Efes –grad boginje Artemide

[Nina]

Drevni grad Efes u današnjoj Turskoj je pod zaštitom UNESKA. Osim Grka, Rimljana koji su u Efesu živeli, u njemu su, skrivajući se od progona, hrišćansku veru propovedali Hristovi apostoli, a veruje se da se na planini iznad Efesa nalazi kuća u kojoj je Bogorodica provela poslednje ovozemaljske dane.

Legenda kaže da su ga osnovale ratnice Amazonke. Kasnije su njime upravljali Jonjani, Persijanci, bio je u sastavu Lidijskog kraljevstva, čiji vladar Krez je podigao čuveni Artemidin hram. Zatim ga osvaja Aleksandar Makedonski, a potom dolaze Rimljani.

Efes je na svom vrhuncu bio glavni grad rimske provincije Male Azije i jedna od najvećih komercijalnih luka antičkog sveta. Prema nekim autorima, u svojoj zlatnoj epohi Efes je predstavljao najveći trgovački centar čitave Azije. Arheolozi procenjuju da je u doba svog procvata imao oko 250 hiljada stanovnika, što ga je činilo trećim najvećim gradom rimske imperije, odmah posle Rima. To je takođe bio jedan od najraskošnije uređenih gradova. Efes i danas impresionira veličinom, dimenzijama i očuvanošću.

 

[Nina]

Efes je bio Artemidin grad koja je bila Zevsova ćerka, Apolonova sestra, zaštitnica divljači, dece i nejači, devičanska boginja koja je volela ples, ali i umela da sa svojim nimfama zaigra kolo. Njoj je bio posvećen hram - jedno od sedam svetskih čuda. Ali od celog čuda ostao je samo jedan jedini stub.

Glavna ulica, prelepa je uz brojne stubove koje krase njene ivice, a koja vodi do slavne Celzijusove biblioteke, treće po veličini u vreme starog sveta.Celzijus je bio guverner regije, a posle njegove smrti njegov sin je podigao biblioteku. U njenim temeljima se nalazi Celzijusov grob.Imala je 12 hiljada svitaka, nažalost izgubljeni su, ali je zato ostao ovaj veličanstven spomenik.

Prema Novom zavetu, kada je Isus bio na krstu, poverio je brigu o majci Mariji svom učeniku Jovanu. Posle raspeća i vaskrsenja Isusa Hrista Bogorodica je sa apostolom Jovanom otišla u Efes, jer su sledbenici Hrista u Jerusalimu bili proganjani i mučeni.

 

[Nina]

Kuća u kojoj je provela poslednje ovozemaljske dane nalazi se na obroncima planine Bulbul iznad Efesa. Zanimljivo je kako je otkrivena. Kažu da je do toga došlo kroz vizije nemačke monahinje, Ane Katarine Emerih. Slike koje je opisala omogućile su lazarističkim sveštenicima da odrede lokaciju kuće.

Devica Marija zauzima važno mesto u svetoj knjizi muslimana Kuranu. Pominje se 34 puta u svetoj knjizi Kuranu, i Turci ovde, u njenu crkvu a nekada kuću u kojoj je živela, dolaze da pokažu poštovanje

I Bogorodica i apostol Jovan su, propovedajući hrišćanstvo u Efesu, nailazili na velike probleme. Stanovnici koji su verovali u kult Artemide, kao i ljudi koji su zarađivali veliki novac proizvodeći njene figure, proterali su ih iz grada.

Da bi sačuvali svoje živote i da bi bili što udaljeniji od rimljana, skućili su se u brdima. Na jednom Bogorodica, a na drugom apostol Jovan.

Veruje se da se ovde nalazi i njegov grob, iznad koga je vizantijski car Justinijan u 6. veku podigao baziliku svetog Jovana. U vreme kada je podignuta, to je, zajedno sa Aja Sofijom, bila jedna od najvećih crkava vizantijskog carstva.

 

[Nina]

Ovaj prostor bio je važan za širenje vere u Hrista i njegovo učenje. Apostol Pavle je, boraveći i učeći tri godine u Efesu, napisao Prvu poslanicu Korinćanima.

