ROMANVS I
Gost
- Poruka
- 209
3. Rumunska nacionalna manjina
U Banatu živi rumunska nacionalna manjina i Lazo Kostić kaže da se njen jezik razlikuje od izvornog jezika istočno-srbijanskih Vlaha, kao srpski od slovenačkog. Oni imaju i visoko razvijenu rumunsku nacionalnu svest. U Srpskoj Vojvodini ih je 1921. godine bilo ukupno 74.000 i njihov broj se narednih godina i decenija postepeno smanjivao. Kostić kaže da otprilike toliki broj Srba živi u rumunskom delu Banata, pa navodi podatke nemačkog geopolitičara Karla Brauniasa, objavljene u “Časopisu za geopolitiku” 1926. godine, koji je tvrdio da u Rumuniji živi 52.570 Srba. U tu brojku, koja je delimično umanjena, nisu uračunati ni rumunski Srbi katolici, takozvani Krašovani. Kostić tu u obliku digresije navodi da je on “decenijama upozoravao da treba izvršiti razmenu stanovništva, prvi put u časopisu “Novi život” za 1923. (Naša nacionalna politika). Time bi Banat postao jedan od najčistijih srpskih predela uopšte, a stanovništvo Vojvodine bilo bi za tri i po procenta manje tuđe, a za toliko procenata više srpsko. To pitanje je od ogromnog značaja, tim pre što postoji opasnost potpune denacionalizacije Srba u Rumuniji...
Treba se setiti kako su Srbi iz rumunskog Banata bili deložirani za vreme svađe Jugoslavije sa Kominformom i premešteni daleko od granice. Živeli su pod najnepovoljnijim uslovima, i mnogi zaglavili. Antisrpska klika koja vlada u Beogradu malo se za njih interesuje.” (str. 27-28.) Pri tome se Kostić poziva na stavove Jovana Cvijića, izražene u studiji “Severna granica Južnih Slovena.” Cvijić tu, pored ostalog, kaže: “Da bi se olakšalo stvaranje nacionalnih država, što je moguće čistijih u etnografskom pogledu, treba možda pristupiti razmeni stanovništva s jedne i druge strane granice, pomažući dobrovoljno iseljavanje, pa čak može biti i razmenu zemalja. Tako bi se izvršilo političko grupisanje stanovništva u predelima gde je ono etnografski vrlo izmešano.” (str. 28.)
Mi smatramo da je takva ideja, što se Rumuna tiče, danas krajnje nerealna i nepotrebna. Banatski Rumuni ne žele da se sele u Rumuniju jer u Srbiji mnogo bolje žive nego što bi živeli u matičnoj državi, a ni mi Srbi nemamo nikakvog razloga da priželjkujemo njihov odlazak, jer su Rumuni veoma lojalni građani Srbije i s njima zaista naša država nikada nikakvih problema nije imala. Uostalom, Rumuni se veoma lepo slažu sa Srbima s kojima žive, a veoma su česti, zapravo sve su češći mešoviti brakovi. Što se tiče Srba u Rumuniji, posebno u Temišvarskom Banatu, srpska vlada bi trebala da podstiče i pomaže njihovo preseljenje u Srbiju. Po bilateralnim sporazumima sa rumunskom vladom trebalo bi im omogućiti da u Rumuniji na adekvatan način prodaju svoju imovinu, a u Srbiji im obezbediti uslove za normalan život i rad. Nažalost, Srbija još nije u stanju da definitivno zbrine ni zapadne Srbe, izbegle pred hrvatskim nožem. Najveći problem je u birokratskoj indolentnosti i neodgovornosti.
Pozivajući se na univerzitetskog profesora iz Minhena Georga Štatmilera i njegovu studiju sa jugoistično-evropskom istorijskom tematikom iz 1950. godine, Kostić ukratko rezimira poreklo svih varijanti vlaškog balkanskog stanovništva: “Stari Rimljani su po osvajanju Balkanskog poluostrva izvršili romanizaciju najvećeg dela domorodačkih Ilira i Tračana... Dolaskom na Balkan u VII veku Sloveni su naišli na umnogome romanizovane Ilire i Tračane. Pod latinskim jezikom balkanskog tipa podrazumeva se jezik kojim je govorilo nekadašnje romansko, odnosno poromanjeno stanovništvo u balkanskim zemljama. Iz njega se razvio takozvani dakorumunski, kojim se govori na teritoriji današnje Rumunije, istarski rumunski (govori se u nekoliko sela u Istri), meglenitski (govori se u brdima Karanove, severno od Soluna), aromunski (govori se u raznim krajevima Makedonije i Albanije) i najzad takozvani dalmatski, danas već mrtav jezik kojim je govorilo romansko stanovništvo u našem primorju, između ostalog i u Dubrovniku, i koji bi, da ga nije potisnuo srpski, predstavljao u neku ruku spojnu kariku između današnjeg rumunskog i italijanskog.” (str. 28-29.)
