Budizam i hrišćanstvo

[Demijurg]

“Ovo je, učenici, plemenita istina o bolu: rođenje je bol, starost je bol, bolest je bol, smrt je bol. Biti združen sa onima koje ne volimo je bol, biti rastavljen od onih koje volimo, i to je bol. Ne postići ono za čim
težimo, to je bol. kratko: pet ogranaka, od kojih je složena egzistencija jesu bol: pobuda oblika, pobuda osetnosti, pobuda predstava, pobuda ostvarenja i pobuda svesti.

Siddhartha Gautama Buddha


Rođenje (u Nepalu) i život Bude („Prosvetljeni“ ili „probuđeni“) treba da su se odigrali oko 560-480. godine pre Hrista. Najstariji sačuvani tekstovi napisani su na Cejlonu 89-77. godine pre Hrista. Kanonski tekstovi su proizvod dugog procesa usmenog prenošenja bogatog izmenama i dodacima (legendarno-mitska građa). Mada neki odbacuju život istorijskog Bude kao mit, postoji opšta saglasnost da glavne niti učenja potiču od samog Bude.

Priča kazuje da se Buda odlučio za asketski život, mada je pre toga bio oženjen i imao sina - u skladu sa indijskim običajem po kome se niko nije mogao odreći sveta dok ne dobije sina ili unuka - kada je ugledao iznurenog starca, bolesnog čoveka, mrtvaca i religioznog asketu. Buda je postao i sam asket, promenio je nekoliko učitelja sa kojima nije bio zadovoljan, napustio je preterano strogu askezu, odlučio se za takozvani srednji put i pod jednim velikim drvetom doživeo je prosvetljenje.

Koji bi to bio „srednji put“? Buda je, navodno, ovako progovorio: „Postoje dve krajnosti za kojima ne sme da ide onaj koji se sveta odrekao; koje su to? Na jednoj strani tu je predanost čulnim uživanjima, niska, prosta, svetska, neplemenita, beskorisna predanost; na drugoj strani opet ono bacanje u mučenje samog sebe, bolno, neplemenito i beskorisno. Obe ove krajnosti Tatagata (ime za uzvišenog) je obišao i prozreo je srednji put, koji čini čoveka vidovitim, daje mu poznanje, te ga vodi višem znanju, probuđenju i potom Nibbani (nirvani).“ Lično iskustvo je tako postalo osnovni element celokupne budističke tradicije.

Osnova budističkog učenja izložena je u njegovom učenju o četiri plemenite istine i osmostrukom putu oslobođenja. Moglo bi se reći da je osnova njegovog učenja praksa, a ne vera; otud, u njegovom učenju malo je toga što bi se moglo nazvati dogmom.

Koje su to četiri istine u Budinom učenju?

Postoje četiri dragocene istine:

1. život je zlo, nesreća, jad;

2. uzrok ovome je nepresušna želja, žeđ koja je ujedno i uzrok ponovnog rođenja;

3. potrebno je uništiti, odbaciti ovu žeđ;

4. osmostruki je put spasenja i oslobođenja: pravo, tačno posmatranje, pravo osećanje, pravo delanje, tačno vođenje života, pravo govorenje, pravo borenje, tačno mišljenje, prava predanost. Ostvarenje ovoga puta vodi uklanjanju prauzroka, obustavljanju ponovnog rađanja u nirvani koja se dostiže već na zemlji, i to bez ikakve pomoći bogova ili molitve, već iz sopstvenih snaga.

„Sâm spoznaju dosegoh, na koga da se pozivam?“

Buda nije priznavao kaste (otud bi se mogao nazvati prvim socijalnim reformatorom), a u svoju zajednicu primao je i muškarce i žene. Značajno je istaći, upravo zbog neprekidne aktivnosti duha sektašenja kroz hiljade godina duge istorije ljudske civilizacije, da su se već polovinom IV veka pre Hrista počele pojavljivati različite budističke „sekte“.

Život budističkih kaluđera podrazumevao je doživotno prosjačko siromaštvo, devstvenost, meditaciju i misionarenje. Buda je umro na jednom misionarskom putovanju pored svojih učenika, od kojih nije tražio nikakvo zaklinjanje na poslušnost, u osamdesetoj godini života. Njegove poslednje reči treba da su glasile: „Svi sastavni delovi bića propadaju. Marljivim radom postignite svoje spasenje.“ Dok je po drugoj legendi Buda uputio ožalošćenim učenicima ove reči: „Vama govorim, o, monasi, prosjaci: prolaznost je zakon stvari; istrajte u svojim naporima.“

Zlo sveta i čoveka leži u sebičnosti i gordosti, a etički život ispunjen sažaljenjem sa svim živim bićima znači oslobađanje uzročnog lanca ponovnih rađanja. Zato je potrebno savladati: žeđ polnog nagona, žeđ za vlašću i žeđ za postojanjem. Nirvana je ispunjenje darme kao kosmičke sile koja teži pravičnosti, a ona se postiže prestankom žudnje, što ne znači i prestanak veze sa osobama i stvarima ovoga sveta, već jedino prestanak veza koje nas zaslepljuju. Nirvana označava nepomućeni mir, utrnuće plamenova želje usmerene na samog sebe, kao i svakog prianjanja, a može se dosegnuti, kako u ovom životu, tako i posle smrti. U mnogo čemu sporna reč - „nirvana“ - ima značenje utrnuća unutar bića zapaljenog, kao i ceo svet, vatrom požude, mržnje, obmane. Po jednom spisu, Buda bolno uzvikuje: „Sve je u plamenu, o, učenici!... Kojom vatrom je u plamenu? Kažem vam: vatrom požude, vatrom mržnje, vatrom neznanja.“

U budističkim knjigama pominju se dve vrste nirvane: nirvana sa ostatkom u kojoj se postiže iskorenjivanje svekolike požude, poništenje pogrešnog shvatanja o neuslovljenosti sopstva. Kada je reč o nirvani bez ostatka (koju je Buda doživeo pod bodhi drvetom), Buda je oprezno ćutao. Jednom učeniku koji je pitao da li svetac postoji ili ne postoji posle smrti, Buda je odbio da odgovori na postavljeno pitanje. Ovim svojim ćutanjem Buda je odbio da o krajnjoj ili konačnoj nirvani raspravlja ograničenim i konačnim rečima; kada bi to učinio, samo bi ograničio i omeđio krajnju realnost, koja je, po njegovim rečima, neopisiva i nepojmljiva.

