С обзиром да у 13. веку Рашка и Босна не чине једну политичку заједницу већ 200 година, па и дуже ако изузмемо период под Михајлом и Бодином (јер су обе ту придружене територије у којима Војислављевићи постављају своје људе), да ли ти се чини да "Срби" Матеје Нинислава и "српски" Стефана Другог Котроманића (нећу у ово једначину убацивати и Твртково крунисање) донекле чине твоју теорију, да се тако изразим "стандардизације Срба", донекле климавом, или је бар померају неколико столећа уназад?
Klimava jeste nesumnjivo uopšteno, kao što sam i aludirao, no ne baš zbog toga...
Naziv za ćirilično pismo i jezik je u starije vreme na ovim prostorima bio možda i najčešće
srpski, tako da to, kao i prethodno, za Ninoslava, ništa ne mijenja značajno. Možemo to posmatrati, ako hoćeš, kao
relikt prošlosti - za Hercegovinu imamo i to nekoliko takvih primjera, širom druge polovine XV stoljeća; da su Kosače 300 godina vladale i doživjele neko drugo doba, u kojem bi došlo i do konsolidizacije njihove države (razvitak državne ideologije i zasebnog kulturno-istorijskoga nasljeđa, koje Hercegovinu odvaja od Hrvatske, Bosne i Srbije), vrlo je zamislivo da ni tamo više ne bismo nalazili 'Srbe', već samo 'Hercegovce'.
Ovom prilikom ne bi trebalo ni prelaziti preko bošnjačkih obrazloženja i izbjegavati da se dotični istorijski izvori posmatraju i u kontekstu. Pod tim mislim da su objašnjenja o srpskom etničkom porijeklu pisara, kao i činjenici da je
srpski naziv za jezik bio dosta učvršćen u srpskom Pomorju i krajevima Dubrovačke republike, poprilično uvjerljiva. Nije moguće samo uzeti spomene Srpstva, to nabacati na gomilu i izvući nekakav proizvoljni, samo naizgled sveobuhvatni zaključak. Prvi pisari Srpske kancelarije u Dubrovniku su i sami bili Srbi, a uopšteno su bili školovani u državi Nemanjića, barem do negdje baš eto prve polovine XIV stoljeća. Treba naglasiti i da je potrebno uzimati ih i sa određenom dozom rezerve (mislim na to što imamo
samo jedan jedini takav spomen za cijelu povijest bosanske srednjovjekovne države), zato što se nikako ne smije smetnuti sa uma generalna oskudica u istorijskim izvorima za doba o kojem diskutujemo. Interesantno je i što tu društveno-etničku kategorizaciju u kojoj se spominju Srbi nalazimo samo za vlade bana Mateje Ninoslava, međutim tu se ona tradicionalno bošnjačka (dijelom usvojena i od strane Hrvata) interpretacija ne može uzeti za tako ozbiljno uzeti, zato što su sačuvane
čak tri različite povelje u kojima se spominju Srbi. No, tu postoji jedna drugačija interpretacija, iza koje se možda kriju (ali i nemora nužno tako biti) svjesni pokušaji da se Srpstvo 'izbaci' što je više moguće iz bosanskoga srednjovjekovlja - a to je da se povelja
ne odnosi na narod Bosne, već baš upravo na Srbe, narod
susjedne srpske države. Ne bih se o tome oglasio detaljnije zato što samu povelju nikada lično nisam proučio, ali jesam čitao radove koji su je poredili sa drugim, upravo srpskim poveljama, i izneli mišljenje da to nije baš pretjerano uvjerljivo objašnjenje. No, ostaje činjenica da postoji sačuvano
mnoštvo povelja u kojem je etnonim koji je upotrebljen za domaće ljude (doduše čini mi se, isto vrijedi istaći,
isključivo za plemstvo, vladajući sloj)
Bošnjani, između ostaloga i u dokumentima koji su
i stariji - konkretno za vladavine bana Kulina, još u XII stoljeću.
No, čak i da usvojimo da su
sva četiri spomena srpska koje si naveo, rezultati prepisivačke tradicije (što ne bi nikako bilo iznenađujuće; povelje su nastajale uz obilato korišćenje već postojećih) bilo Srbije bilo Dubrovnika, odnosno izvorišta odatle, ne bi djelovalo uvjerljivo ako pretpostavimo da su u pitanju nekakve
greške. Naprotiv, cijela Evropa je prepuna sličnih slučajeva. Može se sa dobrim osnovama reći da za srednjovjekovne Bosance
nije bilo čudno ni na koji način reći da su Srbi, odnosno nazvati nazvati po srpskom etnonimu - baš kao što bi u identičnoj ulozi bio recimo
slovenski etnonim. No, sami Bosanac bi sebe ipak nazvao
Bošnjaninom, a ne
Srbinom, odnosno znatno prije. Ako išta, možemo reći da, barem kada govorimo o Bosni
u tom konkretnom periodu, ne pravimo neku baš
pretjeranu grešku ako Bošnjane nazovemo Srbima, ili uopšteno Bosnu srpskom državom (dok god naravno vrlo jasno podrazumijevamo sve što sam naveo). Hajde malo da se poigram slobodnijim rječnikom i ne izrazim kao istoričar, pa prebacim na momenat radi lakšeg razumijevanja stvari u moderni kontekst, možda bi to bilo kao da danas za Crnogorce kažemo da su Srbi.
