Znamenitosti Beograda

Hvala Perfi, za ovu znamenitost i spomenik kulture ...


Spomenik Dositeju Obradovicu

Spomenik je podignut zalaganjem Jovana Skerlića, najvećeg poštovaoca Dositeja Obradovića krajem 19. i početkom 20. veka, i Srpske književne zadruge.Ideja o podizanju spomenika javila se sredinom 19. veka, a ponovo je postala aktuelna 1909. godine, kada su pokrenute aktivnosti povodom obeležavanja stogodišnjice Dositejeve smrti 1911. Tim povodom, oformljen je Odbor za proslavu na čelu sa Stojanom Novakovićem i Jovanom Skerlićem, koji je, pored niza svečanosti, planirao da se u Beogradu podigne spomenik ovoj znamenitoj ličnosti. Poduhvat je podržala Beogradska opština, koja je prikupila deo finansijskih sredstava i raspisala konkurs za podizanje spomenika velikom srpskom prosvetitelju na kojem su pravo učešća imali svi jugoslovenski umetnici. Odbor za proslavu odredio je uslove javnog konkursa, prema kojima je spomenik trebalo da predstavlja Dositejevu figuru u punoj veličini. Konkursnu komisiju činili su: Ljuba Davidović, predsednik Beogradske opštine, Bogdan Popović, Andra Stevanović i Bogdan Gavrilović, profesori Univerziteta, Vladimir R. Petković, pomoćnik direktora Narodnog muzeja , i Leger, šef opštinskih građevinara. Na konkurs se odazvalo dvanaest umetnika čiji su prispeli modeli bili izloženi u osnovnoj školi kod Saborne crkve(danas Osnovna škola „Kralj Petar Prvi“). Komisija je za tri prvonagrađena rada izabrala modele Rudolfa Valdeca, Tome Rosandića i Simeona Roksandića, a za najbolji je proglasila rad Rudolfa Valdeca, kome je bila i poverena izrada spomenika. U tekstu povodom izlaganja modela prispelih na konkurs, u časopisu Nova iskra, o Valdecovom projektu se kaže: „Dositej je zamišljen kao putnik, koga neka natprirodna sila, što se probudila u njemu, smelo pokreće napred. Oči su mu upravljene uzvišenoj meti, kojoj trebaju da ga odnesu njegove noge. Knjige pod pazuhom i pero u ruci ukazuju na plemenitu misiju njegovu. Oseća se, da put, koji on pred sobom krči, vodi slavi i večnosti“.


Iako je prvobitno planirano da spomenik bude svečano otkriven 1. septembra 1911. godine, usled odabira lokacije za njegovo postavljanje, ovaj događaj se odigrao tri godine kasnije. Odbor za proslavu je u svom proglasu navodio da će on biti postavljen „na jednom od najlepših mesta u Beogradu“. Jedan predlog je bio da spomenik bude podignut „na preuređenim Terazijama“, drugi na skveru u Makedonskoj ulici, međutim, ove ideje su ubrzo odbačene. Spomenik je svečano otkriven 27. maja (9. juna po novom) 1914. godine na skveru ispred hotela „Srpska kruna“ (danas Biblioteka grada Beograda), kao pandan spomeniku Karađorđu, otkrivenom godinu dana ranije na kraju glavne kalemegdanske aleje, duž koje su bile postavljene biste mnogih znamenitih Srba. Na taj način je Dositej doveden u direktnu vezu sa vođom Prvog srpskog ustanka.

Skulptura je postavljena na visokom pravougaonom postamentu, na čijoj je prednjoj strani isklesana posveta „Dositeju Obradoviću zahvalni srpski narod“, a na zadnjoj piščev moto preuzet iz Pisma Haralampiju: „Ja ću pisati za um, za srce i za naravi človečke, za braću Srblje kojega su god oni zakona i vere“.

Bronzana figura Dositeja Obradovića prikazuje prvog srpskog prosvetitelja kao „heroja pera, koji putuje svetom u potrazi za znanjem“. Dositej je predstavljen u pokretu, sa šeširom, knjigama i štapom u ruci, dok su na donjem delu postamenta ispisane njegove reči: „Iduć’ uči, u vekove gleda!“.
Sve do kraja treće decenije 20. veka, spomenik se nalazio na prvobitnoj lokaciji, na skveru ispred hotela „Srpska kruna“, kada je, prilikom formiranja Akademskog parka , danasnji Studentski park,na mestu nekadašnje Velike pijace, premešten u ovaj park kao pandan spomeniku posvećenom velikom srpskom naučniku Josifu Pančiću.

Spomenik Dositeju Obradoviću jedno je od najznačajnijih dela izvedeno u punoj plastici i najistaknutiji javni spomenik u okviru stvaralačkog opusa Rudolfa Valdeca. Predstavlja redak primer javnog spomenika u našoj sredini s početka 20. veka posvećen istaknutoj ličnosti iz nacionalne istorije izveden u vidu cele figure. Podizanjem ovog spomenika u prestonici srpski narod se odužio ovom velikom i istaknutom prosvetitelju. Spomenik Dositeju Obradoviću proglašen je za spomenik kulture 1967. godine

KUCA PUKOVNIKA ELEZOVICA

pre renoviranja fasade


Nalazi se u Beogradu , u Njegoševoj ulici 20 i ima status spomenika kulture.
Secanja su kao pogled kroz ključaonicu. Kroz njih se vidi više nego kroz širom razjapljena vrata, pa tako i secanja na beogradsku varos koja je nekada bila znatno manja. Kako beleži Zorica Civrić u knjizi "Život u Srbiji uoči elektrifikacije" 1890. godine, Beograd je imao 55.000 stanovnika i bio je najnaseljeniji grad u Srbiji. Drugi po veličini bio je Niš sa oko 20.000, a za njim je bio Leskovac sa 12 i Požarevac sa 11.000 stanovnika.
Beograd tog doba imao je 2.098 kuća od tvrdog materijala i 3.350 od slabe građe. Potom, 1906. godine gradom su dominirale prizemne kuće kojih je bilo oko 83 odsto, dok je svega 60 kuća bilo višespratno.Na tadasnjem Vračaru, zidane su kuće sa baštama, što je davalo poseban šarm ovom delu grada.



Tako je sredinom sedamdesetih godina 20. veka nastala je neobična kuća, prepoznatiljva gradska veduta, palata Beograd sa 24 sprata. Na mestu gde su mladi srpski oficiri učili da jašu, u zgradi Manjež, sada se nalazi Jugoslovensko dramsko pozorište. U neposrednoj blizini je Cvetni trg, okružen zdanjima iz različitih epoha.Postojalo je i udruženje viđenih Vračaraca koji su uređivali i održavali ovaj prostor.

posle obnove fasade


Zidane su i kuce za viđenije ljude. Jedna od prepoznatjivih kuca je i kuća pukovnika Elezovića, koja je
sagrađena 1927. godine prema projektu arhitekte Aleksandra Deroka, kao stambeni objekat za rentiranje. Arhitektonski oblikovan u reprezentativnom nacionalnom stilu, komponovan je od elemenata različitog porekla. U zalučenom portalu, prozorima prvog sprata, biforama i triforama drugog sprata vidljiv je uticaj srpsko-vizantijskog stila, ali je oblik otvora u prizemlju i potkrovlju, kao i oblik snažnih pilastera koji probijaju završni venac pretvarajući se u male kule, blizak kasnoj secesiji. Plitki reljefi na fasadi predstavljaju autorovu interpretaciju srednjovekovnih motiva. Iznad lukova lođe, celom širinom erkera, postavljena je bareljefna arabeska čiji je autor poznati vajar Živojin Lukić.



Pešadijski oficir pukovnik Radomira Elezovića snimljen 1926. godine, kod njegovog odlaska u penziju, na vlastiti zahtev. Snimljen je sa svim ordenima i odlikovanjima



Kuća pukovnika Elezovića je objekat značajnih arhitektonskih i kulturno-istorijskih vrednosti. Nastao u vreme kada beogradskom arhitekturom dominiraju akademizam i modernizam u oblikovanju stambenih i javnih građevina, karakterističnim pročeljem koje odlikuje svežina izraza i bogati svetlo-tamni kontrasti, svrstava se u uspelija i zrelija ostvarenja srpske stambene arhitekture sa nacionalnim stilskim obeležjima.

Aleksandar Deroko



Bio je srpski arhitekta i pisac mnogobrojnih knjiga iz domena arhitekture, ali i drugih oblasti, koje je najčešće sam ilustrovao. Bio je višegodišnji profesor Beogradskog Univerziteta. do 1974.god. a član Srpske akademije nauka i umetnosti postao je 1956. godine.
Stvarao je u nekoliko arhitektonskih pravaca, a najviše u srpskom nacionalnom stilu i moderni.
Pored uspešne karijere arhitekte, bio je izvrstan plivač – na takmičenju Srpskog olimpijskog kluba 1911. godine osvojio je zlatnu medalju u preplivavanju Save i u plivanju na 1000 metara nizvodno slobodnim stilom. Osmislio je i izradio jednu od prvih vazdušnih jedrilica u Srbiji.
Osim hrama Svetog Save, Deroko je projektovao i Bogosloviju u Beogradu, Spomenik kosovskim junacima na Gazimestanu, Konak manastira Žiča, Preobraženjsku crkvu u Novom Sarajevu, kuću pukovnika Elezovića, jednu od najlepših zgrada u Beogradu, u NJegoševoj 20. Umro je u Beogradu, 1988. godine.