Iako svaka jedinka prolazi kroz mnoštvo života, dobijajući različit oblik, ovo nema za posledicu fatalističku životnu shemu. Mi smo naslednici svojih prethodnih bivanja, no mi smo takođe tvorci sopstvene budućnosti koja je pred nama (dobre namere vode izvršenju dobrih dela, čija je posledica ponovno rođenje u dobrom stanju bivanja).

Zahvaljujući velikom indijskom vladaru Ašoki, koji je u III veku pre Hrista pokorio veći deo Indije, i primio budizam, ovaj je prešao svoje granice i zauzeo mesto u glavnom toku svetske kulture. Kada je, prema predanju, Budin misionar Asvajit, na ulici u prolazu, zamoljen da kratko kaže koju nauku širi, on odgovara ovako: „Svet uzroka i njihovo uništenje, to naučava veliki asketa.“ Naša vekovna pitanja: šta sam, odakle sam, odakle moje biće dolazi i kuda ide? Buda ih sve odbacuje, jer čovek će pre umreti nego što će i na jedno takvo pitanje odgovoriti. O patnji i spasenju je reč, samo o spasenju; sva snaga duše treba da se tim smerom okrene i samo na to da se omeđi. „U oslobođenome je znanje o slobodi“, treba da su Budine reči.

Prema Vladimiru Dvornikoviću, u ovome delu Budinog učenja on nije originalan. U njemu se prepoznaje njegovo znanje iz Upanišada i Samkija - filosofije koje su takođe učile oslobađanju duha od tela, odnosno ličnosti od beskrajnog niza karme i reinkarnacije. Budino učenje o nirvani, prema Dvornikoviću, vodi do starobramanskog uviranja - vraćanja u Bramana. I Mirča Elijade piše da je budizam, kao i svaki drugi indijski religijski pokret, bio „sinkretistički“, u tom smislu što je neprekidno asimilovao i objedinjavao i nebudističke vrednosti.

 

[Demijurg]

Evo i nekoliko drugih odgovora Bude, ili njegovih sledbenika, na više suštinskih pitanja. Buda je učio da čovek nema trajno dušu, već da je on samo kombinacija pet agregata (skanda): materije, osećanja, misli, predispozicije i svesti; svaki od njih neprestano se javlja i nestaje. Ako smo mi samo trenutan konglomerat pet agregata, ko se onda ponovo rađa? Buda je učio da iako se na samrti pet agregata raspadaju, karma koju je to živo biće akumuliralo u prošlosti ne nestaje, već mora da urodi plodom u ponovnom rođenju novog bića, koje nije isto kao prethodno živo biće, ali nije ni različito, jer je ovo novo biće nasledilo karmu onog prethodnog. Iako, dakle, dve sukcesivne kombinacije pet agregata nisu iste, između njih postoji kontinuitet zbog delovanja karme. Karma, međutim, nije etička doktrina, niti ima ikakve veze sa kažnjavanjem. Ona samo podučava da svako stremljenje, po zakonu, pokušava da se nametne i da se ovo nametanje nastavlja preko i s one strane pojedinačnog postojanja. Veliki poznavalac kineske i indijske filozofije i religije, Rihard Vilhelm, tumačeći budističko shvatanje stanja duše posle smrti, piše: „Razlog zašto se rađa toliko neželjene dece je u tome da deca ne potiču iz roditeljske želje, već iz želje nesrećnih duša koje nastoje uz pomamu punu zabluda da se probiju u postojanje, jer zabluda je, uistinu, ono što ih vodi.“

Ono što može da bude važno i za savremenog psihologa i filozofa u Budinom učenju, to je „bol svesti i bol mišljenja“, kao izraz opšte tragike ljudske psihe. Šta nas sve to tako strašno boli u svesti? To je naše ja - organ koji boli i peče. Treba se u potpunosti odreći toga “ja”, jer tek tada se postiže smirenje i definitivno oslobođenje u nirvani. To gašenje života, to rasplinjavanje “ja” u ništa, što liči na razaranje ličnosti kod Bude, može li da podnese veliki evropski individualista? Da li je ispravno govoriti da „Buda ide za oslobođenjem od svesti“, usled klonulosti i dekadencije indijske kulture, nastale još i pre Budinog vremena, kao što misli Vladimir Dvorniković, ili je Buda samo upozorenje svima da se klone preterane individualne, egoistične svesti?

Kada se govori o razvoju budističke doktrine, jedno je učenje nazvano theravada-budizam („učenje starih“), izjednačavano i sa hinajana-budizmom („malo vozilo“), a označava strogu disciplinu askeze, u želji da se sopstvenim naporima postigne spasenje. Pošto ovaj težak i uzvišeni cilj - dostizanje arhantstva kao cilja spasenja - postižu samo izdržljivi kaluđeri snažne volje koji mogu predano da žive religioznim životom, hinajana-budizam ograničen je na mali broj asketa i označen je kao konzervativan pravac budizma.

