Pop art-novi realizam –nova figuracija

[Nina]

Iz revolta prema formalizmu visokomodernističke apstrakcije tokom šezdesetih godina i u Srbiji je artikulisana nova figuracija ili slikarstvo nove predmetnosti, hronološki i idejno podudarno sa francuskim novim realizmom i angloameričkim pop artom. Dela Dragoša Kalajića, Dušana Otaševića, Radomira Reljića i Predraga Neškovića nastala u tom periodu predstavljaju značajan otklon od elitne, visoke umetnosti. Ona su zasnovana na konceptualizovanju i prevođenju elemenata popularne kulture u umetnički materijal.Umetnici ove orijentacije unose u svoje predstave i mnoštvo literarnih, anegdotskih i parodijskih sadržaja, često sa otvorenim,kritičkim referencama na aktuelne umetničke i društvene prilike,kao i političke događaje.

 

[Nina]

DAGOŠ KALAJIĆ (1943–2005) tokom boravka u Rimu 1963–1966. stvara dela koja su spoj jezika modernizma i melanža skepticizma i fascinacije savremenim dobom. To su dela koncipirana po principu rastera, mreže, u kojima se nizom ekranskih prizora, fragmentarno gradi priča u slikovnom polju (Incantata No. 35 1963). U svakom od „kadrova“ nalaze se uvek drugačiji motivi: znakovi, teksture, apstraktne forme ili figurativni prizori. Neki od njih su „citati“ pređašnjih, tuđih motiva, ali nisu isključivo okrenuti repertoaru istorije umetnosti, nego pre svega popularnim prizorima savremenog doba. Prisutni su i pop elementi u onografiji, kao i „vorholovski“ portreti

 

[Nina]

Tako komponovana slika ne poseduje jedinstven prostor, nego afirmiše fragmentarnost prizora, jezičku heterogenost i semantičku polivalentnost. Ovo mnoštvo različitih fragmenata drži na okupu jedino zajednički okvir. Da nije njega, slika bi mogla da se nastavlja potencijalno u gotovo beskrajni niz sekvenci, poput filmske projekcije ili televizijske emisije (Dnevnik 1963).

Međutim, umesto afirmacije i glorifikacije nove masmedijske stvarnosti, radi se o ciničnoj konstataciji pukog postojanja takve stvarnosti. Ova Kalajićeva dela su high-tech nove figuracije i najraniji primeri takvog konceptualizovanja slike u srpskom slikarstvu (Dnevnik 1965). Kalajić zastupa nedoslednost umetničkog stava kao novi umetnički kredo utemeljen na negaciji linearne istorijsko-vremenske naracije i afirmaciji principa sinhroniciteta, ironičnog odnosa kako prema istoriji kulture tako i prema realnosti, što ga čini prethodnicom postmodernizma u srpskoj umetnosti.

 

[Nina]

U središtu preokupacija RADOMIRA RELJIĆA (1938–2006) jeste vizuelizovana fabula (a ne forma), te njegovim slikama najčešće prethodi neki posebni, izvanslikarski povod. Načelno, u pitanju je jedna intimna, subjektivna naracija u čijem je središtu čovek, najčešće sam autor prerušen u likove koje slika. I dok jedna grupa slika predstavlja izraz kritičkog odnosa prema homo sapiensu (Klanje kentaura 1968/99), druga je okupljena oko hedonizma homo ludensa i neobičnih, autobiografskih fabulacija, čemu u prilog govore slike Putovati (1964) ili Homo Volans (1966).

 

[Nina]

Enigmatska osnova narativa izrečena kroz veoma složeni ikonografski repertoar odlikuje dela Atomizirani samuraj (1962) i Muzička žrtva (1966), u kojima su proizvoljno i subjektivno kombinovane istorijske i tekuće činjenice, erotske fantazije i fabule. Reljićeve slike koncipirane su poput rebusa, kao depo kriptičkih poruka. Reč je o inteligentnoj igri zavođenja, zamki za posmatrača koji, tek što je pomislio da je otkrio smisao slike, biva suočen sa besmislenošću svog navodnog otkrića.

 

[Nina]

Reljić je svoj „očajnički“ humor s vremenom razvio u „crni humor“. Delo Europa, terra incognita (1969) izraz je Reljićevog nepoverenja,
revolta i antiratnog stava. Odlikuje ga nedeskriptivni i disonantni crtež, slobodan tretman hromatske materije i namerna,prividna nemarnost u rukopisu.
U osnovi Reljićevog dela leži skeptično i sarkastično preispitivanje istorije, čovekove uloge i misije u njoj, odnosno sumnja i nepoverenje umetnika u napisane istine.

 

[Nina]

PREDRAG NEŠKOVIĆ (1938) stvara najoptimističkija dela posleratnog srpskog slikarstva. Njegove slike su svojevrsni dolce vita šezdesetih.
Svet predmeta i znakova u Neškovićevom slikarstvu sredine šezdesetih jeste svet dečačke vizije i igre (Istorija leta 1965).
On načelno pripada ikonografiji lokalne popularne kulture, ali je filtriran kroz lični, iskošen i distanciran pogled na sadržaje i ambleme savremenog života.

 

[Nina]

Slike Elementi rata, Poletanje (1966) i Dama sa šeširom (1969) imaju poreklo u „tabakovićevskom“ duhu nonšalantne kritike i ironije.
One su najbliže ideologiji pop arta, stavom da se pitanjima savremenog života prilazi pre s pozitivnog, nego s negativnog stanovišta.
Takva odluka dovela je Neškovića ka stvaranju hiperrealnosti, simulaktuma dobrog, boljeg, najboljeg sveta.
Plakatski karakter doprineo je većoj komunikativnosti, lakšem čitanju i širem prihvatanju Neškovićevih radova u lokalnoj sredini.

 

[Nina]

Nemarni, a angažovani jezik beogradske nove figuracije jeste svojevrsni oblik kritike zatečenog stanja u umetnosti, društvu i politici.
Ta kritika bila je uperena kako u same temelje društvene i kulturne strukture, tako i u institucionalizovanu visokomodernističku umetnost.
Eksponenti nove figuracije beogradskog kruga izmešali su različite ideološke kodove na način sličan onome kako je to činila jugoslovenska politika,
ali je ovaj umetnički pokret humorom i ironijom izigrao njenu ozbiljnost i najavio njenu karnevalsku smrt.