Znamenitosti Beograda

[Nina]

Zakon o izgradnji železnica Narodna skupština je donela 1875. godine, a zakonom je bilo predviđena hitna izgradnja pruge od Beograda do Aleksinca, a zatim i do granice, sa troškovima od "700 000 poreskih groša". Planovi za izgradnju pruge napravljeni su još 1865. godine, ali su ratovi su odložili njenu izgradnju. Odredbama Berlinskog kongresa, 1878. godine, Srbija se obavezala da će u roku od tri godine izgraditi železničku trasu koja će Beč, preko Beograda i Soluna, povezati sa Carigradom.

Izbor lokacije za stanicu bio je povezan sa izgradnjom železničkog mosta preko Save. Pored lokacije gde je Železnička stanica i podignuta, na terenu nekadašnje Bare Venecija, postojali su predlozi da se stanica izgradi na "opštinskom Senjaku" u blizini Topčiderskog puta, kao i na prostoru današnje Autokomande, "kuda drum iz Beograda za Kragujevac seče dolinu i rečicu Mokri lug". 4. maja 1881. godine izglasan je predlog da se stanica gradi na močvarnom tlu Bare Venecije.

Prostor predviđen za gradnju železničke stanice bio je u to vreme izolovan od grada. Sama lokacija buduće stanice nastala je nasipanjem zemlje i kamenja sa terena iza nekadašnje Vajfertove, kasnije BIP-ove pivare. Samo radovi na pripremi za izgradnju trajali su duže od godinu dana, pa je kralj Milan Obrenović tek 3. aprila 1883. godine položio kamen temeljac za zgradu stanice. Već tada je bilo jasno da će izgradnja kasniti u odnosu na železnički most preko Save i uspostavljanje železničke linije ka Nišu. Zbog toga je 1884. godine podugnuta privremena zgrada železničke stanice kako bi se saobraćaj što pre uspostavio. U avgustu mesecu 1884. godine otvorena je linija prema Nišu.

Radovi na glavnoj putničkoj zgradi završeni su krajem 1885. godine. Iste godine prostor ispred stanice, danas deo Savskog trga, po prvi put je spojen sa Topčiderskim drumom, danas ulicom Kneza Miloša, na pravcu Nemanjine ulice.Sve do početka XX veka to je ostala jedina veza grada sa železničkom stanicom.

 

[Nina]

Izgradnja Zemunskog mosta, ili Mosta kralja Aleksandra, počela je 1930. godine kada su od jedne francuske firme (Batignolles) i jedne nemačke (Gutehoffnungshutte) naručeni projekti delova građevine. Ispravljanje Brankove ulice i spora seoba zgrade Državne štamparije u Pop-Lukinoj ulici, koja je delimično morala biti i srušena, odlagali su izgradnju mosta, tako da je most završen tek 1934. godine.

Radovi na pet stubova, ili pilona, dva na zemunskoj strani i tri u produžetku Brankove ulice, završeni su krajem 1933. godine. Po izboru ministra građevina Savkovića, projekat za stubove bio je dodeljen ruskom arhitekti Nikolaju Krasnovu.

Stub broj 5 bio je izgrađen sa posebnim stepeništem za pešake i dve kule sa lučnim otvorima i stilizovanim završecima pri vrhu. Početkom Drugog svetskog rata most je srušen, a obnovljen je 1955. godine sa drugačijom konstrukcijom, dok su stubovi zadržali istu ulogu. Dve godine posle obnove mosta odlučeno je da se dve kule, svojevrsne kapije mosta, uklone.

Dnevni list Borba je 14. novembra 1957. godine najavio rušenje kula u tekstu pod naslovom: "Most bez kula: kule starog lančanog Mosta kralja Aleksandra na Savi urbanisti rešili da uklone jer smetaju izgledu mosta"..