Nasuprot teravada-hinajana budizmu, nalazi se mahayana-budizam („veliko vozilo“) koji uči, nasuprot hinajani, da svako osećajno biće poseduje prirodu budinstva i da je stoga kadro da dosegne prosvetljenje. Umesto teške asketske discipline koju zagovara teravada, mahayana ističe značaj vere, ljubavi i saosećanja sa svim živim bićima. Dok se, dakle, u teravadi ističe da čovek treba da se oslanja na samog sebe i sopstvenim naporima postigne oslobođenje, u mahayana-budizmu naglasak se stavlja na spoljašnju snagu spasiteljske milosti. I dok je u ranom budizmu Buda smatran ljudskim bićem, doduše velikim, prosvetljenim učiteljem, u mahajanskom budizmu razvijena je ideja velikog Bude koji ovaploćuje večnu istinu.

Večni Buda se s vremena na vreme manifestuje kao zemaljski Buda koji živi i radi među ljudima, da bi ljudima saopštio svoju poslanicu. Nasuprot bestrasnog hinajanskog arahanta, bodisatva („biće koje teži prosvetljenju“) u mahajani je biće koje, iako je već prosvetljeno, odlaže svoj ulazak u nirvanu sve dok ne ispuni svoj zavet i ne spase sva osećajna bića od ovozemaljske bede.

Postoji još jedna bitna razlika u učenju hinajanista i mahajanista. Dok onaj prvi veruje da će iskorenjivanjem jada i karme dosegnuti nirvanu, mahajanista tvrdi da je ovo obmana. Hinajanist je u zabludi kada misli da pojavni svet postoji i da je nirvana njegov kraj. Praznina je, međutim, prema učenju mahajane, naročito od vremena velikog mističara iz II veka posle Hrista Nagardžune, obeležje, kako pojava tako i nirvane, pa kada hinajanist prestane da misli dualistički i shvati da su pojavni svet i nirvana identični i da je neizdiferencirana praznina apsolutna istina - on je prosvetljen.

Postavljalo se odavno, i danas se postavlja, opravdano pitanje da li je budizam religija. Ako je tačno da je Buda negirao i boga i dušu, onda njegovo učenje, bar u zapadnjačkom smislu tumačenja reči religija, ne može biti religija. Da li je budizam etika? Ako je tačno da Buda ne priznaje pojmove kao što su greh i osećanje kajanja, a cilj budizma je gašenje strasti, mržnje, zablude i neznanja, onda, u pogledu cilja, metoda i pogleda na svet, etika hrišćanstva i etika budizma bitno se razlikuju. Pa ipak, da li je ova razlika tako velika? Otkud kod Bude (ako je bio ateista, pa agnostičar) toliko iskrene ljubavi za čoveka i patničko čovečanstvo? Zar Buda ne propoveda „ispravan život i vladanje“, čistoću čula i „oslobođenje srca“, teranje strasti i mržnje iz čoveka, a sve radi ljubavi za sva živa bića na zemlji. Iz četvrte svete istine za praktično ravnanje života, govorio je: Ne ubij, ne kradi, ne živi bludno, ne laži, ne pij opojnih pića. Budino učenje je uz to namenjeno svima, bogatim i siromašnim, muškarcima i ženama, svim kastama ondašnje Indije.

Da li je budizam psihologija? U zapadnjačkom smislu nije psihologija, mada se najviše bavi čovekovom svešću i obmanama koje ta svest neprestano doživljava o sebi i svojoj okolini. Budizam se zadržava na empirijskom selfu, pojavnoj, iskustvenoj svesti o sebi, istražujući tako individualni život bez pozivanja na krajnju svest o sebi. Dok je za nas, na Zapadu, sopstveno “ja” realno, jer posmatra i dela u svetlu svog iskustva, za budiste “ja” je apstrakcija svesti i u njoj registrovanih sećanja koja nas obmanjuju kontinuitetom. Nije li zbilja naš beskrajni egoizam, naše narcističko, samoljubivo “ja” odsudna prepreka u prepoznavanju svoga božanskog bića? Pa, kada nam sveti Varsanufije (iz ranog VI veka) poručuje paradoksalnu istinu - „Zaboravi sebe, a zatim spoznaj sebe” - može li se u ovim rečima hrišćanskog svetitelja naći neka značajnija spona sa budističkom koncepcijom o našem lažnom “ja”, koga treba sasvim odbaciti kako bi se stiglo do spasenja?

Da li je budizam filozofija? Mada mi se čini da je budističko učenje najbliže nekom filozofskom sistemu, i ovakvo jedno mišljenje ne može se dovoljno potkrepiti dokazima, prateći budističko učenje. Tako, na primer, budizam ima određenu filozofiju prirode, koja se može nazvati teorijom energija koje se nalaze u neprestanom menjanju i transformaciji (otud danas značajno interesovanje poznatih atomskih fizičara, kao što je Fritjorf Kapra - Tao fizike - i ostalih fizičara, za budizam). Ipak, bilo je mislilaca koji su Budino učenje o putu smatrali jednim od najstarijih i najvećih filozofskih sistema, a samog Budu su držali za jednog od osnivača sistemske analize činjenica, kao i fenomenologije.

U daljoj raspravi na temu da li se budizam može nazvati filozofijom, postavlja se i pitanje odnosa evropskih filozofa, od antičkih vremena do danas, prema pojmu duše. Ovog pojma, kao što nam je poznato, kod Bude nema. „Besmrtna duša“, o kojoj je bilo toliko mnogo govora u srednjovekovnoj i novijoj hrišćanskoj filozofiji, za budiste je apstrakcija, svodeći čovekovu svest o sebi na kontinuirani kompleks zbivanja koji ne ostaje isti ni za dva trenutka. Pogrešno bi, dakle, bilo nazvati budizam filozofijom ili psihologijom pesimizma. Budizam, prema Siniši Stojanoviću, nije „niti pesimistički, niti optimistički, niti aktivan, niti pasivan“, A šta je onda budizam? Prema istom autoru, „budizam je etički orijentisana filozofija življenja, zasnovana na pronicljivoj psihologiji, a praksa budizma ide za tim da se ukine ljudska patnja da bi se postigao mir nirvane“. Prema nesumnjivo najtemeljnijem budisti hinajana pravca, bar sa našeg geografsko-istorijskog podneblja, Čedomilu Veljačiću, monahu-filosofu, „budizam je pogled na svijet, njegova nauka je nauka probuđenja i trezvenosti i on nas uči strogom, umjerenom i razumnom načinu života“.

