Kako je Neptun otkriven pre 179 godina

[Nina]

Otkriće planete Neptun 23. septembra 1846. godine predstavlja jedan od najznačajnijih trenutaka u istoriji astronomije, koji je pokazao snagu matematičke predikcije i posmatranja.

Ova osma planeta Sunčevog sistema, plavi džin smešten na rubu našeg planetarnog susedstva, otkrivena je ne zahvaljujući slučajnosti, već preciznim izračunavanjima zasnovanim na poremećajima u orbiti Urana. Otkriće je bilo trijumf nauke, ali i izvor kontroverzi između francuskih i britanskih astronoma koji su se takmičili za zasluge. Priča o Neptunu pokazuje kako su saradnja, rivalstvo i upornost oblikovali naše razumevanje svemira

Početkom 19. veka, Uran, otkriven 1781. godine od strane Vilijama Heršela, bio je najudaljenija poznata planeta. Međutim, astronomi su primetili da se njegova orbita ne poklapa sa predviđanjima Njutnovih zakona kretanja.

Ovi „poremećaji“ sugerisali su da postoji nepoznato nebesko telo čija gravitacija utiče na Uran. Do 1840-ih, razvoj matematičkih modela omogućio je predviđanje položaja te hipotetičke planete. Ovo razdoblje obeležio je napredak u nebeskoj mehanici, dok je rivalstvo evropskih naučnika, posebno u Francuskoj i Britaniji, podstaklo pravu trku za otkrićem.

 

[Nina]

 

[Nina]

Ko je zaslužan

Francuski matematičar Urben Le Verije bio je ključna figura u otkriću Neptuna. Njegovi složeni proračuni, zasnovani na perturbacijama Urana, predvideli su tačan položaj nove planete.

Le Verije je svoje rezultate poslao nemačkom astronomu Johanu Gotfridu Galu u Berlin, koji je, zajedno sa asistentom Hajnrihom d’Arestom, koristio teleskop opservatorije da potvrdi otkriće.

Sa britanske strane, Džon Kač Adams, mladi matematičar sa Kembridža, nezavisno je izveo slične proračune, ali su njegovi napori bili usporeni zbog nesuglasica sa britanskim astronomima, pre svega sa Džordžom Erijem, kraljevskim astronomom. Svi oni, ipka, zajedno sa teleskopom i zvezdanim kartama berlinske opservatorije, bili su ključni za uspeh.

 

[Nina]

Dramatičan tok otkrića

Godine 1845, Le Verije i Adams, ne znajući jedan za drugog, započeli su izračunavanja kako bi objasnili nepravilnosti u Uranovoj orbiti. Adams je završio svoje radove prvi, ali britanski astronomi nisu odmah reagovali na njegove procene.

Le Verije je, pak, objavio svoje rezultate 1846. i poslao ih Galu u Berlin. Dana 23. septembra 1846. godine, Gal i d’Arest su posmatrali nebo koristeći Le Verijeove koordinate i, za samo sat vremena, pronašli nepoznati objekat blizu predviđenog položaja, svega jedan stepen od tačne lokacije.
Objekat je bio bledoplavi disk, jasno različit od zvezda, što je potvrdilo da je reč o planeti. Sledeće noći, posmatranja su potvrdila njegovu orbitu, čime je Neptun zvanično otkriven.

 

[Nina]

Naučne kontroverze

Otkriće je izazvalo žestoku raspravu između Francuske i Britanije o tome ko zaslužuje priznanje. Le Verije je dobio trenutno priznanje, jer su njegovi proračuni doveli do posmatranja, dok je Adamsovo ranije predviđanje zanemareno zbog kašnjenja britanskih opservatorija.

Tenzije su eskalirale u javnim debatama, ali je vremenom naučna zajednica priznala doprinose obojice, uz Galovu ključnu ulogu u potvrdi. Planeta je nazvana Neptun, po rimskom bogu mora, zbog njene plave boje, a ova odluka je doneta ubrzo nakon otkrića, na Le Verijeov predlog.

Otkriće Neptuna predstavljalo je prekretnicu u astronomiji, dokazujući da matematički modeli mogu da predvide nevidljive svetove. Neptun, nekada gasoviti džin, a od 1990. ledeni džin, sastavljen uglavnom od vodonika i helijuma, udaljen oko 4,5 milijardi kilometara od Sunca, postao je predmet fascinacije, posebno nakon što je Vojadžer 2 1989. poslao prve detaljne slike njegovih prstenova i Meseca Tritona.

Otkriće je učvrstilo Njutnovu teoriju gravitacije i inspirisalo dalja istraživanja, uključujući potragu za drugim planetama, poput hipotetičke „Planete Iks“. Danas se Le Verije i Adams slave kao pioniri, a otkriće Neptuna ostaje simbol snage naučne metode i međunarodne saradnje, uprkos rivalstvima.(piše politika)

 

[Nina]

View this content on Instagram

View this content on Instagram