Ono je dijete bar plakalo.
Vi ste našu djecu utješili za vječnost.
Specijalizovani logori za decu
Smilja Avramov: Genocid u Jugoslaviji 1941-1945
Specijalizovani logori za decu
Formiranje posebnih koncentracionih logora za mališane, predstavlja jedinstven primer u istoriji, a taj bestijalni čin karakteriše ND Hrvatsku
Među ubicama u jasenovačkom logoru bilo je ljudi bez elementarne kulture, robova najnižih strasti, ali i ljudi sa akademskim obrazovanjem. Dva njegova upravnika bili su katolički sveštenici. Po bogatstvu varvarskih metoda logor Jasenovac zauzima jedinstveno mesto u svetu. Nemački kapetan obaveštajac Artur Hefner opisao je 18. novembra 1942. ovaj logor sledećim rečima: „Radi se o logoru najgore vrste koji se može uporediti sa Danteovim infernom.“ Koliko je ta konstatacija tačna može da potvrdi zapis dr Samuela Pinta. Govoreći o nadi zatočenika da će bar o božićnim praznicima u logoru zavladati mir, on piše: „Na sam Božić 1941. dovedena je grupa Srba iz Pakraca i pakračkog kotara. Tu su se odmah sastali najkrvaviji saradnici Luburića: Ivica Matković iz Šibenika, LJubo Miloš iz Hercegovine, Jozo Matijević iz Gospića, Mujo Musić iz Bihaća ili Cazina i još neki pomagači. Počelo je klanje. Upravo su se ustaše natjecale tko će biti krvoločniji. Vađenje srca, grkljana i očiju sa ustaškim bodežima i klanje trajalo je cijeli dan.“
Po još jednoj osobenosti izdvaja se ovaj logor - po nesrazmeri između stvarne moći NDH, i broja ubijenih u Jasenovcu. To pitanje zahteva socijalnopsihološku analizu, a njegovo istraživanje doprinelo bi razumevanju kolektivnog ponašanja kako samih žrtava, tako i izvršilaca zločina, a i velikog broja hrvatskih građana koji su ostali pasivni. ZARAŽENE INJEKCIJE
O stanju u odeljenju za decu koncentracionog logora u Sisku, funkcioner Crvenog krsta Hrvatske izjavio je pred Komisijom za utvrđivanje ratnih zločina u Jugoslaviji, 3. decembra 1945, sledeće: „Silom odvojenu djecu od roditelja ustaše su zatvorile u prostorije zaražene pjegavcem. Sem toga, Antun Nojžer, liječnik i jedno vrijeme upravnik logora za pravoslavnu djecu, masovno je likvidirao zatrovanim injekcijama. Znali smo da je pomor djece katastrofalan, ali sve naše intervencije bile su uzaludne.
Teško je utvrditi tačan broj umorenih u jasenovačkim stratištima. U jesen 1944, neposredno pre oslobođenja, otpočelo je u logoru spaljivanje knjiga, baraka i uništavanje ostalih tragova zločina. Ubijanje zatočenika trajalo je gotovo do poslednjeg dana. Sačuvani su, međutim, u Centralnoj arhivi NDH dokumenti iz pojedinih krajeva, sa spiskovima lica koja su upućivana u logor, pa bi se tim putem moglo doći do približno tačnog broja. Prema delimičnom uvidu u te spiskove, broj se nesumnjivo penje na stotine hiljada.
Međutim, masovna ubistva Srba vršena su širom NDH, spaljivana su čitava sela zajedno sa stanovništvom, tako da se ukupan broj žrtava genocida ne može svesti samo na ubistva u logorima.
Poslednjih dana rata, kada su se oslobodilačke snage već približavale Jasenovcu, preživeli logoraši pokušali su 2. aprila 1945. bekstvo iz logora, ali se poduhvat završio neuspehom. Poslednji logoraši pogubljeni su tih dana u grupama od po 50 lica. Jasenovac je simbol genocida nad Srbima, Jevrejima i Romima, simbol najstravičnijeg zločina koji se ikad odigrao na ovim prostorima. Ali treba naglasiti da Jasenovac nije oslobođen. Partizani su ušli u logor, nakon što su se ustaše planski povukle, ostavljajući iza sebe popaljene zgrade i gomile leševa. Partizanske snage u Slavoniji i Bosanskoj krajini raspolagale su već od 1942. godine dobro naoružanim jedinicama i imale su mogućnost da napadnu i oslobode jasenovačke logore, koje su obezbeđivale relativno malobrojne ustaške jedinice. Kako navodi istaknuti partizanski general Pavle Jakšić, „za našu tadašnju vojsku bila bi to prava šala“. Inicijativa u tom pravcu je postojala, pa i spremnost da se takva akcija sprovede. Međutim, kako navode Slavko Komarica i Slavko Odić, predlogu se suprotstavilo rukovodstvo KP Hrvatske, u prvom redu Bakarić. Glavni štab Hrvatske u svom odgovoru naglasio je: „Ne slažemo se, nikako napadati, mi vam ne možemo pomoći.“
Formiranje posebnih koncentracionih logora za decu, predstavlja jedinstven primer u istoriji, a taj bestijalni čin karakteriše ND Hrvatsku. U Jastrebarskom i u Gornjoj Rijeci, u blizini Križevaca postojali su takvi „specijalizovani“ logori, ili kako su ih već zvali: „Sabirališta za djecu izbjeglica“. U pojedinim logorima postojala su specijalna odeljenja za decu, kao na primer u Sisku. Dečiji logor u Jastrebarskom bio je pod nadzorom časnih sestara kongregacije sv. Vinka, a u Gornjoj Rijeci pod upravom Ustaške nadzorne službe.
