Kulturno i istorijsko nasleđe kosovskih Albanaca na Kosovu i Metohiji

[ulpijana]

mo bre

 

[ulliks]

...trudimo se koliko mozhemo da damo svoj doprinos dijalogu, bez primesa provokacija, i negiranja chinjenica...
...@ulliks... u, nadi da qemo medjusobni dijalog dovesti na razuman nivo, pozdravljam te...

I ja sam naravno za neku kulturnu komunikaciju i nisam imao nameru da isporvociram ni na koji nacin.
Doneo sam neke primere poezije i zbog sadrzaja i zbog jednog 'elementa', a to je da Fan Noli, Mitrush Kuteli (Dhimitër Pasko), Andon Zako Çajupi su inace bili pravoslavci. (Fan S. Noli, çak i patrijarh prve autokefalne Albanske crkve). Naravno da sam hteo bas provocirati doneo bih nesto od Gjergja Fishte (inace katolickog frata), ali nisam to ucinio. U svakom slucaju svaki narod ima svoje pisce i poeziju (patriotsku) pa sam mislio da kada vec postoji tema nece zasmetati da se malo upoznamo i sa tim "patriotskim' opusom!!!

Evo jos jednog velikog pesnika (i opet pravoslavac), a pesma je erotska.

Lasgush Poradeci (Llazër Gusho)

Kush ta fali bukurinë

Kush ta fali bukurinë
Qe t'ë më trerosh të zinë!

Kur të pashë për të vluar,
Pëllumbeshë pendë-shkruar,
Bubu! plumba në kraharuar,
Plumb që vret duke gjëmuar!

Mbledhur shoqet me një qoshe,
Diç, m'ju flisje,diç m'ju thoshe,
Gushë-e-llërë-e-gji-bardhoshe.

Pa me syçkëzat e tua,
Sy-larme!ç'më fole mua.

Leshrave t'ju binte hija,
Yll i ndezur me shkëndija,
Ndezur mun në mes në ballë,
Të më vesh në dhe të gjallë.

 

[active]

I ja sam naravno za neku kulturnu komunikaciju i nisam imao nameru da isporvociram ni na koji nacin.
Doneo sam neke primere poezije i zbog sadrzaja i zbog jednog 'elementa', a to je da Fan Noli, Mitrush Kuteli (Dhimitër Pasko), Andon Zako Çajupi su inace bili pravoslavci. (Fan S. Noli, çak i patrijarh prve autokefalne Albanske crkve). Naravno da sam hteo bas provocirati doneo bih nesto od Gjergja Fishte (inace katolickog frata), ali nisam to ucinio. U svakom slucaju svaki narod ima svoje pisce i poeziju (patriotsku) pa sam mislio da kada vec postoji tema nece zasmetati da se malo upoznamo i sa tim "patriotskim' opusom!!!

Evo jos jednog velikog pesnika (i opet pravoslavac), a pesma je erotska.

Lasgush Poradeci (Llazër Gusho)

Kush ta fali bukurinë

Kush ta fali bukurinë
Qe t'ë më trerosh të zinë!

Kur të pashë për të vluar,
Pëllumbeshë pendë-shkruar,
Bubu! plumba në kraharuar,
Plumb që vret duke gjëmuar!

Mbledhur shoqet me një qoshe,
Diç, m'ju flisje,diç m'ju thoshe,
Gushë-e-llërë-e-gji-bardhoshe.

Pa me syçkëzat e tua,
Sy-larme!ç'më fole mua.

Leshrave t'ju binte hija,
Yll i ndezur me shkëndija,
Ndezur mun në mes në ballë,
Të më vesh në dhe të gjallë.

а где су оде сисе

 

[cikabosko]

S'gjen ndonji zok qi kendon,
Te gjithe jane e po qajne.
I mjeri ashik sa fort po duron,
Prej dyllberit po e dajne.

Dilli, qi len ne mengjes
Si ti, o djal, kur me zallandise
Kur me kthen syt' e zes'
Shpirt ment prej kres' mi gremise




Të kálli Hasán káfpeja
Të mos bánish Bajrám,
Se kështú qen’ka bes’e feja. Núri yt, o Suleimán!
Bukurínë t’a dha Zot yn,
Mos ubán makrúr.
Tyj, o cun, të púthça syt’,
E t’udjéksha nur.

