Nikita Kulganov
Buduća legenda
- Poruka
- 33.277
MARTOVSKE DEMONSTRACIJE 1941. GODINE U SOMBORU
Dva dana nakon što su, 25. marta 1941. g. u Beču, predstavnici jugoslovenske kraljevske vlade potpisali protokol o pristupanju Trojnom paktu, somborska školska omladina prva je u gradu ustala i pridružila se demonstracijama i manifestacijama organizovanim u Beogradu i drugim gradovima Kraljevine Jugoslavije.
Ovdašnji srednjoškolci oduševljeno su pozdravili vojni puč generala Dušana Simovića, obaranje vlade Cvetković – Maček i zbacivanje tročlanog kraljevskog namesništva na čelu sa knezom Pavlom, kao i stupanje na presto mladog kralja Petra II Karađorđevića. U tome su prednjačili učenici i učenice somborske Učiteljske škole i Državne realne gimnazije.
Stariji učenici Učiteljske škole su, u jutarnjim časovima 27. marta, iz zdanja Preparandije pošli na hospitovanje u obližnju zgradu osnovne škole „Vežbaonice“ (današnje zdanje somborske Pravoslavne crkvene opštine), gde su čuli tek objavljenu vest o obaranju vlade Cvetković – Maček, pa su uzeli državnu zastavu i s pesmom i klicanjem se vratili pred zdanje Preparandije. Tu su im se pridružio deo mlađih kolega i zajedno su krenuli prema školskoj zgradi obližnje Trgovačke akademije, gde se povorci priključio i veći broj đaka ove škole. Đačka povorka potom je krenula prema zgradi Gimnazije, a videvši ih izdaleka somborski gimnazijalci su odmah napustili učionice i prišli ostalim srednjoškolcima (neki od gimnazijalaca su, u uzbuđenju i želji da što pre postanu deo povorke, iskakali kroz prozore). Kličući kralju Petru II i uzvikujući poznate parole „Bolje rat, nego pakt!“ i „Bolje grob, nego rob!“, velika đačka kolona od više stotina učenika, u kojoj su gimnazijalci bili najbrojniji, krenula je ulicom Dositeja Obradovića prema Vencu Stepe Stepanovića, a Vencem do prilaza zdanju Županije, posle čega je skrenula na glavnu somborsku ulicu i došla pred zdanje Gradske kuće, ispred spomenika kralju Aleksandru. Tu se, uz manje čarke sa zbunjenom policijom, odvijao spontani miting somborskih srednjoškolaca, kome se priključio i deo građana Sombora. Pevane su rodoljubive i radničke pesme, a đaci su masovno izražavali svoje antifašističko raspoloženje.
Isto veče usledila je bakljada i nove manifestacije ulicama središta grada, uz učešće brojnih đaka, a mitingom, održanim oko spomenika kralju Aleksandru, već su upravljali gradski politički predvodnici, koji su držali govore podrške kralju i novoj vladi sa balkona istočne strane Gradske kuće. Grupa od četrdesetak somborskih mladića to veče je kamenicama polupala prozore na zdanjima nemačkog „Kulturbunda“ i desničarski nastrojenog mađarskog „Katoličkog momačkog udruženja“. Nažalost, nema sačuvanih fotografija somborskih martovskih demonstracija iz 1941. godine.
Već 30. marta 1941. g. prosvetne vlasti donele su odluku o prestanku nastave u somborskim školama, a sutradan, 31. marta, i opštim raspisom raspuštene su sve škole na teritoriji Kraljevine Jugoslavije, a učenicima su zaključene ocene po zatečenom stanju.
Sa sve većom izvesnošću nazirao se napad fašističke Nemačke i njenih saveznica na Kraljevinu Jugoslaviju, te skori početak rata i na ovom prostoru.
M. S.
[Prilog M. Stepanovića prenet je iz njegove monografije “150 godina Gimnazije u Somboru”.]
https://www.ravnoplov.rs/martovske-demonstracije-1941-godine-u-somboru/
Sombor slobodarski grad
