Srpska Hirošima

[Nina]

Eksplozija municije i baruta u Smederevskoj tvrđavi 5. juna 1941. godine, koja je razorila Smederevo, do danas nije rasvetljena. Još se ne zna ni tačan broj žrtava, ni uzrok tragedije koju je izazvala eksplozija čiji se udarni talas kretao brzinom 5.000 metara u sekundi i imao snagu manje atomske bombe.

Bio je četvrtak, pijačni dan, dan kada su gimazijalci primali svedočanstva, a glumci Srpskog narodnog pozorišta došli po plate vozom iz Novog Sada, jer je središte Banovine dunavske bilo u Smederevu, u poseti gradu je bio sin jedinac tadašnjeg predsednika srpske Vlade Milana Nedića sa trudnom suprugom, voz je iz nepoznatih razloga kasnio 2 minuta, zapisano je među brojnim svedočenjima o Petojunskoj tragediji.

Posle sloma Kraljevine Jugoslavije, nemački vojnici su svu municiju skladištili u Smederevskoj tvrđavi, jer su spremali naoružanje za Istočni front. Prema nekim podacima bilo je oko 800 vagona municije i 35 vagona eksploziva. Prvo se čulo nekoliko manjih eksplozija, a onda je usledila i velika, razorna eksplozija,koja je zahvatila ceo grad i sva naselja desetak kilometara u prečniku. Drevne zidine ovoga puta nisu mogle da zaštite grad. Železnička stanica prepuna ljudi i kompozicija voza u trenu su zbrisani a najveći deo objekata u širem području grada pretvoreno je u ruševine. U prostoru zahvaćenom eksplozijom poginulo je oko 2.500 ljudi, Identifikovano je samo 585. Za grad koji je u tom trenutku imao oko 11.000 stanovnika, to je značilo da je eksplozija ubila svakog četvrtog Smederevca. a svaki drugi stanovnik je bio povređen ili ranjen. Tačan broj žrtava, međutim, nikada nije preciznije utvrđen.

O uzroku ove tragedije i dalje se raspravlja. Pominju se italijanski zarobljenici i engleski špijuni. Međutim, Nemačka tada nije dozvolila istraživanja, jer to nije bila dobra propaganda za Treći rajh.

Razne su pretpostavke bile, od toga da je to bio nemar nemačkih vojnika do toga da se za tu eksploziju vezuje Mustafa Golubić koji je neposredno posle eksplozije uhapšen u Beogradu

"Ozloglašeni sovjetski agent Mustafa Golubić u to vreme je doputovao iz Moskve i viđen je 4. juna u Beogradu, a postoje svedočenja o tome da je bio u Smederevu 5. juna. Ono što se pouzdano zna je da je, samo dva dana kasnije, uhapšen nasred Knez Mihailove ulice u Beogradu. Za datum njegove smrti uzima se 11. jun, dakle šest dana nakon eksplozije u Tvrđavi", tvrdi smederevski istoričar.

Ako je ova verzija tačna, komunisti su želeli da naprave diverziju verovatno ne znajući pravu količinu municije u Tvrđavi, kao ni dimenzije katastrofe koju će izazvati.

Na starom groblju u Smederevu, Dimitrije Ljotić je 1942. godine dao da se napravi spomen – kosturnica gde je zabeleženo 485 imena žrtava. Međutim, nove jugoslovenske vlasti naložile su da se podigne spomenik neposredno u bilizini Tvrđave, pa se danas ova tragedija obeležava na dva mesta.

Nakon 5. juna Smederevu je predstojala ogromna obnova. Ironično, novac za izgradnju dali su upravo Nemci, a prema nekim podacima uloženo je čak milion maraka. Smederevo je tako postalo jedini grad na ovim prostorima koji je izgrađen u toku Drugog svetskog rata.

izvor:grad smederevo,wikipedija