Novi Sad juče, danas sutra
Prva naselja na sadašnjem prostoru Novog Sada, postojala su čak u vreme kamenog doba 4500. godine pre Nove ere. Prva naselja nastala su na području Klise, Slane Bare i na teritoriji sadašnjeg Starog Grada i Detelinare.
Godine 1694. godine, osniva se prvo naselje na levoj obali Dunava pod nazivom Racka Varoš. Prvi naziv našeg grada bio je Racka Varoš, zatim Petrovaradinski šanac da bi naziv Novi Sad nastao 1748. godine. Na žalost veliki broj prelepih zdanja pa i istorijskih dokumenata Novog Sada, uništen je 1848 godine. Prema nekim saznanjima te godine je bombardovanjem u Novom Sadu uništeno čak 2/3 svih objekata.
Racka Varoš prvo je izgrađeno naselje na levoj obali Dunava!
Novi Sad vekovima čuva neki svoj šarm i Marija Terezijansku arhitekturu. Na sadašnjem mestu gde se nalazi Novi Sad postajala su brojna sela u kojima su izgrađene prve kuće koje se smatraju početkom izgradnje Novog Sada. Prvih 215 kuća u Novom Sadu, izgradili su čuvari granice Habsburškog carstva.
Novi Sad je urbanistički značajno napredovao zahvaljujući tome što je 1919. godine osnovana „Građevinska direkcija“, koja je osnovana kao organ centralnog ministarstva građevine. Zahvaljujući osnivanju građevinske direkcije, počinje intenzivna urbanizacija grada u vidu izgradnje potpuno novih reprezentativnih objekata koji su građeni u Novom Sadu.
Prva naselja Novog Sada izgrađena su 4500. godine pre Nove ere!
Do značajne promene u graditeljstvu i arhitekturi Novog Sada pa i cele Vojvodine dolazi u drugoj polovini 19. veka. Stambene kuće, hramovi, javne zgrade i drugi građevinski objekti tog vremena, građeni su najčešće u eklektičkoj mešavini takozvanih neostilova i to do kraja 19. veka. Nakon toga jedan sasvim novi stil mađarske arhitekture, postaje i najpopularniji u skoro svim gradovima Vojvodine.
Novom Sadu su u to vreme nedostajali stambeni prostori, tako da se grad od 1922. godine širio izgradnjom novih stambenih objekata ka zapadu, istoku i severu. Tada niču nova neselja poput Ivandanjskog naselja (sadašnja Detelinara), Vidovdanskog naselja, Klise, Telepa i Podbare.
Jedna od najstarijih ulica u Novom Sadu je Dunavska ulica, koja odiše prelepom arhitekturom nekadašnjeg vremena. Negde krajem 18. veka u Dunavskoj ulici počinje izgradnja kuća od čvrstog materijala, pa jedna od najstarijih ulica našeg grada poprima potpuno novi izgled.
Početkom 19. veka Novom Sadu su nedostajali stambeni prostori!
Zmaj Jovinom ulicom nekada je vozio tramvaj koji je građane dovozio do glavnog trgovačkog centra i pijace koja je tu postojala. Na samom uglu Dunavske ulice nalazi se i prva kuća na sprat koja je izgrađena u Novom Sadu, a verovatno i u Vojvodini.
Kuća Kod Belog Lava izgrađena je daleke 1720. godine i jedna je od retkih koja nije srušena tokom bombardovanja Novog Sada 1848. godine. Posebnu zanimljivost ove kuće čini kamena kapija, kao i bunar koji je sačuvan u sklopu kuće.
Prva kuća na sprat u Novom Sadu izgrađena je 1720. godine!
U vreme kada je Novi Sad bio centar Dunavske banovine, godine 1933. izgrađen je prvi stambeni blok zgrada u naselju pod nazivom „Mali Liman“. Izuzetno veliki problem tadašnjeg grada, bio je problem loše razvijene mreže kanalizacije, kao i nedostatak vodovodne mreže.
Najstariji delovi Novog Sada su Stari grad i Podbara (Almaški kraj), zatim se negde do polovine 19. veka formiraju Salajka, Rotkvarija i Grbavica. Kasnije do polovine 20. veka, planskom izgradnjom nastaju naselja Banatić, Sajmište, Adamovićevo naselje, Telep, Stara Detelinara, Liman 1, Vidovdansko naselje, Slana Bara, Mali Beograd i stari Šangaj.
