Nije bas lako pisati o ovome ali mi cemo pokusati da pocnemo iz pocetka i da se oslonimo na istorijske dokumente zapadnoevropskih zemalja za koje mislimo i verujemo da su najtacniji.....
Pre nego sto su Rimljani poceli jos u II veku pre nove ere da osvajaju Balkan,( 146.g. pre n.e. su Makedonija i Grcka vec bile rimske provincije ), na danasnjim teritorijama istocne Srbije prostirale se Moezija i Trakija cije je stanovnistvo ( mesana plemena ) govorili nekom mesavinom azijskog-evropskog jezika gde je bilo i pojmova iz latinskog i germanskog jezika. Severno, odvojena Dunavom, prostirala se Dakija.
Rimljani polako ali sigurno osvajaju Trakiju, Moeziju a 106.-te godine n.e. car Trajan osvaja celu Dakiju proslavivsi se pobedom nad kraljem Decebalusom. Sprovodi se Romanizacija stanovnistva i uvodi se rimska kultura. Latinski jezik postaje osnovni jezik.
272.-ge god. pod pritiskom i najezdom germanskih Gota, Rrimljani i deo stanovnistva napustaju teritorije Dakije i naseljavaju se juzno i istocno od Dunava ( deo danasnje Srbije i sevrna Bugarska ). Ipak veliki deo stanovnistva ostaje u Dakiji, Trakiji i Moeziji gde je ipak uspevalo da sacuva do danasnjeg dana tradiciju, kulturu i jezik, mada u vulgarnom smislu. Doseljavanjem Srpskih plemena i potisnuta najezdom Avara stanovnistvo koje je bilo nastanjeno juzno i istocno od Dunava i koje se uglavnom bavilo zemljoradnjom, napustaju svoje obradivo zemljiste i povlace se u brdovite predele sirom Balkana, ( Bugarska, Istocna Srbija, Makedonija, severna Grcka i Dalmacija ) gde se, da bi opstali, dalje bave stocarstvom. Dakle, u VI veku stanovnistvo Dakije i starosedeoci nastanjeni juzno od Dunava ( koje se seli ) jos uvek govore istim jezikom, naime Latinskim. Srpska plemena nazivaju starosedeoce Vlasima koje i Grci takodje nazivaju a predeo severno od Dunava pa sve do Karpata Grci nazivaju Vlaska. To su podaci koje smo nasli u nekim knjigama a dalje navescemo vam studije jednog naucnika koji je rumunskog porekla a zivi negde na americkom kontinentu:
Odakle naziv "Vlah"?
Najranija pisana pomena o Vlasima je od Grckih istoricara, na primer Ana Komnena, kcer Bizantijskog cara Alexisa. Ona je pisala u 12.-13.-tom veku. Vlahe opsirnije opisuje Grcki (Bizantijski) general Tzimisches u 10.-tom veku. I Komnena i Tzimisches govore o velikoj i maloj Vlahiji (Megalovlahia, Microvlahia) kao polunezavisnim drzavama u sta su danasnja Grcka, u planinama Pinda i Makedonija, oko Bitolje i Ohrida. (Danasnji) Grcki grad Janina je bio njihov centar. Malo kasnije (oko 1185. ) Nemacki car Frederick Barbarossa, kad je prosao Balkanom prema Jerusalimu u poslednjem krstarskom ratu, pise o carevini "Vlaha i Bugara", sa vlaskom dinastijom Aseni. (Moderni Bugarski istoricari ne prihvataju da je "njihovo" drugo carstvo bilo u stvari Vlasko-Bugarsko.) Ipak sam car Joanitsa Asen (zvan Kalojan od modernih Bugara) se potpisuje na Latinskom "imperator omnium Bulgarorum et Blacorum". Cak i Papa Inocentie IV u svojim dopisima sa carom Joanitsom priznaje mu latinsko poreklo. (Ja sam citao Komnenu, Porfirogenitosa, i Papa Inocentia na Engleskom prevodu, a mnogo sam ucio od Engleskog istoricara Gibbona iz 18.-tog veka: "The Rise and Fall of the Roman Empire", odprilike na srpskom 'Rast i pad Rimskog Carstva'. Inace ove knjige se lako nadju na Engleskom, i mislim u Evropi na Nemackom i Francuskom). Mislim da je Aseninova "Vlasko-Bugarska" carevina bila na obe obale Dunava, ali ovo nije jasno. Oko 1250. god. Bizantija je uspela da unisti ovu carevinu i re-absorbira zemlju u Bizantijumu. Jos kasnije Srpski car Dusan u svom Zakoniku govori o svojim Arbanasima i Vlasima kao ljudima sa posebnim pravom (Jus Valachicus) i zakonima. Dusan cak zabranjuje mesovite brakove medju Srbima i Vlasima!
U to vreme Vlasi su jos ziveli po celom Balkanskom poluostrvu, sve do Italije. Na Jadranu i danas postoji "Vlaski Otok", Romanija je poznata planina, a imena sela sa "vlah" u korenu se broju u desetinama. Cak u 16.- tom veku Austrija je imala "Lex Illyrico-Wallachica" u danasnjoj hrvatskoj Krajini. Svi su ovi Vlasi bili asimilirani i postali najcesce Srbi, zbog pravoslavstva. Zato bih ja parafrazirao Karadjica i rekao "Vlasi svi i svuda!"
Interesantno je da na svom jeziku, govoreci medju sobom, Vlasi se nikad nisu zvali "Vlasi" negu neku varijantu "Romana". To sto danasnji srpsko-obrazovani Vlasi prihvacaju to ime ne znaci nista. Pitaj ti neku staru babu koja ne zna da cita ili pise.