 

[Demijurg]

Buda i Isus Hrist

Budizam i hrišćanstvo susretali su se od ranih dana, ali iz tih susreta nije proistekao dijalog većih razmera, piše značajni savremeni filosofsko-religiozni mislilac Paul Tilih Tillich. Da li to treba da znači da do takvog dijaloga ne treba da dođe, jer i ne može da dođe zbog radikalne suprotstavljenosti dvaju religioznih učenja? Paul Tilih na ovo pitanje ovako, mislim, ispravno odgovara: „U vezi sa sekularizacijom čitavog čovečanstva i ofanzivom moćnih kvazi-religija, usmerenom protiv svih pravih religija, taj se dijalog mora nastaviti, i treba da bude plodotvorniji nego do sada.“ Kako i sa kojim stavovima? I budizam i hrišćanstvo traže i pružaju metode za spasenje. Spasenje čoveka pretpostavlja neku vrstu pesimizma u odnosu na život i njegove muke. Obe religije izgleda da su zasnovane na negativnom vrednovanju bitisanja: carstvo Božije u hrišćanstvu suprotstavljeno je carstvu „ovoga sveta“, demonskim silama koje vladaju istorijom i ličnim životom. Nirvana u budizmu suprotstavlja se svetu prividne stvarnosti. Čemu pripisati pomenuto negativno vrednovanje života i ljudsko postojanje u hrišćanstvu i budizmu? U judeo-hrišćanstvu, to je ideja o „praroditeljskom grehu“ i njegovim posledicama za čoveka i čovečanstvo; u budizmu ova doza pesimizma dublja je, jer silazi do samih korena ljudskog bića kao bića želje. Ali dok hrišćanstvo traži transformaciju želje, njenu sublimaciju i upućivanje njene energije put Bogopoznanja, budizam zahteva korenito uništenje svake želje, a onda i ličnosti kao nosioca želje. Budizam traži spokojstvo i smirenje kidanjem ličnog života u temelju, hrišćanstvo projiciranjem toga života u besmrtnost. Otud negativno vrednovanje u hrišćanstvu, prema Paulu Tilihu, nije usmereno protiv esencije sveta, već protiv njegove egzistencije, ne protiv od boga stvorenog sveta, već protiv palog sveta. Zato, dok Buda traži da čovek živi tako na zemlji da se više nikada ne rodi, hrišćanstvo traži i očekuje „život večni“. Osnovni stav u budizmu, dakle, nije preobražaj stvarnosti kao u hrišćanstvu, već izbavljenje iz stvarnosti. Mada obe religije u svom delimičnom ili potpunom negiranju ovog života nalaze razrešenje u etici ljubavi, budizam liči, paradoksalno rečeno, na ateističku religiju, jer je egzistencija ljudske duše posle smrti, sve dok na zemlji ne dostigne nirvanu, neminovno podložna zakonu karme i reinkarnacije, bez postmortalnog osvešćivanja sebe kao određene ličnosti, dok hrišćanstvo zadržava čvrstu veru u postmortalnu egzistenciju duše sa određenim identitetom zemaljske ličnosti ove duše, iako je put ove duše posle smrti drukčiji za protestantskog, rimokatoličkog i pravoslavnog hrišćanskog vernika.

Kada je o budizmu reč, treba se setiti Nikolaja Berđajeva, koji piše: „Veoma je sporno može li se budizam nazvati ateističkom religijom. Prije je to apofatički oblik panteizma, akozmizam, a ne ateizam.“ Berđajev, doduše, piše da budizam zapanjuje potresenošću ljudskim patnjama, kao i patnjama svih živih bića: otud, za Berđajeva, budizam ima više prednosti nad bramanizmom, i to zbog: sapatnje, osećanja zla u svetu, odsustva ritualizma i nepodnošljive gordosti bramanske hijerarhije. Ovome bismo mogli dodati, kao pozitivnu odliku budizma, naročito značajnu za razvoj čovekovog trezvenog mišljenja na putu ka samosvesti, Budino predavanje o budnosti: Ma šta čovek radio, treba ne samo da radi nego da je i svestan da to radi. Tako „monah zna kad hoda - hodam, on zna kad stoji - stojim... kad ima prijatno osećanje, on zna - imam prijatno osećanje.“

Pri svemu, vraćam se na Berđajeva, budizam zna samo za saosećanje, a ne za ljubav, jer ljubav je za Berđajeva izbor, ona je povezana sa pojmom ličnosti koju budizam negira, jer iz nje proizlaze patnje. A patnički svet, za budiste, od boga je ostavljen svet, ako se još pojam boga može uvesti u budističko učenje, jer je za budizam ovaj svet „nužnost nepoznatih sila“. Da li je tako i kako razlikovati saosećanje od ljubavi? Za Paula Tiliha, slično Berđajevu, ova razlika je jako bitna. Ljubav, agape kod hrišćana, prihvata ono što je neprihvatljivo (pali svet) i pokušava da ga preobrazi. Ljubav zato zahteva aktivno sudelovanje hrišćanina u svetu. Saosećanje kod budista počiva na poistovećenju sa nekim drugim ko pati, nemajući potrebu da preobrazi tu osobu.

Kada smo kod uočavanja razlika, i to veoma bitnih, između budizma i hrišćanstva, nije moguće mimoići ni njihov odnos prema istoriji i istorijskim procesima. Dok se u budizmu, naročito iz principa nirvane, ne može izvesti nikakvo verovanje u istoriju, niti neki podsticaj za preobražaj istorije, u hrišćanstvu, bez obzira što u odnosu na istoriju i prisustvo Božijeg Promisla u njemu vlada priličan konflikt suprotnosti, ipak preovladava pozitivan stav prema istoriji, i u njoj pozitivna uloga određenih epoha i naroda u tim epohama, a u narodima preovladava hrišćanski stav da se u svakoj individui vidi potencijalna ličnost, biće koje pred Apsolutom ima bezmernu vrednost.

