Nikita Kulganov
Buduća legenda
- Poruka
- 37.589
Ono sto je bitno odmah da se kaze na pocetku, da se KP odmah suprotstavio nasilnom prekrstavanju Srba, da je pozivao Srbe da se ne prekrste, da je ometala nasilna pokatolicenja, likvidirala ustase fratre koje su vrsili pokatolicavanja, i da je ZAVNOH je ponistio sva prekrstavanja.
-U nekoliko svedočenja pater Scholz je okrivljen kao organizator ubistva paroha Đorđa Bogića iz Balinaca, nakon čega je usledio sve jači pritisak za prelaz na rimokatoličku veru u brojnim slavonskim srpskim selima. To je trajalo do maja 1942. kad ga ubijaju partizani.209
-Preveravanja su uglavnom bila kolektivna i pojačana u prvim mesecima 1942. godine. Međutim, sve jači partizanski pokret je sprečio širenje akcije pokatoličavanja na sela brdskog dela Slavonije.
-. Uporedo s jačanjem partizanskog pokreta i povećavanjem teritorija pod njegovom kontrolom smanjivala se mogućnost delovanja na prekrštavanju, kao i delovanja Hrvatske pravoslavne crkve.
-Vodstvo Оkružnog komiteta KPH Karlovca je u svojoj Okružnici broj 1 od 26. avgusta 1941. tražilo od partijskih organizacija, komesara i komandira da organizuju narodne akcije “protiv rekvizicije, hapšenja, progona i ubijanja antifašističkih i nacionalnih boraca i preseljavanja, prekrštavanja i izvlaštivanja srpskog življa u Hrvatskoj”.248 Kordunaški partizani su kao jedan od svojih uspeha isticali odvraćanje Srba od odlaska na preveravanje.249 I na drugim područjima partizanska propaganda je nastojala da odvrati Srbe od prekrštavanja. Okružni komitet Komunističke partije Jugoslavije za Srem štampao je decembra 1941. letak pod naslovom ole sa pokrštavanjem u kojem se zahtevalo da se nijedan Srbin ne sme “pokrstiti”.250
-Vrhovni organ vlasti federalne Hrvatske (Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Hrvatske, ZAVNOH) na sednici svog predsedništva 25. avgusta 1944. doneo je Odluku o poništavanju prisilnog prekrštenja Srba.251
Jedan od planova NDH je bio prekrstavanje Srba. U Katolickoj crkvi u NDH bilo je tri struje prva koja je podrzavala partizane, druga koja je podrzavala ustase i treca i najbornija koja se drzala po strani , tako je isto bilo i HSS. Srbi se se prkrstavali da bi spasili zivot, medjutim i posle prekrstavnja neki su bili poubijani. Tu je vec nastao problem izmedju NDH i Katolicke crkve, jer ona je htela nove vernike. Mnogi katolicki svestenici su U NDH su se pitali sta se desava, zasto su Srbi koji su presli na katolicanstvo ( tj ''vratili se na veru otaca'' ) poubijani ? Bili su brojini protesti povodom toga. Bilo je deo nizeg klera koji su ucestvovali u pokoljima prekrstenih Srba. Zbog ustanka u NDH, Pavelic i Nemci su se dogovorili da se osnuje Hrvatska Pravoslavna Crkva, a Protestanska crkva i Islamska zajednica su trazili da Srbi moraju imati pravo da prelaze i na njihove vere, a ne samo na katolicku. Stepinac nikada nije oprostio Pavelicu sto je osnovao HPC. Inace prekrstavnje Srba nije bila nikakva garanicija da ce ostati zivi, jer su i posle toga mogli da budu likvidirani. Neki katolicki svestenici poput Poljaka su odlazili na bolovnja da ne bi morali da prekrstavaju Srbe.