 

[Nina]

Milan Jovanović-Stojimirović u knjizi Siluete starog Beograda piše o još neprosečenom delu Bulevara despota Stefana:

"Mada ta široka beogradska ulica danas izgleda skoro kao smišljena i prorezana sa određenim ciljem i voljom nekog generalnog urbaniste, ona je spontano nastala iz ljudskih potreba, a datira iz vremena kada niko u Beogradu nije ni mislio na neka urbanistička rešenja, niti ih je uopšte i tražio. Ona je vekovima bila "višnjički put", kojim se iz Beograda izlazilo u sela koja se nalaze između dunavske "okuke" i Carigradskog, ili Smederevskog druma.... Prelazeći preko Kaja-burme (koju svet obično naziva Karaburma), taj put je bio ravan sve do nekadašnje Vidinske ulice, sada Vašingtonove, pa je onda uzbrdicom dolazio do Cetinjske i tu se svršavao sve do 1918. Do te godine put između Cetinjske i Skadarlije nije bio prorezan, niti je izvodio u centar prema Narodnom pozorištu... Negde oko 1919. godine, stanovnici ove ulice skupljali su potpise i pravili molbe opštini da se preseče onaj breg koji se nalazio na njenoj liniji između Cetinjske i Skadarske ulice, kojim nisu mogle da prođu ni taljige i preko koga je, kroz krovljak i džbunje, vodila jedna uzana pešačka staza, kojom se čovek po noću i po ružnom vremenu nije ni usuđivao da krene da bi izbio u centar, nego je išao Cetinjskom ulicom uzbrdo da bi došao do Makedonske. Danas toga brega nema i tuda prolazi ulica koja ide između dva reda lepih kuća." Na slici se vidi neparna strana Bulevara despota Stefana na potezu od Cetinjske do Skadarske ulice. Kuća sasvim desno srušena je posle Drugog svetskog rata i na njenom mestu je podignuta višespratnica po projektu Mihajla Mitrovića. Do nje, na broju 13, dvadesetih godina izgrađena je jednospratna kuća po projektu V. Gavrilovića, a na broju 11 vidi se zgrada podignuta 1923. godine po ideji arhitekte Leona Talvija. Slede jednospratnica čiji je autor B. Živadinović, a zatim zgrade čiji su autori, redom, Dragiša Brašovan, Petar Bajalović i Franjo Urban.

 

[Nina]

Ilija Đorđević bio je u svojoj mladosti cirkušdžija. Radio je kod svog oca, koji je cirkus držao na Malom Kalemegdanu do 1925. godine, i tu se upoznao, a kasnije i oženio, se Terezom, igračicom iz cirkusa. Zajedno su držali špeditersku radnju i sa ušteđenim novcem zakupili su 1928. godine restoran i pivnicu Kolarac, a onda i istoimeni bioskop na današnjem Trgu Republike. Bioskop se nalazio u dvorišnom delu, na mestu nekadašnje bašte pivnice, koja je vremenom dozidana u salu pivnice, a zatim pretvorena u bioskopsku salu.

1934. godine Ilija je osnovao acionarsko društvo Ika, koje se bavilo restoraterstvom, ali i kupoprodajom i iznajmljivanjem filmova. Osim bioskopa Kolarac, krajem tridesetih vodio je i bioskop Vračar, koji je posle rata dobio ime Slavija. Pored Kolarca, zakupio je i kafanu Rudničanin, na uglu ulica Kralja Milana i Beogradske, na mestu kasnije Mitićeve rupe, a danas parka.

 

[Nina]

Veliko preuređenje Terazija koje je počelo 1911. godine sprovedeno je sa idejom da se trg kao središte javnog života upotpuni i estetski uobliči. Po projektu Veselina Lučića, zamislima Eduarda Ležea i kasnijoj razradi Jelisavete Načić, postavljene su po osovini ukrasne rondele sa cvetnim sadržajem, uokvirene gvozdenom secesijskom ogradom, a po poprečnoj osovini, u ravni Nušićeve ulice, bila je planirana raskošna fontana.

