Što se tiče "popa Dukljanina", postoji knjiga od ove godine. Sumiraću u najkraćem ono što sam zapamtio:
1. Pop Dukljanin nije ni Hrvat, ni Srbin, ni Roman iz Dalmacije – on je stranac.
2. Pop Dukljanin piše svoje dělo dva puta. Prvu verziju u Splitu oko 1296, a drugu i konačnu u Baru 1300. godine.
3. Prvobitna verzija, koja je obuhvatala razdoblje do smrti kralja Zvonimira i něku godinu kasnije, danas je sačuvana samo u hrvatskom prěvodu iz oko srědine 15. věka, i u Marulićevom latinskom prěvodu s početka 16. věka.
4. Konačna redakcija sačuvana je u dva latinska rukopisa, nastala sa istog prěldoška, oba iz srědine 17. věka – jedan je u Vatikanu, drugi u Běogradu.
5. Kako je pisac stvarao u dva grada, za istog naručioca, u njegovom dělu se osěćaju različiti izvori. Prvobitna verzija je zasnovana najviše na Tomi Arhiđakonu (pad Salone posebno), nekim sěvernoitalijanskim hronikama iz srědine 13. věka (Goti) i na većem broju ugarskih izvora počev od Žitija ugarskih vladara do povelja koje su izdavane Splitu ili drugim gradovima tada pod ugarskom vlašću. U konačnoj redakciji pisac je proširio svoje izvore sa jednim slověnskim tekstom koji se bavio istorijom Duklje, zatim (laitnskim) Žitijem Vladimira, a poněšto je i sam dodao (ona poglavlja koja čine most između prvobitne redakcije i Žitija Sv. Vladimira).
6. Dělo je napisano najvěrovatnije za potrěbe Pavla Šubića koji je od 1292 - 1305. godine bio najmoćniji feudalac na dalmatinskom području, a koji je od 1289. godine bio oženjen kćerkom Dragutina, někadašnjeg kralja Srbije, čime je stekao prava da se měša u unutrašnja pitanja Nemanjića. Otuda on teži prvo prema Bosni i postaje DOMINUS Bosne 1298, (zato se u prvotnoj redakciji Lětopisa insistira na tome da je Bosna oduvěk bila děo Hrvatske, što se u konačnoj redakciji briše jer je Šubić to ostvario, uzimanjem Livna), a potom prema Zahumlju, Trauvniji i Duklji 1301. godine – opsěda Kotor, prodire do Nikšića, itd.
Lětopis je, dakle, napisan kako bi se dala potpora političkim ambicijama Pavla Šubića – naravno, da se njegovo ime ne pominje nigdě, jer je taj spis trěbalo da pokaže feudalno pravo hrvatskih vladara na područja na koja se aspirira. Drugim rěčima, Lětopis je prvorazredan politčki pamflet – upravo zato je bio tako težak za dešifrovanje mnogim istraživačima.
7. Već 1305. godine Šubić je morao da odustane od svojih planova jer je njegov glavni zaštitinik Karlo Napuljski uspěo da uspostavi svog unuka na tronu Ugarske i samim tim usluge Pavla Šubića mu više nisu bile potrěbne, pa je tako Pavle izgubio potporu svog jakog rođaka i saveznika. Time je i svrha Lětopisa okončana. Što reče autor knjige: bio je mrtvorođenče.
Preporučujem knjigu Gesta regum Sclavorum I i II, izašla ove godine i pojavila se na Sajmu knjiga u Běogradu. Tu je data potpuna analiza Lětopisa Popa Dukljanina, sa posebnim obzorom na izvore kojima se koristio, kada je pisao, za koga je pisao, i još mnogo toga.
Osvrnuću se na još něke dělove knjige. To be continued.
