Feljton u Glasu Javnosti
Piše: Miodrag Milanović
Srpski stari vek
Sarmati - preci modernih Srba
Do početka hrišćanske ere, u starim pisanim spomenicima, naziv Belosrbija, odnosno Sarmatija, zamenio je ime Skitija, kojim se ranije označavao istočni deo Evrope. On je bio izveden od imena Sarmata, naroda koji je došao na mesto Skita u stepama severno od Crnog mora. Sarmati (Sauromati, Saurobati, Sarbati) zbiran je naziv za brojna srpska plemena, koja prvi put pominje Herodot u petom veku pre n. e, pod nazivom Sauromati. Ime Srbin docnije pominje Plinije u I veku, Ptolomej u III veku, brojni rimski istoričari i vizantijski hroničari (Pseudo-Skilaks).
Srbi su pripadali indoevropskim narodima sa iranske visoravni i bili su u srodstvu sa Skitima, Međanima, Parćanima i Persijancima; njihov prvobitni jezik bio je srodan Avesti. Herodot kaže da su se oni služili skitskim jezikom,“ali su ga govorili iskvareno“. Ni jedan od pisanih tekstova Serboa (kako ih naziva Ptolomej), nije sačuvan, izuzev izvesnog broja ličnih imena, obično vladarskih. Ali, govor današnjih Srba iz Srbije i Oseta, iz srednjeg dela Kavkaza, koji se razvio iz sarmatsko-alanskih dijalekata (od Alana današnji Srbi iz Srbije vode direktno poreklo), može se smatrati modernim sarmatskim jezikom.
ODJEK KOPITA SARMATSKE KONJICE
Kada su počeli da huče talasi Velike seobe naroda, Sarmati su se razlili preko zapadne Evrope, dopirući do njenih najudaljenijih kutaka. Na kraju su, sa Pirinejskog poluostrva, prešli u severnu Afriku, osnovavši jako vekovno carstvo. Kako su za Sarmatima ostajale nepregledne oblasti stepe, gde su se napasala stada njihovih brzih i krajnje plahovitih konja, tako se, polako, topilo i rastakalo ime Sarmata, nestajući sa istorijske pozornice.
Ptolomejevo delo je važan izvor za onomastiku vezanu za Srbe; kod njega nalazimo: Serbinum, Sarbacum, Sirbonis (jezero), Sauranium, Sarvena; Sarbina, Sura, Saura, Sarvon, Sarba, Sarabis (reka) i mnoge druge nazive koji potvrđuju prisustvo Srba na širokom prostoru Azije, Evrope i Afrike.
Očita je geografska veza sa iranskom visoravni i oblašću Lugistana - Laristana, srpske prapostojbine, gde se uočavaju nazivi: Sarabend, Serbendan, Serbenan, Serbistan i Serbas. Strabon u Likiji navodi grad Sirbis, Saraptu, Saru... Saronas u Palestini, Sarus u Kilikiji, Surijum i Sarapanu na Kolhidi.
U Plinijevo vreme, oko 79. g, u zaleđu i oko Azovskog mora, žive srpsko-sarmatska plemena:“Vali, Serbi, Areci, Zingi, Psesi“. Sva ova plemena pripadaju Sarmatima - Vali mogu biti pomorci, a Psesi ili Pljesi oni koji su živeli u močvarnim predelima. O kavkaskoj, tzv. „labo-srpskoj“ zemlji, Plinije kaže:“ Sav prostor, od Kura do Azovskog mora, zahvataju Labanci, posle njih Iverci, koje deli reka Lazana, utičući u Kuru. Odmah na granici Labije, na svim vrhovima planinskim, živi svirepi narod Silvi (ljudi iz šume, Drvljani ili Divljani), a niže njih LJubeni. Po nazivima ovih plemena nije teško zaključiti da su u pitanju Sloveni.
Srpski stari vek (2)
Nepoznati od ostalog sveta
Apostrofirajući da su Sauromati grčki, a Sarmati rimski naziv, Plinije locira dva sarmatska područja - jedno u Aziji, a drugo u Evropi. On, sledeći uobičajenu predstavu svojih prethodnika, Agripe i Mele, o podeli zemlje na tri kontinenta (Evropa, Afrika, Azija), oslanja se na njihovu procenu da se teritorija od Istra do Okeana prostire dužinom od 2.100 i širinom od 4.400 milja do reke Vistule(Visla), te da pripada pustoši Sarmatije.
U Naturalis Historia, on kaže: „ U Evropi, svi koje srećemo su Skiti, premda razni narodi zauzimaju priobalje; na jednom mestu Geti, koje Rimljani nazivaju Daki, na drugom Sarmati, koje Grci zovu Sauromate i Hamaksiobi ili Aorsi, njihova grana; potom, opet oni skitske loze i potomci robova, ili Trogloditi; a, posle njih, Alani i Roksolani.
Viša područja, između Dunava i Herinijskih šuma, sve do zimovnih delova Panonije i Karnutuma, pa do germanskih granica, zauzimaju sarmatske Jazige, koji naseljavaju ravnice i polja, dok Dačani, koje su oni potisli sve do reke Patisus, naseljavaju planine i šumske lance. Dalje od reke Marus, prema toku Durije, koja ih razdvaja od plemena Sueva i kraljevstva Vanius, nalaze se Bastarani, a posle njih druga plemena Germana, koja zauzimaju suprotnu stranu“. Po Pliniju, skitsko ime se svuda proširilo, čak i na Sarmate i Germane; no, ovaj stari naziv sada je dat samo onima koji žive iznad ovih naroda, nepoznati od ostalog sveta.
PESNIKOVA OPČINJENOST
Ovidije, čuveni rimski pesnik je bio prognan u Sarmatiju, gde je naučio da govori „getski i sarmatski jezik“. Po njemu, Sarmati žive kraj Ponta i Dunava, kao prvi susedi Rima, u zemlji koja se prostire od Karpata i severno od Crnog mora. Boraveći u Tomi (Tomis), Ovidije opisuje Sarmate kao divlje pleme iz planina koje za prevoz koristi kola, što je pesnika očito fasciniralo.