Najstariji delovi Novog Sada su Stari grad i Podbara!
U novije vreme formiraju se i ova naselja: Liman 1, 2 i 3, Satelit, Novo Naselje (Bistrica), Avijatičarsko naselje, Nova Detelinara i Adice. Treba napomenuti da jedino naselje Adice nije nastalo planskom izgradnjom, jer je na samom početku nastalo kao neplansko prigradsko naselje, koje je tek kasnije pripojeno Novom Sadu.
Kasnije se tada moderne stambene zgrade, grade na Detelinari, Limanima i Novom Naselju, a na tim prostorima se grade i novi bulevari. Treba napomenuti kako su ova tri naselja ujedno i najveća po broju stanovnika. Ta naselja su izgrađena zbog izuzetno velikog priliva stanovništva i to na prostoru nekadašnjih poljana i šuma.
Tokom 1950-tih i 1960-tih godina u delu sadašnjeg Bulevara oslobođenja i Rotkvarije, srušen je veliki broj starih kuća u gradskom jezgru. Na mestu gde su nekada bile stare kuće, izgrađene su moderne višespratnice. Novi Sad krajem 20-tog i početkom 21. veka, doživljava pravi građevinski bum, a nekadašnja stara naselja Grbavica, Stara Detelinara i Telep u osnovi potpuno menjaju svoj izgled.
Krajem 20-tog i početkom 21. veka Novi Sad doživljava pravi građevinski bum!!!
Novi Sad je dugi niz godina u svetu poznat kao centar srpske kulture i prelepe arhitekture. Nekada su se u samoj blizini centra grada nalazile uglavnom prizemne kuće, koje su podsećale na kuće kojih i danas ima na brojnim salašima.
U centru Novog Sada se i sada mogu videti prelepe građevine iz 19. veka, jer su na žalost građevine iz prethodnog perioda uglavnom uništene. Može se reći da je Novi Sad danas, spoj tradicionalne ali i savremene arhitekture.
Svakako treba napomenuti i nekoliko najpoznatijih građevina Novog Sada, a to su Gradska kuća, crkva Ime Marijino (Katedrala), Uspenska crkva, Almaška crkva, Visarionova bolnica, Sinagoga Lipota Baumhorna, Palata Klajn Đorđa Tabakovića, Banovina Dragiše Brašovana, Spratna palata (sada matičarsko zvanje), Kafana Crni Jarac (sada Ribar), Nikolajevska crkva, Hotel Vojvodina, gradska biblioteka, zgrada Radničkog doma, Tanurdžićeva palata.
Prelepe građevine iz 19. veka i dalje ponosno stoje u centru Novog Sada!
Svakako treba navesti imena graditelja koji su za sva vremena promenili arhitekturu Novog Sada: Jozef Cocek koji je izgradio Evangelističku crkvu, Đerđ Molnar koji je zaslužan za izgradnju brojnih istorijskih građevina poput Reformatorske crkve, Srpske osnovne škole, Katoličke crkve, Gradske kuće, bolnice i prve zgrade SNP-a.
Vladimir Nikolić je zaslužan za izgradnju Narodnog Fonda-Bogosloviju, Stefaneum, Vladičanski dvor, Patrijaršijski dvor u Sremskim Karlovcima, a projektovao je i Zmaj Jovinu gimnaziju. Anton Tikmajer je izgradio sadašnje Matičarsko zdanje, zgradu Streljačkog društva u Antona Čehova, a učiteljski Konkvit smatra se njegovim najznačajnim delom.
Arhitekturu Novog Sada promenili su poznati graditelji!
Baumhorn Lipot je izgradio Jevrejsku školu, hram i Jevrejsku opštinu, a prvi oobjekat koji je izgradio bila je Poštanska štedionica. Lazar Dunđerski je kao i većina poznatih novosadskih arhitekata, studije arhitekture završio u Beču. Dunđerski je uglavnom projektovao i to najčešće privatne vile kao i stambene zgrade sa više spratova, a poznat je i njegov projekat Galerija Rajka Mamuzića.
Đorđe Tabaković se smatra najznačajnijim arhitektom modernog doba, arhitektom koji je prihvatio internacionalni stil arhitekture. Učestvovao je u izgradnji preko 50 velelepnih objekata, a među njima su: Dom Novosadske trgovačke omladine, Tanurdžićeva palata, Šegrtski dom, zgrada Pozorišta mladih, zgrada društva Kora Hleba, zgrada Jugoslovenskog dnevnika, kao i Hotel Park.
