Priče iz velikog rata

[Nina]

Narednik je otvorio vrata slobode

Noću, septembra 1912. godine, lupanjem zvona sa Crkve Svetog apostola i jevanđeliste Luke u Subjelu, objavljena je mobilizacija pred Balkanski rat, potom uz mali prekid i Prvi svetski rat, Savo J. Milić, poljoprivrednik, rodom iz sela Tubići kod Kosjerića bio je već narednik iz rezerve i našao se u ratnoj jedinici. Služio je u 1. četi, 3. bataljona. 4. pešadijskog puka „Stevan Nemanja”. Vredi reći da su starinom, po navodima iz knjige „Vitezovi Crnogorskog sreza”, Milići potekli od roda Milije Tube, koji su u Tubiće došli iz sela Bistrica kod Bijelog Polja, a dalje iz Potarja, gde se nalazila velika kolonija plemena Nikšića. Od njih nastaju bratstva Milijići (Milići) i Petrići, slave Svetog Luku.

 

[Nina]

Za njega se govorilo da je neustrašiv borac i „otličan” starešina, pribeležio je kazivanja Milijan Despotović u knjizi, navodeći kao dokaz, da je „prilikom povlačenja naše vojske preko gudura Albanije, kada su mnogi borci stradali od napora, gladi i arnautske ruke, Savo svoje vojnike preveo bez ikakvih gubitaka, a da je naročitu hrabrost ispoljio u borbama na Kajmakčalanu 1916. godine, „jurišajući na bugarske rovove i utvrđenja”. O tome koliko su srpski vojnici silovito ušli u bitku za Kajmakčalan najbolje svedoči depeša koju je Savezničkoj komandi poslao francuski general Franš Depere, u kojoj on piše: „Srbi idu kao oluja, niko ne može da ih prati.”

Kajmakčalan je u istoriji ostao zapamćen po velikom broju žrtava koje je pretrpela srpska vojska, ali i po nadmorskoj visini na kojoj je vođena. Bugari su ga kao neosvojivog zvali „Borisov grad”, a Srbi „Kapija slobode” jer su tu prvi put posle dve godine zakoračili u svoju zemlju, (mesto Voras tada je bio granica Grčke i Srbije). Tog septembra 1916. godine, Savo je skoro tri dana sa svojom jedinicom bio u rovu bez smene. Moral nije popuštao, a ratni dnevnici beleže da je 7. septembra u podne, prilikom zauzimanja najviše kote Kajmakčalana, poginuo.

„Izumro je na rukama drugova koji su rizikovali svoje živote da ga izmaknu neprijateljskoj vatri.
On im je samo kazao i izdahnuo: „Ja sam, evo, poginuo i otvorio vrata slobode! Uđite, braćo.”

 

[Nina]

Ožaljen je Savo od svojih drugova koji su se u suzama zakleli da će ga osvetiti, a borbu nastaviti, te se srpska zastava zavijorila na vrhu 30. septembra. Kosti narednika Milića ostaše da počivaju na vojničkom groblju na Kajmakčalanu. Tu, gde je na koti 2521 podignuta spomen-kosturnica izginulih srpskih vojnika, a za ispoljenu vojničku hrabrost, Milić je odlikovan srebrenim Ordenom Karađorđeve zvezde sa mačevima.

U ratovima od 1912–1918, navodi Miljan Despotović i podatak, iz Savovog sela Tubić poginulo je ili umrlo ukupno 95 boraca, a Solunski front prešao 41. Familija Milić dala je Savu, Arona, Đurđa, Isidora, Miliju, Tijosava i Hranislava. Solunski front su prešli i vratili se kući Živojin, Mutimir, Rastomir i Svetislav Milić. Među poginulima iz malenog Tubića su i dva nosioca Ordena Karađorđeve zvezde sa mačevima, Savo Milić i Milorad Sekulić (umro u logoru Neđmeđer).

Na ta herojstva, danas na vrhu Kajmakčalana podseća spomen-kapela Sveti Petar, a na njoj i posveta Aleksandra Karađorđevića – „Mojim div – junacima neustrašivim i vernim, koji grudima svojim otvoriše vrata slobodi i ostaše ovde kao večni stražari na pragu otadžbine.”(politika)

 

[mr Kiza]

Prevcu se nesrecni preci po grobovima kada vide u sta smo se izmetnuli vek kasnije...