Kozara – epopeja srpskog stradanja

[Neno]

Kozara je epopeja stradanja, muke i patnje svih onih koji su položili svoje živote za slobodu, kao i celokupnog srpskog naroda, ali i ponos budućih pokolenja.


Ofanziva ustaša i nemačkih nacista, uz podršku mađarskih fašističkih snaga, na Kozaru počela je 10. juna 1942. godine. To je bio uvod u jedan od nastrašnijih zločina počinjen nad srpskim narodom ikada.

Napad​

Tog 10. juna otpočeo je koncentričin napad na Srbe iz svih okolnih garnizona. Fašističke snage počele su opkoljavanje šireg područja Podkozarja. Krenuli su sistematsko ubijanje i uništavanje srpskog naroda i njihove imovine.
Hrvatski i nemački fašisti pljačkali su sela, pobili znatan deo stanovništva, uključujući 540 ranjenika, a oko 68.000 srpskih civila oterali u logore, mahom u Jasenovac. Na Kozari i Potkozarju, prema istorijskim podacima, ubijeno je i stradalo 35.000 civila.

Oko 40.000 nemačkih i hrvatskih vojnika zatvorilo je obruč oko slobodne teritorije kozarske oblasti. U opkoljenom području zbjeg sa oko 80.000 srpskih civila branilo je 3.500 boraca.

Posle 50 dana teških borbi, u kojima su Srbi ispoljili masovni heroizam, te nakon pogibije 1.700 branilaca, mestimično je probijen obruč i spaseno je nešto više od 15.000 civila, ali su napadači ipak nadjačali.

Zauzimanje Kozare od strane nacista​

Ustaše i nemački nacisti zauzeli su Kozaru 18. jula 1942. godine nakon 38 dana ogorčenih borbi i velikog otpora Srba.

Spalili su i opljačkali sva sela, pobili deo stanovništva, uključujući 540 ranjenika, a oko 60.000 srpskih civila oterali u logore, mahom u Jasenovac. Bio je to isplanirani genocid. Ubijana su deca, žene, starci, a dokle je išlo njihovo zverstvo govori i podatak da su okupatori likvidirali čak i domaće životinje i stoku.

Nemačke snage, uz veliku podršku ustaša i domobrana, organizovale su napad na Kozaru kao najaktivnije žarište otpora.

Kozarske Srbe napalo je 11.000 oficira, podoficira i vojnika Vermahta, te 20.000 ustaša i domobrana, a Mađari su učestvovali sa pet topovnjača rečne flotile.
Srpske snage brojale su oko 3.000 vojnika, ali je regrutovala rezerve iz 60.000 civila na slobodnoj teritoriji.

Napad je počeo 10. juna i krenulo je sistematsko potiskivanje i iznurivanje branilaca. Odbrana, u početku vrlo uspešna, nakon desetak dana počela je da posustaje usled gubitaka, zamora i nestanka municije.

Suočeni sa nemogućnošću daljeg odolijevanja, borci Drugog krajiškog odreda odlučili su se za proboj iz obruča 3. jula 1942. godine u jugozapadnom delu Kozare, 15 kilometara istočno od sela Međuvođe, u severozapadnoj Bosni.

Kroz sve linije obruča probio se znatan deo pripadnika ovog odreda i deo zbjega od više hiljada civila.

Zločini nad Srbima​

Napadači su u zoru zatvorili obruč i krenuli u „češljanje“ Kozare. Već prvog dana likvidirana je bolnica i pobijeno oko 300 ranjenika. Tokom naredne dve sedmice nemačke snage i jedinice Nezavisne Države Hrvatske brutalno su se obračunale na srpskim stanovništvom koje nije uspelo da prođe kroz obruč.
Jedan broj ubijen je na licu mesta, dok je većina transportovana u logore. Bila je očigledna namera da se to područje potpuno „očisti“ od srpskog stanovništva.

Oko 68.000 stanovnika deportovano je u logore. Ukupan broj civilnih žrtava na Kozari i Potkozarju iznosio je oko 35.000 ljudi, od kojih je najveći deo stradao upravo u ovoj operaciji i tokom internacije u logore koja je usledila.

Posebno je tragična sudbina gotovo 20.000 srpske dece, malih Kozarčana, koji su ubijani i iscrpljivani glađu i bolestima.
Jedan deo je spasen i dat na usvajanje hrvatskim porodicama, a humanitarka Dajana Budisavljević uspela je da izvuče iz logora između 10.000 i 12.000 srpskih mališana.

