Manastiri Srbije

[Nina]

Crkva brvnara u Orašcu posvećena Vaznesenju Hristovom

Posećivao je Filip Višnjić

Prvobitna crkva brvnara posvećena Vaznesenju Hristovom nalazila se okružena kamenim nadgrobnicima u okviru starog seoskog groblja u Orašcu.
Prvi zapisi u kojima stoji da je nastala crkva brvnara u Orašcu datiraju početkom 19. veka u Letopisu crkve obližnjeg sela Dren, gde se navodi da je postojeća crkva spaljena od strane Turaka 1813. godine i da je tadašnji paroh Dobrivoje Jeremić pobegao u susedno selo Orašac.

Prema narodnom predanju, na mestu ove crkve nalazila se starija bogomolja koju su Turci zapalili, jer su se u njenoj porti sakupljali Srbi, među kojima i narodni guslar Filip Višnjić. On je, kako se tumači, tih godina pesmom hrabrio ustanike, jer su crkva i njena porta bili mesto okupljanja srpskog naroda i ustanika. Te 1813. godine, osim crkve, spaljeno je i srušeno selo Orašac.

Druga crkva brvnara je prema zapisu iz 1818. na carskim dverima ikonostasa, da ih poklanja Nikola Vasić „za večni spomen”, podignuta najranije godinu ili dve ranije, odmah posle Drugog srpskog ustanka. U pisanim izvorima godina izgradnje kasnije crkve najbliža je vremenu posle Drugog srpskog ustanka, tokom vladavine kneza Miloša Obrenovića.

O nastanku i postojanju ove crkve u Orašcu pisao je 1901. književnik i putujući glumac Joakim Vujić u svojim „Putešestvijima po Serbiji”, a postoji i na spisku novoizgrađenih i obnovljenih crkava za vreme vladavine kneza Miloša Obrenovića, koji je sastavio pukovnik Jovanče Spasić, po zahtevu samog kneza.
Prvobitno, po spoljnom izgledu crkva brvnara se nije razlikovala od stambenih brvnara, osim izdužene jednobrodne arhitektonske osnove i krstovima na oba kraja slemena četvoroslivnog krova, koji je pokriven biber crepom. Dimenzija 11,6 x 5,55 metra i visine 4,85 metra, građena je od hrastovih talpi s temeljima i podom od opeke. Obrada konstruktivnog dela je bezornamentalna, dosta gruba.

Sa prepravkom izvršenom 1922. crkva je izgubila prvobitni karakter, gde su devlastirani predmeti iz oblasti slikarstva i zanatstva, smanjena površina i unutrašnji prostor namenski drugačije osmišljen.

Narednih godina služila je kao parohijska crkva za sela Orašac, Dren, Vukićevicu i Ušće, sve do 1869. i posete Episkopa šabačkog Mojsija koji je naložio da se crkva zatvori zbog oronulosti i da se počnu prikupljati sredstva za podizanje nove ili obnovu postojeće. Ponovo je obnovljena posle 1874. i služila je do 1895. godine, kada je u popisu navedeno da je zbog trošnosti zatvorena, te da se sprema gradnja nove crkve.

Godine 1991. crkva je izmeštena sa prvobitnog mesta u neposrednu blizinu, kada su i delimično izmenjeni njen izgled i materijalizacija. Krajem 1994. osvećeni su novi temelji, izmešteni 50 metara na sever u odnosu na postojeću crkvu, na placu koji je poklonio Stanislav Popović. Radovi su počeli iste godine i crkva je završena dve godine kasnije, kada je 28. aprila 1996. osveštao episkop dalmatinski Longin.

U novu crkvu brvnaru prenet je deo ikonostasa stare crkve, bez gornjeg dela, koji je prenet u novi hram u selu Dren, po njenom podizanju. Delove starog ikonostasa i pojedinačne ikone radili su ikonopisci Jeremija Mihailović, Nikola Jovanović i nepoznati zograf iz prve polovine 19. veka.

Crkva brvnara u Orašcu je utvrđena za kulturno dobro.