 

[drlazic]

S'gjen ndonji zok qi kendon,
Te gjithe jane e po qajne.
I mjeri ashik sa fort po duron,
Prej dyllberit po e dajne.

Dilli, qi len ne mengjes
Si ti, o djal, kur me zallandise
Kur me kthen syt' e zes'
Shpirt ment prej kres' mi gremise

Të kálli Hasán káfpeja
Të mos bánish Bajrám,
Se kështú qen’ka bes’e feja. Núri yt, o Suleimán!
Bukurínë t’a dha Zot yn,
Mos ubán makrúr.
Tyj, o cun, të púthça syt’,
E t’udjéksha nur.

... @cikabosko...divna albanska poezija kasnog XVIII veka...

 

[cikabosko]

Ja sam novi nevernik.

 

[drlazic]

Ja sam novi nevernik.

...@cikabosko... mozhda pochnem ponovo da verujem... ova Sh/Al poezija je chudo...

 

[Vintage]

Javnosti i bivše Jugoslavije Kosovskog Albanca Bekima Fehmiua. Najpoznatiji je po ulogama Belog Bore u filmu "Skupljači perja" Saše Petrovića i Odiseja iz istoimene serije. Izdavač ga predstavlja kao prvog albanskog akademskog pozorišnog i filmskog glumca koji je igrao širom SFRJ. Kritičari i istoričari filmske umetnosti ocenili su ga kao glumca koji je promenio istoriju naše kinematografije. Bio je jedini glumac iz istočnoevropskih zemalja koji je snimao na zapadu gotovo dvadeset godina "probijajući gvozdenu zavesu sve do pojave Gorbačova i pada Berlinskog zida"...

"Blistavo i strašno", knjigu uspomena Bekima Fehmiua, filmskog i pozorišnog glumca. Pored teme, život na Kosovu od 1936. do 1955. godine, i autora, knjigu čini atraktivnom i činjenica da je prethodnih četrnaest godina gospodin Fehmiu ćutao, protestujući time zbog širenja mržnje prema albanskom narodu

http://www.vreme.com/cms/view.php?id=148439

Glumio je svugde - od Hollywooda do rimske Cinecitta'. Glumio je na albanskom, srpskom, hrvatskom, makedonskom, romskom, turskom, spanskom, engleskom, francuskom i italijanskom jeziku. Bio je Odisej/Ulysses, Sveti Josip, Dzingis-Kan, playboy Porfirio Rubiroza (o samom Fehmiu i o njegovim ljubavnim poduhvatima postajala je citava serija mitova, ukljucujuci i onaj o Brigitte Bardot), igrao sa Avom Gardner, Oliviom de Havilland, Ernstom Borgnineom, Dirkom Bogardeom, Claudiom Cardinale, Charlesom Aznavourom, Candice Bergen, Fredericom Forrestom, Timothyjem Daltonom... I

 

[nesha t.]

Zaista je bio faca i meni omiljen glumac.

Inače primetićete da su neke poruke obrisane. To je zato što tema ne obuhvata političko delovanje umetnika nego samo ono što im je osnovna delatnost. Dakle ako vam se sviđaju njegovi filmovi dobro, ako vam se ne sviđaju opet dobro, ali ne morate politiku baš u sve da ubacujete. Molim vas da ovo imate u vidu.

 

[Vintage]

Secam se odlomka iz jednog njegovog filma gde glumi vaspitaca i smiruje zeludac ''pijuci brezov'' sampon ...

 

[Tony Ball]

Secam se odlomka iz jednog njegovog filma gde glumi vaspitaca i smiruje zeludac ''pijuci brezov'' sampon ...

Film se zove "specijalno vaspitanje" i odlicno se secam te scene dok on pije onaj lek iz kesice a ovi djaci ga krisom gledaju i misle da pije shampon
Licno mislim da je njegova najbolja uloga u skupljacima perja.

 

[drlazic]

Zaista je bio faca i meni omiljen glumac.

