Istorija ili istoriografija kada se nekad kaže i govori u kontekstu napisane literature, kroz ne samo milenijume, već i vekove, imala je značenje koje je evoluiralo, u zavisnosti od konteksta, raznih uticaja i razvoja novih ideja. Retko kada je postojao jedinstveni odgovor na pitanje šta je istorija, a u neku ruku tako je možda čak i danas.
Tokom većine prošlosti, istorija nije bila jasno (ako i uopšte) razdvojena od književnosti. Uglavnom se smatra da au prve kamene temeljce njoj postavili antički istoriografi u vreme zlatnog doba stare Helade, kao i da je ključna figura za dotično bio slavni istoričar Peloponeskog rata, Tukidid (značajno više nego Herodot, kako se kolokvijalno i često popularno smatra, a koji je pored Oca istorije poneo i nadimak Oca laži). Sad procvatom humanizma i renesanse dolazi do izvesnog oživljavanja antike i započinje se sa procesom koji će potom nezaustavno razviti sve do konačnog razvoda istorije od književnosti u XIX veku izgradnje onoga što smatramo kritičkom istoriografijom, posle velikog talasa revolucije čovekove misli i usavršavanja onoga što nazivom naučnim metodom.
No, o istoriji, o različitim pravcima u njoj i o njenom mestu u naucnoj zajednici i u svetu, neprekidno se diskutuje. Od vremena pozitivističke istoriografije, kada je istorija tumačena kao prava pravcata nauka pod uticajem naučnog pozitivizma do današnjih vremena kada se sve više govori o njoj kao o naučnoj disciplini, umesto o nauci.
Jedno od najvećih pitanja o kojima se diskutuje jeste i kakvu ulogu ona ima, odnosno šta je uopšte njena svrha? I naravno, jedno totalno zasebno pitanje u odnosu na istoriju kao istraživački poduhvat jeste i čemu istorija u nastavi. Ako uzmete primera radi školske udžbenike, oni su posebno kontaminirani političkom realnošću vremena kojem pripadaju. Oni koji su malo stariji sećaju se dobro svih 7 ofanziva, a danas, posle petooktobarskih promena 2000. godine, i po zvaničnim propisima koji su na snazi u Republici Srbiji svrha nastave istorije jeste da razvije toleranciju i percepciju multikulturalnog društvenog poretka, dobrim delom u kontekstu evropskih integracija Srbije. S druge strane, pak, mnogi smatraju da postoje dva školska predmeta koji se posebno izdvajaju zbog nacionalnog značaja (drugi je jezik i književnost) i bilo je ideja da se uvede državni monopol za njih i jasnije regulisanje. O tome je i predsednik države svojevremeno nekoliko puta govorio. Nesporno je da mnogi smatraju da se nacionalni identitet kao takav temelji u istoriji, koja je vezivno tkivo koje spaja društvenu grupu u zajednicu ljudi koje ima neko kolektivno viđenje o sopstvenoj povesti.
Kako god bilo, koje je vaše viđenje istorije? Šta od nje očekujete? Koja joj je svrha, kao nastavnoj jedinici, a koja kao istrivačkoj disciplini? Šta treba da otkrije? Šta mislite da u vezi nje treba da se promeni da bi bila bolja?
Moje viđenje idealnog istoričara jeste vizija samotnjaka-isposnika koji živi na Sinajskoj gori, sa svojom bibliotekom u kojoj čita i piše, daleko van domašaja ljudske civilizacije i njene komntaminacije. Postavljanje pitanja čemu služi istorija po moj mišljenju je pogrešno, zato što ne bi trebalo da služi - ničemu. Ili bar, ničemu sem samoj sebi, a ne ikome drugome ili ikakvog svrsi. Poziciju istoričara vidim sličnu onog teorijskog astrofizičara koji pokušava da upozna i otkrije Vasionu, bez (ili barem bez mnogo) interesa za primenjenu fiziku ili neku praktičnu primenu novih naučnih otkrića. Sama otkrića su svrha istorije, kao sastavnog dela večne potrage za upoznavanjem sveta. A istorija daje između ostalog i neverovatan uvid u psihologiju čoveka (izokrenuo bih naopačke tradicionalni pristup koji sve proglašava pomoćnim istorijskim nauka a i istoriju opisao kao - pomoćnu naučnu disciplinu psihologije i sociologije).
Kakvo je vaše?