 

[rv12aval]

Freska iz manastira Gračanica:

 

[Nebojsa.bg]

 

[Nina]

Manastir Voljavča

Na pola puta između Kraljeva i Čačka u samom srcu Srbije, selu Tavnik, nalazi se jedna od velikih pravoslavnih svetinja.
Manastir Voljavča pod svojim okriljem ima staru crkvu brvnaru i drugu iz 19. veka. Prema predanju crkvu-brvnaru podigao je Arsenije III Čarnojević kada je prilikom Velike seobe Srba zastao u selu Tavnik i ugledao mali manastir za koji se nije znalo ko i kada ga je podigao. On je tu sagradio i malu crkvu i tada su se svi Srbi koji su krenuli sa njim, sa malo hrane i decom u naručju tu i pričestili.

Prema narodnom verovanju koje se prenosi sa koleno na koleno kada su Turci stigli u ove krajeve i pronašli ove bogomolje, srušili su sve do temelja. Od crkve brvnare i nekadašnjeg manastira na čijim temeljima je podignuta, ostao je samo jedan kamen i kivot nepoznatog svetitelja za koji se veruje da ga je tada sa Kosova patrijarh Arsenije doneo, a kraj tih moštiju narod prepričava da su se neretko dešavala čudesna icelenja.

"To nije bio običan kamen, već je iz njega tekla voda kojom se narod ovih krajeva vekovima lečio. On je postojao i pre Velike seobe Srba, a svi su ga poštovali kao svoju svetinju. Posle je manastir bio napušten i izvor je presušio, međutim kada su polovinom prošlog veka monahinje došle u obnovljeni manastir, posle nekoliko dana sipale su vodu u kamen i izvor je ponovo potekao", pričaju za RINU stariji meštani sela Tavnik.

Danas se na samom ulazu u manastir nalazi kamena česma sa koje teče voda, a mahom po nju dolaze momci i devojke koji žele da pronađu svog bračnog druga, jer se veruje da im veliki sveci u tome ovde pomažu.

Tokom istorije crkva brvnara još nekoliko puta bila je rušena, ali i ponovo podizana. Ono što je specifično jeste činjenica da su ikonostas unutar crkve
radili umetnici iz Rusije koji su posle revolucije 1917. godine spas od Lenjina našli upravo u srcu Srbije.

 

[Nina]

Manastir Preradovac

Manastir Preradovac je ženski manastir pripada eparhiji šumadijskoj Srpske pravoslavne crkve, nalazi se u ataru sela Oparić, na teritoriji opštine Rekovac.

Manastir je podignut u 13. veku i po skromnim istorijskim izvorima i predanju njegov nastanak i postojanje je vezano za manastir Kalenić. Verovanje je da prvo u kelenićkim vinogradima podignuta crkvica za potrebe bogosluženja monaha koji su radili u vinogradu. Postoji izvor da su Turci 1788. godine zapalili manastirske zgrade u selu Preradovcu, odnosno da je crkva zapaljena tokom Hadži Prodanove bune 1814. godine.

Ploča sa natpisom u crkvi svedoči da ju je 1871. godine podigao Episkop užički Joanikije Nešković, iguman Kalenića, sa bratstvom.
Inicijativa za obnovu je pokrenuta 1988. godine, da bi obnova započela 1995. godine. Obnova je dovršena 2004. godine kada je podignut manastirski konak i zvonik.

Manastirska crkva je posvećena svetom Simonu monahu (kralju Stefanu Prvovenčanom), što je verovatno u vezi sa sklanjanjem njegovih moštiju u manastir Kalenić od 1815. do 1839. godine.

Crkva je zidana lomljenim kamenom u donjem delu, a opekom u gornjim zonama. Krov je dvoslivan, a fasada omalterisana i obojena u belo. Mada je u osnovi trolist, gornji deo od opeke predstavlja pokušaj da se osnova zasvede kao jednobrodni objekat, bez kupole.

Savremeni živopis rad je ikonografa Slobodana Janićijevića iz Jagodine. Na ikonostasu se nalaze reparirane ikone iz 19. veka.
U crkvi su postavljene ikone Simona monaha i Simeona Mirotočivog, rad akademskog slikara Milovana Arsića, rodom iz Oparića.

 

[Nina]

Manastir Sibnica

Manastir Sibnica je srpski pravoslavni manastir. Nalazi se u istiomenom mestu Sibnica (Sopot) i pripada šumadijskoj eparhiji.

