Bole__Ser
Buduća legenda
- Poruka
- 29.477
Matica srpska je najstarija književna, kulturna i naučna institucija srpskog naroda, osnovana u Pešti 4/16. februara 1826. godine. Potreba nacionalne homogenizacije, prosvećivanja, kao i izdavanja srpskih knjiga, bili su osnovni razlozi za formiranje ovakvog Društva. Neposredni povod za osnivanje Matice srpske predstavljala je potreba za preuzimanjem Serbske letopisi (kasnijeg Letopisa Matice srpske), najstarijeg srpskog književnog časopisa i tada jedinog srpskog glasila, kome je pretilo gašenje.
Književno i kulturno društvo odigralo je ogromnu ulogu u procvatu nauke i kulture Srba u Vojvodini. Matica je 1864. preseljena u Novi Sad.
Matica srpska, djeluje i na teritoriji Republike Srpske, kroz Društvo članova Matice Srpske u Republici Srpskoj, kao i u Crnoj Gori, kroz Društvo članova Matice Srpske u Crnoj Gori. Osim toga planirano je osnivanje Matice srpske u Beču.
Osnivači Matice srpske bili su peštanski Srbi Gavrilo Bozitovac, Jovan Demetrović, Josif Milovuk, Petar Rajić, Andrija Rozmirović, Georgije Stanković i Jovan Hadžić. Prvi predsednik Matice srpske bio je pravnik i književnik Jovan Hadžić, a prvi formalno izabrani sekretar pravnik i novinar Teodor Pavlović.
Matica srpska od osnivanja predstavlja ustanovu svesrpskog, sabornog karaktera. Po uzoru na nju, udruživaće se kasnije i drugi slovenski narodi u svoje Matice, preuzimajući od nje ime, a u velikoj meri i program (Matica češka-1831; Matica ilirska-1842; Matica lužičkosrpska-1847, itd.).
Matica srpska ima značajnu ulogu i u osnivanju nekih drugih ustanova srpske kulture, kao što je na primer prvi nacionalni profesionalni stalni teatar — Srpsko narodno pozorište. Svoju delatnost razvijala je mahom zahvaljujući dobrotvorima, među kojima je najznačajniji Sava Tekelija (1761—1842), koji je svu svoju imovinu testamentom zaveštao svojoj zadužbini Tekelijanumu i Matici srpskoj.
Nakon preseljenja iz Pešte u Novi Sad, izrazito se razgranava Matičina prosvetiteljska i izdavačka delatnost, štampa se značajna serija „Knjige za narod“, množe se stipendijske zadužbine i legati, raspisuju književni konkursi, razgranava izdavačka delatnost, a sve jače postaje i prožimanje sa kulturom u slobodnoj Srbiji.
Iako je Prvi svetski rat značajno osiromašio Maticu srpsku, u međuratnom periodu ona dobija na naučnoj snazi svojih saradnika. U Matici srpskoj tada objavljuju Jovan Cvijić, Mihailo Pupin, Milutin Milanković, Aleksa Ivić, Jovan Erdeljanović i dr. U toku Drugog svetskog rata, Matica srpska se nije javno oglašavala, a nakon rata joj je oduzeta gotovo sva imovina.