Treba li podvući upadljivu razliku, ali onda razliku bitnu u pristupu vernika Isusu Hristu ili Budi, u činjenici Isusovog stradanja na Golgoti, Njegovog Vaskrsenja i dara Duha Svetog poslatog Njegovim učenicima, viševekovnog progona hrišćana u Rimskoj carevini i van njenih granica, i toka Budinog života i njegovog kraja u kome nema ničega tragičnog? Doduše, pravljena su poređenja sa sukobima, nerazumevanjem i proganjanjem Bude od strane predstavnika okoštale tradicije bramanizma, zatim Budinih govora izlaganih u slikama, poređenjima i pričama, Budinim povlačenjem u samoću, umerenim praktikovanjem askeze, i sličnim događajima iz Isusovog života: sukob sa okoštalom jevrejskom tradicijom, Isusovim propovedima, povlačenjem na molitvu i ponovnim pojavljivanjem među narodom. Razlike između Bude i Isusa Hrista, međutim, bar za hrišćanskog vernika, mnogo su dublje i korenitije, nego pomenute sličnosti, koje se više odnose na Isusov i Budin spoljašnji život nego na njihovo suštinski različito učenje.

Uz novo naprezanje hrišćanskog vernika da ipak pronađe i sličnosti, a ne samo razlike, između budizma i hrišćanstva, zastajemo (da li bez daha ili bez komentara) pred kanonskom knjigom Dhammpada, koju priznaju sve budističke škole, a u kojoj se daju sledeći saveti: „Ne mrzi one koji mrze - tako ćemo postići sreću u životu. Iako gonjeni mržnjom na ovom svetu, neka mržnja ipak bude daleko od nas. Staraj se da pobediš gnev ljubavlju, da se suprotstavljaš zlu dobrim, gramzive da pobeđuješ bogatim darovima, a lažljivce da obaraš istinskom rečju.“

Treba li još podsetiti na poznatu činjenicu da budističko milosrđe ima univerzalni karakter, jer se prostire na sve ljude, bez obzira na njihovu nacionalnu i versku pripadnost, i bez obzira na njihov socijalni i društveni položaj. „Idite po svim zemljama i propovedajte ovo učenje. Recite im da siromašni i bogati, poniženi i poznati, svi su jednaki, da se u ovoj religiji sve kaste objedinjuju kao reke u moru... Kao što voda pere i čisti sve, čak i zle, i kao što je nebo otvoreno za sve, tako i moje učenje ne pravi nikakvu razliku između muža i žene, znanog i neznanog, sudra i bramana“ - treba da su prave reči iz sačuvanih Budinih propovedi.

Ko ne bi od pravovernih hrišćana prepoznao u ovoj Budinoj propovedi učenje Isusa Hrista nepunih pet stotina godina posle Bude? Zar se slični božanski saveti ne mogu otkriti i pri pažljivijem čitanju Lao-Cea, Konfucija, Muhameda?... Nije li to onda prisustvo logos spermaticos-a u svim velikim religijama sveta, što prihvataju i neki hrišćanski sveti Oci? Dobar poznavalac budizma, srpski akademik Milan Radojčić, koji je proveo nekoliko godina na Cejlonu kao pozvani gost, profesor matematike, u neobjavljenoj monografiji, „O Budi i budizmu“, piše da „ne treba misliti da Gotama Buda nije doživeo prosvetljenje i višu samosvest“. Za Milana Radojčića, „Buda je div budnog mišljenja, i bdenja iznad mišljenja, kao i plemenitog saosećanja i nepokolebljive volje. Kad je čovečanstvo počelo sazrevati za saznavanje samostalnim razmišljanjem“, Buda je izvršio svoju ulogu na putu duhovnog buđenja ljudskog roda, odnosno buđenja Boga u čoveku kao puta razvića čovečanstva na Zemlji. Pri svemu tome, hrišćanin veruje i zna da je Isus Hrist, Bogočovek i Mesija, početak i kraj (alfa i omega) čitave ljudske istorije, savršeno ovaploćenje svih božanskih poruka, koje su stizale s neba u svim vremenima među ljude pre dolaska Isusa Hrista. Ovu istinu dobro je uočio bugarski hrišćanski mislilac Ivan Pančovski u XX veku (u knjizi Etika hrišćanske ljubavi, kod nas prevedenoj 1973. godine), koji, pošto je odao mnogo pohvala budizmu, smatrajući da je moralno učenje budizma dalo ogroman doprinos napretku moralnog života u Aziji, ističe potom i važno razlikovanje budizma i hrišćanstva, jer dok budizam samo zabranjuje da mrzimo neprijatelje, Isus Hristos nam poručuje da treba da volimo neprijatelje, i to ne odstranjivanjem iz sebe svake strasti i želje, sve dok se ne postigne sancta indifferentia, kao kod meditativnih budista, već da se hrišćanska ljubav prema svima, uključujući i neprijatelje, pokaže kao pozitivna, aktivna, stvaralačka: manifestacija. Da li je ovakva Hristova poruka uopšte ostvarljiva? Jeste, ako je ljubav u nama istinski probuđena prisustvom Duha Božijeg, Duha Svetog...