Manastirski hram posvećen je Svetoj Petki. Smešten je u ataru sela Sibnica, na lokalitetu Seona, u slivu istoimene rečice, na temeljima znatno starijeg. Manastirska crkva je niska jednobrodna građevina sa visokim četvorostranim zvonikom iznad zapadnog portala.[1] Sibnica važi za staro mesto, koje je nekada bilo poznato pod nazivom Gornja Seona. Tačna godina izgradnje kao i vreme nastanka manastira u Sibnici nije poznata. S’ kraja 16. veka, u Smederevskom defteru broj 184, u Beogradskoj nahiji kod sela Seone zabeležen je manastir Prečiste. Očigledno je to bio po bratstvu mali manastir budući da je naveden samo jedan monah, ali ne i mali po imovini, kako su godišnje dažbine iznosile 300 akči. Podataka kada je ovaj manastir napušten i srušen nema, postoji samo pretpostavka da je do zapustošenja ovog manastira došlo u prvim turskim naletima, odnosno najkasnije oko polovine XVI veka.

Početkom XX veka, stari manastir posvećen Svetoj Petki, ponovo je oživeo. Priča se da se Vladimiru Vlajku Milosavljeviću, Sibničaninu koji se nalazio na robiji, jer je na sebe preuzeo očevu krivicu i kaznu zbog ubistva čoveka, jedne noći u snu javila Sveta Petka i rekla mu da ide u Sibnicu da nađe mošti svetiteljske.[2] Nakon što mu se i naredne noći javila sa istom porukom, on je san ispričao upravniku zatvora. Misleći da se radi o nekom prevarantu upravnik ga je oterao. Međutim, nakon što je ovaj događaj ispričao svojoj supruzi, ona ga ubedi da pusti Vlajka da pokuša pronaći grob i mošti Svetitelja. Nakon što se 1924. godine, Vlajko vratio u Sibnicu, u traganju su mu pored čobanina Jovice Ristivojevića, pomagali i drugi Sibničani. Kada su već odustali od traganja, Vlajku se Svetiteljka ponovo javi u snu i objasni mu gde da kopa. Na ukazanom mestu naiđoše na zidove neke građevine, a unutar zidova mošti, za koje je Vlajko već spremio kovčeg. Vlajko je od svoje kuće preneo staru zgradu čatmaru koja je imala dva odvojena odeljena. U jedno odeljenje su smestili kovčeg, a po zidovima su okačili njima dostupne ikone i druge svete slike.

 

[Nebojsa.bg]

 

[Nina]

Manastir Bela crkva

Manastir Bela crkva sa crkvom Rođenje Presvete Bogorodice nalazi se u
Beljajki, naseljenom mestu na teritoriji opštine Despotovac, sagrađena je pre 1796. godine.
Crkva pripada Eparhiji braničevskoj Srpske pravoslavne crkve i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.
Nema pouzdanih izvora koji govore o ktitoru, kao i o vremenu izgradnje, osim što se u crkvi na kamenoj ploči nalazi uklesan t
ekst na staroslovenskom jeziku gde se pominje da je crkva te godine 16. maja obnovljena za vreme mitropolita Metodija.

 

[Nina]

Manastir Bistrica

Manastir Bistrica pripada Eparhiji mileševskoj Srpske pravoslavne crkve.
Manastir Bistrica se nalazi u selu Bistrica kod Nove Varoši, samo nekoliko kilometara od sjeničkog jezera.
Crkva je podignuta u srednjem veku za vreme Nemanjića. Naime, kralj Stefan Vladislav je izdao povelju ovom manastiru između 1234 – 1243. godine. Poveljom se propisuju obaveze zavisnih i manastiru potčinjenih stanovnika. Početkom XIV veka bistrički manastir je bio poklonjen kao metoh manastiru Svetih apostola Petra i Pavla, a ovaj kasnije manastiru Hilandaru. Kao i ostale crkve i manastiri, vekovima je bio u ruševinama, a obnovljen je u XIX veku. Crkva je jednobrodna, pokrivena dvoslivnim krovom od šindre. Prema nekim saznanjima, manastirski ljudi su još u XIII veku poznavali tehnologiju spravljanja piva.

