-
- Popularno:
- Podela stana
- "Počeli su da mi otkazuju organi": Čedi...
- Koliko je realna ova mapa ?
- Napadnuta ekipa N1 kod Ćacilenda...
- Plan predaje Ukrajine u 28 tačaka
- Hrvatski ministar odbrane izričit:...
- Smrt UGG čizmama!
- Mislite li o bivšima ?
- Како се постаје врхунски спортиста ?
- Jorgovanka Tabaković: Nemamo gde da...
Dizajn tekstila
- Začetnik teme Lada
- Datum pokretanja
Poslednja izmena:
Ćilimarstvo spada u izrazito tkalačko likovno stvaralaštvo. Bilo je nekoliko ćilimarskih oblasti i centara sa razvijenom i prepoznatljivom proizvodnjom. Razlikuju se po stilskim obeležjima, koloritu, ornamentima ili načinu njihove interpretacije, po kompozicijama ukrasa, a zajedničko im je to što se ćilimi skoro svuda tkaju sa dva lica. Ornamenti su uglavnom stilizovani, geometrijski oblici. Boje su zagasitijih tonova, a preovlađuju tamnoplava, smeđa, zatvorenocrvena i prirodna boja vune, konoplje i pamuka. Od kraja XIX i početkom XX veka tkalje često pokušavaju da se približe realističkom prikazivanju vegetabilnih i drugih figuralnih motiva. Pređa starijih tkanina obojena je bojama biljnog porekla, koje su mekših, pastelnijih tonova, skladnije složene, retko oštro izdvojene i suprotstavljene. Upotrebom anilinskih boja kolorit tkanina postaje napadniji, tonovi i prelazi između boja odsečniji i kontrastniji.
Pirot je bio najznačajniji ćilimarski centar, koji je bitno uticao na druge ćilimarske oblasti. U ornamentici i kompoziciji ukrasa starijeg pirotskog ćilimarstva mnogo šta je poreklom sa Istoka, istina često modifikovano, pa i potpuno preinačeno. Postoje mišljenja da su neki motivi, u stvari, nasledstvo davnih balkansko-kavkaskih umetničkih i kulturnih tekovina, koji proističu iz zajedničke praetničke osnove i vekovnih veza druge vrste.
Pirot je bio najznačajniji ćilimarski centar, koji je bitno uticao na druge ćilimarske oblasti. U ornamentici i kompoziciji ukrasa starijeg pirotskog ćilimarstva mnogo šta je poreklom sa Istoka, istina često modifikovano, pa i potpuno preinačeno. Postoje mišljenja da su neki motivi, u stvari, nasledstvo davnih balkansko-kavkaskih umetničkih i kulturnih tekovina, koji proističu iz zajedničke praetničke osnove i vekovnih veza druge vrste.
Ćilim "šarenica" iz Peći, kraj XIX veka.
Etnografski muzej u Beogradu
U kosovskom i metohijskom ćilimarstvu, pored ostalog, ogledaju se mnogi arhaični elementi, a kod Šiptara, na tkaninama uopšte, ističu se stare mediteranske komponente u ornamentici, dok u koloritu preovlađuju crna, tamnomrka, ljubičasta i žuta boja. Noviji motivi umnogome se odlikuju orijentalnom baroknošću. Ćilimarstvo starovlaških i sjeničko-pešterskih predela, kao i severne Crne Gore, ima više ornamentalnih stilizacija srodnih sa pirotskim ćilimima ali od nešto grublje pređe, i više je bilo u upotrebi kod gradskog muslimanskog življa.
Ćilimarstvo panonske zone znatnije se izdvaja od onog u drugim krajevima Srbije, svojom starijom, geometrijskom, i mlađom, više figuralnom, ornamentikom. Starija ornamentika, pretpostavlja se, upućuje na povezanost Podunavlja sa preislamskim Istokom, a neki je dovode u vezu i sa ornamentikom rimskih mozaika. Od sredine XIX veka češće se pojavljuju stilizacije raznih predmeta, vegetabilni, zoomorfni i antropomorfni motivi tkani pod uticajima stilske umetnosti, baroka, ampira, bidermajera itd. Motivi slične sadržine nalaze se i na drugim tkaninama i predmetima (torbe, obojci). Pod uticajem vojvođanskog ćilimarstva, u Posavini, Šumadiji i Pomoravlju od početka XX veka, a ponegde i ranije, javljaju se barokizirane i druge ornamentalne stilizacije.
