Historija [uredi]
Ime Libije potiče iz egipatskog pojma "Libu", koji se odnosio na berbersko pleme koje je živjelo zapadno od Nila. "Libu" je u grčkom jeziku prešlo u Libiju, iako je u antičkoj Grčkoj ovaj pojam imao šire značenje, obuhvatajući cijelu sjevernu Afriku zapadno od Egipta i ponekad se odnosio na cijeli kontinent, tj. Afriku.
Arheološki nalazi upućuju da je već u 8. milenijumu p.n.e. libijska obala bila naseljena neolitskim ljudima koji su poznavali stočarstvo i gajili kultivirane biljke. Ova kultura je cvjetala hiljadama godina u regionu, dok ih nisu potisli ili apsorbovali Berberi.
U starom vijeku, Libija je okupirana od strane raznih naroda: Feničana, Kartaginjana, Grka, Rimljana, Vandala i Bizantijaca, koji su vladali dijelom ili čitavom regijom. Iako su Grci i Rimljani ostavili ruševine Kirene, Leptis Magne i Sabrata, malo je drugih ostataka ovih drevnih civilizacija.
Feničani su bili prvi koji su uspostavili trgovinsku razmjenu u Libiji, kada su pomorci iz Tira (danas teritorija Libana) razvili trgovinske veze sa berberskim plemenima i napravili sporazum sa njima da osiguraju saradnju u eksplotaciji sirovih materijala. Do 5. vijeka p.n.e., Kartago, najveća od feničanskih kolonija, proširila je svoju hegemoniju u većem dijelu sjeverne Afrike, gdje se karakteristična civilizacija, znana kao Puni, polako formirala. Punska staništa na libijskoj obali uključivala su Oa (Tripoli), Labdah (Leptis Magna) i Sabrata. Svi oni su se nalazili u oblasti koja će se kasnije nazvati Tripolis, ili "Tri Grada". Ime sadašnjeg glavnog grada Libije, Tripoli, vuče korijen iz ovog termina.
Grci su pokorili istočnu Libiju kada su, prema predanju, emigranti sa prenaseljenog ostrva Tera, slušajući proročanstvo sa Delfa, pošli tražiti novi dom u sjevernoj Africi. 631. p.n.e. osnovali su Kirenu. U sljedećih 200 godina, još četiri važna grčka grada osnovana su u toj regiji: Barke (Al Mardž), Eufesperida (kasnije Berenike, danas Bengazi), Teučira (kasnije Arsiona, danas Tukrah) i Apolonija (Susah), luka Kirene. Zajedno sa Kirenom, bili su poznati kao Pentapolis (Pet gradova).
Rimljani su ujedinili obje libijske regije i više od 400 godina Tripolitanija i Kirenaika bile su napredne rimske provincije. Rimske ruševine, kao što su one Leptis Magne, svjedoče o vitalnosti regije, gdje su gusto naseljeni gradovi pa čak i manja naselja, uživali ugodnost urbanog života. Pomorci i zanatlije iz mnogih djelova rimskog svijeta naselili su se u sjevernoj Africi, ali je karakter gradova Tripolitanije ostao uprkos tome punski i Kirenaike grčki. Arapi su pokorili Libiju u 7. vijeku. U vijekovima koji slijede, mnogi starosjedilački narodi su prihvatili islam i također arapski jezik i kulturu. Osmanlijski Turci pokorili su državu sredinom 16. vijeka i Libija je bila dio njihove imperije, mada je povremeno imala autonomiju, sve do italijanske invazije i pretvorila Libiju u koloniju.
1934. godine, Italija je prihvatila ime "Libija" (koje su koristili Grci za čitavu sjevernu Afriku, osim za Egipat) kao zvanično ime kolonije, koja se sastojala od provincija: Kirenaika, Tripolitanija i Fezan. Kralj Idris I, emir Kirenaike, bio je vođa pokreta protiv italijanske okupacije između dva svjetska rata. Od 1943. do 1951., Tripolitanija i Kirenaika bile su pod britanskom upravom, dok su Francuzi kontrolirali Fezan. 1944. godine, Idris se vraća iz egzila u Kairu, ali je odbio da obnovi stalnu rezidenciju u Kirenaiki dok se nisu uklonili neki aspekti strane kontrole 1947. Pod uslovima mirovnog sporazuma iz 1947, Italija se odrekla svih prava na Libiju.
