Esad Rahić: INICIJATOR KOSOVSKE BITKE JE BIO KNEZ LAZAR, A NE SULTAN MURAT |
U selu Mazgit, nedalaleko od Prištine nalazi se čuveno turbe sultana Murata Prvog (17. marta 1362-28. jun 1389), koji je ovdje izgubio život pod vrlo mističnim okolnostima 28. juna 1389. godine. On je rođen 29. juna 1326. godine u mjestu Sogut u Maloj Aziji, a poginuo 28. juna 1389. godine na Kosovu Polju, u zemlji koja je bila pod vlašću Vuka Brankovića. On je drugi sin sultana Orhana (1326-1362). Stariji brat Sulejman-paša umro je mlad, tako da je prestolonasljednik postao mlađi brat Murat Prvi.
Murat Prvi je sin bizantijske princeze Hirofire (poznatije pod muslimanskim imenom Nilufer Hatun). Murat Prvi je počeo faktički da vlada umjesto ostarjelog oca Orhana već od 1359. godine, a zvanično je preuzeo vlast nakon očeve smrti 1362. godine.
On je prvi veliki osvajač evropskih teritorija među osmanskim vladarima. Osvojio je Jedrene, grad u koji će iz Burse kasnije biti prebačena osmanska prijestonica, čime je jasno naznačen glavni pravac osmanskih osvajanja i biće upamćen i po tome što je prvi osmanski vladar sa titulom sultana, osnivač je udarne vojne snage Osmanskog carstva – korpusa janjičara (pješadije) 1362. godine i osnivač institucije carskog Divana.
Bio je veoma tolerantan vladar prema kršćanima. Oni su imali slobodu vjeroispovjesti, niko se se nije miješao u njihovu tradiciju i crkvene sudove. Jedino su plaćali sultanu desetinu od svojih proizvoda.
Turski historičari imaju potpuno drugojačiju predstavu o Kosovskoj bici u odnosu na srpske historičare.
Oni smatraju da je ova bitka jedna velika pobjeda osmanske vojske.
Ubjeđeni su da je inicijator ove bitke knez Lazar, a ne osmanska strana. Ovaj isti stav zastupa i srpska historičarka i pooznati turkolog Dr. Olga Zirojević.
Profesor Jusuf Ogozoglu, stručnjak za osmansku historiju i profesor historije na Univerzitetu Uludug u Bursi smatra da je Lazar isprovocirao osmansku vojnu reakciju i time što je okupirao rudnike zlata i srebra na Kosovu, dajući rudnike na korišćenje saksonskim trgovcima i prodavao je značajnu količinu srebra posredstvom dubrovačkih trgovaca Veneciji.
Knez Lazar je prema pomenutom historičaru imao ambicije da bude obnovitelj srpskog carstva koje je nestalo 1371. godine. Po ugledu na srpske vladare Nemanjiće, čijeg porijekla je bila i njegova supruga kneginja Milica, trošio je ogromne sume novca za podizanje crkava i manastira i u tom pogledu kao veliki ktitor nije ni malo zaostajao za Nemanjićima.
Kao takav, privukao je na svoju stranu i srpskog patrijarha i patrijaršiju, koji su mu pružali potpunu podršku. Udajom svoje 4 starije ćerke za moćne velikaše i vladare u susjedstvu obezbjedio je savez i podršku tih velikaša i vladara.
Stvarao je javne i tajne saveze sa bugarskim vladarem, sa bizantijskim vladarima i veliikašima, sa ugarskim, češkim i drugim katoličkim mecenama, kako bi obezbjedio široku kršćansku koaliciju za predstojeći vojni obračun sa Osmanskim carstvom za koji se marljivo i uporno spremao.
On, je ubjeđen, kao i drugi turski historičari, da je inicijator i izazivač Kosovske bitke bio knez Lazar, a ne sultan Murat.