Dr Nikola Pantelić (Etnografija — uvodni tekst o narodnom stvaralaštvu i spomenici)
Kulturna riznica SRBIJE | sastavio i uredio Jovan Janićijević | IDEA | Beograd, 2005.
Etnografski muzej u Beogradu
U kosovskom i metohijskom ćilimarstvu, pored ostalog, ogledaju se mnogi arhaični elementi, a kod Šiptara, na tkaninama uopšte, ističu se stare mediteranske komponente u ornamentici, dok u koloritu preovlađuju crna, tamnomrka, ljubičasta i žuta boja. Noviji motivi umnogome se odlikuju orijentalnom baroknošću. Ćilimarstvo starovlaških i sjeničko-pešterskih predela, kao i severne Crne Gore, ima više ornamentalnih stilizacija srodnih sa pirotskim ćilimima ali od nešto grublje pređe, i više je bilo u upotrebi kod gradskog muslimanskog življa.
Ćilimarstvo panonske zone znatnije se izdvaja od onog u drugim krajevima Srbije, svojom starijom, geometrijskom, i mlađom, više figuralnom, ornamentikom. Starija ornamentika, pretpostavlja se, upućuje na povezanost Podunavlja sa preislamskim Istokom, a neki je dovode u vezu i sa ornamentikom rimskih mozaika. Od sredine XIX veka češće se pojavljuju stilizacije raznih predmeta, vegetabilni, zoomorfni i antropomorfni motivi tkani pod uticajima stilske umetnosti, baroka, ampira, bidermajera itd. Motivi slične sadržine nalaze se i na drugim tkaninama i predmetima (torbe, obojci). Pod uticajem vojvođanskog ćilimarstva, u Posavini, Šumadiji i Pomoravlju od početka XX veka, a ponegde i ranije, javljaju se barokizirane i druge ornamentalne stilizacije.
Dr Nikola Pantelić (Etnografija — uvodni tekst o narodnom stvaralaštvu i spomenici)
Kulturna riznica SRBIJE | sastavio i uredio Jovan Janićijević | IDEA | Beograd, 2005.
IGRA ŠARENIH NITI
Pirotsko ćilimarstvo predstavlja najsavršenije tkačko stvaralaštvo na prostoru Srbije. Na njegov razvoj je uticao niz složenih društveno-istorijskih, ekonomskih, religijskih i ostalih faktora.
Pirotski ćilimi su izrađivani od vlasnate, tanko opredene vune tehnikom klečanja na vertikalnom razboju. Odlikuju se bogatim i raznovrsnim geometrijskim ornamentima ukomponovanim u centralni prostor i u sistem bordura.
U turskom periodu ćilime je uglavnom koristila turska vojska i civilno stanovništvo, a u manjem obimu elitni slojevi srpskog građanstva i pripadnika drugih nacionalnosti. U oslobođenoj Srbiji ćilimi su imali višestruku funkciju u opremanju gradskih enterijera. U prvim decenijama nakon oslobođenja pirotski ćilimi u Srbiji prerastaju u simbol prestiža i postaju neizostavan dekor na javnim, političkim, sportskim i ostalim manifestacijama.
Pirotskim tkaninama se opremaju kraljevske i arhijerejske rezidencije, i enterijeri važnih državnih institucija.
U katalogu i na izložbi predstavljeni su izabrani predmeti iz kolekcije pirotskih ćilima koji se čuvaju u Etnografskom muzeju u Beogradu. Kolekcija sadrži 165 ćilima različitih funkcionalnih, likovnih i tehničkih karakteristika, nastalih u Pirotu između 1792. i 1932. godine.
Najznačajnije primerke kolekcije čine dva predmeta s beskrajnom šarom izrađena 1792. godine i 24 batala — ćilima velikih dimenzija, kompleksne ornamentalne kompozicije i izuzetnih likovnih i tehničkih odlika. Predmeti iz kolekcije se na izložbi i katalogu sagledavaju s aspekta funkcije i određenih likovnih i tehničkih karakteristika, u okviru tri istoriska perioda:
I 1892—1877; II 1877—1907; III 1906—1932. U radu se prate promene tih elemenata nastale kao rezultat različitih istorijskih, političkih, ekonomskih, socijalnih i drugih faktora.