Inače primetićete da su neke poruke obrisane. To je zato što tema ne obuhvata političko delovanje umetnika nego samo ono što im je osnovna delatnost. Dakle ako vam se sviđaju njegovi filmovi dobro, ako vam se ne sviđaju opet dobro, ali ne morate politiku baš u sve da ubacujete. Molim vas da ovo imate u vidu.

Mozhda i meni @nesha t-sto,.. dok nije pocheo da njake:
...gospodin Fehmiu ćutao, protestujući time zbog širenja mržnje prema albanskom narodu...

...malo podseqanje... post koji citiram je politichko delovanje umetnika... i osudjeno je u UDUSrbije... vrlo je politichki angazhovan...

Imam u vidu... ali je post o BF Sh/Al nacionalisti provokacija, pa je opstao na topiku????
Postoji li jachi razlog...
...ako ne, ukloni i taj post... kao shto si uklonio moj post...

A, drugo, ono shto ne znash... BH se izjashnjavao kao Jugosloven... njegova zhena Branka Petrich too... njegov sin UF too...

 

[nesha t.]

Nisam obrisao jer je to korektno prenet citat s linka koji je dao, a inače potiče od srpskog časopisa koji izlazi u Beogradu.

Ono o Afrikancima nemoj ...

 

[Vintage]

Virtuezno izvodjenje sa jasnom porukom !!!

 

[drlazic]

hbi ga... preslushah par puta... i nisam mogao da shvatim poruku....
mozhda je skrivena u naslovu "chovek peva posle rata"...
ja znam neke koji su plakali, a on peva... mozhda ima razloga... nekom rat, nekom brat...
...mozhda se napatio ovde po Beogradu...

mislim u redu je, to shto sada kao neshto on drami...
trebao je ooooooooodavno da ode na Kosmet... shto da se muchi u Beogradu... da ga ljudi nazivaju Shiptarom, on je bio gospodin chovek...

... poshto je on prekinuo qutanje i tamo neshto recitacij/monolog... shto se i mi ne bi izjasnili o njemu...
ja ne vidim samo kakve on ima veze sa temom..."Kulturno i istorijsko nasleđe kosovskih Albanaca"

...napisao sam, da je on insistirao na tome da je Jugosloven...

Po meni je ona glumica Melihate Ajeti shvalerka od onog Jo/Po skota bila bolja glumica od FB... narochito karakterne uloge je glumila punim pluqima...

 

[Tony Ball]

hbi ga... preslushah par puta... i nisam mogao da shvatim poruku....

Isto kao sto ni postove ne razumes sa samo par citanja. Svaka cast na iskrenosti.

 

[pz67]

Posto je tema Kulturno i istorijsko nasleđe kosovskih Albanaca, zanima me jedno, nije kulturno ali je nasledje - krvna osveta. Da li to jos uvek postoji i kako je tretira vas zakon.

 

[prdim glasno]

QUOTE=pz67;11436910] Da li to jos uvek postoji i kako je tretira vas zakon.[/QUOTE]

U bivsoj Jugoslaviji (do 1990 tih) krvna osveta pravno je tretirana kao prvostepeno ubistvo (ubistvo s predumisljajem) i kazna je bila 20 godina za punoletne. U slucaju masovnih ubistava opcija je bila i smrtna kazna (ne znam da li je naknadno ukinuta).
Za maloletne ( a maloletni su vrlo cesto bili izvrsioci, po "naredbi" porodicnog glavesine - najcesce najstarijeg muskarca u porodici) kazne su prolongirane do punoletstva (posle popravnih domova i sl.) i cesto su u procesu smanjivane amnestijama.
Olaksavajuce okolnosti koje su kaznu mogle da smanje do 8 godina bile su u slucajevima kada se ubistvo izmedju clanova dve (vec ranije zavadjene) porodice desilo u afektu - iznenadan susret na ulici, provokacije, cin samoodbrane i sl.
Mislim da su u toku Miloseviceve vladavine Albanci dogovorom ukinuli krvnu osvetu -imali su zajednickog neprijatelja.
Krvna osveta nije stihijski cin, ona se bazira na starom zakonu Leke Dukagjinija - zakonskog i moralnog kodeksa koji je vazio po selima. Razmirice su se mogle resiti uz arbitrazu seoskih glavesina na par razlicitih nacina, ali je u slucaju "mirnog" resenja bilo neophodno da porodica koja "duguje" krv ode iz sela i premesti se najmanje 150 kilometara daleko (u staro vreme velika razdaljina) - da se zaracene strane ne bi ponovo sretale.
Krvna osveta je imala svoj rok - 100 godina.
Posle toga, u slucaju da incidenata u "skorije vreme" nije bilo, plemena su mogla da odahnu. Krvna osveta nije "brojala" zene - one su mogle da idu u carsiju da nabavljaju namernice za muskarce zatvorene u kucama (Albanske kuce imaju obicno visoki zid oko avlije zbog sigurnosnih razloga). U slucaju ubistva zenske glave zbog krvne osvete, porodica pocinilaca padala je pod opsti bojkot i nemilost seoskih glavara.
Ovo je vazilo i u doba "razvijenog socijalizma" i zvanicnog pravosudja.