U toj zgradi stanuje moje qmče

KUCA ELODIJA- MIJATOVIC



Kuca je podignuta u vreme kada ulice Beograda nisu imale nazive, pa u njenoj tapiji pise da se nalazi u ulici koja vodi od Velike kasarne i Voznesenske crkve sprocu Konacke baste.Danasnja adresa je MIlosa Velikog br.3

Plac je za 475 cesrskih dukata Djordje Simic prodao majoru Marku Katanicu 1871.ga vec 1875 g.kuca i pomocni objekti prodati su engleskinji Elodiji Loton MIjatovic za 2.300 dukata.Elodija je bila supruga Cedomilja Mijatovica ministra finansija u vladi Milana Obrenovica,sa kojim se upoznala u Minhenu dok je Mijatovic bio student.Po preseljenju u London na ambasadorsku sluzbu, Mijatovici prodaju kucu cincarskom trgovcu Nikoli Antuli, 1885 godine za 3.000 cesarskih dukata. Antule 1906 g.prodaje kucu Dusanu Vujicu upravniku dvora, koji je kucu kupio u ime svog zeta potpukovnika(kasnije generala)Petra Misica komandanta sestog puka i ucsnika oficirske zavere u Majskom prevratu 1903 godin, koji je u toj kuci ziveo sa suprugom Milicom Mišić, rođena Vujić (unuka Vožda Karađorđa).Kada je penzionisan , dobio je od kralja Petra Karadjordjevica optpremninu u inosu od 60.000 dinara.Odmah potom je kupljena ova kuca za 28.000 dinara .Lepa suma za oficira koji je prvi u noci prevrata uzviknuo “Ziveo kralj Petar Karadjordjevic” Najskuplji povik u istoriji srpske vojske mereno novcem.

potpukovnik kasnije general Petar Misic


O arhitekturi kuce nema podataka. Fasada je umereno dekorisana u stilu tadasnjih nemackih kuca odakle je verovatno i donet projekat.U osnovi ima oko 180 kvadrata koji su podeljeni u tri skoro pravilna pravougaonika,prema ulici su saloni,u sredini holovi a prema dvoristu spavace sobe i kuhinja.Podrum je suterenski, potkrovlje je pretvoreno u otvoreni prostor.Paznju privlace staklena panel vrata koja je grofica Elodija narucila da se urade prema tada najmodernijem engleskom stilu, preteci secesije.Staklo je dizajnirano kao rascvetali lotus zelenkaste boje .Kuca je odlicno ocuvana jos od 1871. godine ili neku godinu vise jer nema preciznih podataka o datumu izgradnje kao ni o njenom graditelju.

Čedomilj Mijatović bio je profesor, političar, diplomata, ekonomista, istoričar i pisac. Čini se da je od prve do poslednje svoje godine, od 1842. do 1932, sve vreme samo radio. Počeo je kao profesor političke ekonomije i finansija na beogradskoj Velikoj školi, da bi zatim šest puta bio ministar finansija, dva puta ministar inostranih dela i diplomata više od trideset godina. Jedan je od osnivača Narodne stranke, jedan od začetnika ekonomske nauke kod nas, osnovao je Narodnu banku Srbije i našoj valuti dao ime – dinari. Napisao je prvu veliku biografiju u našoj istoriografiji, njegove istorijske romane voleli su i čitaoci i kritičari, pisao je prozu o verskim temama, prevodio sa engleskog, bio je naš prvi novinski dopisnik iz Londona, prvi Srbin izabran za počasnog člana Kraljevskog istorijskog društva u Londonu.



Prema engleskim arhivima Mijatovic je imao grofovsku titulu Cedomilj preko cukundede , koja je potvrdjena dobijanjem austrougarskog ordena Gvozdena kruna koji mu je licno urucio car Franja Josif. Kao ministr finansija i inostranih dela u vladi Milana Obrenovica Mijatovic je vazio za nepotupljivog ministra.U salonu svoje kuce Mijatovic je primio Bontua nesudjenog graditelja zeleznicke pruge Beograd Nis koji mu je ponudio mito.Odbio je i prijavio ponudu kralju Milanu , koji mu nije verovao da je odbio.Misleci da je nezadovoljan zbog malog iznosa , Bontua je doneo nov cek , na duplo vecu sumu.Mijatovic je rekao da ce razmisliti i odmah je odneo cek Kralju, rekavsi da ce i ovu sumu odbiti.
Iznenadjen visokom sumom Kralj je rekao da ce licno sprovesti istragu.
Za razliku od Mijatovica mnogi su uzeli mito od Bontura ukljucujuci i samog Kralja MIlana za kog se kaznije u aferi to nije moglo dokazati. Na kraju je zbog Bonturovih menica francuska firma Generalna Unija bankrotirala kao i drzavna blagajna Srbije i izbila je afera koja je zataskana a posao izgradnje zeleznicke pruge od Beograd ado Nisa preuzelo Društvo za izgradnju i eksploataciju srpskih državnih železnica

Posle srpsko-bugarskog rata 1885. godine je bio jedan od pregovarača o miru na mirovnoj konferenciji organizovanoj u Bukureštu.


Elodija Mijatović, rođena Loton, živela je u Bostonu pedesetih godina 19. veka i radila u advokaturi abolicionističkog pokreta. Godine 1864. udala za Čedomilja Mijatovića, i sa njim živela u Beogradu gde je kupila kuću sa velikom baštom, kasnije poznatom i kao vila Loton. Elodija Mijatović ostaće upamćena kao spisateljica i prevodilac srpskih knjiga na engleski jezik. Snažno je propagirala srpske interese u Evropi i 1872. godine u Londonu je objavila „Istoriju moderne Srbije“, a potom i „Srpski folklor“ 1874. godine. Osnovala je beogradsko Udruženje žena i bila počasni član Dobrotvornih Zadruga i Saveza Srpkinja, koji su objavljivali u časopisu „Ženski svet“. Početkom 20. veka Elodija Mijatović je bila prva i jedina koja je u NJujorku prevela na engleski jezik deset srpskih narodnih bajki. Posebno je značajan njen prevod pesama iz Kosovskog ciklusa i pokušaj da sve pesme ujedini u celovitu nacionalnu baladu.


2014.godine Njegovo Kraljevsko Visočanstvo Prestolonaslednik Aleksandar u pratnji Princeze Katarine otkrio je danas spomen ploču kao svedocanstvo da su u ovoj vili živele važne ličnosti srpske istorije koje su u vreme Kralja Milana Obrenovića i Kralja Petra I Karađorđevića (pradede Prestolonaslednika Aleksandra) dale značajan doprinos razvoju Srbije. Činu otkrivanja spomen ploče prisustvovao je i profesor Slobodan Marković, član Krunskog saveta, dr Petar Marković, vlasnik kuće i potomak generala Petra Mišića i Karađorđeve kćerke Milice i g-din Konstantin Ikonomidis, ambasador Grčke u Srbiji.


delovi teksta iz knjige Vodic kroz ljubavnu istoriju Beograda i sa sajta Nj.Kraljevskog visocanstva

Nisam znala za Elodiju i tu kuću mada mi je blizu
Pročitah sada da je to privatna kuća
Zanimljivo da taj blok Kneza Miloša i Sarajevske ima velika unutrašnja dvorišta od kojih su neka pretvorena u vrtove
A primetila sam i da se mnoge strankinje kad dođu u Srbiju-zaljube u nju

ZGRADA PENZIONOG FONDA BEOCINSKE FABRIKE CEMENTA



Najznačajnije delo arhitekte Dragiše Brašovana, nalazi se na uglu Bulevara despota Stefana i ulice Braće Jugovića i ima status spomenika kulture.
Ona najbolje odslikava vreme prodora modernističkih i funkcionalističkih shvatanja u beogradsku arhitekturu.





Zgrada Penzionog fonda Beočinske fabrike cementa je sagrađena 1934. godine, kao stambeni objekat. Arhitektonski je oblikovana u stilu modernizma. Ugao zdanja, oštrije akcentovan od podnožja rešen je u balkonima, a prizemlje i poslednji sprat su povučeni unutra (sa frontalne strane). Čeono platno zgrade je rešeno u ritmičkim nizovima prozorskih traka i balkona. Fasada je razuđena i ima jasniju strukturu gornjih spratova. Plastičnost objekta dopunjuje završna krovna terasa sa izvučenim serklažom i stubovima, koja je sve do naših dana ostala jedan od osnovnih motiva na kojima se „proverava savremenost jedne arhitekture“. U samom potkrovlju pojavljuju se okrugli prozori, kao likovni znak, dok je na krovu kao i obično postavljen nosač za zastavu. Svojom monumentalnošću, kompoziciono uravnoteženim odnosima delova i celine, formom kao primarnim elementom u spoljašnjem izrazu i posebnim akcentom na detalju, kao tipičnoj autorskoj sklonosti, zgrada Penzionog fonda Beočinske fabrike cementa predstavlja značajno arhitektonsko-urbanističko ostvarenje, koje je postalo svojevrstan obrazac za građenje stambenog bloka prilagođenog stilu beogradskog arhitektonskog modernizma.

ZGRADA PROMETNE BANKE




Prometna banka osnovana je u jesen 1895. godine od strane grupe beogradskih poslovnih ljudi koja je imala zadatak da doprinosi jačanju domaće privrede. Ova finansijska ustanova u početku se zvala Beogradska prometna banka, a od 1902. godine do kraja postojanja nosila je naziv Prometna banka.Na podsticaj člana Uprave, inženjera Miloša Savčića, banka je u prvoj deceniji XX veka oširila delatnost osnivanjem sopstvenih preduzeća, koja su se bavila proizvodnjom i prodajom građevinskog materijala.

Prometna banka radila je prvo u ulici Vuka Karadžića broj 8, a zatim u Uskočkoj broj 8.Odluku da sagradi namenski projektovanu zgradu Uprava Prometne banke saopštila je akcionarima na zboru održanom 6. marta 1911. godine: „Osećajući stvarnu potrebu za prostranijim i podesnijim lokalima, a uvereni da će podizanjem sopstvenog doma ugled naše banke kod poslovnog sveta znatno odskočiti, mi smo koncem prošle godine kupili na jednom od najživljih mesta u Beogradu na uglu ulica Knez-Mihailove i Kneginje LJubice ,(danas Zmaj Jovina )zemljište na kome ćemo još u toku ove godine otpočeti zidanje jedne moderne građevine.“



Na pomenutom zemljištu, u Knez Mihailovoj ulici broj 26, ranije se nalazila prizemna kuća sa dućanima, vlasništvo političara Jevrema Grujića. U jednom od dućana radila je poznata beogradska trgovina kancelarijskim materijalom „Maričić i Janković“.
Naslednik Jevrema Grujića, njegov sin Slavko, nameravao je da ovu kuću poruši i da podigne novu zgradu prema projektu koji je 1906. godine izradio arhitekta Dragutin Đorđević.Do 0stvarenja ove zamisli nije došlo, i u jesen 1910. godine Slavko Grujić je prodao plac sa kućom Prometnoj banci.

Rušenje kuće počelo je u februaru 1911. godine. Kada se došlo do podruma, ukazali su se temelji kasarne Aleksandra Virtemberškog,sagrađene za vreme austrijske vladavine (1717–1739), a porušene kada su Turci ponovo zauzeli Beograd. Ova velika građevina protezala se od današnjeg Obilićevog venca do Zmaj Jovine ulice, pa su njeni ostaci nalaženi prilikom izgradnje kuća u Knez Mihailovoj ulici.