Na ćilimima izrađenim u periodu pre oslobođenja, 1877. godine, može se pratiti razvoj sistema bordura. Najstariju grupu predmeta čini osam ćilima s beskrajnom šarom, od kojih su dva najstarija datovana na 1792. godinu. Izdvajaju se i ćilimi s jednostavnijim sistemom bordura, ćilimi sa razvijenim spoljnim ćenarom, zatim ćilimi sa pločom i ćilim sa pločom i unutrašnjim ćenarom. Najkompleksnije uokviravanje polja zastupljeno je na batalima gde su izvedena dva ili više unutrašnja ćenara.
U tom periodu dominiraju ćilimi sa šarom drvo života koja u polju stoji samostalno, predstavlja deo kompleksne kompozicije, ili je ukomponovana u više vertikalnih direka. Iz tog perioda su i ćilimi s predstavom niša od kojih su neki imali obredno-religijsku ulogu.
Kolekcija sadrži najveći broj predmeta izrađenih između 1877. i 1907. Uočava se da je sistem bordura na tim ćilimima potpuno razvijen.
Na ćilimima iz tog perioda primetan je širok spektar dominantnih šara na polju. Ćilimi s nišama gube obrednu funkciju, a taj motiv dobija dekorativni karakter. Osim različitih varijanata motiva drveta života, uvode se ćilimi sa kompleksnom kompozicijom — sa medaljonom u centralnom polju.
U Muzeju se čuva znatan broj ćilima s različitim varijacijama predstave venci na kubeta. Najstariji primerak ćilima s tim motivom je izrađen 1877. godine. Najbrojniji su ćilimi s motivom smirjanska šara koji su izvedeni s crvenom ili belom bojom u osnovi. Na ćilimima s naturalističkim predstavama cvetnih venaca, izrađenim krajem XIX veka, uočavaju se uticaji zapadnih stilova — bidermajera i rokokoa. Krajem veka počinju da se izrađuju ćilimi sa rašićevom šarom. Na većem broju ćilima izrađenih pred kraj XIX veka zastupljeni su pisani natpisi — inicijali, posvete...
U Muzeju postoji neznatan broj predmeta izrađenih u periodu od 1907. do 1932. koji se donekle udaljuju od autentičnog stila pirotskog ćilimarstva.
Етнографски музеј у Београду
Pirotsko ćilimarstvo predstavlja najsavršenije tkačko stvaralaštvo na prostoru Srbije. Na njegov razvoj je uticao niz složenih društveno-istorijskih, ekonomskih, religijskih i ostalih faktora.
Pirotski ćilimi su izrađivani od vlasnate, tanko opredene vune tehnikom klečanja na vertikalnom razboju. Odlikuju se bogatim i raznovrsnim geometrijskim ornamentima ukomponovanim u centralni prostor i u sistem bordura.
U turskom periodu ćilime je uglavnom koristila turska vojska i civilno stanovništvo, a u manjem obimu elitni slojevi srpskog građanstva i pripadnika drugih nacionalnosti. U oslobođenoj Srbiji ćilimi su imali višestruku funkciju u opremanju gradskih enterijera. U prvim decenijama nakon oslobođenja pirotski ćilimi u Srbiji prerastaju u simbol prestiža i postaju neizostavan dekor na javnim, političkim, sportskim i ostalim manifestacijama.
Pirotskim tkaninama se opremaju kraljevske i arhijerejske rezidencije, i enterijeri važnih državnih institucija.
U katalogu i na izložbi predstavljeni su izabrani predmeti iz kolekcije pirotskih ćilima koji se čuvaju u Etnografskom muzeju u Beogradu. Kolekcija sadrži 165 ćilima različitih funkcionalnih, likovnih i tehničkih karakteristika, nastalih u Pirotu između 1792. i 1932. godine.
Najznačajnije primerke kolekcije čine dva predmeta s beskrajnom šarom izrađena 1792. godine i 24 batala — ćilima velikih dimenzija, kompleksne ornamentalne kompozicije i izuzetnih likovnih i tehničkih odlika. Predmeti iz kolekcije se na izložbi i katalogu sagledavaju s aspekta funkcije i određenih likovnih i tehničkih karakteristika, u okviru tri istoriska perioda:
I 1892—1877; II 1877—1907; III 1906—1932. U radu se prate promene tih elemenata nastale kao rezultat različitih istorijskih, političkih, ekonomskih, socijalnih i drugih faktora.
