Nikita Kulganov
Buduća legenda
- Poruka
- 38.628
Na današnji datum prije 109 godina, u Kolubarskoj bici, poginuo je Dimitrije Tucović (1881—1914), vodeći teoretičar socijalističke misli i vođa socijalističkog pokreta u Kraljevini Srbiji, osnivač Srpske socijaldemokratske partije, novinar i urednik Radničkih novina i pokretač Borbe, zajedno sa Dušanom Popovićem. Jugoslovenski komunisti, smatrali su ga, uz Svetozara Markovića, svojim ideološkim pretečom.
Rijetki su gradovi u Srbiji bez ulice sa njegovim imenom, a vjerovatno ima i onih koji nisu ni svjesni da su do prije nekoliko godina, vozeći se oko beogradskog trga Slavija, kružili oko njegove grobnice. Ali koliko ljudi danas zaista zna ko je bio Dimitrije Tucoviću?
Kada govorimo o istoriji socijalizma u Srbiji i regionu njegovo ime je među najvažnijima, naročito kod naučnog marksizma s početka 20. vijeka. Međutim, danas vjerovatno u bibliotekama niko ne traži njegove knjige osim možda studiju o albanskom pitanju. Tucović se zalagao za bliske i prijateljske odnose Srba i Albanaca.
Žestoko se protivio teritorijalnoj ekspanziji Srbije u Prvom balkanskom ratu, nazivajući srpsko oslobađanje Kosova imperijalnim osvajanjem. Nakon Prvog balkanskog rata i vojne kampanje na Kosovu, Tucović je opominjao da je „izvršen pokušaj ubistva s predumišljajem nad cijelom jednom nacijom“, što je „zločinačko djelo“ za koje se „mora ispaštati“.
Uprkos antiratnom stavu partije, učestvovao je u Balkanskim, kao i u Prvom svjetskom ratu jer je to smatrao svojom patriotskom dužnosti da se bori protiv austrougarskog imperijalizma. Poginuo je u Kolubarskoj bici pod nerazjašnjenim okolnostima.
Dimitrije Tucović je slavljen kao jedan od najznačajnijih ličnosti radničkog i socijalističkog pokreta u Srbiji i Jugoslaviji i utemeljivač KPJ. U toku Narodnooslobodilačkog rata njegovo ime je nosio Užički partizanski odred, a poslije rata mnoge ulice, škole, preduzeća, omladinske radne brigade i dr. Povodom trideset i pete godišnjice njegove pogibije, novembra 1949. organizovan je prenos njegovih posmrtnih ostataka na trg Slaviju u Beogradu. Danas počiva u aleji velikana na Novom groblju.
Za života je objavio više od 600 članaka u domaćim i stranim časopisima, napisao je nekoliko brošura i preveo više djela Karla Marksa, Avgusta Babela, Karla Kauckog i drugih ljevičarskih teoretirača. Najčitanije djelo mu je Srbija i Arbanija: jedan prilog kritici zavojevačke politike srpske buržoazije iz 1914. godine. U njoj Tucović kritikuje srpsku osvajačku politiku prema Albaniji i zločine počinjene nad Albancima tokom Balkanskih ratova. Zato ga danas u Srbiji mnogi smatraju najvećim autošovinistom. ( Bokan na Informeru )
Mada se ovo Tucovićevo djelo često citira, obično se citiraju djelovi prema potrebama onoga ko želi da stvari prikaže u svijetlu koje njemu odgovara. Na ovaj način dobija se iskrivljena slika jer Tucović ni u kom slučaju nije bio kritičan samo prema jednom narodu ili jednoj državi.
Prvo poglavlje "Iz života Arbanasa" je posvećeno životu Albanaca i njihovom odnosu prema susjedima. Za Tucovića nije sporna činjenica da su se „Arbanasi“ (kako ih naziva) širili na račun „Slovena“ na istok. Opisujući Albance u prvom poglavlju, Tucović navodi i sledeće: „Borba oko granica i ispaša počela je da besni. Sa celim susedstvom u krvnoj osveti. Zatvoreni sa svih strana, pljačka je bila još jedini spas ovih gorštaka. I pljačka je postala njihovim glavnim izvorom života, a redovno zanimanje zasede, ucene putnika i trgovaca, otmica stoke, praćeni ubistvima, i ubistvima za ubistva, dobro organizovani pljačkaški pohodi prema primorju ili u plodne krajeve na istoku.“
Poslije ovakvog uvoda Tucović drugo poglavlje posvećuje autonomiji Albanije, u trećem poglavlju se bavi strateškim položajem Jadranskog mora i "borbama za istok", gdje pokušava da pojasni razloge koji su bitni za razumijevanje problematike kojom se u ovoj knjizi bavi.
