VASKRS ILI USKRS?
Da li je baš tako? Ako ćemo po crkvenim knjigama – nije, jer
u nedelju će pravoslavni vernici proslaviti Isusov povratak u život, odnosno vaskrsenje. Stoga,
Srpska pravoslavna crkva upućuje da je pravilno reći Vaskrs.
- Sve bogosložbene reči u srpskom jeziku vuku korene iz crkvenosloveskog, a one iz grčkog jezika.
Na crkvenoslovenskom se kaže "Hristos voskrese" i "Voskrsenije Hristovo". U troparu koji pevamo na crkvenoslovenskom kaže se "Hristos voskrese iz mertvih", a na srpskom "Hristos vaskrse iz mrtvih". Zaključak je – kaže se Vaskrs kao što i piše u crkvenim kalendarima – objašnjava sveštenik iz užičkog kraja.
Iz ovoga, kaže on,
proističe da je pravilan praznični pozdrav "Hristos vaskrse" ili "Hristos voskrese". Uz uobičajeni otpozdrav "Vaistinu vaskrse" može se koristiti i "Voistinu voskrese".
Termin Uskrs, kaže sagovornik,
je pomodarski i primljen iz katoličanstva, a pogrešno ga koristi i mnogi naši sveštenici.
-
Vaskrs ili vaskrese odražava pravo zbivanje stvari prilikom Hristovog boravka u Hadu, razrušenju Hada i ustajanju iz mrtvih, to je suština događaja i zato je pravilno reći Vaskrs – dodaje ovaj sveštenik.
On ukazuje na još nešto: Često se spominje "Uskrs po gregorijanskom kalendaru", odnosno "Vaskrs po julinanskom kalendaru", a to je pogrešno jer se svi pravoslavni narodi, bez obzira da li koriste julijanski ili gregorijanski kalendar slave Vaskrs istog dana, onog koji odredi Jerusalimska patrijaršija.
- Vaskrs se kod pravoslavaca uvek slavi prve nedelje punog meseca posle prolećne ravnodnevnice i nikako pre jevrejske Pashe, što je odluka Prvog vaseljenskog sabora 325. godine u Nikeji. Dakle,
postoji Božić po gregorijanskom i julijanskom kalendaru, ali ne i Vaskrs – ukazuje sagovornik.
Bosa Rosić, etnolog sa Zlatibora, kaže da se
u Srbiji termin Vaskrs koristi u selima, dok se u urbanijim sredinama više govori Uskrs. Ovo "Uskrs", smatra ona, zaostavština je iz srpskohrvatskog jezika, kao što je i reč suhomesnato, a pravilno je suvomesnato jer je od suvoga mesa.
-
Više obrazovaniji ljudi pokušavaju da se ograde od seljaka koji kažu Vaskrs i zato govore Uskrs, a svi su seljačkog porekla. Vuk Stefanović Karadžić je 1827. u listu "Danica" napisao: „U našoj zemlji nema drugih ljudi sem seljaka. Ono malo ćurčija i majstora po gradovima se druže sa Turcima pa ih narod i ne smatra Srbima“ – kaže Bosa Rosić.
Za korišćenje termina Uskrs, Rosa najviše "krivi" sveštenike SPC jer ne upućuju narod na to šta je pravilno, a šta ne jer oni su posrednici između nas i Boga.
- Posle Drugog svetskog rata krsna slava nije bila zabranjena nijednim dekretom, ali su se neki, da bi se dodvorili komunističkim sekretarima, prestali da slave. U Opštini Čajetina smo dve kuće – jedna u Rudinama, druga u Šljivovici, su prestale da slave. Ali
sveštenici su u to vreme bili stavljeni "na led" i onda su u bogosloviju išla samo najsiromašnija i najneukija deca. Neuki ništa nisu ni naučili zbog čega smo imali jako loš sveštenički kadar, ako su i znali plašili su se vlasti i nisu upućivali narod na to šta je ispravno a šta ne poput klečanja u crkvi – priča sagovornica.
Da li je baš tako? Ako ćemo po crkvenim knjigama – nije, jer
u nedelju će pravoslavni vernici proslaviti Isusov povratak u život, odnosno vaskrsenje. Stoga,
Srpska pravoslavna crkva upućuje da je pravilno reći Vaskrs.
- Sve bogosložbene reči u srpskom jeziku vuku korene iz crkvenosloveskog, a one iz grčkog jezika.
Na crkvenoslovenskom se kaže "Hristos voskrese" i "Voskrsenije Hristovo". U troparu koji pevamo na crkvenoslovenskom kaže se "Hristos voskrese iz mertvih", a na srpskom "Hristos vaskrse iz mrtvih". Zaključak je – kaže se Vaskrs kao što i piše u crkvenim kalendarima – objašnjava sveštenik iz užičkog kraja.
Iz ovoga, kaže on,
proističe da je pravilan praznični pozdrav "Hristos vaskrse" ili "Hristos voskrese". Uz uobičajeni otpozdrav "Vaistinu vaskrse" može se koristiti i "Voistinu voskrese".
Termin Uskrs, kaže sagovornik,
je pomodarski i primljen iz katoličanstva, a pogrešno ga koristi i mnogi naši sveštenici.