 

[Nina]

Srpski Notr Dam i freska svetiteljke golih grudi

Bogorodičina crkva u Donjoj Kamenici po mnogo čemu je najneobičnija crkva u čitavoj Srbiji. Smeštena u centru sela kraj Knjaževca i podno Stare planine, ova lepa srednjovekovna građevina i danas je prilično misteriozna i neistražena, a ono što se o njoj zna zapravo otvara mnogo više pitanja, nego što daje odgovora.Sama arhitektura Bogorodičine crkve prilično je neobična i nekarakteristična za ove krajeve. Iako relativno malih dimenzija, građevina ima kupolu i sprat, ali i dva zvonika zbog kojih se stiče utisak mnogo veće građevine. Nastala je pod uticajem mešavine dva stila - vizantijskog i romanskog, a čitav izgled doneo joj je i nadimak - srpski Notr Dam.

Misteriozni ktitor

Crkva Presvete Bogorodice izgrađena je u prvoj polovini 14. veka, ali je njen ktitor nepoznat. Na osnovu ktitorske kompozicije zna se da je crkvu podigao Mihailo. Ipak, o tome ko je Mihailo bio, postoje sporenja - bugarski istoričari smatraju da je u pitanju njihovog car Mihailo Šišman, dok srpski istraživači misle da je crkvica zadužbina Mihaila Anđelovića, velikog vojvode despota Lazara Brankovića., ali pravi ktitor do danas ostaje nepoznat.

Kako je crkva nekada izgledala?

Bogorodičina crkva je decenijama bila u ruiniranom stanju. Tako je dočekala i početak 20. veka. Zabeleženo je da je 1932. znatan deo oltarskog prostora bio u ruševinama. Konzervatorski radovi i istraživanje okoline okončani su tek 1958. godine, a arheološka iskopavanja tada su otkrila nekropolu u blizini crkve iz perioda od 14. do 17. veka. Osim vrednih materijalnih nalaza oko same svetinje otkopano je i preko 70 grobova.Zahvaljujući ktitorskoj kompoziciji sačuvanoj u donjem nivou crkve na kojoj se vidi njen nekadašnji izgled, zna se da je nekada imala i drveni egzonarteks sa spratom. On nije obnavljan, pa su od njega danas vidljivi samo kameni temelji.

Bogorodičina crkva u Donjoj Kamenici nalazi se pod zaštitom kao spomenik kulture od velikog značaja.

 

[Nina]

Ova crkvica poznata je i po specifičnim freskama od kojih su neke jedinstvene u čitavom pravoslavnom svetu.
Činjenica da je u njihovoj izradi korišćena vizantijsko plava govori o tome da ktitor ove crkvice nije štedeo na troškovima. Ova boja je tokom Srednjeg veka bila skuplja od zlata, pa je korišćena za oslikavanje samo najbogatijih crkava i manastira - Sopoćana, Studenice, Dečana, Gračanice… i Bogorodičine crkve u Donjoj Kamenici.
Osim izrade, i pojedini prikazi na freskama neobični su i posebni - Sveti ratnici Teodor Tiron i Teodor Stratilat prikazani su zagrljeni kako jašu na konjima, Tajna večera specifična je po rasporedu sedenja Hristosa i apostola, a u jednoj od kula nalaze se i freske iz ciklusa života i stradanja Svete Petke na kojima je svetiteljka prikazana obnaženih grudi što je jedinstveno u hrišćanskom svetu.
Većini fresaka u donjem nivou crkve ostećena su lica. Rasprostranjeno je mišljenje da je ovo učinjeno za vreme turske vladavine ovim prostorima, ali postoje i tvrdnje da je reč zapravo o običaju koji korene ima u paganskom verovanju.
Naime, po ovome, osoba koja bi odlomila malter sa očiju freske, mogla bi da povrati vid ili izleči kakvu drugu bolest. Ako je ova teorija tačna, oštećenja su mogli napraviti i hrišćani koji su na taj način pokušavali da izleče neku svoju boljku.
link

 

[Nina]

 

[Nina]

 

[Nina]

Manastir Oraovica

Manastir Oraovica je je smešten u blizini sela Oraovica, kod Preševa. Manastir pripada eparhiji vranjskoj Srpske pravoslavne crkve.
Preševska Oraovica davno je u literaturi poistovećena sa srednjovekovnim selom Arhiljevica, često i različitim povodima pominjanom u istorijskim izvorima. Iznesena je takođe pretpostavka da je crkva posvećena Svetom velikomučeniku Đorđu podignuta na mestu Bogorodičine crkve iz XIV veka. Podignut je kada su ovim krajevima upravljali Dejanovići.Hram je pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture Republike Srbije. 1989. godine renoviran je hram, zvonik i crkvena zgrada

