Paja-Pavle Jovanović

[Poli46]

Paja Jovanović rođen je 16. juna 1859. godine u Vršcu. Njegov otac bio je Stevan Jovanović bio je
fotograf i trgovac, a njegova majka Ernestine Deot umrla je jako rano, te se otac ponovo oženio sa
Marijom Di Ponti. Paja Jovanović bio je najstariji sin Stevana Jovanovića, a imao je jednu sestru i
petoro braće.

Kićenje neveste

Još u ranim godinama Paja Jovanović pokazivao je sklonosti za crtanje i slikanje, što i nije bilo iznenađujuće
jer je njegov otac takođe umeo lepo da slika. Paja je učio sam da slika kopirajući crkvene slike, a već sa četrnaest godina crkva naručuje njegovu prvu porudžbinu, te mu je to omogućilo da studira slikarstvo u Beču. Upis na bečku slikarsku Akademiju nije bio lak, jer mladi Paja Jovanović nije završio gimnaziju i bio je neodgovarajućeg uzrasta, pa se od njega tražilo da završi obrazovanje i pohađa školu crtanja kod profesora Maholca (Malholds). Profesor je bio oduševljen svojim mladim učenikom, te uz Pajin uporan rad, postao
najbolji učenik te škole.

 

[Poli46]

Krunisanje Cara Dušana

1877. godine u aprilu Paja Jovanović upisuje se na slikarski kurs bečke Akademije, a od oktobra počinje i postaje i redovan student. Odmah ga je zapazio veoma cenjen i dobar likovni pedagog Kristijan Gripenkerl (Christian Griepenkerl, 1839-1916.). Bilo je to ostvarenje životnih snova za mladog provincijskog umetnika. U svojim memoarima koji su nastalim u dubokoj starosti,
zapisao je: „Bečka Akademija umetnosti je bez sumnje od svih umetničkih škola najlepša i najbogatija u svetu…“ Paja Jovanović studije završava za samo tri godine 21. jula 1880., ali nastavlja svoje obrazovanje na specijalnom kursu za istorijsko slikarstvo kod istog profesora.

Takovski ustanak

 

[Ројалиста]

Пре неки дан су цариници на београдском аеродрому запленили слику Паје Јовановића. Неки имућни Београђанин заборавио да пријави царини. Уз слику је био и рачун у вредности од 137.500 евра. Иначе, у питању је слика "Стражар".

https://www.slobodnaevropa.org/a/na...aplenjena-slika-paje-jovanovica/31362381.html

 

[Poli46]

Žena sa Balkana slika Paja Jovanović

U isto to vreme Paja Jovanović odlazi na časove i kod profesora Leopolda Karla Milera (Leopold Karl Muller, 1834-1892.) koji je bio veoma cenjen i tražen slikar istorijskog i žanr slikarstva tog
doba, a koji je ostao upamćen po orijentalnim kompozicijama prodavanim širom Evrope. Paja
i kod kojeg njega postaje jedan od najboljih slikara. U klasi profesora Leopolda Karla Milera,
Paja Jovanović bio je tri godine od 1880. do 1883. godine. Na završnoj godišnjoj izložbi bečke Akademije Jovanović izlaže sliku pod nazivom „Ranjeni Crnogorac“ i prima drugu nagradu koja
mu omogućuje stipendiju i dalje školovanje.

Seoba Srba

 

[Poli46]

Borba petlova

Kao dvadeset četvorogodišnjak Paja Jovanović započeo je svoju profesionalnu slikarsku
karijeru, tačnije krajem 1883. godine. U to vreme Paja je imao dve opcije da se vrati u rodni kraj,
kao što je to uradio Uroš Predić, gde bi ga čekala karijera regionalnog slikara koja se svodila na religiozno slikarstvo, a gde je građanska klasa naručivala portrete i ikone. Dok druga opcija je
bila opstanak u evropskoj prestonici i borba za karijeru akademskog umetnika za šta se i odlučio mladi umetnik.

Paja Jovanović sa slikama koje su na aukciji u Beču postigle rekordnu cenu.

Paja Jovanović bio je ohrabren uspesima i nagradama koje je osvoji na Akademiji tokom svog školovanje, ali i lične ambicije su ga gurale da se uputi ka pravcu internacionalnog umetnika.