-
Vaskrs ili vaskrese odražava pravo zbivanje stvari prilikom Hristovog boravka u Hadu, razrušenju Hada i ustajanju iz mrtvih, to je suština događaja i zato je pravilno reći Vaskrs – dodaje ovaj sveštenik.
On ukazuje na još nešto: Često se spominje "Uskrs po gregorijanskom kalendaru", odnosno "Vaskrs po julinanskom kalendaru", a to je pogrešno jer se svi pravoslavni narodi, bez obzira da li koriste julijanski ili gregorijanski kalendar slave Vaskrs istog dana, onog koji odredi Jerusalimska patrijaršija.
Vaskršnja jaja
Foto: Profimedia
- Vaskrs se kod pravoslavaca uvek slavi prve nedelje punog meseca posle prolećne ravnodnevnice i nikako pre jevrejske Pashe, što je odluka Prvog vaseljenskog sabora 325. godine u Nikeji. Dakle,
postoji Božić po gregorijanskom i julijanskom kalendaru, ali ne i Vaskrs – ukazuje sagovornik.
Bosa Rosić, etnolog sa Zlatibora, kaže da se
u Srbiji termin Vaskrs koristi u selima, dok se u urbanijim sredinama više govori Uskrs. Ovo "Uskrs", smatra ona, zaostavština je iz srpskohrvatskog jezika, kao što je i reč suhomesnato, a pravilno je suvomesnato jer je od suvoga mesa.
-
Više obrazovaniji ljudi pokušavaju da se ograde od seljaka koji kažu Vaskrs i zato govore Uskrs, a svi su seljačkog porekla. Vuk Stefanović Karadžić je 1827. u listu "Danica" napisao: „U našoj zemlji nema drugih ljudi sem seljaka. Ono malo ćurčija i majstora po gradovima se druže sa Turcima pa ih narod i ne smatra Srbima“ – kaže Bosa Rosić.
Za korišćenje termina Uskrs, Rosa najviše "krivi" sveštenike SPC jer ne upućuju narod na to šta je pravilno, a šta ne jer oni su posrednici između nas i Boga.
- Posle Drugog svetskog rata krsna slava nije bila zabranjena nijednim dekretom, ali su se neki, da bi se dodvorili komunističkim sekretarima, prestali da slave. U Opštini Čajetina smo dve kuće – jedna u Rudinama, druga u Šljivovici, su prestale da slave. Ali
sveštenici su u to vreme bili stavljeni "na led" i onda su u bogosloviju išla samo najsiromašnija i najneukija deca. Neuki ništa nisu ni naučili zbog čega smo imali jako loš sveštenički kadar, ako su i znali plašili su se vlasti i nisu upućivali narod na to šta je ispravno a šta ne poput klečanja u crkvi – priča sagovornica.
Foto: Profimedia
Šta kažu lingvisti?
Lingvistički gledano ispravno je i jedno i drugo, tako da nećete pogrešiti kako god kažete.
"Vaskrs" je srpskoslovenski oblik koji pripada srpskom crkvenom i književnom jeziku, koji se do sredine XVIII veka upotrebljavao u svim krajevima pod upravom Srpske pravoslavne crkve.
"Voskresenije" je ruskoslovenski oblik i reč je o staroslovenskom jeziku ruske redakcije koji je danas jezik srpske crkve. Naime, srpskoslovenski jezik kao zvanični crkveni jezik Srbi su sredinom XVIII veka zamenili ruskim crkvenim jezikom.
U tom crkvenom jeziku reči o kojima govorimo izgovaraju se na ruski način – sa “o” u prvom slogu, pa se tako kaže - Voskresenije, voskresnuti, voskrese.
- Iako se često mogu čuti polemike među ljudima o tom pitanju, osim u stručnim krugovima, najčešće se daje pogrešan odgovor.
U narodu postoji mišljenje da je reč Vaskrs srpska, odsnosno da se vezuje za pravoslavlje, dok Uskrs upotrebljavaju Hrvati, odnosno katolici. Međutim, to je potpuno netačno. I jedna i druga reč jednako pripadaju srpskom jeziku i potekle su od iste reči, koja se kroz vekove izmenila kako se menjao i jezik. Tako da se zapravo radi o dve forme iste reči, jednoj - Vaskrs, koja je sačuvana kroz bogosluženje, a koja ranije nije tako zvučala u vekovima koji su prethodili, već je i ona rezultat promena jezika kroz vreme, i drugoj - Uskrs, koja je narodna forma iste reči, odnosno koja se sačuvala kroz narodni govor.
-
Do stvaranja dve reči je došlo jer se u razgovornom, narodnom jeziku ona izgovarala u skladu sa tada aktuelnim promenama u jeziku, dok je u crkvenim knjigama ostalo zapisano slovo, odnosno glas koji se kroz vekove redukovao ili vokalizovao, u zavisnosti od pozicije u kojoj se nalazio. Konkretno, taj glas se gubio ili je davao vokal a, a kako knjige nisu često prepisivane tada, sveštenstvo je vremenom reč počelo da izgovara u odnosu na ono kakav je rezultat glas dao i kako ga je i samo izgovaralo u razgovornom jeziku, odnosno počelo je da ga čita kao a i tako smo dobili reč Vaskrs - objasnila je filolog Tanja Ćulafić.
Blic