 

[Nina]

Manastir Lopardince

Manastir Svetog arhangela Gavrila u selu Lopardince kod Bujanovca potiče iz druge polovine XVI veka, kada je sagrađen na temeljima crkve iz doba Nemanjića.
Kao najzanimljiviji deo ove celine, crkva je ušla u veće preglede arhitekture i zidnog slikarstva postvizantijskog doba. Manastirska crkva Svetih arhangela Gavrila i Mihaila sagrađena je na starim temeljima nemanjićke svetinje u XVI veku, kada je i oslikana. Obnovljena je u drugoj polovini XVII veka i ponovo oslikana. Doslikavana je i preslikavana tokom XIX i XX veka. Zapadno od crkve očuvan je stari konak iz XIX veka, dok je istočno od crkve sagrađen novi konak (1996-1997).

Slikarstvo crkve manastira Lopardince, neizučeno i nepoznato, značajan je predstavnik postvizantijske umetnosti srpskog naroda. Konzervatorsko-restauratorski radovi na manastirskom kompleksu izvode se sa povremenim prekidima od 1988. godine. U prvoj deceniji XXI veka, osim izgradnje konaka, pristupilo se uređenju manastirske porte: u kamenu je obrađeno korito potoka, napravljeni su mali most i nova česma. Crkva je renovirana 1996. godine. Tada se naišlo na veći kameni zid, zbog čega se pretpostavlja da je na ovom mestu ranije postojala crkva. Pronađena su i vrata na severnoj strani crkve, koja su sada otvorena. Na južnoj strani zida crkve, naslikan je na fresci Sveti arhangel Mihailo.
Krovna konstrukcija urađena je 1985, drenaža 1997, a zvonik 2008. godine.

 

[Nina]

Manastir Nikolje – selo Rošci, Ovčarsko-kablarska klisura, Srbija

Tačno vreme nastanka i ko je bio ktitor crkve nije poznato, pretpostavlja se da je podignuta u 13. veku, a prvi put se pominje 1489. godine
kada su izrađene prve ikone.U 17. veku u manastiru je bio razvijen rad na pisanju knjiga i bila je škola u kojoj su se spremali budući sveštenici.

Iz ovog manastira potiče i Nikoljsko jevanđelje, knjiga dimenzija razglednice sa 144 strana ispisanih ćirilicom, o čemu je pisao i Vuk Karadžić. Knjiga je tokom Prvog svetskog rata nestala iz arhive Narodne biblioteke Srbije i nađena je u Dablinu (Irska) posle Drugog svetskog rata, ali nije vraćena Srbiji.

U vreme Drugog srpskog ustanka u manastir se sa porodicom sklonio Miloš Obrenović. On je sagradio konak u kompleksu manastira, a tu je i grob njegovog sina Petra kojeg je krstio vožd Karađorđe.Crkva je sagrađena u moravskom stilu, ali za razliku od drugih pravoslavnih hramova kod kojih je ulaz na zapadnoj strani, kod nje je ulaz na južnoj strani. Pored toga što ima oslikanu unutrašnjost, bila je i spolja oslikana.
Od 1945. godine Nikolje je ženski manastir.

 

[Nina]

Manastir Vrdnik

Fruškogorski manastiri nisu samo mesta duhovnosti koja se pohode svaki put kada je potrebno pronaći utočište i duševni mir, već i značajni centri istraživanja i proučavanja prošlosti. Zahvaljujući istrajnosti i kontinuitetu postojanja, oni danas baštine i od zaborava čuvaju neke od najvažnijih priča iz davnina, značajnih kako za Frušku goru, tako i za Vojvodinu i čitavu Srbiju.