U Vatikanu je takodje bilo nekoliko struja, Kardinal Ezen je optuzivao NDH da vrsi zlocine nad Srbima i da in nasilno prekrstava, dok je druga struja sa Papom rekla da je zadovoljna brojem prekstenih Srba, ali ne i nacinom na kojim se to radi. Jedini pravoslavni pop u Slavoniji Jeronomah Jermoije Bradic partizan, isao je od sela do sela i Srbima krstio decu. i hrabrio ljude. Kako se rat priblizavao kraju, NDH je imala sve manje vremena da se bavi prekrstavnjem Srba i HPC. Na sudjenju Stepinac se branio da je on prekstavanjem Srba, ih ustvari spasavao os ustaskog ubijanja, jer je znao da Srbi ne prilaze iskreno, nego samo zato da bi spasili zivot. Veci broj katolickih svestenika koji je ucestvoavo u pokoljima i prekrstavnjima Srba je likvidiran od partizana, za vreme NDH je sruseno oko 450 Pravoslavnih crkava, i da je broj prekrstenih Srba oko 240.000
- U svom pismu nadbiskupu Stepincu 18. avgusta 1941. mostarsko-duvanjski i trebinjski biskup Alojzije Mišić naveo je da su se brojni “vrlo čestiti seljaci grkoistočne vjere” iz raznih hercegovačkih sela prijavili za prelaz u katoličku crkvu; “idu sv. misi, uče katolički vjeronauk, krštavaju djecu, nametnici izdaju odredbe, dok su novoobraćenici još u crkvi kod svete mise, hvataju ih, staro i mlado, muško-žensko, gone kao roblje...do mala u masama u vječnost”Molio je da predsedništvo (biskupskih konferencija) sve preduzme da se spreče “kobne posljedice”.79
- U ime Ministarstva pravosuđa i bogoštovlja pročelnik verskog odeljenja (Odjela za bogoštovlje), fra Radoslav Glavaš je 14. jula 1941. uputio biskupskim ordinarijatima NDH akt sa stavom vlade o verskom prelazu pravoslavnih Srba. Navedeno je da se neće dozvoliti pravoslavnima da prelaze u grko-katoličku crkvu, osim u postojećim grkokatoličkim župama gde ima pravoslavnih. Naglasio je i sledeće: “Intencije su hrvatske vlade, da se u Katoličku crkvu ne primaju pravoslavni popovi, učitelji zatim uopće inteligencija i napokon bogati sloj trgovaca, obrtnika i seljaka, radi kasnijih eventualnih odredaba s obzirom na njih, da se ne bi izvrgavala neugodnostima vjera i ugled katolicizma.” Bilo je dopušteno primati niže i siromašnije pravoslavno stanovništvo “uz predhodnu pouku u katoličkim istinama”.106 Već dva dana kasnije, generalni vikar Zagrebačke nadbiskupije Josip Lah (Lach) je “po odredbi Nadbiskupa”, odgovorio na pomenuti akt naglasivši da je potrebno da se propisi o prelazu pravoslavnih na grko-katoličku veru izmene i ublaže. Što se tiče prelaza “pravoslavnih svećenika, učitelja, trgovaca te uopće inteligencije i bogataša”, Lah je istakao “da se Crkva ne bi mogla odreći svoga prava i božanske dužnosti da u svoje krilo primi onog shizmatika, za kojeg bi stekla sigurno uvjerenje, da je njegova namjera stupiti u Crkvu katoličku iskrena i poštena”.107
-I pored očekivanja vrha ustaške države i hrvatskog episkopata Vatikan nije priznao novu državu i nastavio je da održava odnose s vladom Kraljevine Jugoslavije, uz sve veće teškoće koje je jugoslovenskom poslaniku pravila italijanska vlada.
-Vatikanski zvaničnici su i kasnije upozoravali predstavnike NDH na nasilja i zločine koji se vrše nad pravoslavnim Srbima, u čemu je verovatno najoštriji bio kardinal Ežen Tiseran (Eugene Tisserant), prefekt Kongregacije za istočne crkve.