 

[bas kao]

tema kao porucena za jos jedan tekst:
https://iranicaonline.org/articles/...ized-novel-of-buddhist-origins-which-througho

a do koga sam dosao odavde, da slavimo BUDU:
Varlaam/Barlaam and Ioasaf/Ioasaph still are, in the Church Calendar, under November 19th by the old calendar, December 2nd by the new:
Sunday, December 2:

27TH SUNDAY AFTER PENTECOST—PROPHET OBADIAH OF THE 12, MARTYR BARLAAM OF CAESAREA IN CAPPADOCIA, MARTYR HELIODORUS IN PAMPHYLIA, MARTYR AZES IN ISAURIA & 150 SOLDIERS WITH HIM, VENERABLE BARLAAM & IOSAPH PRINCE OF INDIA & HIS FATHER SAINT ABENER THE KING, VENERABLE HILARION-MONK & WONDERWORKER OF GEORGIA, VENERABLE BARLAAM-ABBOT OF PECHERSKY LAVRA, SAINT PATROCLUS OF BOURGES IN GAUL
https://russianicons.wordpress.com/tag/john-of-damascus/
Eastern Orthodoxy has a very strong attachment to tradition (one of the chief sources, in fact, of its doctrines and lore of saints and icons), but it has never had a clear boundary between higher and lower traditions, nor has it ever been particularly careful or scrupulous about actually checking the veracity of those traditions, as this one out of many examples illustrates. As one person on the Internet remarked concerning this mistaking of the Buddha for a Christian saint, “Saint….OOPS!” Eastern Orthodox bookstores still sell the life of Sts. Varlaam and Ioasaph.

BARLAAM AND IOSAPH, Persian Belawhar o Būdāsaf, a Greek Christian or Christianized novel of Buddhist origins which throughout the Middle Ages and until quite recently was almost universally attributed to St. John of Damascus (ca. 675-ca. 749), e.g., in the Martyrologium of Pope Sixtus the Fifth (1585-90), s.d. 27 November. All the manuscripts are later than 1500. Being extremely popular it received various accretions (e.g., the lost Greek Apology of Aristides, see Eusebius of Caesarea, Historia ecclesiastica 4.3) and was often translated: into Arabic (in the 13th century) whence into Ethiopic (in the 16th century), Armenian, Latin, and from Latin into the main European languages. The book won great favor in Germany through Rudolf von Ems’ epic version of it (ca. 1230) and in Scandinavia in the same century through the Old Norse translation ordered by King Haakon Haakonsøn. It was used in the Legenda aurea by the Dominican Jacobus de Voragine (late 13th cent.) and in the Gesta Romanorum and thereby gained widespread popularity in Europe. Finally, William Shakespeare borrowed from it the Tale of the Caskets for his Merchant of Venice.

The Greek version relates the story of an Indian king who learns from his astrologers that his son Iosaph will be converted to Christianity and in order to prevent him from seeing the distress and misery of human life locks him up in a palace. The plan fails, however, and the prince both sees sick, blind, and old people and witnesses death and so begins to ponder the vanity of life. When God sends him the pious hermit Barlaam, the prince is converted to Christianity. In vain his father tries to win him back, but the prince renounces the throne, converts his father and his people, and retires as a hermit. After his death he works many miracles.

The novel is a syncretic compilation of Buddha stories ultimately derived from such works as Aśvaghoṣa’s Buddhacarita (Career of the Buddha; 1st-2nd cents.), the Lalitavistara (an early Mahāyāna text), the Mahāvastu (from the canon of the Mahāsaṅgikas), and the Pali Jātaka tales (see Lang, in EI2 I, p.1216).

The name Iosaph is a corrupt arabicized form of bodhisattva, in which the initial b was misread as y. The form is similar to and probably derives from the Manichean form Bwdysdf. The fact that fragments of the tale have been preserved in Manichean texts in Uigur, Parthian, and Persian in Manichean script from Turfan proves that it was the Manicheans who transmitted this Indian tale to the West (Henning, p. 92; Lang, “The Life,” pp. 389-90; Asmussen, pp. 16-17). From Manichean Middle Persian the story was then translated into Arabic. In this connection we may note that Ebn al-Nadīm (Fehrest, p. 305.20-21), describing ʿAbbasid Baghdad as a cosmopolitan center and the main town of the western Manichean church, connects the translator Ebn al-Moqaffaʿ and his circle with the Ketāb Belawhar wa Būḏāsaf. (Ebn al-Moqaffaʿ’s interest in Manicheism is referred to by Bīrūnī, Masʿūdī, and the Tārīḵ-e gozīda; see Asmussen, pp. 14-15; Lang in EI2, p. 1216.) This translation is now lost but it gave rise to several other Arabic versions, some abridged, and served as the basis for a free rendering into Hebrew by Ebn Chisdai (Book of the King’s Son and the Ascetic, ca. 1200), which was translated into Judeo-Persian by Elisha ben Samuel (Šāhzāda wa ṣūfī), and was itself translated into Georgian in the ninth century. From this Georgian translation (Life of the Blessed Iodasapʿ)a second Georgian translation was made (The Wisdom of Balahvar) and also a Greek translation by St. Euthymius the Georgian, an Athonite monk, who added the Apology of Aristides (Lang, “The Life,” pp. 405f.; The Wisdom, pp.62f.). It was this Greek version that became, the mother text of all later Christian versions (see above).

 

[Маки]

Нешто си ти побркао. Свети Варлам и Јосафат немају везе са Будом.

 

[Milan od Gruze]

Ucenje koje uci da 1. život je zlo, nesreća, jad; ne moze biti dobro ucenje.

 

[bas kao]

Нешто си ти побркао. Свети Варлам и Јосафат немају везе са Будом.

ali imaju sa indijom, to ne mozes da opovrgnes, ...
i odakle damaskin zna za njih?

These Christian monks are mentioned in The Lives of Saints Barlaam and Ioasaph (November 19), by Saint John of Damascus (December 4). They suffered in the IV century when King Abenner ruled India. He hated Christians because they were converting his people to Christ, and some of them even became monks.Nov 19, 2014
https://www.oca.org/saints/lives/2014/11/19/100292-saints-barlaam-the-monk-and-prince-ioasaph-of-india#:~:text=These Christian monks are mentioned,of them even became monks.