Još bih samo ponovio moju tezu koju sam već nekoliko puta do sada postavio na forum, mada je dosta stara i ni sam više toliko nisam uvjeren u nju: uzmimo da ta četiri spomena nemaju
spoljašnje, već
unutrašnje porijeklo (
što je vrlo važno, jer je presudno za samu tezu, koja postaje izrazito klimava ukoliko je ono drugo što navedoh slučaj). Razlika između srpskoga i bosanskoga etnonima (sa određenim rezervama za ovaj drugi) je ta što je porijeklo ovog prvog
odozdo, dok drugoga
odozgo; 'Srbin' je naziv koji vodi porijeklo od naroda koji se davno, prije oko pola milenija doselio u te prostore kao jasno formirana zajednica; taj termin je
narodski i poprimio je takvo značenje da se naširoko koristi kada se misli na prosti narod, potlačeni, pa se čak i stavlja u društvenu kategorizaciju (nasuprot Vlaha). To naravno ne znači da su i viši staleži Srbi (javlja se se u toj funkciji '
gospoda Srbi'); naprotiv, i oni su Srbi, ali oni svoj etnonim (bilo da su ga preuzeli direktno iz naroda još iz najranijih vremena, još od rodovske aristokratije starih Srba posljedstvom feudalizacije u poznijem periodu srednjeg vijeka, bilo da su ga preuzeli po političkoj definiciji, pripadnosti srpskoj državi odnosno službi srpskome vladaru) naslijedili
od naroda.
Imajmo na umu da su vladajući staležu su naravno, nosioci većine društvenih promjena u određenom naseljenom mjestu.
Slučaj sa Bosnom je malo drugačiji -
Dobri Bošnjani kao naziv, u početku je ograničen na
vladajući sloj. Moje je mišljenje bilo da je tako u jednom periodu u srednjem vijeku postojala određeno dvojstvo oba etnonima -
jedan koji je označavao obični narod (Srbi) i drugi, koji je bio rezervisan za vladajući stalež (Bosanci); to je u potpunosti u skladu sa istorijski utvrđenom činjenicom da je Bosna bila dio srpske srednjovjekovne države i da u XII stoljeću dolazi do njenog izdvajanja - u vrijeme jasnog izgrađivanja Bosne kao odvojene države, naravno, njen vladar i vladajući stalež nikako ne mogu biti (noseći političke oznake) Srbi, već samo Bosanci. Međutim, to ne znači ni da su oni odbacivali nekakvo Srpstvo srednjovjekovne Bosne (te stoga i ta 4 spomena kao
relikti prošlosti određeni kako već napisah), a pogotovo zato što je poimanje tada bilo drastično drugačije od modernoga nacionalizma. Kako su stoljeća prolazila, vremenom, stariji naziv za potlačenu klasu je bio potisnut, a bosanski etnonim se vjerovatno proširio i na niže staleže - slično kao u slučaju Srbije, najvjerovatnije posljedstvom
Crkve (bosanske) (do XV stoljeća i u potpunosti; proces na neki način možemo smatrati zaokruženim kada se Bosna dolaskom dr. polovine XV st. u potopunosti izdvaja iz srpskog političko-istorijskoga miljea dobijanjem od Papstva zasebne krune, i čak i formalnim odbacivanje srpske [koja je činjenično odbačena još decenijama ranije]). Ovakvoj mojoj interpretaciji istorijskoga procesa idu i u korist termini koje Bosanci koriste za svoje jugoistočne susjede - 'Rašani' i 'Raška' (i to na našem jeziku). Taj termin, koji je samim Srbima bio mahom stran i vrlo rijetko bi ga za same sebe uzeli, očigledno je ušao u upotrebu radi jasne distinkcije od
Srba, naziva koji se u to vrijeme još uvijek odnosio i na bosanski živalj. Međutim, Tvrtko se 1377. godine
ne kruniše za kralja
Rašana.
----
P. S. Pretpostavljam da će prvo pitanje koje će uslijediti biti zašto sam 'Bošnjanin' tretirao kao etnonim, ako i sam naglašavam njegovo
geografsko porijeklo. Pa, odgovor je jasan. Kada se stoljećima jedna geografska cjelina razvija kao politička tvorevina, ona dobija i svoja jedinstvena obilježja - takav je i slučaj bio sa Bosnom koja je pod vođstvom dinastije Kotromanića razvila i svoju zasebnu tradiciju. Taj razvojnu put je možda na neki način Tvrtko svojim potezom usporio (no,
potpuno paradoksalno i učvrstio - uzdizanjem banata na nivo kraljevstva), ali on se nesporno odvijao i odvio. Možemo govoriti i o kulturnim osobenostima koje su se razvile u Bosni u odnosu na srpske zemlje - u XV stoljeću i ćirilično pismo je, pod dalmatinsko-italijanskim uticajima, doživjelo promjene i pretvorilo se u ono što mnogi kontroverzno nazivaju
bosančicom (i potpuno bezrazložno provlače i na prethodno doba). No u duhu vremena o kojem raspravljamo, naravno, najvažnija je
religija, a Bosanci su u tom periodu bili pod jeretičkom Bosanskom crkvom, koja nije bila niti rimokatolička, ni pravoslavna i koja je u toj formi dala vrlo jak pečat u bosanskoj povjesnici. Iz tih razloga, iako bih možda Srbe stavio na prvo mjesto kao najbliže, smatram da je svakako opravdano
Bošnjane tretirati kao etnos kao recimo i same Srbe...
). 
Meni je samo krivo sto ne prihvata toliku pomoc koja mu se ovde pruzila (u vidu literature), steta. Nadam se da ce ubuduce vise ceniti trud sagovornika i na bolji nacin koristiti ovu riznicu znanja.
Ne znam kako ti to možeš uopšte kazati. 