Upoznati njihovu istoriju zato je isto što i upoznati istoriju srpskog naroda i svega onoga što se dešavalo na ovim prostorima. Dobar primer toga je manastir Vrdnik…
Iako je danas reč o jednom od najznačajnijih manastira Fruške gore, mi zapravo ne znamo sa sigurnošću ko je, a ni kada podigao Vrdnik. Neki istoričari navode da je ova svetinja postojala i pre turskih vremena, ali većina se slaže da je manastir osnovan negde u periodu između XV i XVI veka, piše Istorijski zabavnik.
Najstariji pomen Vrdnika nalazi se u turskom popisu iz 1566. godine u kome se navodi njegovo imanje i propisana suma koju monasi moraju da plate, kao i to da je crkva koja je tu postojala bila posvećena Svetom Jovanu Krstitelju.
Tokom narednih decenija Vrdnik se retko pominjao u istorijskim spisima. Ipak, sve se promenilo 1697. kada su se, bežeći pred Turcima, u manastiru nastanili monasi iz Ravanice donoseći sa sobom brojne dragocenosti, značajne povelje i spise, ali i ono najvrednije – mošti Svetog kneza Lazara.
Nakon toga ovaj manastir je postao poznat i kao Mala, Sremska ili Vrdnička Ravanica, a naziv se zadržao sve do današnjih dana. Negde u tom periodu izvedena je i prva obnova crkve koja je nakon toga posvećena Vaznesenju Gospodnjem kako bi se i tako istakla veza sa „moravskom“ Ravanicom.

Ubrzo pošto se pročulo da su ostaci kneza Lazara stigli na Frušku goru, Vrdnik je postao stecište okupljanja velikog broja vernika koji su dolazili da vide i poklone se moštima svetog kosovskog mučenika. Stara i već oronula crkva nije bila dovoljna da primi sve te duše, pa je postalo jasno da je potrebno izgraditi novi hram.
Kažu da je prikupljanje priloga za ovaj veliki poduhvat potrajalo gotovo čitav vek. Radovi su otpočeli 1801. i trajali su punu deceniju. Nova crkva osvećena je 1811. godine kada su mošti Svetog kneza Lazara svečano prenete i položene ispred oltara.

Mošti kneza Lazara dugo su tihovale u Vrdniku. Nalazile su se sa desne strane oltara, pod samim prestonim ikonama, u vrednom i starom kivotu. A onda im je ponovo zapretila opasnost!

Istorijski zabavnik piše da su mošti nekoliko puta sklanjane iz manastira u strahu od obesti osvajača. Poslednji put su spašene od ustaškog uništenja tokom Drugog svetskog rata kada su prenete u Beograd. Oslobođenje su dočekale u Sabornoj crkvi da bi, u sklopu obeležavanja 600 godina od Kosovske bitke 1989. bile konačno vraćene „kući“ – u „moravsku“ Ravanicu.

Ipak, i ona „vrdnička“ seća se ovog svetog vladara! U manastiru na Fruškoj gori, izložen u staklenoj vitrini u kivotu ispred oltara, čuva se deo moštiju kneza Lazara, a Vrdnik kao svoju slavu obeležava Vidovdan – dan kada je ovaj srpski vladar svojom herojskom pogibijom u Boju na Kosovu zauvek postao večan.

Iako nije rušen, Vrdnik je tokom Drugog svetskog rata na neki način ipak podelio tešku sudbinu svoje „fruškogorske manastirske braće“ – opljačkan je i devastiran, a monasi su oterani. Kažu da je jedno vreme služio i kao skladište municije, a nakon rata čak i kao – zdravstvena ustanova! Sve do sedamdesetih godina tu se nalazila bolnica za decu sa smetnjama u razvoju nakon čega je manastir ostao zapušten i ruiniran.

Ali Vrdnik je i dalje živeo u dušama vernika! Sveopšta obnova počela je 1987. godine – popravljen je krov, sređena fasada, sanirana su oštećenja od vlage… Pristupilo se rekonstrukciji konaka, a sobe koje su nekada korišćene kao bolničke, preuređene su za potrebe monaštva. Svojim starim sjajem Vrdnik je zasijao 1994. na radost sestrinstva, ali i svih vernika Srbije.
Danas važi za jedan od najlepših i najznačajnijih manastira „srpske Svete Gore“.

 

[Nebojsa.bg]

Није манастир али је прелепа црква из 1936 саграђена на темељима старог храма из 1830

View this content on Instagram

View this content on Instagram

 

[Nina]

Manastir Gradac

U arthitektonskom smislu reču manastir Gradac je u predstavnik raške škole. Nalazi se na putu kulture, takozvanoj Transromanici. Do njega možete stići odvajanjem na nekih 8 km od Raške ka Kraljevu kod Markovog konaka na Ibarskoj magistrali sa leve strane.

Krivudav put u dužini od 14-tak kilometara je u odlučnom stanju, pa uživaćete u smeni pejzaža na Goliji. Manastir poseduje sopstveni kafić namenjen gostima, gde možete naručiti provereno dobru kafu ili osvežavajuće piće.