Karakteristicno je da ne-Albanci rec "besa" (tvrdo obecanje) obicno vezuju za krvnu osvetu,
sto nema nikakve veze. Besa se daje i u pozitivnom smislu i dugo je (mada ne i danas)
bila najveci garant da ce obecano biti ispunjeno.

Modernizacija i "globalizacija" dovela je do toga da danasnji gradski mentalitet na Kosovu vise lici na bilo koji drugo sem na onaj "starovremski".

Krvna osveta postojala je i u Crnoj Gori i bio je obicaj da se posle ubistva ispale tri puscana metka u vazduh - da bi se "objavilo" da je dug naplacen i cast oprana -
naznaka "gradjanstvu" da se ne radi o "kabadahijskom" ubistvu.

 

[cikabosko]

krvna osveta.

Najobičnije divljaštvo.
Fuj.

 

[nesha t.]

Da, a i nije tema.

 

[pz67]

QUOTE=pz67;11436910] Da li to jos uvek postoji i kako je tretira vas zakon.

...
Mislim da su u toku Miloseviceve vladavine Albanci dogovorom ukinuli krvnu osvetu -imali su zajednickog neprijatelja.
....[/QUOTE]


Vrlo lep i sazet odgovor.
Ma da, mene je samo interesovalo da li je jos uvek prisutna i slozicemo se da je veliki napredak ako nije pa makar tome doprineo i Milosevic. Gle ironije, eto im neceg dobrog i od Milosevica.
Prosto sam morao da dam ovakav komentar bez namere da skrenem sa teme.

 

[pz67]

Da, a i nije tema.

Nije mi bila namera da vam razbijam temu a i smatram pitanje uskladjeno sa istorijskim nasledjem. To je bio definitivno cin koji je, kroz istoriju, karakterisao Albance, Crnogorce i cini mi se i Italijane.
Necu vise o tome ovde.

P.S.
Pa normalno da je fuj. Nisam ja tim pitanjem ni na koji nacin glorifikovao tu pojavu.
Samo, da li je sada broj ubistava manji nego li za vreme postojanja Krvne osvete?

 

[Vintage]

pz67;11447736]Nije mi bila namera da vam razbijam temu a i smatram pitanje uskladjeno sa istorijskim nasledjem. To je bio definitivno cin koji je, kroz istoriju, karakterisao Albance, Crnogorce i cini mi se i Italijane.
Necu vise o tome ovde.

Mislim da je uredu sto si postavio pitanje oko krvne osvete alb.Gjakemarrja (hasmeria)...Napisane su i strudije o tome. To je deo historije kakva takva. Iskorenjena je potpuno pocetkom '90 zaslugom prof.Anton Çeta.

 

[pz67]

Vidim da od nasledja nema nista. Dajte nam onda danasnjicu.
Galerije, izlozbe, knjizevnost, pozorista, muzika, ...

 

[Vintage]

Jos jedan Kosovski Albanac koji je nesumljivo dao veliki doprinos svetu umetnosti u bivsoj Jugi je i Faruk Begolli.