Dom Prometne banke zamišljen je kao dvospratna zgrada s mezaninom, koja pored kancelarija i šalter sale sadrži i tri dućana Podignuta je od 1912. do 1914. godine, po projektu arhitekte Danila Vladisavljevića i inženjer Miloša Savčića, koji je ujedno bio i predsednik Upravnog odbora banke.Izvođač je bio ugledni građevinar Karlo Knol. Sav limarski posao, uključujući i kube, poveren je Milanu K. Iliću, izrada ograda balkona Vasi Jovanoviću, a instaliranje električnog osvetljenja i telefona firmi inženjera Andre Ristića.

U spoljašnjem oblikovanju Doma Prometne banke preovlađuju odlike secesije, sa izvesnim podsećanjima na akademizam. Obe fasade sastavljene su od velikih ravnomerno raspoređenih otvora i uskih površina zidova oživljenih lizenama i vajanom dekoracijom. Utisku lakoće doprinose i balkoni sa ogradama koje su na prvom spratu zidane, dok su one na drugom od kovanog gvožđa.



Fasade, čija je prvobitna boja bila svetlosiva, završavaju se natpisima „Prometna banka“ i atikom. Ugao je istaknut kubetom sa bakarnim pokrivačem. Tambur kubeta okružuje izvajana kompozicija od veštačkog kamena, sastavljena od jedne muške i dve ženske figure (personifikacije zanatstva, poljoprivrede i tehnike) i šest dečjih figura sa girlandama (simbol budućnosti i obilja). Kao celina, ove skulpture alegorijski prikazuju napredak privrede, cilj poslovanja Prometne banke.



Posle II sv rata, u novim društvenim okolnostima, prestao je rad Prometne banke. NJen dom je 1949. godine postao opštenarodna imovina, pa je korišćen za smeštaj različitih ustanova (Institut za izučavanje radničkog pokreta, Ured za zaštitu jugoslovenske imovine u inostranstvu, Udruženje banaka SFRJ, Arhiv Jugoslavije, Jugoslovenski institut za ekonomska istraživanja). U manjim dućanima smenjivale su se razne prodavnice, a u velikom dućanu na uglu papirnica „Šumadija“ održavala je doskora kontinuitet prodaje kancelarijskog materijala na ovom mestu. Fasade građevine dobile su belu boju koja je zadržana do danas.



Dom Prometne banke sada koriste Institut ekonomskih nauka i Beogradska bankarska akademija. Neke od ranijih kancelarija postale su slušaonice, a šalter sala je pretvorena u amfiteatar. Adaptacijom potkrovlja povećan je broj radnih prostorija.Dom Prometne banke, proglašen je za spomenik kulture 1984. godine.Dve godine kasnije, spoljašnost građevine je rekonstruisana prema projektu Zorana Jakovljevića i Slobodana Popovića, arhitekata Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.

E nikad nisam videla ove skulpture
Valjda su suviše visoko

PALATA PENZIONOG FONDA



Palata Penzionog fonda činovnika i služitelja Narodne banke kraljevine Jugoslavije, podignuta je 1939. godine prema projektu ruskog arhitekte Grigorija Samojlova.Sa jednim stambenim i više službenih ulaza ona izlazi na dva beogradska trga,Terazije 29 i Trg Nikole Pašića 3.

Palata je podignuta na mestu nekadašnje Uroševe pivnice i Šiškove kafane . Od vremena izgradnje, zgrada je među Beograđanima bila poznata kao palata Beograd, zbog naziva bioskopa koji se nalazio u suterenu i prizemlju. Danas taj prostor zauzima Pozorište na Terazijama



Palata Penzionog izdvaja se kao najznačajnije delo u arhitektonskom opusu Grigorija Ivanoviča Samojlova, kozaka i jednog od 40.000 Rusa koji su emigrirali u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca posle tamošnje revolucije. Od tada (1921. godine), pa do smrti 1989. godine, Grigorije Samojlov darovao je Beogradu i mnogim drugim gradovima bivše Jugoslavije mnoge građevine. Za šest decenija stvaralaštva uradio je oko 180 projekata, a njegovim najznačajnijim delom smatra se upravo zdanje na Terazijama 29

Grigorije Samojlov u ateljeu


Palata je izgradjena u periodu od 1938. do 1940. godine Građena je kao monumentalni ugaoni stambeno-poslovni objekat. Raspored prostorija prati ugaonu kompoziciju zgrade tako da su sva odeljenja organizovana oko centralnog pravougaonog prostora sa polukružnim završetkom. U arhitektonskom smislu u ovom zdanju sažimaju se dva stilska opredeljenja: akademizam i modernizam.



Materijal fasade, njena trodelna podela na centralni i dva bočna rizalita, kao i horizontalni venci svedoče o akademskom pristupu. Fasada je, međutim, pročišćena u povučenom prizemlju.Za ulaze, vestivil i izloge korišćeni su novi materijali, staklo i metal, a uobičajeni arhitektonski motivi korišćeni su na nov način da istaknu modernu vertikalnost građevine.



U okviru zgrade izgradjen je i bioskop Beograd po kome je palata nosila ime.Ulaz u vidu visokog vestibila, sa mozaički ukrašenim podom, staklenim vitrinama za repertoar i dekorativnim portalom predstavlja jedinstveno rešenje u Beogradu. Portal je ukrašen dekorativnom rešetkom u kombinaciji bronze i kovanog gvožđa, sa medaljonom u sredini koji nosi predstavu nagog para u igri. Autor bronzane skulpture plesnog para, bio je ruski umetnik Vladimir Zagorodnjuk



Hol kojim se od prizemlja širokim polukružnim stepeništem silazi u suteren, odnosno parter bioskopa, danas pozorista, zasveden je kupolom na kojoj je u štuku izvedena dekorativna reljefna kompozicija Igra u vodi. U gornjoj zoni polukružnog foajea u suterenu, izveden je reljefni friz Odmor koji se ponavlja u traci ogledala iznad ulaznih vrata u salu, čineći sa njim zatvoren krug. Ove kompozicije je, prema nacrtima samog Samojlova, izveo skulptor Risto Stijović.





Bioskop Beograd dekorisan u duhu art dekoa ,svečano je otvoren 24. X 1940. godine. Dvorana i ulaz sa Terazija bili su za ono vreme veoma moderno opremljeni. Pored blagajne nalazila se signalna tabla, odnosno ceo plan partera i balkona u dvorani, na kome svako sedište ima svoju sijalicu. Prema tome da li je neka sijalica ugašena ili svetli publika je znala da li je neko sedište slobodno ili već zauzeto i prema tome se orijentisala.Na kraju životnog i stvaralačkog puta, Samojlov je projektovao i preuređenje ovog bioskopa u – Pozorište na Terazijama. To je ujedno bio i njegov poslednji rad.


U vreme podizanja palateBeograd preko puta, na prostoru današnjeg Trga Nikoe Pašića, se nalazila zgrada Okružnog suda, srušena bombama u Drugom svetskom ratu. Izgradnjom Trga Marksa i Engelsa i izgradnjom zgrade Doma sindikata 1955. godine, pojačan je značaj prvobitno sporedne fasade. Ona je postala bočno krilo Doma sindikata učestvujući tako u formiranju Trga.



Kao objekat posebnih arhitektonsko-urbanističkih i kulturno-istorijskih vrednosti zgrada je proglašena za spomenik kulture

IČKOVA KUĆA

Ičkova kuća je spomenik kulture. Predstavlja kulturno dobro od velikog značaja za Beograd i nalazi se u Zemunu na uglu Bežanijske ulice br. 18 i Svetosavske.


Poznata je kao Ičkova kuća jer je u njoj boravio ustanički diplomata i trgovac Petar Ičko. Rođen u današnjoj Grčkoj, radio je u osmanskom diplomatskom predstavništvu u Berlinu i Beču, a potom dolazi u Beograd, gde se bavi trgovinom. Posle povratka janičarskih dahija, 1802. godine seli se u Zemun, tada pogranični hazburški grad u kome je boravio od 1802-1803. godine. Tokom Prvog srpskog ustanka pomaže ustanicima, a vođe ustanka ga 1806. godine šalju u Carigrad gde vodi pregovore i godinu dana kasnije sklapa „Ičkov mir“. Međutim, događaji su ga preduhitrili i pre njegovog povratka srpski ustanici osvajaju Beograd i odbacuju mir, a Petar Ičko je jedva izvukao živu glavu na povratku iz Turske. Kada je Miloš Obrenović 1815. godine pregovarao o smirivanju Drugog srpskog ustanka, tražio je da se Srbiji priznaju povlastice iz Ičkovog mira.

Petar Icko


Po povrtaku iz Carigrada, Petar Ičko živi kratko u Beogradu, a umire 1808. godine pod nerazjašnjenim okolnostima, čak se tvrdi da je otrovan.



Dve čuvene kafane, „Znak pitanja“ kod Saborne crkve i „Kraljević Marko“ u Zemunu vezane su za oca i sina – Petra i Nauma Ička.
Ičkova kuća u Zemunu je podignuta 1793. godine. Sastoji se od podruma, prizemlja i delimičnog sprata formiranog od mansardnog visokog krova. Oblikovana je u stilu klasicizma. Dvotraktnog je tipa i dvojne namene. U prizemlju je bila kafana „Kraljević Marko“, dok je sprat korišćen za stanovanje. Ičkova kuća nekada je imala i dvorište u koje se moglo ući iz Svetosavske ulice, a u njemu su se nalazile pomoćne zgrade, štale, magacini, ostave i slično.Tokom vremena je prepravljana. Kompletna rekonstrukcija i revitalizacija je izvršena osamdesetih godina prošlog veka. Ima sve odlike reprezentativne gradske kuće sa kraja osamnaestog veka.