- do nekih incidenata je ipak došlo, pri čemu su se na udaru Italijana našli i najodgovorniji za zločine. U izveštaju komandanta kopnene vojske NDH od 1. jula navedeno je da su italijanski žandarmi 19. juna u Kninskom Polju “istukli našeg župnika fra O. Šimića”.199
- Svetla tačka u tom zatiranju srpske nacionalne baštine bila je akcija prikupljanja i zaštite srpskog umetničkog i crkvenog blaga. Nju je organizovao i vodio ravnatelj Muzeja za umjetnost i obrt iz Zagreba profesor Vladimir Tkalčić. Na osnovu ovlašćenja Ministarstva nastave od 19. jula 1941, dobijenog mimo znanja ministra Mile Budaka, on je s osobljem drugih zagrebačkih muzeja spasio od uništenja oko 70% umetničkog i istorijskog blaga iz fruškogorskih manastira i iz Sremskih (u ratu: Hrvatskih) Karlovaca. Uspeo je da spasi i deo inventara iz seoskih crkava koje su sistematski rušene.242
- O rezultatima akcije pokatoličavanja pravoslavnih Srba u ustaškoj državi, kada je reč o broju prekrštenih, ne postoji saglasnost u istoriografiji. Na osnovu raznih izvora navođene su različite brojke po kojima je tokom celog trajanja rata taj broj bio između 250.000 i 350.000 prekrštenih.255 Prema nemačkim obaveštajnim i diplomatskim izvorima iz aprila 1942, odnosno iz jula iste godine, broj pokatoličenih Srba je bio između 100.000 i 150.000.256 Ipak, čini se najverovatnijom brojka od 240.000 prekrštenih.
Prinudno pokatoličavanje Srba 1943. godine u Mikleušu, Slavonija
-Kako je ustaška politika uništenja Srba stalno provocirala širenje ustaničkih područja, sužavala se mogućnost nastavka akcije preveravanja. Prevladavanje komunista među ustanicima i širenje njihovog uticaja bilo je ono što je RKC najmenja želela. U sve nepovoljnijim međunarodnim okolnostima ovakav razvoj događaja je ugrožavao sve više i sam opstanak ustaške države, što je bio glavni razlog neslaganja nadbiskupa Stepinca i Pavelića.
-Da to ne bi morao raditi, župnik je otišao na bolovanje na temelju liječničkih svjedodžba, a “kapelan Poljak nije kadar to uraditi”.236 Iz dopisa novobukovičkog župnika postaje jasno koliko su u nacionalno i vjerski mješovitim krajevima masovniji prijelazi bili opterećenje župnicima.
-v elika Gospojina, 28. avgust 1943, selo Čečavac, kotar Požega. Jeromonah Metodije Bradić, sveštenik iz Slatinskog Drenovca, krsti srpsku djecu. Toga dana jeromonah Metodije krstio je 38 djece. Bio je to svojevrstan vid pružanja otpora fašističkom poretku koji je srpskom stanovništvu osporio i zabranio nacionalnu i vjersku pripadnost, a potom ga izložio uništenju. Nakon smrti Jovana Zeca, paroha iz Grahovljana kod Pakraca (do 1940. Zec je bio paroh u Paučju, kotar Đakovo), jednog od organizatora partizanskog ustanka u Slavoniji, koji je poginuo 24. decembra 1941, jeromonah Metodije Bradić bio je jedini pravoslavni sveštenik u Slavoniji. Iako u godinama (rođ. 1867. u Gvozdanskom, kotar Virovitica), jeromonah Metodije je kao vjerski referent 3. operativne zone NOV i PO Hrvatske pješačio do mnogih srpskih sela u Slavoniji kako bi ohrabrio ugroženi narod. Upamćen je kao izraziti zagovornik bratstva i sloge između Srba i Hrvata. Jeromonah Metodije je ubijen 8. maja 1944. u Slatinskom Drenovcu. Ubili su ga pripadnici njemačke SS-policije koji su toga dana ubili još deset mještana u selu i zapalili cijelo mjesto. Strana 378. na linku
-U kotaru Podravska Slatina najmasovniji prelazi su usledili posle masovnog zločina nad Srbima u Kometniku i Voćinu 13. i 14. januara 1942. Pokolju su predhodile pretnje lokalnih vlasti i pojedinih sveštenika Srbima da će biti deportovani u logor ukoliko ne prihvate da pređu na rimokatoličku veru.