Nama je ovde vrlo interesantan dalmatski jezik jer je on bio prisutan u skoro svim gradovima Srpskog primorja i razvio se pre dolaska Srba i Hrvata. "Pre nego što su osvojili primorje i ostrva, kod primorskog i ostrvskog romanskog stanovništva razvio se poseban jezik, takozvani dalmatski, jedan od jedanaest romanskih jezika. Njime se govorilo odprilike od Rijeke, pa do Kotora i Bara, a sudeći po toponomastici sve do današnje jugoslovensko-albanske granice, razumljivo i na svim ostrvima. Slovenski jezik unesen je u ovo područje tek kasnije. Isto važi i za mletački dijalekat, s kojim dalmatski ne stoji ni u kakvoj direktnoj vezi. Kada se dalmatski kao jezik razvio i kada je počeo da se gasi?
Prvi pomen o njemu javlja se kod krstaša u 12. veku. Ali pod uticajem priliva slovenskog stanovništva s Balkana, kao i italijanskih doseljenika, on je rano počeo da se gasi. Izgleda da se postepeno svodio na oaze. Nesumnjivo je da su ga Mlečani u Zadru istisnuli dosta rano; u Dubrovniku se zadržao sve do XV veka, dok je najduže ostao na ostrvu Krku, gde je 1898. godine umro Antonije Udina, zvani Burbur, poslednji čovek kome je dalmatski bio maternji jezik. Njegovom smrću dalmatski je iščezao, ostavljajući tragove jedino u našoj toponomastici na primorju, kao i u pozajmicama naših dijalekata.” (str. 29.)
U Banatu živi rumunska nacionalna manjina i Lazo Kostić kaže da se njen jezik razlikuje od izvornog jezika istočno-srbijanskih Vlaha, kao srpski od slovenačkog. Oni imaju i visoko razvijenu rumunsku nacionalnu svest. U Srpskoj Vojvodini ih je 1921. godine bilo ukupno 74.000 i njihov broj se narednih godina i decenija postepeno smanjivao. Kostić kaže da otprilike toliki broj Srba živi u rumunskom delu Banata, pa navodi podatke nemačkog geopolitičara Karla Brauniasa, objavljene u “Časopisu za geopolitiku” 1926. godine, koji je tvrdio da u Rumuniji živi 52.570 Srba. U tu brojku, koja je delimično umanjena, nisu uračunati ni rumunski Srbi katolici, takozvani Krašovani. Kostić tu u obliku digresije navodi da je on “decenijama upozoravao da treba izvršiti razmenu stanovništva, prvi put u časopisu “Novi život” za 1923. (Naša nacionalna politika). Time bi Banat postao jedan od najčistijih srpskih predela uopšte, a stanovništvo Vojvodine bilo bi za tri i po procenta manje tuđe, a za toliko procenata više srpsko. To pitanje je od ogromnog značaja, tim pre što postoji opasnost potpune denacionalizacije Srba u Rumuniji...
Treba se setiti kako su Srbi iz rumunskog Banata bili deložirani za vreme svađe Jugoslavije sa Kominformom i premešteni daleko od granice. Živeli su pod najnepovoljnijim uslovima, i mnogi zaglavili. Antisrpska klika koja vlada u Beogradu malo se za njih interesuje.” (str. 27-28.) Pri tome se Kostić poziva na stavove Jovana Cvijića, izražene u studiji “Severna granica Južnih Slovena.” Cvijić tu, pored ostalog, kaže: “Da bi se olakšalo stvaranje nacionalnih država, što je moguće čistijih u etnografskom pogledu, treba možda pristupiti razmeni stanovništva s jedne i druge strane granice, pomažući dobrovoljno iseljavanje, pa čak može biti i razmenu zemalja. Tako bi se izvršilo političko grupisanje stanovništva u predelima gde je ono etnografski vrlo izmešano.” (str. 28.)