Danas je jos uvek u funkciji. Zgrada predstavlja jednu od najstarijih sačuvanih kuća i svedočanstvo urbanog razvoja Starog jezgra Zemuna. Posle požara 1982. godine zgrada je temeljno rekonstruisana

ULICA KRALJA PETRA PRVOG


Na užoj teritoriji Grada Beograda ima preko 5.500 ulica, 16 trgova i 32 skvera. Najstarije ulice koje su zadržale prvobitne pravce jesu: Vase Čarapića, Kralja Petra, Cara Dušana, Jevrejska, Narodnog fronta, Gavrila Principa i Karađorđeva. Razvoj ulične mreže počeo je 1867. godine, po odlasku Turaka, kada je usvojen regulacioni plan Beograda koji je sačinio inženjer Emilijan Josimović. Na području 10 gradskih opština najstariji je Studentski trg, a najpoznatiji je Trg Republike.
Ulica Kralja Petra od 1872. do 1904. zvala se Dubrovačka, a od 1904. do 1946. godine Kralja Petra I. Tada se donjem delu ulice vraća naziv Dubrovačka, a gornjem (od Dušanove ulice do Saborne crkve) daje naziv ulica 7. jula (po datumu ustanka 1941). Od 1995. gornji deo ponovo dobija naziv ulica Kralja Petra I.



Ako Beograd može da se doživi šetnjom kroz samo jednu ulicu onda je to ulica Kralja Petra. Pravac koji povezuje obale reke Save i Dunava određen joj je još u 1. veku nove ere za vreme Rimskog carstva, kada je bila centar dešavanja u Singidunumu (tadašnje ime Beograda). Tu su se nalazili forum, bazilika i terme. U ovoj ulici svoja važna mesta imaju sve tri velike beogradske religije, hrišćanska - Patrijaršiju Srpske pravoslavne crkve i Sabornu crkvu, jevrejska - Jevrejsku opštinu i muslimanska - jedinu džamiju u Beogradu (na 20m od ćoška sa Gospodar Jevremovom ulicom). Ulica predstavlja i jedinstvenu izložbu beogradske arhitekture na otvorenom, neverovatnu mešavinu najrazličitijih pravaca koje verovatno nigde u Evropi ne možete da vidite koncentrisane na pravcu od 1km - barok, akademizam, secesiju, art deko, modernizam, orijentalni stil. Sve ovo je začinjeno "beogradskim" stilom: zgrade pod zaštitom države se "ukrašavaju" klima uređajima, iscepanim plakatima, PVC stolarijom i ljubavnim porukama. U ovoj ulici je otvorena prva knjižara u Beogradu, prva apoteka i hotel, postavljen prvi sto za bilijar, a kao nekada najvažnija trgovačka ulica prva je popločana granitnom kockom umesto turske kaldrme. U ovoj ulici videcete spoj starog i novog, prodavnice visoke mode i zanatske radnje jedne do drugih.



Setnja ulicom Kralja Petra i i istoriju pocinje od Kosancicevog venca koji se nalazi na uzvišenju iznad savskog pristaništa, pored rusevina Narodne biblioteke, Konaka Knjeginje Ljubice,Patrijarsije srpske pravolslavne crkve u kojoj se nalazi biblioteka i muzej Srpske pravoslavne crkve u kome se moze videti ogrtač Kneza Lazara ,od pre 1389. godine, najverovatnije u italijanskog gradu Luka, čuvenom širom Evrope po izradi odore za vladare u srednjem veku. Na njoj se nalaze heraldički znaci, lavovi u dvostrukom žakar-tkanju, a šlem sa volovskim rogovima stavljen je na dugme urađeno tehnikom emajla. Ovaj heraldički znak je zastupljen na novcu i pečatima kneza Lazara.





Zatim,Sabornu crkvu u kojoj je Miloš Obrenović miropomazan za Kneza Srbije, Milan Obrenović i Petar I Karađorđević krunisani za Kralja.



U crkvi se nalaze grobnice Kneza Miloša Obrenovića i njegovih sinova, kao i srpskih prosvetitelja Vuka Karadžića i Dositeja Obradovića.Preko puta je kafana “?”najstariju kafanu u gradu.Iznad Saborne crkve je osnovna škola Kralj Petar I iz 1906, čiju je zgradu projektovala Jelisaveta Načić, prva žena arhitekta u Srbiji, a u čijoj fiskulturnoj sali je izvajan simbol grada, Meštrovićev Pobednik. Ovde je 1923. godine odigrana i prva košarkaška utakmica u zemlji budućih svetskih šampiona.



Na uglu sa ulicom Cara Lazara nalazi se zgrada raskošnog enterijera ,Narodna banka Srbije, podignuta na mestu kuće u kojoj je rođen jedan od najpoznatijih srpskih dramskih pisaca, Branislav Nušić.



Na broju 16 je prva modna robna kuća u gradu, iz 1907. godine.


Na najvišem delu ulice nalazi se raskrsnica sa ulicom Kneza Mihaila (pešačka zona) posle koje počinje spuštanje nizbrdo,gde se nalaze dve lepe kuće, na vratima prve vidi se srce na žicama lire što govori da je njen vlasnik bio sefardski Jevrejin, a druga sa zelenim pločicama. Jevreji su stotinama godina tokom osmanske i austrougarske vlasti živeli u Jevrejskoj četvrti, a posle odlaska Osmanlija i donošenja srpskog ustava iz 1888. kojim su im data jednaka građanska prava, počinju da grade kuće među Srbima.



Sa druge strane raskrnice, dijagonalno je zgrada Aerokluba, gde se u holu nalazi veliki vitraž koji prikazuje Ikara i Dedala. Dalje iduci na dole nailazi se na zgradu Jevrejske opštine u kojoj se nalazi i Jevrejski istorijski muzej.Tu se nalazi i Bajrakli džamija, jedina preostala džamiju u gradu od stotinak koliko ih je bilo za vreme Osmanskog carstva, pa tako sve do ulice Cara Dusana, ili Donjeg Dorcola, gde se zavrsava ulica Kralja Petra I.




Kralj Petar I Karađorđević (1844-1921)



Bio je jedan od najomiljenijih srpskih vladara. Njegovo ime nosi i ulica u centru Pariza (Avenue Pierre 1er de Serbie). Rođen je u Beogradu. Sa 19 godina biva proteran iz Srbije, posle ponovnog dolaska na vlast dinastije Obrenović. U Francuskoj završava vojnu akademiju Sen-Sir i kao pripadnik Legije stranaca, pod imenom Pjer Kara, učestvuje u francusko-pruskom ratu u kome se ističe svojom hrabrošću i u kome je ranjen. Kao dobrovoljac učestvuje i u bosansko-hercegovačkom ustanku protiv Osmanskog carstva 1875. godine. Kasnije će jedan grad dobiti ime po imenu koje je koristio kao ustanik - Mrkonjić grad. Po njemu su nazvana još dva grada u bivšoj Jugoslaviji, Petrovac u Crnoj Gori i Petrovgrad (danas Zrenjanin). 1903. godine, posle ubistva poslednjeg Kralja iz dinastije Obrenović - Aleksandra, od strane grupe oficira, Narodna skupština ga proglašava za novog Kralja i on se vraća u Srbiju posle 45 godina izgnanstva. Krunisan u jesen sledeće godine. Njegova kraljevska kruna je skromna, načinjena od pretopljene drške topa koji je njegov deda Karađorđe koristio u Prvom srpskom ustanku protiv Osmanskog carstva. Pod vođstvom Kralja Petra, Srbija pobeđuje u Prvom balkanskom rat protiv Osmanskog carsta (u kome je oslobođena teritorija Kosova i Metohije) i Drugi balkanski rat protiv Bugarske. Zbog toga je u narodu poznat kao Petar Oslobodilac. Zdravstveno stanje mu se ubrzano pogoršava, pa prenosi kraljevska ovlašćenja na svog sina Aleksandra, neposredno pred početak Prvog svetskog rata. Odbivši kapitulaciju Srbije pred udruženim vojskama Austrougarskog i Nemačkog carstva, kao i Bugarske, Kralj Petar se u zimu 1915. godine povlači sa narodom i vojskom preko albanskih planina ka grčkom ostrvu Krfu. U dramatičnom povlačenju umire preko 100.000 ljudi od gladi, smrzavanja i neprijateljskih napada. Kruna je ostala zakopana u Prizrenskoj bogosloviji, da čeka povratak Kralja na srpsku teritoriju. Posle trijumfalnog povratka srpske vojske u Srbiju 1918. godine, Kralj Petar je proglašen za Kralja novoosnovane države - Kralja Srba, Hrvata i Slovenaca. Njegova grobnica se nalazi u njegovoj zadužbini, u crkvi Svetog Đorđa na Oplencu.

Trgovačka čaršija
Napisao: Branislav Nušić

Beogradska trgovačka čaršija zaslužuje svoju naročitu istoriju, i po njenim trgovinsko-političkim težnjama i po njenome učešću u javnome životu i po fizionomiji koju ona tako naglo menja.