– Ako jezike čovečije i anđeoske govorim, a ljubavi nemam, onda sam kao zvono koje ječi, ili kimval koji zveči. I ako imam dar proroštva i znam sve tajne i sve znanje, i ako imam svu veru da i gore premeštam, a ljubavi nemam, ništa sam

„A sad ostaje vera, nada, ljubav, ali od njih najveća je ljubav“.

 

[Nina]

 

[Nina]

 

[Nina]

 

[Nina]

Šta sve možete videti u Efesu?
Sve što se nalazi u Efesu možete obići šetnjom kroz njegove mermerom popločane ulice, koje su oivičene ostacima znamenitih građevina. Prva od njih, Arkadija (Lučka ulica) povezuje nekadašnje pristanište i veliki amfiteatar. Već na prvi pogled biće vam jasno da je ova ulica iz helenističkog perioda izrađena tako da impresionira svakog ko sa broda kroči na teritoriju grada. Duga je nešto više od 500 metara, a nekada je sa obe strane bila ukrašena kolonadama sa uličnim svetiljkama. Danas pri zalasku sunca dobija mistični sjaj, i savršeno je mesto za fotografisanje.

Marijina crkva
Prvi objekat koji će privući vašu pažnju jeste hrišćanska bazilika posvećena Bogorodici Mariji. Crkva je podignuta u prvoj polovini 5. veka, najverovatnije za potrebe organizovanja Trećeg Vaseljenskog sabora 431. godine. Najnovija arheološka otkrića sugerišu da je Marijina crkva sazidana na ruševinama starije rimske građevine, poznate kao Dvorana muza. U strukturi dužine 260 metara danas se mogu videti delimično očuvana apsida i stubovi, kao i krstionica u dosta dobrom stanju.

Veliki amfiteatar u Efesu
Arheolozi tvrde da je za izgradnju ovog veličanstvenog pozorišta, jednog od najvećih u antičkom svetu i najvećeg koji danas postoji u Turskoj, bilo potrebno skoro 60 godina. Podignuto je u helenističko doba, u 4. veku pne, ali su ga kasnije dogradili Rimljani, kada je njegov kapacitet dostigao brojku od 24-25.000 posetilaca.

Za vreme Grka služilo je za dramske predstave, dok su se tokom rimske vladavine u njemu održavale i gladijatorske borbe. Čak je i sveti apostol Pavle držao hrišćanske propovedi u ovom pozorištu. Danas se u njemu tokom leta održavaju brojne kulturno-umetničke manifestacije i koncerti svetskih muzičkih zvezda, a između ostalih u njemu su nastupali i Sting, Madona, Pavaroti, Lajonel Riči, Elton Džon.

 

[Nina]

Celzijusova biblioteka
Od pozorišta prema Celzijusovoj biblioteci vodi Mermerna ulica, sa čije desne strane se nalaze ostaci komercijalne Agore (tržnice). Sama veličina tržnice najbolji je pokazatelj koliko značajan trgovački centar je bio Efes. Kada prođete agoru i stignete do mesta gde se Mermerna ulica spaja sa ulicom Kuretes, naići ćete na Celzijusovu biblioteku.
Podignuta iznad kripte u kojoj je sahranjen prokonzul rimske provincije Male Azije, Tiberije Julije Celzijus, to je bila treća najveća biblioteka antičkog sveta. Izgrađena je po nalogu Celzijusovog sina, oko 110. godine nove ere i u njoj se čuvalo preko 12.000 svitaka, koji nažalost većinom nisu sačuvani. Pretpostavlja se da je ova monumetalna građevina zapaljena prilikom invazije Gota sredinom trećeg veka. Postoji i druga verzija po kojoj je stradala u jakom zemljotresu.
Monumentalni stubovi biblioteke obnovljeni su sedamdesetih godina prošlog veka, a u unutrašnjosti građevine i danas postoje niše sa statuama koje predstavljaju personifikaciju Celzijusovih najvećih vrlina – mudrosti, znanja, inteligencije i hrabrosti.