Mi smatramo da je takva ideja, što se Rumuna tiče, danas krajnje nerealna i nepotrebna. Banatski Rumuni ne žele da se sele u Rumuniju jer u Srbiji mnogo bolje žive nego što bi živeli u matičnoj državi, a ni mi Srbi nemamo nikakvog razloga da priželjkujemo njihov odlazak, jer su Rumuni veoma lojalni građani Srbije i s njima zaista naša država nikada nikakvih problema nije imala. Uostalom, Rumuni se veoma lepo slažu sa Srbima s kojima žive, a veoma su česti, zapravo sve su češći mešoviti brakovi. Što se tiče Srba u Rumuniji, posebno u Temišvarskom Banatu, srpska vlada bi trebala da podstiče i pomaže njihovo preseljenje u Srbiju. Po bilateralnim sporazumima sa rumunskom vladom trebalo bi im omogućiti da u Rumuniji na adekvatan način prodaju svoju imovinu, a u Srbiji im obezbediti uslove za normalan život i rad. Nažalost, Srbija još nije u stanju da definitivno zbrine ni zapadne Srbe, izbegle pred hrvatskim nožem. Najveći problem je u birokratskoj indolentnosti i neodgovornosti.
Pozivajući se na univerzitetskog profesora iz Minhena Georga Štatmilera i njegovu studiju sa jugoistično-evropskom istorijskom tematikom iz 1950. godine, Kostić ukratko rezimira poreklo svih varijanti vlaškog balkanskog stanovništva: “Stari Rimljani su po osvajanju Balkanskog poluostrva izvršili romanizaciju najvećeg dela domorodačkih Ilira i Tračana... Dolaskom na Balkan u VII veku Sloveni su naišli na umnogome romanizovane Ilire i Tračane. Pod latinskim jezikom balkanskog tipa podrazumeva se jezik kojim je govorilo nekadašnje romansko, odnosno poromanjeno stanovništvo u balkanskim zemljama. Iz njega se razvio takozvani dakorumunski, kojim se govori na teritoriji današnje Rumunije, istarski rumunski (govori se u nekoliko sela u Istri), meglenitski (govori se u brdima Karanove, severno od Soluna), aromunski (govori se u raznim krajevima Makedonije i Albanije) i najzad takozvani dalmatski, danas već mrtav jezik kojim je govorilo romansko stanovništvo u našem primorju, između ostalog i u Dubrovniku, i koji bi, da ga nije potisnuo srpski, predstavljao u neku ruku spojnu kariku između današnjeg rumunskog i italijanskog.” (str. 28-29.)
Nama je ovde vrlo interesantan dalmatski jezik jer je on bio prisutan u skoro svim gradovima Srpskog primorja i razvio se pre dolaska Srba i Hrvata. "Pre nego što su osvojili primorje i ostrva, kod primorskog i ostrvskog romanskog stanovništva razvio se poseban jezik, takozvani dalmatski, jedan od jedanaest romanskih jezika. Njime se govorilo odprilike od Rijeke, pa do Kotora i Bara, a sudeći po toponomastici sve do današnje jugoslovensko-albanske granice, razumljivo i na svim ostrvima. Slovenski jezik unesen je u ovo područje tek kasnije. Isto važi i za mletački dijalekat, s kojim dalmatski ne stoji ni u kakvoj direktnoj vezi. Kada se dalmatski kao jezik razvio i kada je počeo da se gasi?
Prvi pomen o njemu javlja se kod krstaša u 12. veku. Ali pod uticajem priliva slovenskog stanovništva s Balkana, kao i italijanskih doseljenika, on je rano počeo da se gasi. Izgleda da se postepeno svodio na oaze. Nesumnjivo je da su ga Mlečani u Zadru istisnuli dosta rano; u Dubrovniku se zadržao sve do XV veka, dok je najduže ostao na ostrvu Krku, gde je 1898. godine umro Antonije Udina, zvani Burbur, poslednji čovek kome je dalmatski bio maternji jezik. Njegovom smrću dalmatski je iščezao, ostavljajući tragove jedino u našoj toponomastici na primorju, kao i u pozajmicama naših dijalekata.” (str. 29.)