Saints Barlaam the monk and Prince Ioasaph of India​

https://www.oca.org/saints/lives/2014/11/19/100292-saints-barlaam-the-monk-and-prince-ioasaph-of-india#:~:text=These Christian monks are mentioned,of them even became monks.
ali, odakle oni damaskinu, kako je saznao?

Barlaam and Josaphat​

Their life story was based on the life of the Gautama Buddha, and tells of the conversion of Josaphat to Christianity. According to the legend, an Indian king ...

tvrdis da je ovo izmisljotina, budhasaf, da nije bodisatva? onda i ja lazem da sam prosvetljeni kao buda?

Barlaam and Josaphat, also known as Bilawhar and Budhasaf, are legendary Christian saints. Their life story was based on the life of the Gautama Buddha,[1]

vidi, maki, odakle damaskinu oni:

The tale derives from a second to fourth century Sanskrit Mahayana Buddhist text, via a Manichaean version,[4] then the Arabic Kitāb Bilawhar wa-Būd̠āsaf (Book of Bilawhar and Budhasaf), current in Baghdad in the eighth century, from where it entered into Middle Eastern Christian circles before appearing in European versions.

Names[edit]​

The name Josaphat is derived from the Sanskrit bodhisattva.[12][3][13] The Sanskrit word was changed to Bodisav in Middle Persian texts in the 6th or 7th century, then to Būdhasaf or Yūdhasaf in an 8th-century Arabic document (Arabic initial "b" ﺑ‎ changed to "y" ﻳ‎ by duplication of a dot in handwriting).[14] This became Iodasaph in Georgian in the 10th century, and that name was adapted as Ioasaph (Ἰωάσαφ) in Greece in the 11th century, and then was assimilated to Iosaphat/Josaphat in Latin.[15]

The name Barlaam derives from the Arabic name Bilawhar (بِلَوْهَر) borrowed through Georgian (ბალაჰვარ Balahvar) into Byzantine Greek (Βαρλαάμ Barlaám). The Arabic Bilawhar has historically been thought to derive from the Sanskrit bhagavan, an epithet of the Buddha,...

hehehe, proveri

 

[bas kao]

Нешто си ти побркао. Свети Варлам и Јосафат немају везе са Будом.

zasto kazemo paganski car, ako je indijski, sta krijemo? slavimo ga u nasem kalendaru

Saint Ioasaph of India​

damaskin je pisao o indiji:
One of the best known examples of the hagiographic novel, this is the tale of an Indian prince who becomes aware of the world’s miseries and is converted to Christianity by the monk Barlaam

The Pearl of Great Price - The lives of Sts. Barlaam & Ioasaph​

St. John of Damascus' captivating story of Barlaam, a holy solitary elder, and Ioasaph, the son of a pagan king

no doubt that the author of Barlaam andToasaph himself regarded his story asa true narrativeof the lives of real characters and that this viewwas universally held until quite recent times. Thenames of Saint Barlaam and Saint Ioasaph havefigured in the Calendars both of the Roman and ofthe Greek Church and still retain their place in thelatter. ‘To-day, however, this view can be no longerheld. A comparison of the story with the wellknown legend of Buddha must convince every openminded reader, that the outline of the plot is derivedfrom the same Eastern source; in spite of alldifference in detail, the general resemblance is quiteundeniable. In the Martyrologium of Pope Sixtusthe Fifth (1585-1590) under date of 27 November,are “the holy saints Barlaam and Josaphat, of India,whose wonderful acts Saint John of Damascus hasdescribed.” 1 Thus Buddha takes his place as aChristian saint, for Joasaph is a corruption of the titleBodhisatta. The writer himself tells us, that thestory was brought to him from India, and it is highlyprobable, that what he heard was simply a version ofthe life of Buddha, adapted by Christians of the Eastto their own use. But we should be going too far, if1 Rhys Davids, Buddhist Birth Stories, p. xxix. https://ia800901.us.archive.org/8/items/stjohndamasceneb00wood/stjohndamasceneb00wood.pdf

imas i ovde
https://www.johnsanidopoulos.com/2010/11/note-concerning-saints-barlaam-and.html

 

[Маки]

ali imaju sa indijom, to ne mozes da opovrgnes, ...

Да, па? Св. ап. Тома је започео хришћанство у Индији.

i odakle damaskin zna za njih?

Очито је сазнао можда из неких ранијих житија или из Предања или је чуо од индијских хришћана.

 

[bas kao]

Да, па? Св. ап. Тома је започео хришћанство у Индији.


Очито је сазнао можда из неких ранијих житија или из Предања или је чуо од индијских хришћана.

hehehe, Budisave, nece da moze to tvoje napamet iz newadvent-a
The story is substantially as follows: Many inhabitants of India had been converted by the Apostle St. Thomas and were leading Christian lives.
https://www.newadvent.org/cathen/02297a.htm#:~:text=The astrologers had foretold that,him to the true Faith.
mada i oni lepo kazu odakle:
The story is a Christianized version of one of the legends of Buddha, as even the name Josaphat would seem to show. This is said to be a corruption of the original Joasaph, which is again corrupted from the middle Persian Budasif (Budsaif=Bodhisattva)

..., znaci samo fakti, vidi, damaskin, arapin/palestinac, odakle je preuzeo, od svojih, znaci pitanje je preko koga nam je to saznanje doslo, ok, Toma otisao u Indiju, ali odakle znamo sta je tamo bilo, ko nam je javio, dao povratnu info, indijski hriscani putovalli ovamo da mu damaskinu jave, hehehe?

The Greek text of the legend, written probably by a monk of the Sabbas monastery near Jerusalem at the beginning of the seventh century, was first published by Boissonade in "Anecdota Graeca" (Paris, 1832), IV, and is reproduced in Migne, P.G., XCVI, among the works of St. John Damascene. The legend cannot, however, have been a work of the great Damascene,...

znaci, evo dokazano da nije damaskin autor, ahaha, kako ga brane! znaci sava jerusalimski koji je naseg savu prorokekao on je autor?