https://snv.hr/wp-content/uploads/2020/11/Pokatolicavanje_Srba_u_NDH.pdf
https://sr.wikipedia.org/wiki/Католичка_црква_и_усташе
-U nekoliko svedočenja pater Scholz je okrivljen kao organizator ubistva paroha Đorđa Bogića iz Balinaca, nakon čega je usledio sve jači pritisak za prelaz na rimokatoličku veru u brojnim slavonskim srpskim selima. To je trajalo do maja 1942. kad ga ubijaju partizani.209
-Preveravanja su uglavnom bila kolektivna i pojačana u prvim mesecima 1942. godine. Međutim, sve jači partizanski pokret je sprečio širenje akcije pokatoličavanja na sela brdskog dela Slavonije.
-. Uporedo s jačanjem partizanskog pokreta i povećavanjem teritorija pod njegovom kontrolom smanjivala se mogućnost delovanja na prekrštavanju, kao i delovanja Hrvatske pravoslavne crkve.
-Vodstvo Оkružnog komiteta KPH Karlovca je u svojoj Okružnici broj 1 od 26. avgusta 1941. tražilo od partijskih organizacija, komesara i komandira da organizuju narodne akcije “protiv rekvizicije, hapšenja, progona i ubijanja antifašističkih i nacionalnih boraca i preseljavanja, prekrštavanja i izvlaštivanja srpskog življa u Hrvatskoj”.248 Kordunaški partizani su kao jedan od svojih uspeha isticali odvraćanje Srba od odlaska na preveravanje.249 I na drugim područjima partizanska propaganda je nastojala da odvrati Srbe od prekrštavanja. Okružni komitet Komunističke partije Jugoslavije za Srem štampao je decembra 1941. letak pod naslovom ole sa pokrštavanjem u kojem se zahtevalo da se nijedan Srbin ne sme “pokrstiti”.250
-Vrhovni organ vlasti federalne Hrvatske (Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Hrvatske, ZAVNOH) na sednici svog predsedništva 25. avgusta 1944. doneo je Odluku o poništavanju prisilnog prekrštenja Srba.251
Jedan od planova NDH je bio prekrstavanje Srba. U Katolickoj crkvi u NDH bilo je tri struje prva koja je podrzavala partizane, druga koja je podrzavala ustase i treca i najbornija koja se drzala po strani , tako je isto bilo i HSS. Srbi se se prkrstavali da bi spasili zivot, medjutim i posle prekrstavnja neki su bili poubijani. Tu je vec nastao problem izmedju NDH i Katolicke crkve, jer ona je htela nove vernike. Mnogi katolicki svestenici su U NDH su se pitali sta se desava, zasto su Srbi koji su presli na katolicanstvo ( tj ''vratili se na veru otaca'' ) poubijani ? Bili su brojini protesti povodom toga. Bilo je deo nizeg klera koji su ucestvovali u pokoljima prekrstenih Srba. Zbog ustanka u NDH, Pavelic i Nemci su se dogovorili da se osnuje Hrvatska Pravoslavna Crkva, a Protestanska crkva i Islamska zajednica su trazili da Srbi moraju imati pravo da prelaze i na njihove vere, a ne samo na katolicku. Stepinac nikada nije oprostio Pavelicu sto je osnovao HPC. Inace prekrstavnje Srba nije bila nikakva garanicija da ce ostati zivi, jer su i posle toga mogli da budu likvidirani. Neki katolicki svestenici poput Poljaka su odlazili na bolovnja da ne bi morali da prekrstavaju Srbe.