Jelisaveta Načić je 1913. godine angažovala vajara Ivana Meštrovića, koji je spomen-fontanu zamislio sa četiri figure sedećih lavova, koji će na četiri metara visine podupirati osam metara široki bazen. U središtu bazena bio je predviđen pet metara visoki dorski stub i na njemu skulptura Vesnik pobede, kasnije nazvana Pobednik. Prvi svetski rat sprečio je izvođenje fontane, a skulptura Pobednika je bila izvedena, a zatim smeštena u magacin vodovodskih cevi na Senjaku. Skulptura će znatno kasnije, 1928. godine, biti postavljena na najvidnije mesto Beogradske tvrđave. Beli mermer koji je nabavljen za izradu lavljih figura i stuba je tokom Prvog svetskog rata iskoristila Nemačka vojska za podizanje, danas ruiniranog, vojnog groblja na padini Košutnjaka, na Banovom brdu.

Fonatna kakva je postojala između 1927. i 1947. godine dobila je posle rata sasvim drugačiji izgled. Pretpostavlja se da je izgrađena po staroj Ležeovoj skici. Osnovu fontane činila su dva plitka koncentrična bazena. Unutar većeg bazena postavljeno je osam kornjača koje su bacale vodu ka središtu fontane. Po ivici manjeg bazena nalazilo se osam lavljih glava. U samom središtu fontane je postavljen još jedan manji peharasti bazen. Za izradu je korišćen luksuzan zeleni granit a dno je bilo popločano mozaikom od murano stakla. Lavlje glave bile su izrađene u bronzi, a kornjače u mesingu.

Nova rekonstrukcija Terazija sprovedena je posle Drugog svetskog rata,. Po zamisli Nikole Dobrovića, kompletan sadržaj trga bio je uklonjen, fontana razrušena, a prostor je bio ispunjen saobraćajnim trakama.

...

 

[Nina]

Sredinom XIX veka Radovan Barlovac pokrenuo je veliku radionicu presnih opanaka sa prodavnicom srpskog pamučnog i lanenog platna, kupovanom po Vojvodini. Oženivši se ćerkom trgovca Karabibera, postao je i član čuvene porodice Babadudića. Oko 1872. godine u Knez Mihailovoj ulici, na broju 40, podigao je tada jedinu dvospratnicu u ulici i jednu od svega tri u gradu, po projektu Aleksandra Bugarskog. Nedostatak kanalizacije i vodovoda sprečavao je da gradnja u visini iznad jednog sprata bude češća.

Kuća Radovana Barlovca podignuta je da bi u njoj živela Simka Obrenović Lahovari, unuka gospodar Jevrema Obrenovića i ćerka Anke Konstantinović. U literaturi zgrada se zato navodi i kao palata Lahovari.

Krajem XIX veka u kuću se useljava Uprava državnih monopola, koja će kasnije postati i njen vlasnik. Posle Prvog svetskog rata na palati su dograđena dva sprata, čime je zgrada postala i prva četvorospratnica u Knez Mihailovoj ulici.

Nakon Drugog svetskog rata u palati je jedno vreme bio smešten Filozofski fakultet, a posle izdvajanja 1960. godine do danas i Filološki fakultet.

1986. godine palata je obnovljena po projektu arhitekte Mihajla Mitrovića. Dve godine kasnije u holu zgrade postavljeni su vajarski portreti Đure Daničića, Stojana Novakovića i LJubomira Stojanovića, rad vajara Nebojše Mitrića.

 

[Nina]

Arhitekta Šnajder, čije se ime samo pretpostavlja da je bilo Matija, jer se potisivao ćirilicom kao Mat. Šnajder, doselio se u Beograd iz Bavarske početkom XX veka. U Srbiji je uveo u praksu, kao projektant i kao izvođač radova, primenu armiranog betona pri gradnji. Po knjizi Svetozara Stojanovića Srpski neimar iz 1912. godine Šnajder je učestvovao u podizanju hotela Moskva, a osim u Beogradu, izvodio je i objekte u Čačku, Negotinu i Velikoj Plani.