Na ćilimima izrađenim u periodu pre oslobođenja, 1877. godine, može se pratiti razvoj sistema bordura. Najstariju grupu predmeta čini osam ćilima s beskrajnom šarom, od kojih su dva najstarija datovana na 1792. godinu. Izdvajaju se i ćilimi s jednostavnijim sistemom bordura, ćilimi sa razvijenim spoljnim ćenarom, zatim ćilimi sa pločom i ćilim sa pločom i unutrašnjim ćenarom. Najkompleksnije uokviravanje polja zastupljeno je na batalima gde su izvedena dva ili više unutrašnja ćenara.
U tom periodu dominiraju ćilimi sa šarom drvo života koja u polju stoji samostalno, predstavlja deo kompleksne kompozicije, ili je ukomponovana u više vertikalnih direka. Iz tog perioda su i ćilimi s predstavom niša od kojih su neki imali obredno-religijsku ulogu.
Kolekcija sadrži najveći broj predmeta izrađenih između 1877. i 1907. Uočava se da je sistem bordura na tim ćilimima potpuno razvijen.
Na ćilimima iz tog perioda primetan je širok spektar dominantnih šara na polju. Ćilimi s nišama gube obrednu funkciju, a taj motiv dobija dekorativni karakter. Osim različitih varijanata motiva drveta života, uvode se ćilimi sa kompleksnom kompozicijom — sa medaljonom u centralnom polju.
U Muzeju se čuva znatan broj ćilima s različitim varijacijama predstave venci na kubeta. Najstariji primerak ćilima s tim motivom je izrađen 1877. godine. Najbrojniji su ćilimi s motivom smirjanska šara koji su izvedeni s crvenom ili belom bojom u osnovi. Na ćilimima s naturalističkim predstavama cvetnih venaca, izrađenim krajem XIX veka, uočavaju se uticaji zapadnih stilova — bidermajera i rokokoa. Krajem veka počinju da se izrađuju ćilimi sa rašićevom šarom. Na većem broju ćilima izrađenih pred kraj XIX veka zastupljeni su pisani natpisi — inicijali, posvete...
U Muzeju postoji neznatan broj predmeta izrađenih u periodu od 1907. do 1932. koji se donekle udaljuju od autentičnog stila pirotskog ćilimarstva.
Етнографски музеј у Београду
Bogate šare i ornamenti, dva identična lica, raznovrsna simbolika koju nose i kvalitetna vuna sa Stare planine od koje se prave, odlike su jednog od najpoznatijih srpskih brendova – pirotskih ćilima. U dugotrajnom i složenom procesu izrade, tkalje ne samo da prave ćilime vrhunskog kvaliteta, već i svojevrsna umetnička dela čija su lepota i raskošnost postali prepoznatljivi svuda u svetu.
Mali grad na jugu Srbije oduvek je bio poznat po izradi ćilima, čija je tradicija starija od četristo godina. U Pirotu se nekada ovim starim zanatom bavilo preko dve i po hiljade žena, a ručni rad kojim su se dobijali proizvodi bio je cenjen i dobro plaćen.Danas se ćilimarstvom bavi svega njih tridesetak, ćilimi su sve manje traženi a zarada je sve niža. Zbog svega toga, bavljenje ovim zanatom u moderno doba predstavlja isključivo ljubav i posvećenost prema izradi najstarijeg, najlepšeg i najčistijeg narodnog proizvoda.
Poslednja izmena:
Poslednja izmena:
Staparsko cilimarstvo
Tapiserija je prefinjeni oblik tkanja kada od niti nastaje umetničko delo. Tapiserija je prešla put od funkcionalnosti i ukrasa u enterijeru do kreativnog načina izražavanja i stvaranja umetničkog dela.
Niti osnove i niti potke prepliću se na mnogo načina i stvaraju unikatni ručno izrađeni rad. Između niti osnove i potke rukom se provlače obojene niti namotane na štapić. Posebna alatka ‘’češalj’’ koristi se da se niti dobro sabiju.
