Sultanija Hurem, „najmoćnija” žena u istoriji Osmanskog carstva

[Nina]

Verovatno najuticajnija žena u Osmanskom carstvu, voljena supruga jednog od najmoćnijih vladara u istoriji, Sulejmana Veličanstvenog, i zagonetna ličnost
o čijem nasleđu se i dalje piše i čije poreklo se prisvaja, sultanija Hurem i više od četiri veka posle smrti 1558. godine nastavlja da zadivljuje ljubitelje istorije.
Sultanija Hurem, poznata i kao Rokselana, nije bila samo konkubina ili supruga sultana.Imala je izuzetan životni put od ropstva do vrhunca imperijalnog uticaja, i postala je ličnost koja je preoblikovala politički pejzaž dvora u Osmanskom carstvu u 16. veku.

Osmansko carstvo dominiralo je jugoistočnom Evropom, zapadnom Azijom i severnom Afrikom od 14. do početka 20. veka.
Smatra se jednim od najvećih i najdugovečnijih carstava u istoriji.
Prema mišljenju mnogih istoričara, „sultanat žena”, period tokom kojeg su majke i supruge sultana imale veliki politički uticaj na upravljanje Osmanskim carstvom,počeo je upravo usponom Hurem.Njen boravak u haremu, privatnim odajama u sultanovoj palati gde su živele supruge, konkubine, ženske članice porodice, i služavke, kao i kasniji događaji su dobro dokumentovani.

 

[Nina]

 

[Nina]

Ipak, vekovima kasnije se vode rasprave o njenom poreklu.
Da li je bila zarobljenica sa prostora današnje Ukrajine, ćerka pravoslavnog sveštenika, ili, kako ukazuje neočekivana teorija, italijanska plemkinja
koju su oteli gusari?

Od zatočeništva do dvora
Većina istoričara veruje da je sultanija Hurem rođena početkom 1500-ih u Ruteniji, istorijskoj oblasti koja je obuhvatala delove današnje
Ukrajine, Poljske i Belorusije.

Ne postoji pozdan zapis o Hureminom imenu na rođenju.
Dok je neki ukrajinski izvori nazivaju Aleksandra ili Anastazija Lisovska, drugi smatraju da je u zapadnoj Evropi bila poznata
kao La Rossa (crvena), Rozana (elegantna ruža), Roksolanka (Rutenka), Roksana, ili Rokselana.

U zvaničnim osmanskim dokumentima se navodi kao haseki Hurem sultanija.
„Hurem” znači „radosna” na persijskom, a „haseki” je počasno zvanje namenjeno majci sultanovog deteta.
Neki izvori tvrde da je bila ćerka pravoslavnog sveštenika, a drugi da je poticala iz seljačke porodice.

Postoje zapisi da su je krimski Tatari zarobili u Rogatinu, tadašnjem delu Poljskog kraljevstva, a danas u zapadnoj Ukrajini.
Zatim je prodata kao robinja, dovedena u Osmansko carstvo kao tinejdžerka i poklonjena majci princa Sulejmana, koji je kasnije
postao poznat kao Sulejman Veličanstveni..

U harem je odvedena najverovatnije oko 1520. godine, jer se zna da je njihovo prvo dete, princ Mehmed, rođen naredne godine.
Sulejman se kasnije oženio Hurem, čime je prekršio vekovnu tradiciju i šokirao dvor, i podigao njen status na do tada neviđen nivo.
Pre njega, nijedan osmanski sultan nije oženio konkubinu.

 

[Nina]

 

[Nina]

Poreklo

Uprkos široko prihvaćenoj tvrdnji o njenom rutenijskom poreklu, i dalje su aktuelne alternativne teorije o prošlosti Hurem.
Jednu posebno kontroverznu tvrdnju iznosi istraživač dr Rinalda Marmare, koji kaže da je u vatikanskom arhivu pronašao rukopis
prema kojem je Hurem zapravo bila italijanska plemkinja po imenu Margerita iz porodice Marsilji iz Sijene.

Prema tom dokumentu, nju i njenog brata su zarobili gusari i prodali ih kao roblje osmanskom dvoru.
Istoričari su, međutim, sumnjičavi prema ovoj teoriji.
Dodatnu zbrku stvara način na koji se sultanija Hurem pominje u različitim izvorima.

U dokumentima i poeziji iz osmanskog perioda ponekad se naziva „ruskom vešticom”, pogrdnim nadimkom koji su koristili njeni protivnici,
posebno nakon pogubljenja Sulejmanovog najstarijeg sina, princa Mustafe, koga je rodila druga žena i koji je bio prvi u redu za presto.

Verovalo se da je upravo Hurem bila glavni organizator Mustafine propasti, čime je njenim sinovima otvorila put ka osmanskom tronu.
Drugi istoricari kažu da je poreklom iz Ukrajine gde se slavi kao nacionalna ličnost.Spomenici u njenu čast podignuti su u njenom navodnom
rodnom gradu Rogatinu, a džamija u Marijupolju nosi njeno ime i njenog supruga Sulejmana.

 

[Nina]

Dobrotvorni rad

Uticaj sultanije Hurem prevazilazio je zidove harema, ali je njen dobrotvorni rad verovatno trajniji deo njenog nasleđa.
Finansirala je izgradnju džamija, narodnih kuhinja i zadužbina u Istanbulu i Jerusalimu, koji je tada bio deo Osmanskog carstva.
Četvrt Haseki u Istanbulu i danas nosi njeno ime.

Prema istorijskim zapisima, sultanija Hurem je umrla prirodnom smrću u Istanbulu, 15. aprila 1558. godine.
Sahranjena je u kompleksu Sulejmanove džamije.

Kasnije je, po naredbi samog sultana Sulejmana, izgrađeno turbe, natkriveni nadgrobni kupolasti spomenik, iznad Hureminog groba.
Njena smrt označila je kraj izuzetnog života, ali ne i kraj pitanjima u vezi sa njom.

Bez obzira da li je bila rutenijska zatočenica, italijanska aristokratkinja ili neshvaćena, moćna žena, sultanija Hurem je jedna
od najzanimljivijih i najkontroverznijih ličnosti u osmanskoj, ali i svetskoj istoriji. (BBC na srpskom)