21. novembra 1949, generalna skupština UN donijela je rezoluciju koja kaže da Libija treba da postane nezavisna prije 1. januara 1952. Idris je predstavljao Libiju u predstojećim pregovorima. Kada je Libija proglasila nezavisnost 24. decembra 1951., bila je prva država koja je postigla nezavisnost kroz UN i jedan od prvih bivših evropskih posjeda u Africi koji je dobio nezavisnost. Libija je proglašena ustavnom i naslijednom monarhijom pod kraljem Idrisom.
Pronalaženje značajnih naftnih rezervi 1959. i prihodi koji su uslijedili od prodaje petroleuma, omogućili su jednoj od najsiromašnijih nacija da uspostavi veoma bogatu državu. Iako je nafta drastično unaprijedila finansije vlade, nezadovoljstvo je nastalo zbog pretjerane koncentracije nacionalnog blaga u rukama kralja Idrisa i nacionalne elite. Nezadovoljstvo je raslo zajedno sa pojavom naserizma i arapskog nacionalizma u sjevernoj Africi i Bliskom istoku.
1. septembra 1969., mala grupa oficira predvođena 28-godišnjim vojnim oficirom, Muamarom Abu al-Gadafijem, pokrenula državni udar protiv kralja Idrisa. U to vrijeme Idris je bio u Turskoj na medicinskom tretmanu. Njegov sestrić Sajid Hasan ar-Rida as-Sanusi, postao je kralj. Bilo je jasno da revolucionarni oficiri koji su objavili zbacivanje kralja Idrisa nisu htjeli da Sajida imenuju za kralja, i da mu prepuste upravljanje državom. Sajid je ubrzo shvatio da ima znatno manju moć kao novi kralj, nego ranije kada je bio samo princ. Prije isteka 1. septembra, Sajid Hasan ar-Rida je formalno zbačen od strane revolucionara i stavljen u kućni pritvor. U međuvremenu, revolucionari su ukinulu monarhiju i proglasili novu Libijsku Arapsku Republiku. U izvještajima vlade i u medijima Gadafi je postao, i dan i danas je, "bratski lider i vođa revolucije."
U martu 2011. godine je izbila pobuna širokih razmjera. Savjet bezbjednosti UN je odobrio vojnu intervenciju protiv Gadafijevih snaga.
Wikipedia
Ime Libije potiče iz egipatskog pojma "Libu", koji se odnosio na berbersko pleme koje je živjelo zapadno od Nila. "Libu" je u grčkom jeziku prešlo u Libiju, iako je u antičkoj Grčkoj ovaj pojam imao šire značenje, obuhvatajući cijelu sjevernu Afriku zapadno od Egipta i ponekad se odnosio na cijeli kontinent, tj. Afriku.
Arheološki nalazi upućuju da je već u 8. milenijumu p.n.e. libijska obala bila naseljena neolitskim ljudima koji su poznavali stočarstvo i gajili kultivirane biljke. Ova kultura je cvjetala hiljadama godina u regionu, dok ih nisu potisli ili apsorbovali Berberi.
U starom vijeku, Libija je okupirana od strane raznih naroda: Feničana, Kartaginjana, Grka, Rimljana, Vandala i Bizantijaca, koji su vladali dijelom ili čitavom regijom. Iako su Grci i Rimljani ostavili ruševine Kirene, Leptis Magne i Sabrata, malo je drugih ostataka ovih drevnih civilizacija.
Feničani su bili prvi koji su uspostavili trgovinsku razmjenu u Libiji, kada su pomorci iz Tira (danas teritorija Libana) razvili trgovinske veze sa berberskim plemenima i napravili sporazum sa njima da osiguraju saradnju u eksplotaciji sirovih materijala. Do 5. vijeka p.n.e., Kartago, najveća od feničanskih kolonija, proširila je svoju hegemoniju u većem dijelu sjeverne Afrike, gdje se karakteristična civilizacija, znana kao Puni, polako formirala. Punska staništa na libijskoj obali uključivala su Oa (Tripoli), Labdah (Leptis Magna) i Sabrata. Svi oni su se nalazili u oblasti koja će se kasnije nazvati Tripolis, ili "Tri Grada". Ime sadašnjeg glavnog grada Libije, Tripoli, vuče korijen iz ovog termina.