Pod trgovačkom čaršijom smatrala se današnja Ulica kralja Petra, koja polazi od Saborne crkve pa ide Zerekom do Dorćola. Ta je ulica doskora nosila ime Dubrovačke, ranije Trgovačke ulice, a još ranije zvala se prosto čaršija. U to doba, delila se ona na tri dela: Glavna čaršija, Zerek i Dorćol. U ovome člančiću pozabavićemo se Glavnom čaršijom koja polazi od Saborne crkve i ide do raskršća Knez Mihailove i Kralja Petra ulice. Danas se u tome delu čaršije ponosno dižu zgrade ćir-Mihajla Pavlovića, gazda-Milana Pavlovića, Narodna banka, osnovna škola i gvozdena kuća Benciona Buli, ali ta ulica nije bila postidna ni pre pola veka, pa ni ranije. Još tada su se u toj ulici dizale ponosne zgrade, kao Mitropolija, Staro zdanje i Sloga.
No nije to fizionomija zgrada koja zaslužuje svoju istoriju, već fizionomija same čaršije koja je za nekoliko decenija pretrpela neverovatan preobražaj. Ne može čovek čisto verovati da je za tako mali broj godina izumrla gotovo cela čaršija i da danas u celom njenom najživljem delu nema ni jedne stare firme a retko koje ili gotovo ni jedno od imena sa tih firmi da je još u životu.
Stoga i hoću da bacim jedan pogled na tu čaršiju kakva je ona izgledala između pedesetih i šesetih godina prošloga veka.
Hajde da zajedno šetamo kroz tadanju čaršiju, te da se sećamo pojedinih firmi ili, ukoliko ih se mi ne sećamo, da prizovemo stare ljude, koji će nam rado pričati o tim starim, dobrim vremenima.
Pođimo od današnje kafane "Znaka pitanja", pa hajdemo tom stranom, kraj Narodne banke sve do Spasićeve zadužbine (palate "Sloge"). Kad taj red svršimo, mi ćemo se opet vratiti te početi od crkve pa levom stranom.
Na samome uglu bila je kuća čuvenoga Ećim-Tome. Tu se sad diže kuća mase Stefanovića, do nje, i sad postoji onakva kakva je bila nekad, kuća koju je sebi sazidao i u njoj živeo znameniti Petar Ičko, a tu je bila i prva srpska pošta a zatim osnovna škola.
Eno prođite i sad kraj te kuće i navirite u srednji prozor donjeg sprata, pa ćete videti kako je u pragu ragastova usečena (a docnije popunjena) rupa, kroz koju su se pisma bacala, dok je bila Pošta.
Staro zdanje zidao je knez Mihailo četrdesetih godina. Na uglu je bila kafana kod "Jelena", pa je kao firma postojao i jelen od bronze na samom uglu. Docnije, kad je knez Aleksandar nazidao zdanje na pijaci (današnju opštinu), pa to bilo novo zdanje, prozvala se kuća u Dubrovačkoj ulici Staro zdanje a još docnije "Grand hotel". U zdanju kod "Jelena" davane su nekada i pozorišne predstave a tu je bila i "Ilirska kasina".
Od Pošte pa do Staroga zdanja bio je zid. U Starome zdanju bila je tada apoteka kod "Srpskog grba" koju su držala braća Aca i Paja Jovanovići. No to nije najstarija beogradska apoteka. Starija je bila Delinijeva, koja se najpre nalazila na Dorćolu u Davičovom hanu.
U suterenu Staroga zdanja (gde je malo docnije bio J. Odavić) bila je radnja Braće Dimitrijevića boltadžije a do njih je držao kafanu kod "Repate zvezde" Nikola Todorović, otac reditelja Narodnog pozorišta Save Todorovića, kojega su zbog te firme i prozvali "Nikola Repača".
Od Zdanja je, kao i danas, išla ulica (danas Gračanička) a preko puta Zdanja na uglu bila je radnja Manojla Stefanovića i Nikole Pejnovića boltadžija, do njih odmah Vasa terzija pa onda Jovan Živković ćurčija, otac generala Mihaila Živkovića (Gvozdenog); do Živkovića na uglu, gde je sad Narodna banka, bio je čuveni bakalin (prva delikatesna radnja) Hadži Dimitrije Rošu, čija je kćer majka Glavinića, biv. predsednika opštine. Taj red prekida opet ulica (današnja Car-Lazareva) pa onda preko puta na uglu bio je Kapra bakalin, pa Braća Kasnar, prodavci igračaka, do njih Sava Sopović boltadžija a do njega Karađorđeva kuća (Sloga) u kojoj je bila radnja sa turskim espapom Lambre Papa-Ðorđa a za njom galanterista Dimitrije Lazarević, otac pok. dr Radmila Lazarevića i na uglu bankarska radnja "Molerović i Fičo".

E hajde sad opet da se vratimo Sabornoj crkvi. Toga se svi još dobro sećate da je do crkve, gde je sad osnovna škola, bilo Beogradsko čitalište koje je osnovano četrdeset šeste godine. U dućanima koji su bili pod samim čitalištem bio je Ruso saraf, pa do njega Riga berberin, otac Vlajka Dimitrijevića, poznijeg sopstvenika kupatila. Posle plota, koji je od čitališta vodio, bio je sokačić koji vodi na Kalemegdan (produženje Gračaničke ulice). U sokačiću bila je knjigovezačka radnja Vinklerova, kod kojega je stanovao i umro 1847. god. Joakim Vujić. Onda agentura za nirnberški espap Solarovića (strica generala Solarovića), do njega Ž. Ðorđević boltadžija, otac dr Voje Ðorđevića, do njega Nikaruši koji je držao radnju sa sitnicama, igračkama i nirnberškim espapom, pa do njega Ðorđe Belkić, ded pokojnog glumca Ðorđa Belkića. U istom dućanu, gde je bio Belkić, bili su malo docnije Karabiberović i Svilokosić. Do njih je bio Miša Arsenijević koji je najduže u toj čaršiji sačuvao svoju firmu. Pa onda dolazi Luča bakalin (otac dr Demostena Nikolajevića), a do njega Luča ćurčija (otac pok. Ðene i Mite Bimbića), pa onda Nastas Vujić (brata Koste Vujića, profesora) i Joca Živković boltadžija.

Mada sam, verovatno, koga i zaboravio, tek tako je izgledao taj deo čaršije tada. A koliko se danas izmenilo! Prođite pa pročitajte današnje firme. Ono što je karakteristično to je da je tih godina većina firmi srpskih. Po broju su jaki i Cincari, a Jevrejin i Švaba, svega po jedan.

Da vam kažem još neke sitnice iz te čaršije. Kirije su dućanske, bogami, još tada bile od 10 do 15 dukata, što je srazmerno vrlo velika kirija i prema današnjim. To je samo znak da je trgovina u tome delu čaršije bila pre osamdeset godina jača i življa no danas. Uostalom, stari trgovci iz te čaršije pričaju da nisu zatvarali radnje bez 200 dukata pazara.

Šta li će od današnje čaršije zateći hroničar koji kroz osamdeset godina, ovako kao ja danas, prošeta njome?

da malo pridodam ovoj lepoj temi
kako Beograd vide umetnici

moja ulica



istočna kapija




kišni dan u Beogradu

DVORSKI ATELJE





Fotografski atelje Milana Jovanovića podignut je kao prvi i do danas jedini objekat zidan za potrebe snimanja i izrade fotografija.
Terazije 40, dobro poznata adresa fotografskog ateljea Milana Jovanovica , dvorskog fotografa koji je oveklovecio dva kralja: Obrenovice i Karadjordjevice.
Prvi fotografski atelje otvorio 1887. godine, na Obilićevom vencu (kod današnje palate Kulturnog centra Beograda).



Nakon petnaest godina rada u ovom ateljeu Milan Jovanović 1901. godine kupuje parcelu u neposrednoj blizini dvora od Đorđa Simića,
poslanika Srbije u Beču i angažuje arhitektu Milana Antonovića osnivaca prvog arhitektonskog biroa u Srbiji da mu projektuje zgradu za atelje.



Ova jednospratnica sagradjena je 1902 godine . Iako nije bilo mnogo uzora za građevinu ovakve vrste arhitekta je vešto uskladio zahteve ateljea tako što je izgradio delimično stakleni krov i time omogućio prisustvo neophodne svetlosti sa zahtevima novoformirane trgovačke čaršije otvaranjem dućana u prizemlju. Zahtevima vremena je odgovarala fasada oblikovana u duhu secesije sa dekorativnim kovinama i arhitektonskom plastikom izvedenom u terakoti.



Dominantan motiv zgrade fotografskog ateljea predstavlja bočni rizalit sa predstavom puta koji drže fotoaparat,
ograda balkona prvog sprata i reprezentativna ulazna kapija.



Tridesetih godina dvadesetog veka fotografski atelje prestaje sa radom, a njegove prostorije zakupljuje zakupac modnog salona iz prizemlja. Prethodnih godina, prilikom adaptacije drugog lokala za potrebe savremenog Automatskog bifea izvršena je modernizacija fasade tako što je izmenjen portal i prekriven limenom oblogom suviše dekorativan balkon na prvom spratu.

Posle Drugog svetskog rata zgrada je nacionalizovana, prvi sprat je dodeljen Beograd filmu za poslovne prostorije, dok su u prizemlju i nadalje ostali restoran i Modni salon Ercegovac. Ne zna se kada je zgrada dobila današnji izgled, odnosno kada je stakleni krov zamenjen limenim, a staklene fasadne površine zidom od opeke. Pretpostavlja se da je to bilo ili 1941. godine kada je bioskopska sala oštećena u bombardovanju Beograda ili posle useljenja Beograd filma.

Za zgradu fotografskog ateljea vezan je i bioskop Koloseum koji je u dnu parcele, kao privremeni objekat, podigao industrijalac Šonda 1911. godine .

Predratn i bioskop Koloseum


Autentičan izgled Koloseuma nam nije poznat, ali se na osnovu svedočenja savremenika zna da je imao enterijer oblikovan u secesijskom maniru, gradjen po ugledu na svetske bioskope.
Cak je i kralj licno posetio jednu projekciju 1912.g. Izmedju filmskih projekcija publika je imala priliku da slusa i arije poznatih opera i da na sceni ponekad uziva u macevima borilackih sportova.Bioskop je u međuvremenu dograđivan i pregrađivan, oduziman i vraćan vlasnicima, menjao ime u bioskop Zvezda.



Ni fotografski atelje ni bioskop Zvezda više nemaju nikakvu namenu. Nepravedno zapostavljeni, degradirani promenama vlasništva,
objekti su ostavljeni da dotrajavaju umesto da budu istaknuti kao retkost i vrednost.



Fotografski atelje Milana Jovanovića proglašen je za spomenik kulture 1992. godine zbog toga što predstavlja jedini objekat
takve vrste neprocenjivog značaja za istoriju beogradske arhitekture i što predstavlja značajno ostvarenje secesijske arhitekture









http://www.avantartmagazin.com/wp-content/themes/snapwire-master/********.php?src=http://www.avantartmagazin.com/wp-content/uploads/2017/01/foto-atelje-Milana-Jovanovica-dana-bioskop-Zvezda-foto-Suzana-Spasic-2.jpg&q=90&w=604&zc=1

Milan Jovanovic

Rodjen je 1863.godine i potice iz porodice vršačkog fotografa Stevana Jovanovića.
Brat je slikara Paje Jovanovića i vajara i slikara Svetislava Jovanovića.



Posle izučavanja fotografskog zanata u očevom ateljeu, školovanja u Austriji, Nemačkoj i Francuskoj, Jovanović je stigao u Beograd krajem 1886. ili početkom 1887. godine.
Bio je ozenjen Darinkom Hadži-Kostić, a kum na venčanju mu je bio Branislav Nušić.



Imao je tri sina i jednu ćerku Sofiju, Soku, koja je umrla mlada za vreme Prvog svetskog rata u izbeglištvu u Skoplju.
Prvi sin mu je bio inženjer, drugi sin Dušan, Đukin bio je istaknuti vajar, a treći sin Pavle je bio hemičar i otac pozorišne i filmske rediteljke Soje Jovanović.

Revers fotografije iz ateljea M.Jovanovica



Ovaj portret Milana Jovanovića dugo je bio u vlasništvu njegove unuke, čuvene srpske pozorišne i filmske rediteljke Soje Jovanović.