 

[Poli46]

Slika „Bitka u Teutoburškoj šumi“, veličine 20 kvadratnih metara, poslednji put viđena je u Salcburgu 1909, i otad joj se gubi svaki trag. Jedna od pretpostavki je da je 1911. otkupljena za Nacionalni muzej u Santjago de Čileu.

U nepreglednom nizu od preko hiljadu i više dela što ih je tokom svog dugog i plodnog stvaralačkog veka ostvario srpski slikar Pavle-Paja Jovanović (1859–1957), ova slika se posebno izdvaja.

Kao prvo, za nju se zna samo na osnovu reprodukcija u heliogravuri, oleografiji i sl., jer do danas
se ne zna gde se nalazi original.

Drugo, ona je jedno od najboljih dela Paje Jovanovića uopšte.

Treće i ne manje važno, događaj koji je prikazan na slici, godina kada je slika nastala i godina u kojoj se obeležava jubilej 150 godina od rođenja Paje Jovanovića, direktno se poklapaju i pružaju povod za priču o jednoj slici i tri jubileja.

Slika o kojoj je reč FurorTeutonicus – Bitka u Teutoburškoj šumi – jeste istorijska kompozicija koja prikazuje bitku i pobedu Germana nad Rimljanima u Teutoburškoj šumi 9. godine n. e. (tačno pre dve hiljade godina). Slikar je imao zadatak da predstavi događaj kada su germanska plemena do nogu potukla Rimljane namamivši ih duboko u nepristupačnu Teutoburšku šumu.

Paja Jovanović je ovu sliku završio poslednje godine XIX veka 1899. u vreme kada se ozbiljnije posvetio slikanju velikih istorijskih kompozicija poput Takovskog ustanka, Seobe Srba, Krunisanja cara Dušana i dr. Pripreme za nju trajale su sigurno više od jedne godine, mada se ne zna pouzdano kada i od koga je tačno dobio porudžbinu za nju. Neosporno da je slikar zasnovao rekonstrukciju događaja bitke na istorijskim činjenicama, mada je ovaj događaj zaokupljao pažnju mnogih umetnika i pre Paje Jovanovića (recimo, nemački umetnik Fridrih Ginkel je 1864. naslikao jednu verziju ove bitke). Da bi što vernije interpretirao čuvenu bitku u Teutoburškoj šumi, Jovanović se dodatno inspirisao i Vagnerovom operskom trilogijom „Prsten Nibelunga”.

Već kada su se pojavile prve reprodukcije slike Furor Teutonicus, odmah su bile obavezna ilustracija u mnogim knjigama istorijskog ili arheološkog sadržaja, sa naznakom da se radilo o delu autora P. Joanowitza. Iste 1899. bila je izlagana u Beču i tom prilikom je dobila prestižnu Rajhlovu nagradu i novčani iznos od hiljadu i šesto forinti ili šest hiljada dinara u zlatu.

Naš veliki naučnik Milutin Milanković koji je u to vreme živeo i radio u Beču, u svom delu Uspomene, događaji i sećanja, pun utisaka, opisuje sliku Paje Jovanovića kao jednu od
najboljih od svih koje je video u Beču. Slika je dobila prestižne nagrade na međunarodnim izložbama u Sent Luisu 1904. i Salcburgu 1909. godine, ali od tada joj se gubi dalji trag.
Do nas su, pak, ostale sačuvane dve skice u ulju manjeg formata koje je Jovanović naslikao
tokom prve i druge decenije prošlog veka.

Još jedan podatak je zanimljiv.

Naime, prema navodima iz Jovanovićevih „Memoara”, slika koju autor vodi pod nazivom Los Barbaros, koja je inače bila otkupljena za Nacionalni muzej u Santijago de Čileu 1911, mogla bi
da bude upravo Furor Teutonicus, ali ni za nju se pouzdano ne zna kako je izgledala i gde se nalazi, jer je Jovanović u svojim memoarskim zabeleškama naveo da je u vremenu pred Drugi svetski rat slika na neobjašnjiv način nestala.

