Masakr u Baru
Žrtve su bili pretežno Albanci s Kosova koje je NOVJ regrutirala kako bi ih iskoristila u borbi protiv nemačkih i drugih osovinskih snaga koje su se tada povlačile s Balkana. Albanci su iz Prizrena sprovođeni ka Baru u tri različite grupe. Gotovo svi pripadnici druge grupe koja je preko Albanije stigla u Bar su ubijeni od strane crnogorskih čuvara.[1]
Procene broja žrtava variraju od 400-450 ljudi (službeni partizanski hroničari), do 1500-2000[2] (albanski istoričari), u zavisnosti od izvora.
Mobilizacija
Jedna od mjera za uvođenje reda na Kosovu sastojala se i u mobilizaciji Albanaca u Jugoslovensku armiju, da bi mobilisano ljudstvo bilo sklonjeno iz žarišta pobune i istovremeno dalo doprinos završnim operacijama za oslobođenje zemlje.[4] Jugoslovenska komanda je u januaru 1945. izdala nalog za mobilizaciju Albanaca sa Kosova od 16 do 65 godina.[5]Jugoslovenske vlasti su nameravale da ih upotrebe kao popunu Četvrte armije, koja se borila kod Trsta.[3]
Marš[uredi | uredi kod]
Kosovski Albanci su do Bara sprovođeni pješice preko planinskih vijenaca Kosova, severne Albanije i Crne Gore (linijom Prizren–Kukës–Skadar–Bar[6]), gdje je trebalo da ih čeka brod za Dalmaciju, da ih pošalje na front.[3] Prva kolona od oko 2500[3] ili 3700[6] ljudi je nakon nekoliko dana stigla u Bar, odakle je poslata u Istru.Druga kolona, od oko 2472[3] ili 4700[6] osoba, je nastupala putem Prizren–Zhur–Kukës–Puk-Skadar. Albance su partizanske jedinice iz Vranja i Pirota sprovodile do Skadra.[2] Marš je neprestano forsiran bez obzira na veliki umor i iscrpljenost od dugog puta. Tokom marša regruti su maltretirali, a bolesni su ostavljeni da umru.[1] Albanski izvori navode da su mnogi usput pretučeni i ubijeni, neki zbog pokušaja da ugase žeđ.[6]
Crnogorski izvori navode da je zbog neprijateljske agitacije na čitavom putu dolazilo je do "grdnih incidenata".
U Skadru su Albanci predati 10. crnogorskoj brigadi, koja je imala zadatak da ih sprovede do Bara.[2] Crnogorci su, prilikom susreta, Albance sa bijelim kapama nazivali balistima.[7] Formirana je kolona od 12 grupa. Uz kolonu su, na određenom rastojanju postavljeni borci iz Desete brigade.[4] Prema nekim svedočanstvima, 31. marta u blizini Ulcinja su odvojeni bolesni i ranjeni, pod izgovorom da ih vode na oporavak u bolnice u Crnoj Gori. O njihovoj sudbini se nakon toga više ništa ne zna.[6]
Incident
Kada su počeli da pristižu u Bar 1. aprila 1945. godine, kolona je razvučena nekoliko kilometara kroz Barsko polje, a ljudi su bili izmoreni i izmučeni.Pokolj
Mobilisani Albanci su zatvoreni u veliku zgradu pod nazivom "Monopol duvana", površine od približno 300 m2, sa dvorištem okruženim visokim zidinama.Čim su regruti dovedeni unutar zgrade Monopola, Crnogorci su okrenuli puškomitraljeze prema njima i otvorili vatru.[2] Oko 14 časova su napadnuti sa četiri strane svim vrstama oružja kao što su automati, mitraljezi, ručne bombe, pištolji i sl.[6] Istovremeno, vatra je otvorena i na regrute koji su se nalazili u dvorištu "Monopola".[8] Jedan od preživelih, Azem Hajdini, svedoči da je u zgradi bilo oko 1000 ljudi, unutar dvorišta oko 2200 do 2500 ljudi, a neki su ostali na ulici ispred dvorišta.[6] Prostor dvorišta je pretvoren u reku krvi, a zgrada je uništena, sa telima stotine mladića unutar nje.[6] Prema svedočenjima preživelih, pokolj je bio pripremljen, a unapred su bile pripremljene i iskopane jame.[7]
„Iša' sam preko mosta, krvi je bilo do gležnja.”[9]
Tela žrtava su bacana u jame, u more, spaljivana ili zakopavana u masovnu grobnicu, pet kilometara od Starog Bara.[1]
Nikada nije tačno utvrđeno koliko je Albanaca ubijeno toga dana.Brojke variraju od 400-450 ljudi (službeni partizanski hroničari), do 1500-2000 (albanski istoričari), u zavisnosti od izvora.[1][3][9]
Postoje i procene prema kojima je tada je u Baru ubijeno čak 4.300 ljudi.[11]
Ovaj događaj jeostao upamćen kao najveća egzekucija na tim prostorima.[3]Masovna grobnica žrtava barskog pokolja je otkrivena tek posle više od pola veka.