Tokom ustaško-nemačke zločinačke ofanzive na Kozari i Potkozarju ubijeno je i stradalo oko 35.000 ljudi. Sudbina Srba sa Kozare jedna je od najvećih tragedija koje su zadesile srpski narod u 20. veku.

Spomenik stradalnicima Kozare podignut je na Mrakovici, jednom od vrhova ove planine. Reč je o impozantnom spomeniku visine 34 metra, a posvećen je borbi i stradanjima tokom bitke na Kozari u proleće 1942. godine.

Krvava epopeja na Kozari pretvorila je ovu planinu u legendu. Ona je postala simbol otpora i stradanja. Stradalništvo je bilo deo života Srba tokom celog 20. veka koji je bio vek njihovog masovnog stradanja.

Kompas info

 

[Neno]

Ubijani su bez milosti svi redom, stari, mladi, djeca, novorodjenčad..

 

[Neno]

Pjesma kaže: „Kozara je pet brigada dala, tri momaka dvije djevojaka! Druže Tito, udri bande klete, I žene će borbom da se svete.
Dočekujemo Nijemce na nože, Kozara se uništit' ne može..."

Bitka na Kozari, zvanično operacija Zapadna Bosna (nem. West Bosnien), je bitka iz Drugog svjetskog rata koja se vodila u junu i julu 1942. godine na području bosanskohercegovačke planine Kozare između partizana i osovinskih snaga.
Osovinske snage su 10. juna otpočele koncentričan napad na partizane iz svih okolnih garnizona. Nakon opkoljavanja, formirale su široke zaprečne pojase oko Kozare i krenule u sistematsko potiskivanje i iznurivanje branilaca.
Odbrana, u početku uspešna, nakon desetak dana neprekidnih borbi počela je da posustaje usled gubitaka, zamora i nestanka municije. Partizanski delovi koji su se našli van obruča, primenili su dve vrste dejstava radi pomoći opkoljenim snagama. 3. i 4. bataljon uporno su pokušavali da se probiju u obruč radi pomoći, što je i uspelo delovima 4. bataljona. Ostale snage, 1. i 2. bataljon brigade, i 1, krajiški odred, pokrenule su niz energičnih napada na okolne garnizone radi privlačenja na sebe delova osovinske operativne grupe.
Izvršeni su uspešni napadi na Dobrljin, Bosanski Novi i Sanski Most. Ovo ipak nije dovelo do slabljenja i odvajanja značajnih efektiva operativne grupe Zapadna Bosna. Dovođenjem pojačanja, pritisak na opkoljene snage je pojačavan, što je dovelo do krize odbrane. Suočeni s nemogućnošću daljeg odolevanja, borci Drugog krajiškog odreda odlučili su se za proboj iz obruča. Proboj kroz višestruke utvrđene linije obruča odigrao se 3. jula 1942. u jugozapadnom delu Kozare, 15 km istočno od sela Međuvođe, u severozapadnoj Bosni. Kroz sve linije obruča probio se znatan deo Odreda i jedan deo zbega (oko 10.000 civila).
Intervencijom oklopnih delova Nemci su u zoru zatvorili brešu, ponovo uspostavili obruč, i već sledećeg dana krenuli u pročešljavanje Kozare. Ostatak odreda i civili koji su ostali u obruču pokušavao je da se spasi krijući se u planini. Već prvog dana likvidirana je partizanska bolnica i pobijeno oko 300 ranjenika. Pokom naredne dve nedelje snage Nemaca i NDH sistematski su pročešljavale Kozaru i Potkozarje.

Karakteristika ove operacije je posebno brutalan postupak prema civilnom stanovništvu. Jedan broj uhvaćenih stanovnika likvidiran je na licu mesta, dok je većina transportovana u logore. Bila je očigledna namera da se područje potpuno isprazni od stanovništva, kako bi se partizani lišili baze i mogućnosti preživljavanja. Tokom operacije preko 68.000 stanovnika (oko polovina) deportovana je u logore. Ukupan broj civilnih žrtava na Kozari i Potkozarju iznosi oko 35.000 ljudi, od čega je najveći deo stradao upravo u ovoj operaciji i tokom internacije u logore koja je sledila.