1908. godine Šnajder je za apotekara Mihaila Viktorovića projektovao trospratnu palatu sa dvorišnim krilom duž zida hotela Moskva. U prizemlju zgrade, sa leve strane, nalazio se ulaz u apoteku. Tokom Prvog svetskog rata veći deo drugog i trećeg sprata, kao i mansarde palate, stradao je u bombardovanju. Zgrada je vraćena u prvobitno stanje 1921. godine, ali je tokom bombardovanja u aprilu 1941. još teže oštećena, pa je posle rata renovirano samo prizemlje.

Tokom procesa restitucije objekat na Terazijama vraćen je Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi koja je u prizemlju 2013. godine otvorila Patrijaršijsku prodavnicu.

Po svedočenju inženjera Rackovića, arhitekta Šnajder je mobilisan na početku Prvog svetskog rata i poginuo je u francusko-nemačkom sukobu na Marni

 

[Nina]

Zanimljivost vezana za Beograd i njegove kafane:

Obzirom da je Beograd u Evropi i svetu poznat kao grad provoda, jedna od interesantnijih činjenica je da je baš u Beogradu na Dorćolu 1522. godine otvorena prva kafana u Evropi. U njoj se služila samo crna kafa, pa se pretpostavlja da je kafana baš po tome i dobila ime. Smatra se da je ovaj događaj podstaknut nakon što su Turci 1521. godine osvojili grad i doneli sa sobom običaj ispijanja kafe na javnim mestima. Najbolja kafana je, kako kažu, bila Crni Orao.

Beograd je s početka 20. veka imao ukupno 300 kafana, od kojih se čak 17 nalazilo u Poenkarevoj, današnjoj Makedonskoj, ulici koja je tada imala svega 40 kuća. Na Pozorišnom trgu, današnjem Trgu Republike, nalazilo se čak 16 kafana kao i u Dubrovačkoj ulici. Na Varoš kapiji bilo ih je 12, na Terazijama 11, na Slaviji 9, a u Skadarliji 7. Njihovi počasni gosti bili su Đura Jakšić, Laza Kostić, Vojislav Ilić, Janko Veselinović, Laza Lazarević, Stevan Sremac, Branislav Nušić, Tin Ujević i drugi.

Najstarija kafana u Beogradu koja i dalje radi zove se Znak Pitanja i nalazi se na Kosančićevom vencu kod Saborne crkve, napravljena u kući koju je podigao Naum Ičko. Ova kafana poznata je i po činjenici da je njen redovan gost bio Vuk Stefanović Karadžič, zbog čega je kafana postala i prvo čitalište „Srpskih novina“. Još jedna čuvena beogradska kafana zove se Tri Šešira, a nalazi se u boemskoj četvrti Skadarlija. Izgrađena je davne 1864.godine i nosila je nadimak „Vinsko vrelo“. Ime je dobila po radionici šešira pod istim imenom i na istom mestu nalazila pre nje.

 

[Manga Hilux]

Jedinstveni muzej u kome se čuva lična zaostavština velikog naučnika nalazi se u Beogradu​

Na dan 5. decembra 1952. godine Vlada Federativne Narodne Republike Jugoslavije donela je rešenje kojim se ispunjava predlog Saveta za nauku i kulturu Vlade, te osniva Muzej Nikole Tesle u Beogradu​

Foto: Tanjug/Sava Radovanović
U srcu glavnog grada naše zemlje nalazi se zdanje koje privlači veliku pažnju turista koji posećuju Beograd.
U Krunskoj ulici, tek oko 10 minuta hoda udaljen od crkve Svetog Marka, smešten je Muzej Nikole Tesle.
Zahvaljujući rođaku srpskog naučnika, Savi Kosanoviću, u Beograd su 1951. godine preneti ne samo lični predmeti Nikole Tesle, nego i spisi koje je za sobom ostavio, navedeno je na zvaničnom sajtu Muzeja Nikole Tesle u Beogradu.

