- Poruka
- 129.628
Ežen Jonesko (franc. Eugène Ionesco, rum. Eugen Ionescu) je bio francuski i rumunski dramski pisac. Njegovo ime po rođenju bilo je Euđen Jonesku. Rođen je u Slatini u Rumuniji, 26. novembra 1909. godine, a umro je u Parizu, 28. marta 1994. godine. Smatra se jednim od presudnih ličnosti za utemeljenje pravca „Teatar apsurda“. U dramskom radu, pored humora kao građu, je koristio apsurdnost i usamljenost ljudske egzistencije. Pored plodnog i značajnog dramskog rada, napisao je nekoliko pripovijedaka i eseja. Najznačajnije drame koje je Jonesko napisao su: „Ćelava pjevačica“ (1950. godine), „Lekcija“ (1951. godine), „Stolice“ (1952. godine), „Nosorog“ (1959. godine), „Kralj umire“ (1962. godine), „Šetnja po vazduhu“ (1963. godine) i „Makbet“ (1972. godine).
Lični život
Ežen Jonesko je rođen 1909. godine u Rumuniji, u porodici koja se često selila. Djetinjstvo je proveo na relaciji Rumunija-Francuska. Njegov otac je bio advokat. Roditeljima je bilo stalo do njegovog kvalitetnog školovanja, kako bi izabrao zanimanje koje bi mu omogućilo pristojan život. Sa tri godine imao je želju da postane prodavac vrućih kestena, a onda je želio da postane oficir, pa ljekar. Kada je u odraslim godinama sumirao svoje dječačke ambicije i želje došao je do zaključka kako je zapravo čitavo vrijeme htio da radi poslove koje imaju bilo kakve veze sa literaturom. Već od najmlađih dana mnogo ga je privlačilo pozorište, pa je u vezi s tim Ežen izjavio: „Sa majkom sam bio u Luksemburškom parku gde se nalazilo lutkarsko pozorište. Imao sam četiri godine, svi oko mene su se smijali, ali ja nisam. Majka je mislila da mi je dosadno i htjela je da napusti predstavu, ali ne, meni uopšte nije bilo dosadno, naprotiv – bio sam prikovan, očaran, gotov!“ Nakon što su mu se roditelji razveli svu brigu o njemu preuzela je njegova majka. U Bukureštu je studirao francuski jezik, književnost i filozofiju. Nakon studija je boravio u Parizu, gdje je otkrio veliku ljubav prema teatru. Jonesko se u Francuskoj smatra najvažnijim dramskim piscem nakon Drugog svjetskog rata.
Isto tako, u njegovoj rodnoj Rumuniji važi za jednog od najvećih dramatičara. Njegova opsesija prema pozorištu trajala je cijeli život. Svoje prve pozorišne komade napisao je pedesetih godina prošlog vijeka, prvobitno na rumunskom, a zatim na francuskom. Godine 1936. se oženio, te je iz ovog braka rođena njegova ćerka kojoj je posvetio veliki broj priča za djecu. U Francuskoj se konačno nastanio 1942. godine. Francusko državljanstvo je dobio 1950. godine. Tu je objavio svoje prvo djelo, dramu „Ćelava pjevačica“, 1950. godine, koja mu je donijela jedno od vodećih mjesta među piscima avangardnog teatra. Zatim je napisao i objavio i druge apsurdne drame, kao i neka djela koja imaju politički karakter. Takva je bila njegova drama koju je objavio 1958. godine „Nosorog“. Njegov dramski rad zasnivao se na dramama koje su prožete dubokim razmišljanjima o grijehu, jeziku i smrti. Cijeli život je bio podvojen između francuske i rumunske kulture, njihovih jezika, vrijednosti i društvenih običaja, između očeve i majčine zemlje Francuske, za kojom je čeznuo kada je bio daleko od nje. Iako je najčešće pisao na fracuskom jeziku, najveća priznanja je dobio kao rumunski pisac. Tokom posljednjih godina života usmjerio se na druge žanrove u pisanju, kao što su autobiografije i romani. Svjetsku slavu je stekao na svojim dramama. Ežen Jonesko je umro 1994. godine u 86. godini života, u Parizu gdje je i sahranjen.