Prvi atelje imao je na Obilićevom vencu. Konačno, kao već istaknuti majstor svoga zanata, podigao je prvi namenski građen fotografski atelje u Beogradu na Terazijama. Jovanovićev atelje imao je i učenike, među kojima je bio i Rista Marjanović, verovatno najpoznatiji srpski ratni foto-reporter.
Na dužnost dvorskog fotografa stupio je 1893. godine. Radio je na dvoru kralja Milana Obrenovića, ali je na dužnosti dvorskog fotografa ostao i za vreme vladavine Karađorđevića.



Milan Jovanović je bio i dvorski fotograf na dvoru Petrovića na Cetinju. Naime, od 1896. godine nosio je titulu dvorskog fotografa knjaza Crne Gore i Brda.
Impozantan je broj ličnosti koje je fotografisao mlađi brat Paje Jovanovića. Gotovo da nema znamenite ličnosti koja nije stala pred njegov fotografski objektiv.

Paja Jovanovic



Među ličnostima koje je Jovanović ovekovečio su: Bora Stanković,Milovan Glišić, Branislav Nušić, Ljubomir Nenadović, Laza Kostić,
Kralj Aleksandar i Kraljica Draga, Đorđe Karađorđević, Marko Miljanov i mnogi drugi.



Drugo razdoblje rada Milana Jovanovića poklapa se sa zlatnim dobom razglednica.



To je period poslednje decenije 19. i prvih godina 20. veka, kada je zabeležen najveći broj proizvedenih i poslatih razglednica. Pojava fotografije, njena sve masovnija upotreba i sve jeftinija izrada, uticali su na masovnu upotrebu razglednica. Smatra se da je upravo Jovanović autor prve serije beogradskih razglednica.



Da je fotografski atelje Milana Jovanovića bio stecište društvene i kulturne elite, istaknutih predstavnika građanske klase, te da su njegove usluge bile više nego cenjene, potvrđuje i oglas iz 1907. godine u kom piše: „Milan Jovanović dvorski fotograf, Kralja Milana ulica 46 – telefon 157. Portrete najmodernije izrade, platinotipije, pigmentslike, kao i akvarele, reprodukcije razne izrade po svakoj staroj slici, grupe, tablo–e. Atelje je snabdeven najsavremenijim aparatima za slikanje električnom rasvetom. Slikanje primam svakog dana od 8 sati u jutro do 7 sati u veče.“

Milan Jovanović je 1914. napustio Beograd, prešao Albaniju, stigao u Bizertu i preko Firence i Francuske vratio se u zemlju 1920. godine. U poznijoj životnoj dobi, Milan se okrenuo filozofiji i prevodilaštvu. Kao poznavalac više svetskih jezika, bio je posvećen čitanju, ali i prevođenju dela iz filozofije na srpski jezik.

Umro je 1944. godine u porodičnoj kući u Skenderbegovoj ulici br. 29 u Beogradu.

DRUSTVO ZA ULEPSAVANJE VRACARA

Secesija u srcu Beograda


Prolazeci Cvetnim trgom, na početku Njegoševe ulice, na broju 1,moze se primetiti zdanje na koje su Vračarci verovatno najviše ponosni zgradu na čijoj fasadi stoji natpis Društvo za ulepšavanje Vračara, koja je na tom mestu od davne 1902. godine. Njena istorija počela je osamdesetih godina 19. veka, u vreme kada je Slavija bila samo bara, na koju su beogradski lovci dolazili da love divlje patke.Ono što se potom dogodilo jeste da je Škotlanđanin Fransis Haford Makenzi, kupio poljoprivredno imanje iznad Slavije, na kom je isparcelisao zemljište, a onda prodavao placeve budućim Vračarcima.Trebalo je mnogo truda uložiti, mnogo entuzijazma da se stvori četvrt, puna senovitih ulica, starih zdanja i drvoreda.

Zgradu je 1902. godine podiglo Društvo za ulepšavanje Vračara, prema projektu arhitekte Milana Antonovića .Ova jednospratna, poslovno-stambena zgrada, sa arhitektonskom strukturom koja je zadržala tradicionalne odlike akademske arhitekture, prva je u Beogradu dobila secesijske elemente, završnu atiku, stepenišnu ogradu od kovanog gvožđa, ukomponovane inicijale Društva i godinu gradnje, kao i centralni motiv na glavnoj fasadi, u vidu razgranate krošnje drveta, kao simbol vračarskih drvoreda.



Krajem 19 veka , sirenjem Beograda,ljudi su nekontrolisano kupovali parcele, podizali kuće, a ulice bile kaljuge. U "Novom beogradskom dnevniku", 1884. godina objavljen je "Vapaj sa Vračara", u kom su vrcarci,nabrojali da nemaju ni najosnovnije potrebe, poput vode, kaldrme i osvetljenja. U tom tekstu naveli su da je, kada padne kiša, "decu teško raspoznati od prasadi", a da se za odrasle govori "kaljav, k'o da je sa Vračara".Sve je to navelo meštane ove opštine da se udruže i osnuju pomenuto društvo.

lokal u prizemlju pocetak 20.veka


Prvi zbor Društva za ulepšavanje Vračara održan je 14. oktobra 1884. godine i ovaj datum se smatra danom njegovog osnivanja. Prvi predsednik bio je Svetozar Milojević, tadašnji načelnik Ministarstva finansija. Među članovima bile su i mnoge druge znamenite ličnosti poput Ignjata Bajlonija, Đorđa Vajferta, političara Ljubomira Davidovića i Jovana Ristića, generala Živojina Mišića.Svoj rad Društvo će okončati u proleće 1947. godine, deleći sudbinu velikog broja, ne samo beogradskih, društava i zadužbina. Aktom komunistickih vlasti,zabranjena je delatnost Dristva i oduzeta mu je celokupna imovina.
U prvim godinama svog rada Društvo za ulepšavanje Vračara je prvenstveno vodilo računa o pitanjima svakodnevnog života. Svakako je članove društva ohrabrivao uspeh koji su postigli otvaranjem neophodne apoteke, poštansko-telegrafske stanice, kioska za novine, duvan i osvežavajuća pića, zatim je otvorena pijaca, sa dva odeljenja i 14 dućana, pod sloganom "Mala cena, izvrsna kakvoća, dobra mera i manja daljina", budući da su Vračarci, do tad, po svoje potrebštine morali da idu čak do Velike pijace na današnjem


Studentskom trgu. Na inicijativu Društva da se na Vračaru osnuje banka 1893. godine je sa radom počela poznata Vračarska zadruga, docnije i Vračarska štedionica. Društvo je pomoglo obnovu pozorišta "Manež", današnjeg Jugoslovensko dramskog pozorišta. Udruženju jugoslovenskih medicinara omogućilo je da podignu svoju biblioteku , izgradnju umetničkog paviljona "Cvijeta Zuzorić",Više ženske škole ,gimanstičkog društva "Dušan Silni" i angažovalo se na podizanju Hrama svetog Save.



Posebna pažnja Društva za ulepšavanje Vračara bila je posvećena zelenilu, naročito drvoredima. Sađenje drveća započeto je 1891. godine i pažljivo je vođeno sve vreme trajanja Društva, tako da lipe vračarskih ullica i danas svedoče o brizi starih Vračaraca za lep i prijatan izgled ovog kraja.
14. oktobar, dan osnivanja prvobitnog Društva, uzma se za Dan opštine Vračar. U maju 2010. godine usvojen je osnivački akt i statut obnovljenog Društva, koje se nalazi u sadasnjim prostorijama Kola srpskih sestara. Danasnje drustvo je pokrnulo mnoge akcije poput postavljanja spomen-ploča i bista znamenitim Vračarcima, kao sto su :Aleksandar Saša Petrović, Zoran Radmilović,Petar Kralj, Kornelije Stanković,Borislav Pekic i drugi
Posebna zanimljivost je ta, da je prilikom restauracije zgrade Društva za ulepšavanje Vračara na Cvetnom trgu ,vraćen prvobitan izgled na osnovu stare fotografije. Ovaj objekat je, pretrpeo izmene između dva svetska rata, ali danas , zahvaljujući trudu restauratora, fasadu zgrade ponovo krasi keramička krošnja drveta, koja je i bila simbol društva koje se brinulo o gradskom zelenilu. Danas je Dom Društva za ulepšavanje Vračara najstarija sačuvana secesijska zgrada Beograda i zbog svojih arhiktetonskih kvaliteta proglašena je za spomenik kulture.

ZGRADA VRACARSKE STEDIONICE



U ulici Kralja Milana br. 9 nalazi se najstarija od deset lepotica koje je Vlada proglasila spomenicima kulture.To je zgrada na kojoj pise Dom Vračarske štedionice , izgradjena 1906.god. Projektovao ju je arhitekta Danilo Vladisavljević uz saradnju sa inženjerom Milošem Savčićem. U horinikama stoji da su radove izvodili poznati gradjevinci braca Spasic .

izgled pocetkom 20.veka


Koncipirana je kao dominantan ugaoni objekat sa podrumom, prizemljem i dva sprata. Razvijene ulične fasade raščlanjene su podeonim vencima
i oblikovane u tradiciji evropskog akademizma, sa očiglednim uticajem renesanse i baroka nemačkog porekla.


U zoni prizemlja, duž čitave fasade sokl je rustično tretiran, nalik na gradnju blokovima, dok je cela fasada izrađena od veštačkog kamena i ukrašena nutnama. Iznad prizemlja, gde se ističu bogato obrađeni portali i ulaz u objekat od hrastove građe, nalaze se ritmično raspoređeni prozori naglašeni trougaonim timpanonima, pilasterima i dekorativnom plastikom, koji doprinose dinamičnosti fasade. Poseban akcenat dat je ugaonom, blago zaobljenom delu koji flankiraju terase u nivou prvog i drugog sprata i nad kojim se uzdiže kupola na visokom tamburu.



Naglašen krovni venac nosi balustriranu atiku kao završni dekorativni element građevine. Dom Vračarske štedionice poseduje kulturno-istorijske, arhitektonske i urbanističke vrednosti. Predstavlja značajno delo u stvaralačkom opusu istaknutog arhitekte Danila Vladisavljevića, realizovano na principima akademizma, koji je suvereno vladao Evropom i istovremeno bitno uticao na razvoj arhitekture Beograda krajem 19. i tokom prvih decenija 20. veka. Prilikom bombardovanja 1941.g. u ovu zgradu je preseljen deo knjiga Narodne biblioteke .

