenom fon Knige se pokazao kao presudan čovek za uspeh Iluminata.
Knige je između januara 1781. i januara 1782. privodio kraju svoje delo koje je sadržavalo slikovite obrede za “prosvetljeno masonstvo“, odnosno reformisani Red Iluminata. Uvodi tri stepena: 1. Novicijata/iskušenik; 2. Minervinski stepen; i 3. Minervinski prosvetljeni (koji se naziva „Illuminatus minor“). Ova tri stepena su bila priprema za tri osnovna masonska stepena: učenik, pomoćnik i majstor, a zatim su dolazili dva visoka stepena preuzeta iz kontinentalne evropske masonske tradicije, a to su “škotski novajlija“ i “škotski vitez“, kao i 4 mistična stepena Sveštenika, Regenta, Maga i Kralja.
Kao što je Vajshaupt zagovarao da Red Iluminata vuče korene iz Zaratustrine Persije uoči islamske invazije, tako se Knige potrudio da ovoj “istoriji“ da još dublje značenje, “još dublju istinu“. Naime, Knige je govorio da je naziv prvog meseca parškog kalendara, Jedzedjerd, akronim sastavljen od prvih slova reči Johannes Evangelista Zebedei, Detractus, Ecclesias, Domitiano Interfecto, Erexit Regnante Traiano, odnosno “Jovan Jevanđelista, (sin) Zavedejev, dok se nalazio zatvoren (na ostrvu Patmos) podiže nove crkve, posle ubistva Domicijeva, za vreme Trajanove vladavine“. Knige je govorio da su “Nove Crkve“ nove lože Reda Iluminata koji je osnovao Noa (Noe), a ponovo ih pokrenuo sveti Jovan. Govorio je da su u prvoj crkvi, pre korupcije koju su doneli rimski vladari, svi hrišćani bili Iluminati. Knige se pozabavio i masonskom tradicijom i likom Hirama. Govorio je da je pravo ime Hirama bilo Hieram, te je reč o istovremeno istorijskoj i simboličkoj predstavi Isusa Hrista; odnosno njegovo ime znači Hic Iesus Est Restituens Amorem Mundi – “Evo Isusa koji vraća ljubav u svet“ - kao i Hic Iesus Est Resurgens a Mortius - “Evo Isusa uskrslog iz mrtvih“.
Ovakvu “istoriju“ Iluminata su učili oni koji nikad nisu prešli stepen škotskog viteza. U svojoj privatnoj korespodenciji, Vajshaupt je priznao da ovo nema tri blage veze sa pravom istinom.
Oni koji dođu do stepena sveštenika otkriva im se da u pozadini vere kojom su učeni u prethodnim stepenima koja služi da bi se zadržale granice morala, stoji u stvari podučavanje o deizmu: religiji koja odbija pojam besmrtnosti duše i svoje shvatanje Boga svodi na tako nejasnu ideju da je od ateizma deli samo korak.
Uticaj na Red Iluminata izvršili su masonski i paramasonski redovi, među njima i Zlatni krst ruže (i pored svih netrpeljivosti), Red afričkih arhitekata, Inicirana azijska braća...
Element po kome se Red Iluminata razlikovao od nemačkih masonskih sistema je onaj politički. Do stepena škotskog viteza se proklamovala lojalnost postojećim vlastima, na stepenu sveštenika otkriva se da zajedno sa deizmom postoji i averzija prema monarhiji kao i preferiranje republikanskih i demokratskih oblika vlasti. Iz tog učenja u vidu nekakvog gesla postoji rečenica: “Ako kralj nije najbolji među podanicima, neka onda onaj najbolji među njima bude kralj“.
Vrhunac bavarskih Iluminata bio je 1784. godine sa 2500 članova, što je više nego pristojno za jedno tajno društvo toga doba. Red je imao lože u Nemačkoj, Švajcarskoj, Poljskoj, baltičkim zemljama i u celom Austrougarskom carstvu, kao i u Milanu u kome je osnovana loža Concordia.
U Red Iluminata na nagovor Karla Avgusta od Saske i Vajmara 1783. godine ulaze Johan Volfgang Gete (i u redu dobija ime “Abaris“) i Johan Gotfrid fon Herder (dobija naziv “Damascus Pontifex“). Iako je Gete odmah primljen na nivou stepena Regenta, nije pokazao veliko interesovanje za samo funkcionisanje Reda. Može se reći da su oba intelektualca bili samo formalno članovi Reda Iluminata.