Sa istorijskog aspekta tačna godina gradnje manastira nije poznata. Smatra se da je završen u poslednjoj četvrtini 13. veka. Zadužbina je Jelene Anžujske. Manastir Gradac se nalazi u golijskoj turističkoj regiji, a u blizini je turističkog centra Kopaonik (od Suvog Rudišta udaljen je oko 50 km). On predstavlja komplementarnu turističku vrednost planine Golije, a ujedno predstavlja i dopunu turističke ponude Kopaonika. Blizina Kopaonika je značajna zbog toga što on u turističkoj sezoni predstavlja značajno ishodište izletnika.

Značajna je i blizina Jošaničke Banje u odnosu na koju manastir Gradac predstavlja komplementarnu turističku vrednost. Jošanička Banja je udaljena od manastira oko 30 km. Za turistički položaj manastira Gradac od značaja je i njegova pripadnost ibarskoj kulturno-turističkoj zoni, u kojoj se osim njega nalaze i manastiri: Žiča, Studenica, Stara Pavlica, Nova Pavlica i Banjska.

Tu su još i tvrđave: Maglič, Brvenik i Zvečan. Na ovu zonu se nastavlja kulturno-turistička zona doline Raške. U njoj su manastiri: Sopoćani, Đurđevi stupovi i Petrova crkva, stari grad Ras, spomenici Novog Pazara itd. To sve, svakako, doprinosi povoljnosti turističkog položaja manastira Gradac, pogotovu što su ovi značajni srednjovekovni manastiri i spomenici grupisani na relativno malom prostoru.

 

[Nina]

Manastir Lipovac
Manastir se nalazi kod istoimenog sela, nedaleko od Aleksinca, Srbija

Podignut je u drugoj polovini 14. veka na izvoru Sanstefanske reke, kod stene Leskovik na kojoj se nalazio utvrđeni grad. Prvobitno je crkva podignuta kao pridvorna crkva nepoznatog lokalnog velikaša, i bila je posvećena Sv. arhiđakonu Stefanu. Crkva je danas posvećena Preobraženju Gospodnjem.

U vreme kneza Lazara mnogo monaha sa Svete Gore i iz Svete Zemlje, pod najezdom islama, došlo je u srednjevekovnu Srbiju. Na ovom mestu se tada nastanio i monah German Sinait koji je 1399. godine crkvi dogradio i oslikao pripratu. Crkva je tada pretvorena u manastir, čijem vlastelinstvu su srpski knezovi Stefan i Vuk Lazarević dodali i neke svoje vinograde.

Manastir je prvo razaranje doživeo 1413. godine, kada je sultan Musa opustošio Lipovački grad. Nakon oslobođenja južnih krajeva 1878. godine, manastir je obnovljen.

Veliku obnovu manastir je doživeo 1938. godine. Tada je dozidana kula zvonara velikih dimenzija, a ruski slikar iz Moldavije Ivan Dikin oslikao je celokupnu unutrašnjost manastirske crkve.

 

[Nina]

Jedina crkva brvnara na Fruškoj gori

Vaznikao između sremskih sela Grgurevci i Manđelos, na izvoru s koga su Rimljani snabdevali vodom Sirmijum, manastir Vranjaš posvećen Svetom Vasiliju Ostroškom najmlađi je na ovoj panonskoj planini, a priča o njemu poput scenarija za film

Fruška gora je zbog velikog broja pravoslavnih manastira dobila naziv Srpska Sveta gora. Većina sačuvanih svetinja datira iz 16. i 17. veka i među njima, jedna s početka novog milenijuma, manastir Vranjaš. Vaznikao između sremskih sela Grgurevci i Manđelos, posvećen Svetom Vasiliju Ostroškom, najmlađi je na ovoj panonskoj planini i pritom jedina brvnara u najstarijem nacionalnom parku u Srbiji. I tu priču počinje da plete monahinja koja nas je ljubazno dočekala i nadahnutom pričom opčinila.

Manastir je podignut pre deset godina, na potesu poznatom kao Jorgovanište. Ali su mu temelji iz prvog veka. Naime, u prvom veku Rimljani su izgradili vodovod da bi vodom s izvora Vanjaš snabdevali Sirmijum, današnju Sremsku Mitrovicu. Ispostavilo se da je put, kojim smo došli iz Sremske Mitrovice do manastira, zapravo trasa nekadašnjeg akvadukta od koga je posle rušenja i napravljen.