PRETEČA MODERNIH TRŽNIH CENTARA

U jednoj od najstarijih beogradskih ulica, Kralja Petra, tik pored Narodne banke ili kuće u kojoj je rođen Nušić, nalazi se zgrada prvog beogradskog tržnog centara.



Svoj nesvakidašnji izgled, zgrada Robnog magazina, prvog tržnog centra, duguje secesionističkom stilu athitekte Viktora Davida Azriela,
koji je još kao student bečkog univerziteta dobio ponudu da uradi projekat izgradnje prve robne kuće u Beogradu za bogatog jevrejskog trgovca Benciona Bulija.

Bencion Buli


Zanimljivo je da je mlađi brat Benciona Bulija, Hugo Buli doneo prvu fudbalsku loptu u Srbiju 1896. godine.
Zgrada ima podrum i četri etaža. Prizemlje, međusprat i sprat predstavljaju jedinstveni prodajni prostor,
a poslednji sprat namenjen je skladištu. Uz prodajni prostor, u zadnjem delu, nalaze se kancelarije.


Upoređivanje zgrade sa projektom pokazuje dosta odstupanja kada je fasada u pitanju. Nije sigurno da li je već tokom gradnje došlo do odstupanja ili su se pojedini elementi fasade izgubili tokom kasnijih adaptacija. Po Azrielovom projektu, iznad ulaznih vrata nalazili su se secesijanski gvozdeni ukrasi rafiniranih linija, kojih danas nema. Nema ni dekoracije od kovanog gvožđa koja bi trabalo da pokriva lučni nosač koji završava građevinu i deo fasade koji zaklanjana međuspratnu konstrukciju iznad prizemlja.



Tokom izgradnje robnog magazina, primenjene su mnoge graditeljske novine, novi arhitektonski principi koji su se potpuno razlikovali od dotadašnjih ustaljenih akademskih postupaka. Staklena fasada i upotreba gvožđa za konstruktivne i dekorativne elemente postavili su nove modele gradskog urbanizma.
Kao talentovani arhitekta nove generacije, bio je i nadzornik radova na izgradnji sinagoge Bet Israel u Ulici cara Uroša, koja je počela da se gradi 1908. godine po projektu poznatog beogradskog arhitekte Milana Kapetanovića, a srušena u bombardovanju Beograda 1941. godine.
Zanimljivo je da je zgrada Robnog magazina jedino autorsko delo arhitekte Azriela. Ideja cionizma više ga je okupirala od arhitekture, pa je zbog toga putovao po svetu, pisao i bio politički aktivan. Po završetku Prvog svetskog rata, uradio je detaljnu rekonstrukcija njegovog doma u Gospodar Jevremovoj 1 i ostvareni projekat magacina u Solunskoj 2.
Kada je Beograd još davne 1907. godine dobio prvi robni market, među stanovnicima glavnog grada zaživela je nova moda, tradicionalne dućane beogradske dame i gospoda sve češće su zamenjivali odlascima u novootvoreni tržni centar.



Kasnije, vremenom namena Robnog magazina je menjana. Na jednoj fotografiji iz 1930. godine vidi se da je to bila,
prodavnica nameštaja Prve jugoslovenske fabrike nameštaja “Bote i Ermand D” iz Zagreba.



Pedesestih godina prošlog veka ova zgrada je sužila čak i kao internat za učenike. Početkom osamdesetih zgrada je renovirana i fasada joj je rekonstruisana.
Zgrada je pretvorena u robnu kuću “Grateks” i u njoj se prodavala kvalitetna roba probranih stranih firmi. Bio je prodajni prostor “Eurosalona” u kojem se prodaje nameštaj.



Jedan od najupečatljivijh detalja na fasadi bili su labudovi na ulaznim vratima koji su osim dekoracije služili i kao kvake., kojih vise nema.

PRVI HOTELI U BEOGRADU

Hoteli u Beograda igrali su veoma značajnu ulogu u kulturnom, društvenom, privrednom i političkom životu. U njima su osnovane mnoge političke stranke i udruženja, održani brojni politički, naučni i strukovni skupovi. Hotelske sale bile su središte svih kulturnih zbivanja u glavnom gradu, u njima su se održavali koncerti, pozorišne i bioskopske predstave, a u velikoj sali jednog beogradskog hotela otvorena je i prva opera. Hoteli su služili i kao poslovni prostori, pa su u njima otvarane banke, berze, osiguravajuća društva, lekarske ordinacije i raznovrsne trgovinske i zanatske radnje.
Tokom 19. veka, u Beogradu su podignuta ukupno 24 hotela, većina u centru.
Prvi beogradski hotel podignut je 1843. godine i zvao se "Kod jelena“, da bi deceniju kasnije njegov naziv promenjen u "Staro zdanje“.



Drugi hotel Kruna sazidan je 1846. kao dvor kneza Aleksandra Karađorđevića a hotel postaje 1856. Nalazio se na uglu Uzun Mirkove i današnjeg Studentskog trga. Hotel Srpska kruna, sagrađen desetak godina kasnije, nazvan je tako u inat Turcima koji su zbog naziva hotela uložili protest srpskim vlastima ali na to srpska vlada nije odgovorila. Hotel se nalazio na početku Knez Mihailove ulice, prekoputa Kalemegdana, na mestu gde se danas nalazi Biblioteka grada Beograda.



Hotel Kasina na Terazijama otvoren je 1858. i bio je mesto esnafskih sastanaka, izbornih konferencija, zasedanja Srpske narodne skupštine,a u velikoj sali Kasine 1918. proklamovano je ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca.



Hotel Bulevar završen je 1860. na uglu današnje Makedonske i Braće Jugovića gde se sada nalazi bioskop Balkan. Hotel Bulevar imao je veliku pozorišnu binu s galerijom i veliku salu za koncerte.



Hotel Grčka kraljica sazidan je 1867. u Knez Mihailovoj ulici pod nazivom Despotov han a na istom mestu bio je restoran Plavi Jadran.


Hotel London podignut je 1873. na uglu današnjih ulica Kralja Milana i Kneza Miloša. Stalni gosti Hotela bili su poslanici koji su tu odsedali za vreme zasedanja Skupštine.Po Hotelu je i ceo kraj dobio naziv “kod Londona”.





Na vrhu Savskog stepeništa, Velikih stepenica u to vreme, sazidan je hotel Nacional



Ana Savskom pristaništu hotel Kragujevac. Od 1884. do 1890. sazidani su hoteli Petrovgrad, Solun i Orijent u blizini Železničke stanice.





Hotel Balkan sagrađen je na Terazijama 1860. Jedan od prvih vlasnika bio je Golub Janić a njegova udovica Bosiljka poklonila je pred smrt celu zgradu Srpskoj kraljevskoj akademiji uz uslov da od zarade Hotela bude osnovan Fond za školovanje dece. Stari hotel Balkan srušen je 1935. a na istom mestu sagrađen je novi, pod istim nazivom.


Hotel Pariz na Terazijama sagrađen je između 1866. i 1869. uz današnji hotel Kasinu gde je sada ulaz u Bezistan. Pariz je imao 35 soba s parnim grejanjem, restoran, kafanu, bioskopsku salu, salone i baštu. Srušen je 1948.



Na kraju XIX veka i na početku XX izgrađeni su hoteli Moskva na Terazijama,



Imperijal u Vasinoj i Bristol u Karađorđevoj ulici.



Na Trgu Dimitrija Tucovića sazidan je hotel Slavija


Na Trgu Republike Kolarac.



1900. godine je otvoren Grand hotel, kao prva građevina na čijoj je fasadi primenjena secesijska dekoracija. Nalazio se u Čika Ljubinoj ulici. Srušen je 1968. godine.



1919.god


U drugoj polovini 20. veka izgrađeno je 17 hotela, od kojih su neki i danas simboli Beograda. Najmonumentalnije građevine u to vreme bili su hoteli Moskva, Bristol i Petrograd (koji se nalazio preko puta železničke stanice). Svi hoteli u tom periodu izgrađeni su u stilu vladajućeg akademizma s elementima neoklasicizma i baroka.


Posle završetka Drugog svetskog rata usledila je obnova Beograda. Tada je najveći broj hotela izgrađen u stilu socrealizma. Već posle pedesetih godina 20. veka u prestonici se grade moderni hotelski objekti.
Danas se podižu hoteli čiji se stil ne oslanja na lokaciju ili tradiciju područja u kom nastaju, već imaju univerzalan karakter. Fasade hotelskih objekata koji se danas podižu u Beogradu koncipirane su kao svojevrsni reklamni panoi i teže ka tome da svojim ekspresivizmom privuku potencijalne goste, stvarajući utisak luksuza i ekskluzivnog sadržaja.



- - - - - - - - - -

PRVI HOTEL U BEOGRADU

Istorijska priča vodi nas u potrebu Srba da iz Kragujevca u Beograd izmeste sve važne institucije države u nastajanju. Zato uskoro glavni grad dobija zgrade Državne štamparije, Mitropoliju, pa tako i prvi ugledan hotel koji je imao, prema nekim podacima, čak stotinu soba.

Na uglu današnjih ulica Kralja Petra i Gračaničke bio je stari Gadzin han, gde su odsedale kiridžije, kočijaši i drugi. Na tom mestu podigao je knez Mihailo 1841. godine zgradu za hotel, pošto u to doba nije bilo nijednog uređenog hotela u Beogradu. To je gostionica 'Kod jelena' sa kafanom na uglu pomenutih ulica u prizemlju a u gornjim spratovima bile su gostinske sobe. Figura jelena stajala je na konzoli, no ona je propala za vreme požara koji se desio 15. i 16. aprila 1849. godine. Ova zgrada poznata je pod imenom 'Staro zdanje'."



Kasnije je u ovoj zgradi bio "Grand hotel", a potom, od 1884. godine, u njoj je bila smeštena Železnička direkcija. Zgrada bila vlasništvo Obrenovića, pa da je posle ubistva kralja Aleksandra ovu građevinu kraljica Natalija prodala državi.
Hotelska zdanja su takođe služila za smeštaj raznih institucija, pa je tako u "Starom zdanju“ otvorena prva pošta, kao i prva uprava železnica u Beogradu.
Narodna banka otkupila je staru i rabatnu zgradu 1938.g. u kojoj je dugo godina bila smeštena Beogradska oblasna direkcija državnih železnica. Rušenjem bivše direkcijske zgrade nestaje jedan istorijski objekat, jedna od najreprezentativnijih građevina , kako je pisala tadasnja prestonička štampa.