Kako god bilo, Paja Jovanović je u svom delu FurorTeutonicus monumentalnih razmera (prema njegovom sećanju veličine preko 20 m²) uneo svu svoju veštinu i iskustvo, tako da se sa pravom smatra za jedno od najznačajnijih njegovih dela uopšte. Nadahnut Vagnerovom operom i literaturom, pripremljen studijama i istorijsko-arheološkim podacima o istorijskoj bici i spreman da kao slikar izvuče iz sebe najveće majstorsko umeće, Jovanović je stvorio takvo delo koje je po kvalitetu merljivo u svetskim razmerama realističkog slikarstva krajem XIX i početkom XX veka.

 

[Poli46]

U junu ove godine..

Platno Stražar, dimenzija 70x56, bilo je nuđeno za 20.000–30.000 evra, na kraju je prodato za 110.000. Ako se tome dodaju obavezne takse koje se kreću od petine do četvrtine vrednosti,
krajnja suma bi bila 137.000 evra.
Carinici Srbije su na aerodromu Nikola Tesla u Beogradu zaplenili umetničku sliku čuvenog
srpskog slikara Paje Jovanovića, koju je jedan putnik pokušao da spakovanu u prtljag, bez prijavljivanja unese u zemlju, saopštila je Uprava carina u petak, 16. jula.
“Pored toga carinici su uz sliku pronašli i originalni račun, koji sa svim taksama iznosi 137.500
evra, kao i overen obrazac za povraćaj PDV-a.

U poslednjoj deceniji, bečki „Doroteum“ se profilisao kao dobra adresa za slikarski opus Paje Jovanovića. Ukupno je ova aukcijska kuća prodala 12 njegovih dela, a četiri su povučena. Dosadašnji rekord je postignut u oktobru 2019. godine, kada je Prosidba, ulje na platnu
procenjeno na 35.000–45.000 evra, prodato za 125.000, plus obavezne takse.

 

[Poli46]

Treća faza počinje 1905. godine i traje do kraja slikarevog života (1957). Ovu fazu čine
portreti koje su od njega naručivale mnoge ugledne ličnosti. Na svojim platnima je ovekovečio državnike, naučnike, vojskovođe, umetnike, članove kraljevske porodice. Pre početka ove faze
radio je ikonostase za crkve širom sveta. Tako dolazi u SAD gde nastaje čuveni portret Mihajla Pupina. Kasnije je često putovao po Evropi kako bi naslikao naručene portrete koji se danas
nalaze u muzejima širom sveta i privatnim kolekcijama. Radeći porterete mnogo pažnje je
poklanjao detaljima uspevajući da verno naslika različte materijale od kojih je napravljena
garderoba, nakit ili nameštaj. Neke od slika iz ove faze su: Portret princeze Milice,
Portret Franje Josifa, Gospođa Kaufman, Sofija Dunđerski, Kraljica Marija, Milutin Milanković,
a među njima je i više portreta njegove supruge Muni.

Paja Jovanović - Muni, the Artist's Wife

 

[Neno]

Remek-delo Paje Jovanovića izloženo za javnost do kraja meseca​

Najvrednija kupovina iz budžeta u poslednjih 100 godina​

U autentičnom ambijentu Konaka Knjeginje Ljubice, koji odgovara epohi i duhu orijentalnog stila, moći ćete da pogledate sliku kupljenu za zbirku Muzeja grada Beograda na aukciji u londonskom "Sotbiju". Ova nabavka predstavlja najznačajniju kupovinu muzejskog predmeta do sada, koju je realizovao Muzej grada Beograda uz pomoć Vlade Republike Srbije.
Konak Kneginje Ljubice nekad je bio rezidencija srpske kneginje, ali danas je simbol Beograda u kom se i dalje čuvaju predmeti koji na autentičan način dočaravaju život kneževe porodice tokom XIX veka. Konak se nalazi u starom gradskom jezgru, na Kosančićevom vencu, u neposrednoj blizini zgrade Patrijaršije i Saborne crkve, a do 30. marta postoji izuzetan razlog da ovu lokaciju i posetite.
Muzej grada Beograda je krajem prošle godine kupio jedno od istaknutijih remek-dela srpskog slikara Paje Jovanovića nazvano "Odmor bašibozuka" i do kraja meseca je predstavljeno za javnost na pomenutoj lokaciji.