Najpre je lična zaostavština velikog naučnika bila čuvana u okviru Elektrotehničkog fakulteta, da bi u junu 1952. godine bila preneta u zdanje u kome se i danas nalazi. U tadašnjoj ulici Proleterskih brigada, danas Krunskoj, broj 51 nalazila se vila Đorđa Genčića, koji je u periodu vladavine kralja Aleksandra Obrenovića obavljao funkciju ministra unutrašnjih dela.

Osnivanje Teslinog muzeja​

Na dan 5. decembra 1952. godine Vlada Federativne Narodne Republike Jugoslavije donela je rešenje kojim se ispunjava predlog Saveta za nauku i kulturu Vlade, te osniva Muzej Nikole Tesle u Beogradu
Nepune tri godine docnije su i prvi posetioci ušli u muzej, budući da je zvanično 20. oktobra 1955. godine otvoren za posete. Zanimljiv je podatak da je na tlu tadašnje zemlje upravo ovaj muzej bio pionir, kada su u pitanju muzeji tehnike.

Danas je ovaj muzej okarakterisan kao ustanova kulture na nivou Republike Srbije.

Jedinstveni muzej i u Srbiji i u svetu​

Zbog činjenice da se lična zaostavština velikog naučnika čuva u muzeju, ali i urna u kojoj se nalazi pepeo Nikole Tesle, ovaj muzej važi za zaista jedinstven. I to ne samo i našoj zemlji, nego i u celom svetu.
Čak više od 160 hiljada dokumenata i više od hiljadu crteža i planova nalazi se u posedu muzeja. Takođe, Muzej Nikole Tesle poseduje i mnoge istorijsko-tehničke eksponate, njih više od 1.200, te brojne časopise i knjige.
Ukupno je devet zbirki u okviru stalne postavke, a kako je navedeno na sajtu Muzeja, zbirke obuhvataju više od 1.200 registrovanih predmeta, što Teslinih ličnih, što odevnih, ali i onih koji su vezani za oblast kako elektrotehnike, tako i mašinstva. Ordenje i medalje koje je čuveni srpski naučnik svetskog glasa dobijao za života, takođe su deo stalne postavke ovog značajnog muzeja u glavnom gradu naše zemlje.
izvor Ona.rs

 

[CrveniGulas]

Sigran sam da je spominjan - Rimski bunar.
Nalazi se na Kalemegdanu, ispod platoa sa Pobednikom, kada se prođe kroz Kralj kapiju.
Iskopali su ga Austrijanci u prvoj polovin XVIII veka, kada je Beograd bio pod njihovom upravom. Dubok je 65m. Ovo su informacije iz glave, možda grešim.
Prolazimo pored njega svaki put kada odemo na Kalemegdan, pa zašto ga ne bismo i posetili. Bunar je, može se reći, impozantan poduhvat, a karta je vrlo jeftina, svega 200 din čini mi se, dok poseta ne traje duže od 10-15 minuta. Pri tom, prostorija u kojoj se bunar nalazi je dosta hladnija pa je savršena za osveženje tokom vrelih letnjih dana.

 

[Nina]

Kapija Karla VI na Kalemegdanu

Smeštena u samom centru Donjeg grada Beogradske tvrđave, Kapija Karla VI usamljeni je spomen na barokni Beograd izgrađen za vreme kratkotrajne austrijske vladavine u prvoj polovini 18. veka.

Tokom skoro dva milijenijuma svoje istorije, Beogradska tvrđava poprimala je novi oblik sa skoro svakim svojim osvajačem. Tako je bilo i kada je posle pobede kod Petrovaradina i kratke opsade grada, princ Eugen Savojski 1717. pobedonosno umarširao u Beograd, prisvajajući ga kao još jedan posed Svetog rimskog carstva i vladara cara Karla VI.