Tapiserija pripada oblasti primenjene umetnosti. Njena suština zasniva se na obojenim nitima i njihovom preplitanju. U prošlosti se izrađivala od tekstilnih vlakana a danas je izbor materijala mnogo širi. Najčešće se slobodno postavlja na zid i predstavlja ukras u enterijeru.
Tapiserija kao jedan od načina umetničkog izražavanja može da se radi na vertikalnom ili horizontalnom razboju. Razboj za izradu tapiserije je sprava koja služi umetniku i daje mu mogućnost da svoje ideje izrazi na više načina.
U svim delovima sveta tapiserija se razvijala od najobičnijeg upotrebnog predmeta pravljenog od raznih materijala. Ipak reč tapiserija vezujem za tradicionalno tkane ukrasne predmete od niti – vune, pamuka i svile. Sa nitima ostaje ta emocija između tapiserije i posmatrača a čini mi se da je dodir glavni posrednik.
Niti osnove i niti potke prepliću se na mnogo načina i stvaraju unikatni ručno izrađeni rad. Između niti osnove i potke rukom se provlače obojene niti namotane na štapić. Posebna alatka ‘’češalj’’ koristi se da se niti dobro sabiju.
Tapiserija pripada oblasti primenjene umetnosti. Njena suština zasniva se na obojenim nitima i njihovom preplitanju. U prošlosti se izrađivala od tekstilnih vlakana a danas je izbor materijala mnogo širi. Najčešće se slobodno postavlja na zid i predstavlja ukras u enterijeru.
Tapiserija kao jedan od načina umetničkog izražavanja može da se radi na vertikalnom ili horizontalnom razboju. Razboj za izradu tapiserije je sprava koja služi umetniku i daje mu mogućnost da svoje ideje izrazi na više načina.
U svim delovima sveta tapiserija se razvijala od najobičnijeg upotrebnog predmeta pravljenog od raznih materijala. Ipak reč tapiserija vezujem za tradicionalno tkane ukrasne predmete od niti – vune, pamuka i svile. Sa nitima ostaje ta emocija između tapiserije i posmatrača a čini mi se da je dodir glavni posrednik.
U srednjem veku tapiserije su služile za zaštitu od hladnoće a istovremeno su bile i ukras na zidovima, vratima i prozorima. Toplina se povezuje sa ovom rečju upravo iz ovog razloga ali i zato što su napravljeni od vune i drugih tekstilnih vlakana. Kačenjem tapiserije na zid prostor je bio topliji ali i interesantniji, dobijao je svoju jedinstvenost.
U Evropi tapiserije se rade u Engleskoj, Nemačkoj, Francuskoj (posebno u doba renesanse), Italiji, Švajcarskoj, Španiji, Rusiji… Renesansa je tapiseriji otvorila vrata ka umetnosti tapiserije su se radile prema kartonima tada najpoznatijih umetnika i za bogate naručioce.
U 19. veku dolazi do zastoja rada u ovoj vrsti umetnosti. Šezdesetih godina u Francuskoj i Poljskoj vodila se ista borba da se tapiserija vrati kao umetnost u prostoru ali su istraživali i nove mogućnosti u umetnosti tkanja.
Tapiserija posle drugog svetskog rata predstavlja novo polje za izražavanje umetnika. Umetnici biraju da se bave tapiserijom i pokušavaju da je obnove kombinujući motive iz prošlosti ali i davajući joj novu svežinu kroz lični izraz.
U prošlosti za izradu tapiserija koriste se prirodne niti vune, pamuka, lana, svile ali mogu da budu protkane i zlatnim i srebrnim nitima. Pored prirodnih koriste se i drugi materijali koji mogu da se utkaju u tapiseriju, biseri, poludrago kamenje, žica…
Danas se za tapiserije izrađuju od kombinovanih materijala gde je granica umetnikova mašta. Istovremeno i umetnik koji stvara tapiseriju u sebi sadrži niz veština koje primenjuje prilikom stvaranja tapiserije od crtanja, slikanja do veštine izrade rada bilo da je to klasično tkanje ili kombinovanje drugih materijala.
Primenom novih materijala u izradi tapiserije umetnik mora da ima i znanje iz vajarstva jer tapiserija sve više postaje i skulptura. U Nemačkoj, u čuvenoj školi ‘’Bauhaus’’, umetnici su počeli da izrađuju trodimenzionalne tapiserije.