Faruk je rodjen 14. februara 1944. godine u Peći. Završio je Akademiju za pozorište i film u Beogradu 1966. godine. Poslednjih godina radio je kao profesor na Fakultetu umetnosti u Prištini na odseku za glumu. Jedan je od osnivača i dugogodišnji direktor Pozorišta za mlade "Dodona" u Prištini. Igrao je u više od 70 filmova i televizijskih serija i jedan je od najpoznatijih glumaca na prostorima bivše Jugoslavije.

Aristokrata, ne samo po rođenju (u uglednoj begovskoj porodici) već i po visokim moralnim i ljudskim osobinama koje su bile osnovna karakteristika njegove ličnosti, po svim svedočenjima privržen prijatelj i, ne na poslednjem mestu, izvanredan glumac, Faruk Begoli otišao je nespokojan, zbunjen i nesrećan zbog svega što se u poslednje dve decenije dešavalo u zemlji u kojoj je rođen, u kojoj je živeo, školovao se, snimao filmove, glumio u pozorištu, stekao prijatelje (Branko Cvejić, koji mi je pomogao oko podataka vezanih za Begolijevu pozorišnu karijeru, kaže da iz studentskih dana, kao nešto vrlo upečatljivo, pamti po svemu izuzetno i veoma blisko prijateljstvo ”tri drugara” na njegovoj klasi: Faruk Begoli – Josif Tatić – Laslo Švirklih, koji je umesto u teatru sebe pronašao u medicini, i trenutno je profesor na Medicinskom fakultetu u Beogradu) i poštovaoce za ceo život. Te okolnosti primorale su ga, doduše, da izabere stranu, ali ne i da mrzi.
Mlađi brat izuzetnog, plemenitog glumca Istrefa Begolija (preminuo 2003), koji je jedno vreme bio član Jugoslovenskog dramskog pozorišta, Faruk je, pošto je shvatio da studije ekonomije baš i nisu za njega, upisao glumu na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu i već tokom studija, onako lep, šarmantan i talentovan, snima filmove, što je bio početak zavidne filmske karijere. Pod brojem jedan u njegovoj filmografiji upisan je film Pogled u zenicu sunca Veljka Bulajića, a među više od 60 uloga, koliko je odigrao u nekadašnjoj jugoslovenskoj kinematografiji, i one su u filmovima: Podne, San i Jutro Puriše Đorđevića, Vuk sa Prokletija, Derviš i smrt, Čuvar plaže u zimskom periodu...
Tu su i naslovi: Sarajevski atentat, Bitka na Neretvi (V. Bulajića), Opasni trag Mikija Stamenkovića, Valter brani Sarajevo i Partizanska eskadrila Hajrudina Krvavca, Derviš i smrt i Vrhovi Zelengore Zdravka Velimirovića... Poslednji put Faruk Begoli igrao je u srpskom filmu 1992. To je Bulevar revolucije Vladimira Blaževskog.
Poslednju ulogu na filmu Faruk Begoli ostvario je prošle godine, u filmu Sunaja Race Kosovo – očajnička potraga, za koji je pisao i scenario.
Begoli je takođe bio i saradnik na scenariju, odnosno konsultant (za albanske običaje) reditelja Gorčina Stojanovića u filmu Stršljen, iz 1998.
Što se pozorišta tiče, Faruk Begoli je, do odlaska u Prištinu i početka pedagoške karijere, igrao relativno malo, i to uglavnom u Jugoslovenskom dramskom pozorištu. Jedna od predstava po kojoj ga pamti pozorišna publika jeste i ona u Hamletu, u režiji Steve Žigona.
Kao profesor glume radio je na Višoj pedagoškoj školi u Prištini, a zatim, od 1989, na Fakultetu umetnosti u Prištini.
Jedan je od osnivača i dugogodišnji direktor Pozorišta za mlade ”Dodona” u Prištini. U tom pozorištu, zajedno s Enverom Petrovcijem, držao je nastavu glume. Proizveli su nekoliko glumačkih generacija u mračnim vremenima, kada su srpske vlasti zabranile Prištinski univerzitet. Režirao je i komediju Profesore, ja sam talenat, zar ne? U njoj je igrao sa svojim studentima svake nedelje, više od deset godina.

Preminuo 23. avgusta ’07 u Pristini posle duge i teške bolesti.