JOHN DAMASCENE, Barlaam and Ioasaph​

Buddha (al-Budd), also known as Budhasaf (i.e. the Bodhisattva prince). One of these books was called Kitab Bilawhar wa-Yudasaf (corruption of Budhasaf), and this is the direct ancestor of our Greek Barlaam. https://www.loebclassics.com/view/LCL034/1914/pb_LCL034.xix.xml

 

[Маки]

Кога је брига шта неко каже? Опет радије вјерујеш секуларној верзији историји него Предању Православне Цркве.

 

[bas kao]

Кога је брига шта неко каже? Опет радије вјерујеш секуларној верзији историји него Предању Православне Цркве.

pa i ti mozes svasta da nazvrljas i samo kazes sveto Predanje, ali gde su argumenti pa da vidimo, unapred kako ja da znam? vidimo da papa kaze da j damskin autor, onaj sto dodate svoju ruku na ikonu koju je oslikao sv. Luka

In the Martyrologium of Pope Sixtusthe Fifth (1585-1590) under date of 27 November,are “the holy saints Barlaam and Josaphat, of India,whose wonderful acts Saint John of Damascus hasdescribed.”

znaci uzmemo knjigu, pa vidimo, heheh. zasto su ikonobrci bili problem, a muhamedanci ne, jer su njegov rod, arapi kao i on
https://ia800901.us.archive.org/8/items/stjohndamasceneb00wood/stjohndamasceneb00wood.pdf
But St. John had stood in friendlyrelations with the Mohammedans, and, as_ theywere infidels indeed, but not idolators, they did notcome within the special scope of his attack. He wasactually accused by his enemies of being a “ favourerof Mussulmans.”

 

[Маки]

pa i ti mozes svasta da nazvrljas i samo kazes sveto Predanje, ali gde su argumenti pa da vidimo, unapred kako ja da znam?

Pa nemaju ni ovi pro-budisti argumenata sem "eto slično je".

 

[bas kao]

Pa nemaju ni ovi pro-budisti argumenata sem "eto slično je".

PREPARER'S NOTE: Readers of this work will note some startling similarities between the story of Ioasaph and the traditional Tale of Buddha. The work seems to be a retelling of the Buddha Legend from within a Christian context, with the singular difference that the "Buddha" in this tale reaches enlightenment through the love of Jesus Christ.


jes' crnjak da pricamo o indiji, kad ono etiopija gde zaista ima hriscana... evo teksta, ja nisam stigao da procitam celu pricu, a koga zanima da ne kupuje knjigu

Barlaam and Ioasaph​

https://www.gutenberg.org/files/749/749-h/749-h.htm

by​

St. John Damascene (?)​

("St. John of Damascus")​

c. 676-749 A.D.​

BARLAAM AND IOASAPH​

AN EDIFYING STORY FROM THE INNER LAND OF THE ETHIOPIANS, CALLED THE LAND OF THE INDIANS, THENCE BROUGHT TO THE HOLY CITY, BY JOHN THE MONK (AN HONOURABLE MAN AND A VIRTUOUS, OF THE MONASTERY OF SAINT SABAS); WHEREIN ARE THE LIVES OF THE FAMOUS AND BLESSED BARLAAM AND IOASAPH.

 

[Маки]

Pa i u Indiji je bilo hrišćana. Ima ih nešto malo i danas.

 

[DedaStojan]

Кога је брига шта неко каже? Опет радије вјерујеш секуларној верзији историји него Предању Православне Цркве.

Tebe je brige citas sto su drugi rekli o necem sto nisi ni vidio.

 

[Jasna]

Ucenje koje uci da 1. život je zlo, nesreća, jad; ne moze biti dobro ucenje.

Jel sve iz uvodnog posta odgovara Budinom izvornom učenju. Proverio si?

 

[DedaStojan]

Buda je bio u prvom stoljecu nove ere prisutan u Jeruzalemu i sukobio se s apostolima...Mnogima je to nezamislivo jer ne shvacaju da Buda je samo titula ko Kristos.
Nije to onaj Sidarta koji je zenu napustio i djecu naravno da nije..

 

[DedaStojan]

Jel sve iz uvodnog posta odgovara Budinom izvornom učenju. Proverio si?

Izvorno učenje je termin nabedjenih.

 

[Milan od Gruze]

Jel sve iz uvodnog posta odgovara Budinom izvornom učenju. Proverio si?

Navedeno je kao Budino ucenje.
je li to tacno?

 

[4thman]

Ucenje koje uci da 1. život je zlo, nesreća, jad; ne moze biti dobro ucenje.

Iako jeste paradoks.

Ali, buđenje Budino je moralo da bude kako je bilo. Bolno.

Iako, nije tako.
Život je voda. Čudo.

 

[manem78]

Ucenje koje uci da 1. život je zlo, nesreća, jad; ne moze biti dobro ucenje.

Još da navedeš na koje misliš pa da svi znamo?

 

[manem78]

Iako jeste paradoks.

Ali, buđenje Budino je moralo da bude kako je bilo. Bolno.

Iako, nije tako.
Život je voda. Čudo.

Pravoslavni taliban koji po običaju zlonamerno lupeta.

 

[DedaStojan]

Iako jeste paradoks.

Ali, buđenje Budino je moralo da bude kako je bilo. Bolno.

Iako, nije tako.
Život je voda. Čudo.

Sidarta je nepotrebno napustio ženu i djete da shvati ono sto je mogao i s ženom i djetetom na ledjima.
O ostalim Budama nemamo previše podataka ali ih je bilo.

 

[Milan od Gruze]

Sidarta je nepotrebno napustio ženu i djete da shvati ono sto je mogao i s ženom i djetetom na ledjima.
O ostalim Budama nemamo previše podataka ali ih je bilo.

Rec je o stavu Budizma.je li to tacno kako je navedeno?