Ulica Kuretes

Između Hadrijanove i Herkulove kapije penje se jedna od glavnih ulica antičkog Efesa – ulica Kuretes. Duž nje ređaju se ruine rezidencija rimskih bogataša sa očuvanim mozaičnim podovima i zidnim freskama koje opisuju život stanovnika Efesa. Tu su zatim brojni monumentalni stubovi i statue, rimska javna kupatila i toaleti, kao i Trajanova fontana (česma).
Nedavno obnovljen Hadrijanov hram podingut je u 2. veku nove ere i nesumnjivo je jedna od najimpresivnijih građevina drevnog Efesa sa četiri korintska stuba i ukrasnim frizama na kojima su prikazane mitske i stvarne ličnosti značajne za istoriju grada.
Nakon što prođete kroz Herkulovu kapiju, naići ćete na ostatke Domicijanovog hrama (1. vek), Pilove fontane, gradske većnice poznate pod nazivom Pritanejona, zatim rimskog Odeona (drugog, manjeg gradskog pozorišta kapaciteta 1.500 ljudi) i najzad , na ruine rimske agore i gimnazijuma .

 

[Nina]

Muzej Efesa

U Selčuku obavezno posetite Muzej Efesa, čiju postavku čini mnoštvo artefakata, statua, mozaika, umetnina i drugih predmeta koje su arheolozi otkrili prilikom istraživanja drevnog grada. U sklopu muzej je i izdvojena galerija sa slikama, grafikama i skulpturama savremenih turskih umetnika. Najvredniji eksponat je skoro potpuno očuvana Artemidina statua, a vrhunac posete za većinu turista je Gladijatorska soba. U njoj su izloženi predmeti pronađeni na groblju gladijatora, dok na informativnoj tabli možete videti sve informacije o životu gladijatora iz Efesa.

Brdo Ajasoluk
Iz srca grada, gde se nalazi muzej, zaputite se na brdo Ajasoluk, koje zauzima dominant položaj u Selčuku.
Predanje kaže da je na ovom brdu sveti Jovan napisao svoje Jevanđelje, a tu se nalazi i njegov grob, iznad koga je vizantijski car Justinijan u 6. veku podigao baziliku svetog Jovana, šestobrodu baziliku krstastog oblika. U vreme kada je podignuta, to je, zajedno sa Aja Sofijom, bila jedna od najvećih crkava vizantijskog carstva. Turci su je u prvoj polovini 12. veka pretvorili u džamiju, da bi u 14. veku bila gotovo potpuno uništena u snažnom zemljotresu. Nedavno je deo lokaliteta obnovoljen, pa posetiocu danas posmatrajući runice crkve i njen obnovljen deo mogu da stvore jasnu predstavu o kakvoj se grandioznoj građevini radilo.
Na Ajasoluku se takođe nalazi i fortifikacija koja nosi naziv po brdu. Tvrđavu, poznatu i pod imenom Velika citadela, sa moćnim zidinama i petnaest pravougaonih kula sagradili su Vizantijci u 6. veku. Kasnije su je obnovili Seldžuci. Kamene kule i zidine su dobro očuvane, a unutar kompleksa postoje mala džamija i mala hrišćanska crkva.
Ovde možete posetiti i Isabegovu džamiju, sazidanu 1374. godine, koja se smatra jednim od najimpresivnijih i najstarijih islamskih arhitektonskih poduhvata u Anadoliji.

 

[Nina]

Artemidin hram u Efesu
Artemidin hram, podignut oko 550. godine pne bio je jedno od sedam svetskih čuda starog sveta i u to vreme najveći hram na planeti. Izgrađen na temeljima starijeg hrama iz 7. veka pne, Atemidijum je nikao za vreme Lidijskog kralja Kreza, a projekat izgradnje vodio je čuveni antički arhitekta Herosifron. Hram je kasnije više puta oštećen i obnavljan, da bi potpuno bio unište 401. godine, na inicijativu Svetog Jovana Hrizostoma. Nažalost, danas postoje tek sitini fragmenti hrama, ali ih svakako treba obići.

Kuća Device Marije
Prema hrišćanskom predanju, nakon smrti Isusa Hrista njegova majka Marija je sa apostolom Jovanom posetila Efes, gde je i okončala svoj ovozemaljski život. Kuća u kojoj se navodno upokojila nalazi se na 7 km od centra Selčuka, na obroncima planine Bulbul. Otkrivena u 19. veku, ova lokacija danas privlači hrišćane iz svih krajeva sveta. Nedaleko od Bogorodičine kuće nalaze se tri čudotvorna izvora: izvor zdravlja, ljubavi i bogatstva, koje vernici poštuju kao svete i isceliteljske.

 

[Nina]

 

[Nina]

 

[Nina]