Ne zna se sigurno odakle naziv "Vlah". Ali je sigurno da su Ostrogoti i Vizigoti prosli i ziveli na Balkanu od oko 200.-te do oko 500.-te nase ere. Pretpostavlja se da su oni dali starosedeocima Balkana naziv slican "Welsch"u. To znaci "Rimljanin" (A NE STOCAR!). U drugim delovima Evrope gde su se nemacki narodi sreli sa rimljanima, oni su ih zvali Waloon (u Belgiji), i Welsh (u Velikoj Britaniji) i Walo-Romansch u Svajcarskoj. I danas pola Belgije, ona polovina sto govori francuski se zove Waloonia, a ljudi Waloons. Ostalo stanovnistvo govori holandskim jezikom. Dakle kada su Sloveni (ne samo Srbi) stali preci Dunav ka jugu (pocetkom 580.-te nase ere) oni su najverovatnije preuzeli Ostrogotski naziv "Welsch" i promenili ga prema slovenskom sluhu na "Vlah", "Valah" ili "Voloh".
Naliv Avara i Slovena je bio toliko snazan da su i latinsko i grcko goverece drzave propale na celom Balkanu. Sloveni su prodrli sve do Atine i Soluna. Bizantija je uspela da im oduzme danasnju Grcku, Makedoniju, Bugarsku, i deo Srbije tek u 9.- tom veku. U medjuvremenu Bizantijski istoricari su izgubili knotakt sa Latinsko-govorecim narodom. Ovi su se povukli po planinama i preziveli dva-tri veka baveci se stocarstvom, konjarstvom, itd. Kad su Bizantijski istoricari ponovo culi o ovom narodu, u osmom-devetom veku, oni su prihvatili sada Slovenski naziv "Vlah". Ne smemo zaboraviti da su se Bizanci uvek sami sebe zvali "Romaioi", to jest "Rimljani", iako nisu govorili nista sem grckog. U 9.-tom veku car Porfirogenitos razlikuje "Romaioi" od "Romanoi"a. Prvi su svi gradjani "Romanije" (to jest Bizantije) a drugi su samo oni koji govore latinskom.
Od oko 1200.-ih, svi narodi oko Vlaskih zona su prihvatili naziv sa korenom "Vlah" ili u slucaju Madjara "Olah". (Incidentno, na Madjarskom Olah znaci Rumun, a Olasz Italijan). Turci su ih zvali Iflak, a njihovu zemlju Iflakistan. (Video sam mac Stefana Velikog u muzeju u Istanbulu). Kada su Vlaske drzave osvojile nezavisnost (od Turaka, Madjara, Rusa), one su trazile da im se latinsko poreklo prizna nazivom Romania. Rumuni so to ocigledno uspeli, ali su nazalost zaboravili da su prvo bili Vlasi.
V.S.
Prve Vlaske knezevine se javljaju u 13.-tom veku kada se veliki deo Vlaha oslobadja Madjarske okupacije. Prvi poznati vojvoda je Besarab. Vremenom, polako ali siurno, nastaje cvrsta Vlaska knezevina -WALACHEI – gde se Trgoviste i Cimpullung razvijaju u glavna mesta. Nastaju vremenom i saveznicke provincije : Walachia mare ( Muntenia ) i Walachia mica ( Oltenia i nezvanicno, deo istocne Srbije. Postoji cinjenica da je 1395. god. vlaski vojvoda Mirca uspesno odbranio Vlasku od najezde Turaka.. Bitka se odvojala na Rovinama kod Negotina, kada su Turci pokusali , zajedno sa turskim vazalom Markom Kraljevicem, da predju Dunav i prodru u unutrasnjost Vlaske ). Vladajuci Vlaskom ( 1386-1418 ). legendarni vojvoda Mirca se uspesno suprostavljao napadima Turaka i Madjara. Sledece znacajno ime koje srecemo u istoriji Vlaha je vojvoda Vlad Tepes ( negde 1400 – 1417 ). A najace mesto u istoriji Vlaha i Vlaske uzima njegov sin Vlad Tepes II, poznati kao Dracula, ( 1430 – 1476 ). koji sa seljacima i stocarima takodje uspesno stiti Vlasku teritoriju od Turaka
Vlah stočar
Vlah ide u rat
Ujedinjene knezevine ( velika Vlaska, mala Vlaska i Moldova ) postaju sve jace mocnije i polako prisvajaju nazad svoje bivse teritorije preko Karpata, koje su okupirane od Madjara .Oko 1600.-te godine formira se teritorija koja otprilike lici na danasnju Rumuniju . Zadrzava se isti jezik ali se menja ime. Naime, Stvara se Rumunija. Rec Rumunija potice iz reci Roman=Rumun=Rumunia. Krajevi juzno od Dunava ( danas istocna Srbija ) ostaju pod delimicnom kontrolom Turaka sto nije smetalo nomadskom vlaskom stanovnistvu da menja teritorije boravka juzno i severno od Dunava. Na novoj teritoriji ( Rumunija, severno od Dunava ) dolazi i do modernizacije starog Vlaskog jezika i naziva se Rumunskim ( po nekim istorijskim tezama danasnji Rumunski jezik potice od Vlaskog ). Modernizacija jezika nije sprovedena kod vlaskog stanovnistva juzno i istocno od Dunava. Medjutim, to stanovnistvo se trudilo do danasnjeg dana da sacuva maternji, mada u izmenjenom obliku, ( staro latinski / romanski - vlaski ) jezik , tradiciju i obicaje. Vlaska muzika, pogotovu, danas je veoma cenjena i u Jugoslaviji i u Rumuniji ( sa kojom ima slicnosti ali se razlikuje ) kao i u Bugarskoj i Makedoniji.
