- Poruka
- 378.302
Konkordatska kriza naziv je za versko-političku krizu u Kraljevini Jugoslaviji, koja je izbila tokom 1937. godine između Srpske pravoslavne crkve i jugoslovenske kraljevske Vlade na čelu sa Milanom Stojadinovićem. Ministar pravde LJudevit Auer potpisao je Konkordat sa Svetom stolicom u Rimu jula 1935. godine. Novembra 1936. Namesništvo je izdalo ukaz kojim je ovlastilo koalicionu Vladu Stojadinović-Korošec-Spaho da Konkordat uputi Narodnom predstavništvu na ratifikaciju, čemu se Srpska pravoslavna crkva odlučno suprotstavila.Srpska crkva je 1937. zvanično organizovala litiju za ozdravljenje patrijarha Varnave, a u stvari je to bio protest protiv ugovora Jugoslavije i Vatikana
Želeći da umiri Hrvate, čiji su političari još od stvaranja zajedničke države pokazivali separatističke težnje, kralj Aleksandar otpočeo je pregovore s Vatikanom o potpisivanju Konkordata, ugovora kojim bi bio uređen položaj Katoličke crkve u Jugoslaviji. Posle njegove smrti, pregovore je nastavio knez Pavle, pa je Konkordat potpisan u Rimu 1935. godine. Trebalo je još da ga ratifikuje i Skupština Kraljevine Jugoslavije, ali je SPC povela oštru i glasnu kampanju protiv toga. Najglasniji je bio patrijarh Varanava, koji je u novogodišnjoj poslanici za 1937. rekao da je taj dokument „atak na poslednji bedem srpstva, na „svetu srpsku crkvu“, ugovor „sa crnim poglavarom crne internacionale“ i pozvao narod „da se prenemo, da ustanemo i zbijemo se u redove, kao vojska božja protiv vojske satanske“. Vlasti su zabranili štampanje ove poslanice poglavara SPC.
Odmah posle toga, on se teško razboleo, zbog čega se proneo glas da je otrovan, a pošto mu se zdravstveno stanje pogoršavalo iz dana u dan, vrenje u javnosti bilo je sve jače.Milan Stojadinović, predsednik vlade, bio je ubeđen u nadmoć svoje skupštinske većine, pa je tvrdio da će Konkordat biti ratifikovan bez problema, da će „proći kao pismo kroz poštu“. Za 19. jul 1937. zakazao je glasanje u skupštini.Za to vreme, uzbuđenje je raslo na ulicama Beograda jer je Crkva zakazala molepstvije za ozdravljenje patrijarha, a potom i litiju glavnim beogradskim ulicama od Saborne crkve do Hrama Svetog Save. Strahujući od nereda, policijska uprava grada Beograda zabranila je litiju, uz obrazloženje da „nije u skladu sa crkvenim propisima da se litija održava za bilo čije ozdravljenje“.Na poziv sveštenika, međutim, narod je izašao na ulice, a ta će šetnja vernika biti upamćena kao „krvava litija“. Intervencija policije, čiji je ministar bio Slovenac Anton Korošec, inače rimokatolički bogoslov, bila je brutalna. Jedan hroničar beleži: „Preko Ulice kralja Petra, na gornjem uglu zgrade Narodne banke, bila je postrojena žandarmerija u više redova. Žandarmi su već agresivniji i dočekuju litiju grubim psovkama i zakrvavljenih očiju, izbezumljena lica tuku sveštenstvo u crkvenim odeždama i narod, psujući popovsku i srpsku majku. Po naglasku moglo se primetiti da su žandarmi Hrvati i Slovenci...“U službenom izveštaju Kraljevskoj kancelariji stoji: „Nastala je opšta tuča, letele su kamilavke, cepane odežde, čak je iscepana i izgažena svetosavska zastava. Da bi se branili od kundačenja i batinanja, sveštenici su upotrebili ripide i počeli njima udarati po žandarmima.“
U opštoj tuči naoružane žandarmerije s jedne strane i sveštenstva, u mantijama, i građana s druge strane najviše je stradalo čelo povorke, posebno episkop šabački dr Simeon Stanković, kojeg su žandarmi kundacima oborili na kaldrmu, sa koje je, u nesvesti, prenet u Patrijaršiju, a potom u bolnicu. Vozeći povređenog vladiku u sanatorijum, sveštenici su iz kola vikali: „Narode, razbojnici i ubice ubiše ti vladiku!“Protesti su nastavljeni i naredna dva dana, a iz Beograda su se proširili u Kragujevac, Šabac, Užice i Mladenovac. Stojadinović nije hteo da odustane, pa je 23. jula Konkordat najzad izglasan. Sledeće noći, međutim, umro je u 57. godini patrijarh Varnava. Bojeći se daljeg zaoštravanja odnosa sa SPC, Stojadinović je odustao od sprovođenja Konkordata, a zvanično glasilo Vatikana prenelo je papino saopštenje da „neće biti malen broj duša koje će zažaliti“ što nisu prihvatile ovaj sporazum. Ima istoričara koji veruju da je i razbijanje Jugoslavije devedesetih godina ostvarenje ove pretnje...Do danas nisu opovrgnute tvrdnje da je patrijarh Varnava otrovan.
Srpskaistorija/vikipedija/int.mediji