Prvi stambeni blok zgrada u Novom Sadu izgrađen je 1933. godine na lokaciji Mali Liman!
U prvoj deceniji 20. veka u Novom Sadu su izgrađeni brojni objekti i monumentalna zdanja u secesijskom stilu. Pod uticajem ovog arhitektonskog stila, izgrađene su palate porodica Adamović, Menrat i Vinkle, zatim zgrade Mađarske gimnazije, Gradske bolnice i Jodne banje.
Objekti koji su građeni u ovom stilu lepo su se uklopili u staro jezgro Novog Sada, a zanimljivo je da su se neki objekti u secesijskom stilu gradili čak i nakon završetka prvog svetskog rata. Može se slobodno reći kako je izgradnja objekata u ovom arhitektonskom stilu, najavila dolazak savremene arhitekture na ove prostore.
Način izgradnje u secesijskom stilu, doveo je i do upotrebe novih građevinskih materijala poput keramike, stakla i kovanog gvožđa. Fasade zgrada nastajale su potpuno novim dekorativnim stilovima i materijalima, a zahvaljući tim promenama, urbana matrica Novog Sada dobila je i svoj današnji izgled.
Monumentalna zdanja građena u prvoj deceniji 20. veka u Novom Sadu građena su u secesijskom stilu!
Izuzetno važan deo života većine Novosađana početkom 20. veka bila je kultura stanovanja. Stari stilovi mnogih enterijera u Novom Sadu ukazuje na to da je tokom projektovanja i izgradnje mnogih objekata u gradu, preovladavala mešavina raznih stilova arhitekture kao i građevinskih materijala koji su dolazili iz Francuske, Mađarske, Austrije i Nemačke.
Poslednji objekti koji su građeni u duhu secesije u Novom Sadu, bili su gimnazija u Futoškoj ulici kao i zgrada pod nazivom Gvozdeni čovek. Smatra se kako je Vila Štajnic u Sarajevskoj ulici, ujedno i jedan od najlepših primera domaćeg arhitektonskog stila u varijanti secesije. Na objektu su primetni elementi keramike u fasadnom ukrasu i harmonično povezanih elemenata arhitekture.
Kultura stanovanja bila je značajan deo svakodnevnog života Novosađana početkom 20. veka!
U novijem vremenu izgradnje Novog Sada možemo navesti da je prvi stambeni soliter u užem centru Novog Sada, projektovala Ana Jerkov koju svrstavaju u generaciju posleratnih arhitekata. Projekat je morao obezbediti izuzetno zahtevno rešenje izgradnje stambenog objekta na izuzetno specifičnoj trougaonoj parceli. Čak i u sadašnje vreme, ova desetospratnica za mnoge predstavlja urbani reper na uglu ulica Vojvode Mišića i Maksima Gorkog.
Izgradnja stambenih objekata u periodu između 1950-tih i 1970-tih godina karakteriše pa i definiše arhitekturu posleratnog modernizma. Ovaj period predstavlja u najvećoj meri kulturnu, urbanističku kao i demografsku transformaciju jednog manjeg naselja u jednu moderniju koherentnu celinu.
Smatra se da stambene objekte koji su građeni u tom vremenu, pre svega karakteriše funkcionalnost, ujednačenost i pre svega projektovanje stambenih objekata po meri građanina. Postoje i mišljenja da smo pomalo zapostavili arhitektonske vrednosti pa i lepote objekata koji su građeni u nekom prošlom vremenu našeg grada.
Prvi desetospratni stambeni soliter nakon ratnih dešavanja izgrađen je na uglu ulica Vojvode Mišića i Maksima Gorkog!
Razvoj Novog Sada doveo je do potpune urbanizacije grada i tada počinje rušenje nekadašnjih kuća pa i čitavih naselja i tako započinje izgradnja stambenih objekata i bulevara. Grad je tako počeo menjati svoj osnovni izgled koji je imao dugi niz godina.
Prvi stanovnici naselja Detelinara bili su Kelti 279. godine pre Nove ere, dok su u novije vreme prvi stanovnici ovog kraja bili zemljoradnici koji su živeli u naselju koje su tada nazivali Jovanovski kraj. Poznato je da je ovo naselje 1959. godine imalo oko 7000 stanovnika, a te godine je izgrađeno i 570 novih stanova.
Ceo tekst je objavljen na sajtu
https://www.solis-nekretnine.com/