Za vreme svoje dvadesetogodišnje vladavine, opsežnim planom izgradnje i uređenja tvrđave i varoši, Austrijanci su pokušali da od pogranične turske kasabe stvore moderni barokni grad po ugledu na druge delove carevine. U tome su donekle i uspeli. Grad je opasan novim bedemom, gornji deo varoši je podeljen na nemački i srpski, umesto krivudavih sokaka uređene su prave ulice, obnovljen je i proširen vodovod, a na mestu današnjeg Trga republike nalazila se velelepna palata princa Karla Aleksanara Virtemberškog.

Majstori svog zanata, Austrijanci su bili poznati po tome da što su dosta pažnje polagali ne samo vojničkom, već i simboličkom značenju utvrđenja, a posebno kapija. Tako je i ova kapija, posvećena moćnom caru Karlu VI, ocu još moćnije Marije Terezije, trebalo da predstavlja jasan znak austrijske dominacije na ovim prostorima. Zbog toga je odabrano da bude izgrađena u Donjem gradu, koji je u ranijim vremenima bio centar beogradske varoši i ulaz u grad.

Osmišljena kao trijunfalni ulaz u grad, kapija je izgrađena kao zasvođeni prolaz u bedemu dužine 16,5 metara. Iako nije poznata godina gradnje, kao ni ko je graditelj, kapija se pripisuje arhitekti Baltazaru Nojmanu, koji je u tom periodu boravio u Beogradu kao vojni inženjer.

Kapija je pored samog prolaza imala i šest prostorija koje su bile međusobno povezani. Građena je u dve faze, pri čemu su u prvoj izgrađeni prolaz i dve prostorije sa spoljne strane, dok su u drugoj fazi dograđene i preostale četiri prostorije sa unutrašnje strane. Samo dve prostorije su sačuvane do današnjih dana.

Iako danas možemo da vidimo samo obrise njene monumentalnosti, kapija je u vreme svoje najveće slave bila predstavljala izuzetan prizor. Do nje je vodio drveni most preko šanca, dodatno ukazujući na neosvojivost i vojnu nadmoć carevine. Spoljna vrata bila su prikaz vojske i trijumfa carevine kroz prikaz figura vitezova i carskog monograma "C C" ukrašenog maslinovim grančicama. Ovi ukrasi su danas, nažalost, vidljivi samo na sačuvanim fotografijama.

Unutrašnja vrata predstavljala su ulaz u prestonicu vazalne Kraljevine Srbije. Za istoričare je posebno važan zabat unutrašnjeg dela kapije na kome se nalazi najstariji sačuvani grb u Beogradu. U pitanju je grb Tribalije u vidu glave vepra probodene strelama. Ovaj grb provlači se kroz čitavu srpsku istoriju od srednjeg veka, kada su drugi evropski vladari srpske nazivali tribalskim. Svoju dominaciju nad Srbijom, Habsburška monarhija iskazala je dodavanjem krune na veprovsku glavu, proglašavajući tako Srbiju svojom provincijom.

Grb Tribalije

Za razliku od ostatka Alba Graeca, austrijskog Beograda, vreme i novi osvajači su imali više milosti prema ovoj kapiji. Kada je 1739. godine Beograd ponovo mirom vraćen Turcima, porušen je najveći deo novosagrađenih bedema i varoši, ali ne i ova kapija.

Kapija je neoštećeno preživela i naredne austrijsko-turske sukobe, kao i period ustaničke vladavine. Za razliku od ostatka Donjeg grada koji je potpuno uništen u Prvom svetskom ratu, kapija je prošla gotovo bez većih posledica.

Kao deo planiranog memorijalnog kompleksa posvećenog princu Eugenu Savojskom, kapija je detaljno obnovljena za vreme nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu. Ipak, nije uspela da izbegne udare savezničkih bombi tokom vazdušnih napada aprila 1944. godine. Tom srušen je deo jugozapadne prostorije kapije.

Ovo je bio i početak ubrzanog propadanja kapije, koja danas narušene statike i natkrivena privremenom nadstrešnicom čeka neke bolje dane u kojima će zasijati starim sjajem.

(wikipedija/ 021)