Grci su pokorili istočnu Libiju kada su, prema predanju, emigranti sa prenaseljenog ostrva Tera, slušajući proročanstvo sa Delfa, pošli tražiti novi dom u sjevernoj Africi. 631. p.n.e. osnovali su Kirenu. U sljedećih 200 godina, još četiri važna grčka grada osnovana su u toj regiji: Barke (Al Mardž), Eufesperida (kasnije Berenike, danas Bengazi), Teučira (kasnije Arsiona, danas Tukrah) i Apolonija (Susah), luka Kirene. Zajedno sa Kirenom, bili su poznati kao Pentapolis (Pet gradova).
Rimljani su ujedinili obje libijske regije i više od 400 godina Tripolitanija i Kirenaika bile su napredne rimske provincije. Rimske ruševine, kao što su one Leptis Magne, svjedoče o vitalnosti regije, gdje su gusto naseljeni gradovi pa čak i manja naselja, uživali ugodnost urbanog života. Pomorci i zanatlije iz mnogih djelova rimskog svijeta naselili su se u sjevernoj Africi, ali je karakter gradova Tripolitanije ostao uprkos tome punski i Kirenaike grčki. Arapi su pokorili Libiju u 7. vijeku. U vijekovima koji slijede, mnogi starosjedilački narodi su prihvatili islam i također arapski jezik i kulturu. Osmanlijski Turci pokorili su državu sredinom 16. vijeka i Libija je bila dio njihove imperije, mada je povremeno imala autonomiju, sve do italijanske invazije i pretvorila Libiju u koloniju.
1934. godine, Italija je prihvatila ime "Libija" (koje su koristili Grci za čitavu sjevernu Afriku, osim za Egipat) kao zvanično ime kolonije, koja se sastojala od provincija: Kirenaika, Tripolitanija i Fezan. Kralj Idris I, emir Kirenaike, bio je vođa pokreta protiv italijanske okupacije između dva svjetska rata. Od 1943. do 1951., Tripolitanija i Kirenaika bile su pod britanskom upravom, dok su Francuzi kontrolirali Fezan. 1944. godine, Idris se vraća iz egzila u Kairu, ali je odbio da obnovi stalnu rezidenciju u Kirenaiki dok se nisu uklonili neki aspekti strane kontrole 1947. Pod uslovima mirovnog sporazuma iz 1947, Italija se odrekla svih prava na Libiju.
21. novembra 1949, generalna skupština UN donijela je rezoluciju koja kaže da Libija treba da postane nezavisna prije 1. januara 1952. Idris je predstavljao Libiju u predstojećim pregovorima. Kada je Libija proglasila nezavisnost 24. decembra 1951., bila je prva država koja je postigla nezavisnost kroz UN i jedan od prvih bivših evropskih posjeda u Africi koji je dobio nezavisnost. Libija je proglašena ustavnom i naslijednom monarhijom pod kraljem Idrisom.
Pronalaženje značajnih naftnih rezervi 1959. i prihodi koji su uslijedili od prodaje petroleuma, omogućili su jednoj od najsiromašnijih nacija da uspostavi veoma bogatu državu. Iako je nafta drastično unaprijedila finansije vlade, nezadovoljstvo je nastalo zbog pretjerane koncentracije nacionalnog blaga u rukama kralja Idrisa i nacionalne elite. Nezadovoljstvo je raslo zajedno sa pojavom naserizma i arapskog nacionalizma u sjevernoj Africi i Bliskom istoku.
1. septembra 1969., mala grupa oficira predvođena 28-godišnjim vojnim oficirom, Muamarom Abu al-Gadafijem, pokrenula državni udar protiv kralja Idrisa. U to vrijeme Idris je bio u Turskoj na medicinskom tretmanu. Njegov sestrić Sajid Hasan ar-Rida as-Sanusi, postao je kralj. Bilo je jasno da revolucionarni oficiri koji su objavili zbacivanje kralja Idrisa nisu htjeli da Sajida imenuju za kralja, i da mu prepuste upravljanje državom. Sajid je ubrzo shvatio da ima znatno manju moć kao novi kralj, nego ranije kada je bio samo princ. Prije isteka 1. septembra, Sajid Hasan ar-Rida je formalno zbačen od strane revolucionara i stavljen u kućni pritvor. U međuvremenu, revolucionari su ukinulu monarhiju i proglasili novu Libijsku Arapsku Republiku. U izvještajima vlade i u medijima Gadafi je postao, i dan i danas je, "bratski lider i vođa revolucije."
U martu 2011. godine je izbila pobuna širokih razmjera. Savjet bezbjednosti UN je odobrio vojnu intervenciju protiv Gadafijevih snaga.
Wikipedia
i uspostavlja demokratiju jer ne voli da narod u drugom sistemu pati.