Sultan Murat Prvi je preko svojih doušnika pažljivo pratio razvoj situacije. Prvo je zaprijetio bugarskom vladaru, a Lazarevom zetu i zatražio od njega da raskine savez sa Lazarom. Osmanski historičar Urudž koji je živio u XV vijeku, kao i kasniji historičari i hroničari zaključno sa Bitlisijem, krivicu za sukob svaljuju na kneza Lazara. Jedrenski historičar Urudž piše: „Lazoglu posla sultanu Muratu poslanika i reče (poslaniku): “Tvrdo sam odlučio, da se susretnem s njim lice u lice i da se ogledam s njim u boju. Neka dođe rekao je Lazoglu“. Pod Lazogluom se podrazumjeva knez Lazar.
Ašikpašazade, derviš, pjesnik i hroničar iz XV vijeka piše: „Laz, posla poslanika k hanu i reče: „dođi i susrešćemo se na Kosovu“. I dodade još: „No dovedi zajedno sa sobom i svoje sinove. I ja imam sina, reče (Laz), ja sam također odlučio dovesti ga sa sobom. Dakle, sastaćemo se na Kosovu“. Ili ćemo boj zametnuti, ili će biti mir. Našta nam god po odredbi Višnje Istine bude suđeno, reče (Laz), primićemo s zahvalnošću“. Poslao je ipak hanu (sultanu) darove, čak ga oslovio „brate moj, hane“ i još dodao: „Dođi sa dobrom spremom, i ja ću, reče, zapovjediti da te dočekaju sa dobrim naoružanjem“.
Ovo kazivanje, prema Aleksandru Olsenickom, čuvenom istraživaču osmanskih arhiva Ašikpašazade je izložio po kazivanju Jahši Fakiha, sina imama emira Orhana, najstarijeg pisca osmanske historije. Slično govori i Bitlisi.
Biograf despota Stefana Lazarevića, sina i nasljednika kneza Lazara, Konstantin Filozof nam saopćava: „A kada je umro i Orkan, podiže se najmlađi sin Orkanov, zvani Amurat, i pokori vrlo mnoge krajeve na zapadu. Najposle se podiže na blagočestivoga kneza Lazara. Ovaj nije trpeo da više čeka i da ne prebregne svoje udove, a uz to još Hristove, da se seku i kidaju, no (odluči) ili da ukloni stid njihov od sviju, ili sam da umre i još da posvjedoči mučenjem. Obuzet ovakvim mislima, ustane on i pođe na Ismailjćane, i sukob je bio na mestu zvanom Kosovu ovako“.
Uvidjevši opasnost sa srpske strane i koalicije kršćanske koja se pred njegovim očima stvarala Murat je sklopio savez sa četiri moćna albanska plemena i započeo da preduzima konkretne korake protiv srpske ekspanzije. U boj je poveo i svoje srpske vazale, poput Dejanovića. U pomoć knezu Lazaru je došla i bosanska vojska koju je poslao bosanski kralj Stjepan Tvrtko Prvi Kotromanić, koji je smatrao da on ima pravo da naslijedi srpske zemlje jer je po babi bio unuk srpskog kralja Dragutina Nemanjića, a i vladao je značajnim dijelovima bivšeg srpskog carstva.
Sultan Murat Prvi pod mističnim i nedovoljno poznatim okolnostima izgubio život na mjestu gdje se danas nalazi njegovo turbe, u tu su sahranjeni njegovi unutrašnji organi poput srca, dok je samo tijelo sahranjeno u Zelenoj džamiji u Brusi.
Osmanska pobjeda u ovoj bici je definitivno učvrstila status Osmanskog carstva na Balkanu, a domaćem stanovništvu nije donijela ništa loše, naročito u prvim vijekovima osmanske vladavine. Imali su manja poreska opterećenja nego u doba vladavine svojih vladara, živjeli su u solidnim materijalnim uslovima, nova vlast je gradila gradove, puteve i popravila i privredno, obrazovno i kulturno stanje naroda kojima su zavladali.
Esad Rahić