U Vatikanu je takodje bilo nekoliko struja, Kardinal Ezen je optuzivao NDH da vrsi zlocine nad Srbima i da in nasilno prekrstava, dok je druga struja sa Papom rekla da je zadovoljna brojem prekstenih Srba, ali ne i nacinom na kojim se to radi. Jedini pravoslavni pop u Slavoniji Jeronomah Jermoije Bradic partizan, isao je od sela do sela i Srbima krstio decu. i hrabrio ljude. Kako se rat priblizavao kraju, NDH je imala sve manje vremena da se bavi prekrstavnjem Srba i HPC. Na sudjenju Stepinac se branio da je on prekstavanjem Srba, ih ustvari spasavao os ustaskog ubijanja, jer je znao da Srbi ne prilaze iskreno, nego samo zato da bi spasili zivot. Veci broj katolickih svestenika koji je ucestvoavo u pokoljima i prekrstavnjima Srba je likvidiran od partizana, za vreme NDH je sruseno oko 450 Pravoslavnih crkava, i da je broj prekrstenih Srba oko 240.000
- U svom pismu nadbiskupu Stepincu 18. avgusta 1941. mostarsko-duvanjski i trebinjski biskup Alojzije Mišić naveo je da su se brojni “vrlo čestiti seljaci grkoistočne vjere” iz raznih hercegovačkih sela prijavili za prelaz u katoličku crkvu; “idu sv. misi, uče katolički vjeronauk, krštavaju djecu, nametnici izdaju odredbe, dok su novoobraćenici još u crkvi kod svete mise, hvataju ih, staro i mlado, muško-žensko, gone kao roblje...do mala u masama u vječnost”Molio je da predsedništvo (biskupskih konferencija) sve preduzme da se spreče “kobne posljedice”.79
- U ime Ministarstva pravosuđa i bogoštovlja pročelnik verskog odeljenja (Odjela za bogoštovlje), fra Radoslav Glavaš je 14. jula 1941. uputio biskupskim ordinarijatima NDH akt sa stavom vlade o verskom prelazu pravoslavnih Srba. Navedeno je da se neće dozvoliti pravoslavnima da prelaze u grko-katoličku crkvu, osim u postojećim grkokatoličkim župama gde ima pravoslavnih. Naglasio je i sledeće: “Intencije su hrvatske vlade, da se u Katoličku crkvu ne primaju pravoslavni popovi, učitelji zatim uopće inteligencija i napokon bogati sloj trgovaca, obrtnika i seljaka, radi kasnijih eventualnih odredaba s obzirom na njih, da se ne bi izvrgavala neugodnostima vjera i ugled katolicizma.” Bilo je dopušteno primati niže i siromašnije pravoslavno stanovništvo “uz predhodnu pouku u katoličkim istinama”.106 Već dva dana kasnije, generalni vikar Zagrebačke nadbiskupije Josip Lah (Lach) je “po odredbi Nadbiskupa”, odgovorio na pomenuti akt naglasivši da je potrebno da se propisi o prelazu pravoslavnih na grko-katoličku veru izmene i ublaže. Što se tiče prelaza “pravoslavnih svećenika, učitelja, trgovaca te uopće inteligencije i bogataša”, Lah je istakao “da se Crkva ne bi mogla odreći svoga prava i božanske dužnosti da u svoje krilo primi onog shizmatika, za kojeg bi stekla sigurno uvjerenje, da je njegova namjera stupiti u Crkvu katoličku iskrena i poštena”.107
-I pored očekivanja vrha ustaške države i hrvatskog episkopata Vatikan nije priznao novu državu i nastavio je da održava odnose s vladom Kraljevine Jugoslavije, uz sve veće teškoće koje je jugoslovenskom poslaniku pravila italijanska vlada.
-Vatikanski zvaničnici su i kasnije upozoravali predstavnike NDH na nasilja i zločine koji se vrše nad pravoslavnim Srbima, u čemu je verovatno najoštriji bio kardinal Ežen Tiseran (Eugene Tisserant), prefekt Kongregacije za istočne crkve.