Postoje sačuvani istorijski spisi o rimskom akvaduktu koji je sprovodio vodu s ovog izvora do carskog grada. Bio je dugačak 14 kilometara. I danas u ulici koja se nastavlja putem za Manđelos postoje temelji tih visokih stubova sirmijumskog akvadukta. Nosači akvadukta u visini više od 10 metara duž cele trase bili su očuvani sve do 1908. godine, kada je gradski magistrat doneo nerazumnu odluku da se poruše i materijal ugradi u put. Čuveni mitrovički učitelj, arheolog Ignjat Jung, nemoćan da se suprotstavi rušenju, iz protesta, po rečima turističkog vodiča, napustio je grad i porodicu, a sudbina mu se ni do danas ne zna.

 

[Nina]

Mati Angelina tu se odmarala

Mati Angelina, ktitorka Krušedola, supruga slepog Stefana Brankovića, doprinela je da izvor Vranjaš postane mesto okupljanja srpskog naroda. Na Vranjašu je Prepodobna majka Angelina napojila svoje konje, dok je iz Krušedola putovala prema Berkasovu, gde je zbog čestih napada Turaka preko Save despot Jovan premestio svoju prestonicu iz grada Kupinik (danas Kupinovo).

Dolaskom na ove prostore Turci su napravili banju s lekovitim blatom, o čemu svedoče i ostaci kamenih, muslimanskih spomenika.

Godine 2008. odlučeno je da se nad izvorom podigne manastir. Idejno rešenje usvojeno je 2010, da bi građevinski radovi započeli 2011. godine, kada je urađeno i podno grejanje, pod nadzorom protojereja Josimovića. Zanimljivo je da je i luk na izvoru iz rimskog vremena sačuvan. Ktitori hrama Svetog Vasilija Ostroškog su Milan i Senka Milanković iz mesta Brodac kod Bijeljine. Sveti arhijerejski sinod odlikovao je supružnike Ordenom Svetoga Save

 

[Nina]

Beli bor umesto lipe

Od svih hramova na Fruškoj gori ovo je jedini izgrađen od drveta. Jedan od razloga je što se nalazi u šumi, pa je bilo logično da se iskoristi ovdašnja građa. Zbog velike vlage od izvora, savet je bio da se uveze otporan norveški beli bor i čamovina iz Bosne i Hercegovine. Od šindre se odustalo jer nije mogla da se dobije garancija da neće strunuti, pa je crkva pokrivena crepom. Cela je živopisana, zidove i ikonostas oslikao je Borislav Živković. Gotovo 90 odsto meštana darivalo je za ikone, svi su upisani.

Bogat duborez na lipovoj ikonostasnoj pregradi izveo je Dragan Šaponja iz Koluta, ugrađeno je podno grejanje, okačen luster od drveta, pod je mermerni. Iako smo pomislili da je oko manastira lipa, najčešće drvo na ovoj vojvođanskoj planini, ispostavilo se da je orah. Cela jedna livada po njima naziva se Oraščić. Procene su da pojedina stabla imaju više od 200 godina.

Manastir Vranjaš posvećen je Svetom Vasiliju Ostroškom. Zašto? Radi vernika koji nisu kadri da odu do manastira Ostroga, što je blagoslovio i mitropolit Amfilohije prilikom posete ovoj svetinji, objasnila nam je ljubazna monahinja i dodala da je osvećen na praznik Svetog Vasilija Ostroškog, 2014. godine, a za nastojatelja manastira imenovan je jeromonah Vasilije (Mitrović).

 

[Nina]

Crkva Presvete Bogorodice / Bogorodičina crkva, nalazi se u selu Donja Kamenica , blizu Knjaževca.
Bogorodičina crkva izgrađena je u XIV veku, u baroknom i moravskom stilu. Po najnovijim istraživanjima, radovi su počeli 1393,
a završeni su krajem 1398. godine. Karakteristična sa dva tornja. Freske su najvećim delom sačuvane, a nakon kozervacije njihova lepota došla je do izražaja.

Crkva ima jedinstvenu fresku obnažene Svete Petke, jedinstvenu u hrišćanskom svetu.