Dramski rad
U početku su Joneskove drame bile avangardne, da bi vremenom postao klasik. Jedna od najizvođenijih njegovih komada jeste „Ćelava pjevačica“. Jedan od likova ove drame postavlja besmisleno pitanje, koje je uvijek praćeno smijehom: „Jednu stvar ne razumijem: zašto se u novinama, u društvenim rubrikama, uvijek objavljuju godine umrlih, a nikada novorođenih?“ „Ćelava pjevačica“ je u svojoj suštini jedna vrsta apsurdnog lutkarskog pozorišta rađenog za odrasle. Na pisanje ovog djela inspirisao ga je nadrealizam, te njime pokreće niz drama „pozorišta apsurda“ gdje likovi posjeduju dvosmislen karakter i vode besmislene dijaloge, kroz neku vrstu alogične priče. U početku, ova drama nije najbolje prihvaćena od strane publike, kojoj je trebalo dosta vremena da shvati ovu vrstu komične dimenzije.
Njegova prva drama napisana je 1948. godine, a prvi put je izvedena 1950. godine. Danas se smatra jednom od najznačajnijih dramskih radova u Francuskoj. Radnja se odvija u porodičnoj kući glavnih junaka. Njihov dom Jonesko predstavlja kao tipičan engleski. Svi u ovoj porodici se zovu Bobi. Jedino sluškinja Meri, koja se povremeno pojavljuje u drami, razbija monotoniju imena. Ona je ta koja nudi kontradiktorne informacije od onih koje se dobijaju od glavnih junaka. Isto tako, porodica ostvaruje besmislen razgovor sa drugom porodicom koju je ugostila, gdje koriste apsolutno besmislene riječi. U fabuli se kratko pojavljuje vatrogasni kapetan koji priča svoje besmislene i lažne priče. Kraj priče donosi potpuni apsurd, kada njeni likovi viču bez ikakvog reda i smisla. Lik Ćelave pjevačice se uopšte ne pojavljuje, čak je nema ni na spisku likova. „Lukrecija“ je Joneskova komično-dramatična parodija.
U njegovim dramama sreću se likovi koji vode besmislene i mehaničke dijaloge, zapravo, među njima uopšte nema komunikacije. Dramski svijet Joneska oslikava beznađe i besmisao. Najveći apsurd ovaj pisac je vidio u egzistenciji. Inspirisan razočaranjem usljed širenja nacizma, Ežen Jonesko napisao je dramu „Nosorog“. Zapravo, ova drama je satirična kritika lakoće prihvatanja ideologija, pa i onih najmračnijih. Drama „Nosorog“ napisana je po ugledu na pripovijetku „Preobražaj“ Franz Kafke. Hronološki je poredao tri čina, gdje se postepeno širi „nosorogitis“, svojevrsna aluzija na širenje nacizma. Prvi čin je napisan kroz veliki broj komičnih scena, kada se pojavi prvi nosorog, te se tome ne pridaje značaj. Pisac je iskoristio motiv nosoroga kako bi dočarao degradaciju humanog, a preobražaj u njega poslužio mu je kao metafora na degradaciju čovjeka. Kroz drugi čin značajno je oslikao dehumanizaciju kroz brisanje moralnih obaveza. Nosorog, odnosno pojedinac, pristaje da bude dio vladajućeg shvatanja kako ne bi bio izolovan iz grupe u kojoj vidi svoju egzistenciju.
Potreba za pripadanjem pobjeđuje razlike u stavovima pojedinca i grupe, pa tako, pojedinac usaglašava mišljenje sa onim većinskim. U drami „Nosorog“ konformizam je predstavljen kao obrazac po kome se ponaša veliki broj ličnosti, a sve radi prihvatanja društvenih ciljeva. Likovi su na početku drame smireni, a onda tenzije između njih rastu, maske padaju, pa se otkriva da je njihova pristojnost zapravo bila lažna. Na kraju drame, u njenom trećem činu, predstavljena je verzija biblijske priče o postanku čovjeka. Jonesko je dramu „Nosorog“ opisao riječima: „Nosorog je čovjek primljenih ideja. U komadu sam se prosto trudio da prikažem jedno ideološko zagađenje. Prvi put sam ga doživeo u Rumuniji, u vrijeme kada je inteligencija postepeno postala nacistička, antisemitska, vidi pod Gvozdena garda“.