"Odmor bašibozuka" predstavlja jednu od najpoznatijih slika Paje Jovanovića. Slika pokazuje zašto je Jovanović istaknut po orijentalističkom stilu. Ona osvaja posmatrača pažljivo uklopljenim detaljima i izuzetno vešto ucrtanim planom u čitavoj kompoziciji. Preki pogled subjekta prodorno Vas gleda sa platna, a oružje zaista deluje kao da će izaći iz slike, njegova lepota prosto plaši. "Odmor bašibozuka" upravo zbog toga izvrstan je primer Pajinog majstorstva i umetničke vizije.


Ne čudi što je Pajin bašibozuk ostavio snažan uticaj. Bašibozuci su bili surovi okrutni ratnici i pljačkaši. U doslovnom značenju bašibozuk je onaj čija je glava pokvarena, oštećena, a suštinski onaj bez vođe. U pitanju je ulje na platnu dimenzija 68 sa 60,5 centimetara (sa ramom), a dosadašnji vlasnik slike do nje je došao na aukciji kuće Kristi 1994. godine, s tim da je delo tada prodato pod nazivom "Arnautski ratnik", navodi se na sajtu Sotbija.

Inače, slika je prodata za 304.800 funti, odnosno 349.500 evra, iako je pre aukcije procenjivana na iznos od 70.000 do 100.000 funti, prenosi RTS, i to je čini jednim od najskupljih Pajinih dela. U ovu cenu nisu uračunati troškovi transporta i unosa u fond, te je ovaj podatak bio tema razgovora sa domaćinima muzeja.

- Jeftino smo je i platili, to je prva slika koju smo kupili iz budžeta od ‘45 godine i izuzetno je značajna. Vlada veliko interesovanje i pojedine reakcije su zaista zanimljive. Biće izložena do 30. marta, nakon čega ide u depo - rekao je domaćin muzeja.

Kako je ranije navela direktorka Muzeja grada Beograda Jelena Medaković, ambijent Konaka kneginje Ljubice u Beogradu odgovara epohi i duhu orijenta čuvene Jovanovićeve slike, i biće izložena kraće od mesec dana, odnosno do 30. marta.

Pored slike u Konaku su osim stalne postavke izloženi i predmeti Legata Paje Jovanovića - štafelaj, paleta i slikarska mantija iz umetnikovog ateljea, a zaljubljenici virtuelnih obilazaka i oni koji vole moderne pristupe umetnosti, takođe mogu imati pun ugođaj putem VR naočara.

Srbija Danas/Maja Đorđević

 

[Neno]

P. Jovanović Ženidba cara Dušana 1901g

 

[Neno]

Bosko Jugovic

 

[Neno]

Hermina-Muni portret 1916-18g

 

[Nina]

Borba petlova ~ 1897.

Orijentalizam je pojam u umetnosti pod kojim se podrazumeva inspiracija kulturom Orijenta i prerada te inspiracije u evropskoj umetnosti. Bio je veoma popularan u drugoj polovini 19. veka zbog velikog oduševljenja Evropljana senzualnim i egzotičnim svetom Orijenta. Paja Jovanović je još tokom studentskih dana putovao Balkanom u potrazi za takvim motivima, i baš zahvaljujući njima stekao svetsku slavu. Jedan od njegovih najpoznatijih orijentalizama je slika „Borba petlova" koja je nastala po već oprobanom šablonu koji je koristio na ranijim slikama, sa modelima koje je fotografisao u svom ateljeu i zatim ih na osnovu fotografija unosio u sliku. Uroš Predić je u jednom pismo napisao da je Jovanoviću ideju za ovu sliku jedan stranac koji je na jednoj skici koja je prikazivala hajduke oko vatre umesto plamičaka video petlove koji se tuku. Bilo kako bilo, sigurno je da je Jovanović doneo jednu tipičnu balkansku temu koja je toliko bila uzbudljiva po balkanski temperament da su muškarci čak zanemarili senzualnu krčmaricu. Postoji nekoliko verzija, a ova se nalazi su stalnoj postavci Narodnog muzeja u Beogradu.