- do nekih incidenata je ipak došlo, pri čemu su se na udaru Italijana našli i najodgovorniji za zločine. U izveštaju komandanta kopnene vojske NDH od 1. jula navedeno je da su italijanski žandarmi 19. juna u Kninskom Polju “istukli našeg župnika fra O. Šimića”.199
- Svetla tačka u tom zatiranju srpske nacionalne baštine bila je akcija prikupljanja i zaštite srpskog umetničkog i crkvenog blaga. Nju je organizovao i vodio ravnatelj Muzeja za umjetnost i obrt iz Zagreba profesor Vladimir Tkalčić. Na osnovu ovlašćenja Ministarstva nastave od 19. jula 1941, dobijenog mimo znanja ministra Mile Budaka, on je s osobljem drugih zagrebačkih muzeja spasio od uništenja oko 70% umetničkog i istorijskog blaga iz fruškogorskih manastira i iz Sremskih (u ratu: Hrvatskih) Karlovaca. Uspeo je da spasi i deo inventara iz seoskih crkava koje su sistematski rušene.242
- O rezultatima akcije pokatoličavanja pravoslavnih Srba u ustaškoj državi, kada je reč o broju prekrštenih, ne postoji saglasnost u istoriografiji. Na osnovu raznih izvora navođene su različite brojke po kojima je tokom celog trajanja rata taj broj bio između 250.000 i 350.000 prekrštenih.255 Prema nemačkim obaveštajnim i diplomatskim izvorima iz aprila 1942, odnosno iz jula iste godine, broj pokatoličenih Srba je bio između 100.000 i 150.000.256 Ipak, čini se najverovatnijom brojka od 240.000 prekrštenih.
Prinudno pokatoličavanje Srba 1943. godine u Mikleušu, Slavonija
-Kako je ustaška politika uništenja Srba stalno provocirala širenje ustaničkih područja, sužavala se mogućnost nastavka akcije preveravanja. Prevladavanje komunista među ustanicima i širenje njihovog uticaja bilo je ono što je RKC najmenja želela. U sve nepovoljnijim međunarodnim okolnostima ovakav razvoj događaja je ugrožavao sve više i sam opstanak ustaške države, što je bio glavni razlog neslaganja nadbiskupa Stepinca i Pavelića.
-Da to ne bi morao raditi, župnik je otišao na bolovanje na temelju liječničkih svjedodžba, a “kapelan Poljak nije kadar to uraditi”.236 Iz dopisa novobukovičkog župnika postaje jasno koliko su u nacionalno i vjerski mješovitim krajevima masovniji prijelazi bili opterećenje župnicima.
-v elika Gospojina, 28. avgust 1943, selo Čečavac, kotar Požega. Jeromonah Metodije Bradić, sveštenik iz Slatinskog Drenovca, krsti srpsku djecu. Toga dana jeromonah Metodije krstio je 38 djece. Bio je to svojevrstan vid pružanja otpora fašističkom poretku koji je srpskom stanovništvu osporio i zabranio nacionalnu i vjersku pripadnost, a potom ga izložio uništenju. Nakon smrti Jovana Zeca, paroha iz Grahovljana kod Pakraca (do 1940. Zec je bio paroh u Paučju, kotar Đakovo), jednog od organizatora partizanskog ustanka u Slavoniji, koji je poginuo 24. decembra 1941, jeromonah Metodije Bradić bio je jedini pravoslavni sveštenik u Slavoniji. Iako u godinama (rođ. 1867. u Gvozdanskom, kotar Virovitica), jeromonah Metodije je kao vjerski referent 3. operativne zone NOV i PO Hrvatske pješačio do mnogih srpskih sela u Slavoniji kako bi ohrabrio ugroženi narod. Upamćen je kao izraziti zagovornik bratstva i sloge između Srba i Hrvata. Jeromonah Metodije je ubijen 8. maja 1944. u Slatinskom Drenovcu. Ubili su ga pripadnici njemačke SS-policije koji su toga dana ubili još deset mještana u selu i zapalili cijelo mjesto. Strana 378. na linku
-U kotaru Podravska Slatina najmasovniji prelazi su usledili posle masovnog zločina nad Srbima u Kometniku i Voćinu 13. i 14. januara 1942. Pokolju su predhodile pretnje lokalnih vlasti i pojedinih sveštenika Srbima da će biti deportovani u logor ukoliko ne prihvate da pređu na rimokatoličku veru.
https://snv.hr/wp-content/uploads/2020/11/Pokatolicavanje_Srba_u_NDH.pdf
https://sr.wikipedia.org/wiki/Католичка_црква_и_усташе