Tako su se ovde smenili "Kod jelena", "Grand hotel", "Staro zdanje" , Železnička direkcija i na kraju zgrada Narodne banke Srbije

ATELJE UROŠA PREDIĆA



Atelje u kojem je godinama stvarao Uroš Predić, nalazi se na starogradskoj adresi, u Svetogorskoj ulici br.27. Kuća u kojoj je od 1909. godine živeo, jedan od najvećih srpskih slikara, odvažno odoleva gradskom urbanizmu.Kuca je pripadala njegovom bratu Josifu Predicu.Podignuta je 1908. godine kao spratna porodična kuća, po projektu istaknutog arhitekte Nikole Nestorovića. Bogato dekorisana ulična fasada kuće, sa frizovima od vinove loze, floralnim vencima upletenim oko medaljona, jedna je od zanimljivih primera primene secesije u beogradskoj arhitekturi sa početka 20. veka

Atelje u kom je slikar stvarao, dograđen je uz postojeći objekat sa dvorišne strane. Skromne veličine sa velikim staklenim prozorima i omanjim balkonom, bio je stecište susreta najznačajnih ličnosti iz sveta umetnosti toga vremena. Nakon smrti Uroša Predića , atelje su koristili u različitim periodima proslavljeni umetnici Miodrag B. Protić , slikari Stojan Ćelić i Đorđe Ivačković , nakon čije je smrti 2012. godine, atelje prešao ponovo u vlasništvo porodice .

1930 g.


Uroš Predić


Uroš Predić stilski je pripadao realizmu. Slikarskom pravcu koji je podsticao opis stvarnosti, kroz prikaz trenutaka istorije,
društvenog i romantičarskog stanja. Neke od najpoznatijih Predicevih slika su:

Kraljica Natalija Obrenović


Siroče na majčinom grobu


Talijanče


Vesela braća


Prepričavajući sudbinu svoje slike "Vesela braća, žalosna im majka" Predić je jednom prilikom ispričao: "Jesen baš kao sad. Žitko blato zagušilo sokake. Svakog dana u ponekoj kući svinjska daća. Cela okolina miriše na vruće čvarke, a pijana pesma ne da ti celu noć da treneš. Gledao sam to i dozlogrdilo mi. Rekoh sebi, treba na neki način pokazati ovim ljudima u kakvu su nesreću zapali, moralno uticati na njih. I počnem da radim sliku.
Navraćam jedne nedelje do orlovatskog krčmara, starog druga i prijatelja, kada oko jednog stola skupio se grdan muški narod. Navalili se sad nešto, gledaju, oči im se ucaklile, a usta se svakom razvukla od uva do uva. Eto, ko Rjepinovi Zaporošci, baš tako su izgledali. Priđem da vidim šta je, kad ono - reprodukcija "Vesele braće', otisnuta u poznatom vojvođanskom kalendaru Orao. Gledajući je, seljaci se oduševili, klikću od radosti, izopijali se gore no što sam ih ikad video. 'Gde nas samo, čikane, tako potrefi'

Kosovka Devojka


Mnogi istoričari proučavajući rad i delo Uroša Predića, smatrali su da je usamljeno provodio dane. Često su mu dolazile dame, kako bi ih slikao, ali ljubavni život slikara ostaje zabeležen tek u nekom sačuvanom pismu.
Kada je umrla Mila Hamdija, bliska prijateljica Uroša Predića, pisao je prijatelju:
„Za njeno ime vezan je jedan kratak san o sreći u mojem životu. Da se taj san ostvario, koliko bih sada bio nesrećan. Ovako, provodivši svoj vek u brizi i radu, bez jačeg podstreka, u žabokrečini usamljenog askete, sačuvao sam se od sreće i nesreće…“
Uroš Predić ostavio je dela čiju vrednost je nemoguće procenti. Na platnima njegovih slika ostala je zabeležena kolektivna memorija srpskog naroda.Uroš Predić je oslikаo ikonostаs bečejske prаvoslаvne crkve i ikonostаs u kаpeli bečejskog veleposednikа Bogdаnа Dunđerskog. Osim togа nаslikаo je više ikonostаsа zbog kojih se ocenjuje dа je poslednji znаčаjаn srpski ikonopisаc.

Uros Predic u svom ateljeu 1949 g.


Predić u ateljeu odakle su sve stvari prebačene u Zrenjanin


Posebаn kvаlitet kod Predićа imа njegov crtež, što je posebno uočljivo u njegovim sаčuvаnim blokovimа zа skicirаnje. U svom dugom stvаrаlаčkom životu ostаo je verаn prаvilimа stаrih mаjstorа i istrаjаo je nа isticаnju crtežа i jаsnoće kompozicije, pokаzujući otpor premа težnjаmа mlаdih umetnikа koji su se školovаli u Minhenu i Pаrizu.
Uroš Predić je stvarao pune 44 godine u svom beogradskom ateljeu, sve do 11.02.1953. godine, kada je u dubokoj starosti umro. Svi sačuvani predmeti, pisma, slike, štafelaj, lične slikareve stvari, predate su na čuvanje Narodnom muzeju u Zrenjaninu, a jedan deo je ostao u posedu članova bliže porodice. Sahranjen je u rodnom Orlovatu.

Uros Predic i Laza Kostic


Predicevo secanje na Lazu Kostica:
“Mada je on bio Bačvanin, a ja Banaćanin, a to su ipak velike razlike, divno sam se slagao sa Lazom Kostićem. Mnoge sam noći proveo sedeći sa Lazom na lagodnom banatskom lahoru u dvorištu moje porodične kuće. Pričali smo o svemu i svačemu, šalili se i ozbiljno debatovali, a neretko i slatko zapevali “

KUCA VELJKA SAVICA



Zahvaljujuci prvom regulacionom planu Beograda, 1867.godine , koji je uradio Emilijan Josimović,prostor od Terazija do Kalemegdana postao je najelitnija zona obnovljene srpske prestonice. Tad je formirana ulica u kojoj najuticajnije i najbogatije porodice trgovačkog i političkog Beograda odmah počinju da grade svoje kuće i palate, otvaraju radnje, kafane i hotele. Uprava grada Beograda 1870. ulicu zvanično krštava imenom Kneza Mihaila .Knez Mihailova ulica dugačka je 690 metara, njena širina varira od 22 do 28 metara, a površina joj je 1,4 hektara. Zdanja na neparnoj strani nose brojeve 1 do broja 55, a na parnoj od 2 do broja 56. Kuća broj 46 pripadala je trgovcu Veljku Saviću, u broju 48 nalazila se „Krstina mehana“, a u broju 50 kuća Hrisante Kumanudi. Svi oni su bili ugledni žitelji Beograda i ostavili traga u intenzivnom razvoju Beograda posle predaje grada knezu Mihailu.

Gradske kuce skraja 19.veka


Poznati trgovac Veljko Savic, podigao je 1869.godine , jednu od prvih modernih gradskih kuca na sprat,kao stambeno poslovni prostor.Na spratu se stanovalo u prizemlju su bili ducani koje je delila velika kapija.Na spratu u velikoj sali dugo vremena su se odrzavali sastanci beogradske berze.Njegov sin, diplomata, Lazar Savić je zgradu ostavio testamentom "Kraljevskoj srpskoj akademiji nauka" za razvoj srpske nauke i kulture 1921. godine.



Građanska kuća u Knez Mihailovoj broj 46 je, zajedno sa zgradama broj 48 i 50, retko sačuvan,
jedinstveni spojeni blok zgrada,karakterističan za arhitekturu i urbanizam Beograda sedamdesetih godina XIX veka.



One su deo značajnog trgovačkog centra Knez Mihailove ulice i najizrazitiji dokumenti iz vremena njegovog nastajanja posle planski sprovedene Stare Varoši. Kuće su jedinstvene po arhitektonskom sadržaju, nameni i stilskoj obradi. Oblikovane su eklektički, u tada savremenom duhu istorijskih stilova, pretežno sa elementima romantizma i neorenesanse.



Pocetkom 20.veka, 1911.god. zgrada na broju 46,je dogradjena i izvrsena je adaptacija ,da bi se 1977 g.vratio prvobitni izgled fasade.
Danas se u prizemlju zgrade nalazi cuvena kafana Kolarac , gde se i danas skupljaju gradski intelektualci,umetnici, studenti, novinari.



Sama zgrada posle II svetskog rata je postala društvena imovina. Njen vlasnik je postala Republika Srbija,
a korisnik opština Stari grad.Kuca je proglašena za spomenik kulture 1966. godine.



U kuci na broju 46, nalazi se i Kuca Legata, instituciju koja se bavi brigom o legatima i radom na njihovoj prezentaciji i popularizaciji a koju je osnovala 2004.god.Skupština grada Beograda. U njenom sastavu su i Legat Veljka i Mare Petrović, Legat Petra Lubarde, Legat akademskog slikara Nedeljka Gvozdenovića koji je 1980. godine preneo u vlasništvo gradu Beogradu svoju imovinu i 569 svojih umetničkih dela. Kuca Legata nastala je kao plod višedecenijske inicijative umetnika, intelektualca, stručnjaka i darodavaca.



Kuća legata ima za cilj rešavanje složene problematike legata i poklona učinjenih Beogradu od 1955. godine do danas, kao i brigu o budućim poklonima našem gradu. Prevashodni interes je prezentacija umetničkih artefakata vezanih za XX i XXI vek, umetnika, kolekcionara ili ličnosti koje su svojim delovanjem ostavile znameniti trag u kulturnom, naučnom i javnom životu, kao i popularizacija ideje darodavstvariji legata, u kojoj će stalno biti izložen jedan deo njegovih slika, s tim da se postavka menja.

Nina ne znam gde nalazis sve ove informacije.
Treba da imas svoju kolumnu u Politici, sektor Istorije i Kulture.
Ovoliko detalja, posvecenosti...za rispekat.

Hvala na lepim recima .Ovaj pdf koji mnogo volim je moja kolumna, a informacije nalazim sirom neta,u mnogim knjigama,
i knjigama nase Milunke Savic,koja pisala puno lepoga o Beogradu,u istorijskim zapisima o Beogradu,iz mnogih istorijskih spisa,
istorijskih vodica,prica o Beogradu, a po nesto je ostalo i zapamceno, sa casova Istorije u gimnaziji