Bibliografija: „Ćelava pjevačica“ (1950. godine) „Lekcija“ (1951. godine) „Stolice“ (1952. godine) „Amede, ili kako ga izgubiti“ (1954. godine) „Žak, ili pokornost“ (1955. godine) „Novi stanar“ (1955. godine) „Almina improvizacija“ (1956. godine) „Nosorog“ (1959. godine) „Kralj umire“ (1962. godine) „Šetnja po vazduhu“ (1963. godine) „Žeđ i glad“ (1964. godine) „Magbet“ (1972. godine)
Lični život
Ežen Jonesko je rođen 1909. godine u Rumuniji, u porodici koja se često selila. Djetinjstvo je proveo na relaciji Rumunija-Francuska. Njegov otac je bio advokat. Roditeljima je bilo stalo do njegovog kvalitetnog školovanja, kako bi izabrao zanimanje koje bi mu omogućilo pristojan život. Sa tri godine imao je želju da postane prodavac vrućih kestena, a onda je želio da postane oficir, pa ljekar. Kada je u odraslim godinama sumirao svoje dječačke ambicije i želje došao je do zaključka kako je zapravo čitavo vrijeme htio da radi poslove koje imaju bilo kakve veze sa literaturom. Već od najmlađih dana mnogo ga je privlačilo pozorište, pa je u vezi s tim Ežen izjavio: „Sa majkom sam bio u Luksemburškom parku gde se nalazilo lutkarsko pozorište. Imao sam četiri godine, svi oko mene su se smijali, ali ja nisam. Majka je mislila da mi je dosadno i htjela je da napusti predstavu, ali ne, meni uopšte nije bilo dosadno, naprotiv – bio sam prikovan, očaran, gotov!“ Nakon što su mu se roditelji razveli svu brigu o njemu preuzela je njegova majka. U Bukureštu je studirao francuski jezik, književnost i filozofiju. Nakon studija je boravio u Parizu, gdje je otkrio veliku ljubav prema teatru. Jonesko se u Francuskoj smatra najvažnijim dramskim piscem nakon Drugog svjetskog rata.
Isto tako, u njegovoj rodnoj Rumuniji važi za jednog od najvećih dramatičara. Njegova opsesija prema pozorištu trajala je cijeli život. Svoje prve pozorišne komade napisao je pedesetih godina prošlog vijeka, prvobitno na rumunskom, a zatim na francuskom. Godine 1936. se oženio, te je iz ovog braka rođena njegova ćerka kojoj je posvetio veliki broj priča za djecu. U Francuskoj se konačno nastanio 1942. godine. Francusko državljanstvo je dobio 1950. godine. Tu je objavio svoje prvo djelo, dramu „Ćelava pjevačica“, 1950. godine, koja mu je donijela jedno od vodećih mjesta među piscima avangardnog teatra. Zatim je napisao i objavio i druge apsurdne drame, kao i neka djela koja imaju politički karakter. Takva je bila njegova drama koju je objavio 1958. godine „Nosorog“. Njegov dramski rad zasnivao se na dramama koje su prožete dubokim razmišljanjima o grijehu, jeziku i smrti. Cijeli život je bio podvojen između francuske i rumunske kulture, njihovih jezika, vrijednosti i društvenih običaja, između očeve i majčine zemlje Francuske, za kojom je čeznuo kada je bio daleko od nje. Iako je najčešće pisao na fracuskom jeziku, najveća priznanja je dobio kao rumunski pisac. Tokom posljednjih godina života usmjerio se na druge žanrove u pisanju, kao što su autobiografije i romani. Svjetsku slavu je stekao na svojim dramama. Ežen Jonesko je umro 1994. godine u 86. godini života, u Parizu gdje je i sahranjen.
Dramski rad
U početku su Joneskove drame bile avangardne, da bi vremenom postao klasik. Jedna od najizvođenijih njegovih komada jeste „Ćelava pjevačica“. Jedan od likova ove drame postavlja besmisleno pitanje, koje je uvijek praćeno smijehom: „Jednu stvar ne razumijem: zašto se u novinama, u društvenim rubrikama, uvijek objavljuju godine umrlih, a nikada novorođenih?“ „Ćelava pjevačica“ je u svojoj suštini jedna vrsta apsurdnog lutkarskog pozorišta rađenog za odrasle. Na pisanje ovog djela inspirisao ga je nadrealizam, te njime pokreće niz drama „pozorišta apsurda“ gdje likovi posjeduju dvosmislen karakter i vode besmislene dijaloge, kroz neku vrstu alogične priče. U početku, ova drama nije najbolje prihvaćena od strane publike, kojoj je trebalo dosta vremena da shvati ovu vrstu komične dimenzije.