‘’Atelje 61’’ u Novom Sadu je mesto početka savremene tapiserije u Jugoslaviji. Zasnivao se na ličnoj inicijativi i velikom entuzijazmu umetnika. Bila je to borba da tapiserija postane deo primenjene umetnosti a ne samo zanat.
U Evropi tapiserije se rade u Engleskoj, Nemačkoj, Francuskoj (posebno u doba renesanse), Italiji, Švajcarskoj, Španiji, Rusiji… Renesansa je tapiseriji otvorila vrata ka umetnosti tapiserije su se radile prema kartonima tada najpoznatijih umetnika i za bogate naručioce.
U 19. veku dolazi do zastoja rada u ovoj vrsti umetnosti. Šezdesetih godina u Francuskoj i Poljskoj vodila se ista borba da se tapiserija vrati kao umetnost u prostoru ali su istraživali i nove mogućnosti u umetnosti tkanja.
Tapiserija posle drugog svetskog rata predstavlja novo polje za izražavanje umetnika. Umetnici biraju da se bave tapiserijom i pokušavaju da je obnove kombinujući motive iz prošlosti ali i davajući joj novu svežinu kroz lični izraz.
U prošlosti za izradu tapiserija koriste se prirodne niti vune, pamuka, lana, svile ali mogu da budu protkane i zlatnim i srebrnim nitima. Pored prirodnih koriste se i drugi materijali koji mogu da se utkaju u tapiseriju, biseri, poludrago kamenje, žica…
Danas se za tapiserije izrađuju od kombinovanih materijala gde je granica umetnikova mašta. Istovremeno i umetnik koji stvara tapiseriju u sebi sadrži niz veština koje primenjuje prilikom stvaranja tapiserije od crtanja, slikanja do veštine izrade rada bilo da je to klasično tkanje ili kombinovanje drugih materijala.
Primenom novih materijala u izradi tapiserije umetnik mora da ima i znanje iz vajarstva jer tapiserija sve više postaje i skulptura. U Nemačkoj, u čuvenoj školi ‘’Bauhaus’’, umetnici su počeli da izrađuju trodimenzionalne tapiserije.
‘’Atelje 61’’ u Novom Sadu je mesto početka savremene tapiserije u Jugoslaviji. Zasnivao se na ličnoj inicijativi i velikom entuzijazmu umetnika. Bila je to borba da tapiserija postane deo primenjene umetnosti a ne samo zanat.
Tkanje to fino preplitanje niti je veština, zanat ali i umetnost.
Kada je čovek otkrio kako da vunu, konoplju, pamuk i lan uprede u niti obezbedio je odeću koja će ga štititi od hladnoće. U početku funkcija tkanja bila je utkati niti u jednu celinu i zato pravljeni su prosti oblici razboja improvizovani sa priručnim elementima iz prirode.
Velika inovacija u ručnom tkanju bio je ručni razboj koji je zamenio te teške improvizovane načine tkanja. Zanimljivo je da je osnovni postupak tkanja na ručnom razboju ostao isti do danas. Nije ga promenila ni industrijska revolucija sa svojom automatizacijom proizvodnje.
Kada je čovek otkrio kako da vunu, konoplju, pamuk i lan uprede u niti obezbedio je odeću koja će ga štititi od hladnoće. U početku funkcija tkanja bila je utkati niti u jednu celinu i zato pravljeni su prosti oblici razboja improvizovani sa priručnim elementima iz prirode.
Velika inovacija u ručnom tkanju bio je ručni razboj koji je zamenio te teške improvizovane načine tkanja. Zanimljivo je da je osnovni postupak tkanja na ručnom razboju ostao isti do danas. Nije ga promenila ni industrijska revolucija sa svojom automatizacijom proizvodnje.
Razboj u svakoj kući
Kod nas je prvi tekstil za svoje potrebe proizvodilo svako domaćinstvo. Posebno je to bilo izraženo u selima gde je razboj bio u svakoj kući.Svaka žena je tkanjem proizvodila tekstil za svoju porodicu i u njega unosila svoju energiju i motive koji su bili bliski njoj i njenoj okolini. Ti motivi bili su deo tradicije i prenosili su se sa generacije na generaciju i tako opstajali. Veoma malo su menjani i zato tkanje predstavlja izvornu tradiciju i očuvano kulturno nasleđe.