Njegova prva drama napisana je 1948. godine, a prvi put je izvedena 1950. godine. Danas se smatra jednom od najznačajnijih dramskih radova u Francuskoj. Radnja se odvija u porodičnoj kući glavnih junaka. Njihov dom Jonesko predstavlja kao tipičan engleski. Svi u ovoj porodici se zovu Bobi. Jedino sluškinja Meri, koja se povremeno pojavljuje u drami, razbija monotoniju imena. Ona je ta koja nudi kontradiktorne informacije od onih koje se dobijaju od glavnih junaka. Isto tako, porodica ostvaruje besmislen razgovor sa drugom porodicom koju je ugostila, gdje koriste apsolutno besmislene riječi. U fabuli se kratko pojavljuje vatrogasni kapetan koji priča svoje besmislene i lažne priče. Kraj priče donosi potpuni apsurd, kada njeni likovi viču bez ikakvog reda i smisla. Lik Ćelave pjevačice se uopšte ne pojavljuje, čak je nema ni na spisku likova. „Lukrecija“ je Joneskova komično-dramatična parodija.
U njegovim dramama sreću se likovi koji vode besmislene i mehaničke dijaloge, zapravo, među njima uopšte nema komunikacije. Dramski svijet Joneska oslikava beznađe i besmisao. Najveći apsurd ovaj pisac je vidio u egzistenciji. Inspirisan razočaranjem usljed širenja nacizma, Ežen Jonesko napisao je dramu „Nosorog“. Zapravo, ova drama je satirična kritika lakoće prihvatanja ideologija, pa i onih najmračnijih. Drama „Nosorog“ napisana je po ugledu na pripovijetku „Preobražaj“ Franz Kafke. Hronološki je poredao tri čina, gdje se postepeno širi „nosorogitis“, svojevrsna aluzija na širenje nacizma. Prvi čin je napisan kroz veliki broj komičnih scena, kada se pojavi prvi nosorog, te se tome ne pridaje značaj. Pisac je iskoristio motiv nosoroga kako bi dočarao degradaciju humanog, a preobražaj u njega poslužio mu je kao metafora na degradaciju čovjeka. Kroz drugi čin značajno je oslikao dehumanizaciju kroz brisanje moralnih obaveza. Nosorog, odnosno pojedinac, pristaje da bude dio vladajućeg shvatanja kako ne bi bio izolovan iz grupe u kojoj vidi svoju egzistenciju.
Potreba za pripadanjem pobjeđuje razlike u stavovima pojedinca i grupe, pa tako, pojedinac usaglašava mišljenje sa onim većinskim. U drami „Nosorog“ konformizam je predstavljen kao obrazac po kome se ponaša veliki broj ličnosti, a sve radi prihvatanja društvenih ciljeva. Likovi su na početku drame smireni, a onda tenzije između njih rastu, maske padaju, pa se otkriva da je njihova pristojnost zapravo bila lažna. Na kraju drame, u njenom trećem činu, predstavljena je verzija biblijske priče o postanku čovjeka. Jonesko je dramu „Nosorog“ opisao riječima: „Nosorog je čovjek primljenih ideja. U komadu sam se prosto trudio da prikažem jedno ideološko zagađenje. Prvi put sam ga doživeo u Rumuniji, u vrijeme kada je inteligencija postepeno postala nacistička, antisemitska, vidi pod Gvozdena garda“.
Bibliografija: „Ćelava pjevačica“ (1950. godine) „Lekcija“ (1951. godine) „Stolice“ (1952. godine) „Amede, ili kako ga izgubiti“ (1954. godine) „Žak, ili pokornost“ (1955. godine) „Novi stanar“ (1955. godine) „Almina improvizacija“ (1956. godine) „Nosorog“ (1959. godine) „Kralj umire“ (1962. godine) „Šetnja po vazduhu“ (1963. godine) „Žeđ i glad“ (1964. godine) „Magbet“ (1972. godine)