Četvrto poglavlje bavi se odnosom albanskih susjeda i velikih sila prema ovoj zemlji.
Tucović upozorava da šovinistička štampa nastavlja da izaziva kod srpskog naroda mržnju prema „divljim Arnautima“, prikrivajući „divljaštva koja je srpska vojska prema njima počinila" i zaključuje da srpskim političarima nije ni palo na pamet da misle koliko bi žrtava moglo biti ušteđeno vođenjem računa o držanju vojske prema pokorenom stanovništvu.
Čitajući nedavno štampane dnevnike Milovana Đilasa koje je pisao pred kraj života, uočavaju se bliski stavovi ova dva teoretičara. Istaknuti jugoslovenski komunista Đilas Tucovićevu knjigu Srbija i Arbanija uzima kao dokaz da je „Srbija uvijek imala ljude i pokrete koji su znali da brane i odbrane njenu čast i njene stvarne interese od nazadnih vladajućih krugova“. Đilas ovu knjigu naziva istorijskim svedočanstvom od neprocenjive vrednosti koje potvrđuje da savjest srpskog naroda nije umrla čak ni kada su svi vladajući slojevi odobravali zavojevačku politiku Pašićeve vlade i trovali narod šovinizmom i mržnjom prema Albancima. U poslijeratnoj srpskoj istoriografiji Tucovićeva knjiga se uglavnom uzimala kao ispravna analiza nekadašnje srpske politike i primjer dalekovidnog političkog mišljenja o albanskom pitanju.
Pisao je o štampi i pravima žena.
„Dopisnici beogradskih listova smatraju za nacionalnu dužnost prikrivanje zločina naših vlasti i vojske i obmanjivanje naroda u Srbiji.“
„Svuda su žene dovedene u ekonomsku zavisnost prema čoveku; svuda su one — sa delimičnim izuzecima u pojedinim zemljama o kojima ne vredi ni govoriti — politički obespravljene; svuda se one održavaju u jednoj strahovitoj umnoj i moralnoj mizeriji. Svuda je žena rob u kući, rob u državi, rob u društvu.“
Najbolji epitaf Tucoviću bile bi riječi Dušana Popovića, saborca i druga:
„Malo je ljudi koji su toliko voleli ovu tako originalnu, tako za život sposobnu, a ipak tako nesretnu smešu balkanskih naroda, koji bi udruženi, isto tako uspešno mogli raditi na velikom delu Civilizacije, kao što se danas razjedinjeni i pocepani međusobno uspešno kolju. Nema toliko ljudi da kao Tucović imaju duboko razumevanje i poznavanje ovako zamršenog balkanskog pitanja i sposobnost da mu nađu rešenje.“
U knjizi 100 najznamenitijih Srba u izdanju SANU i SPC, koja je od 1993. doživjela tri izdanja i prevedena na više stranih jezika, uvršteni su fašistički vladika Velimirović i nacistički šef kvislinške uprave Nedić. Medju njih 100 nema Dimitrija Tucovića, a nema ni Svetozara Markovića ili jednog Koče Popovića.
Jedan je od rijetkih nealbanaca koji i dalje ima ulicu u Prištini.
https://en.wikipedia.org/wiki/Dimitrije_Tucović
Rijetki su gradovi u Srbiji bez ulice sa njegovim imenom, a vjerovatno ima i onih koji nisu ni svjesni da su do prije nekoliko godina, vozeći se oko beogradskog trga Slavija, kružili oko njegove grobnice. Ali koliko ljudi danas zaista zna ko je bio Dimitrije Tucoviću?
Kada govorimo o istoriji socijalizma u Srbiji i regionu njegovo ime je među najvažnijima, naročito kod naučnog marksizma s početka 20. vijeka. Međutim, danas vjerovatno u bibliotekama niko ne traži njegove knjige osim možda studiju o albanskom pitanju. Tucović se zalagao za bliske i prijateljske odnose Srba i Albanaca.
Žestoko se protivio teritorijalnoj ekspanziji Srbije u Prvom balkanskom ratu, nazivajući srpsko oslobađanje Kosova imperijalnim osvajanjem. Nakon Prvog balkanskog rata i vojne kampanje na Kosovu, Tucović je opominjao da je „izvršen pokušaj ubistva s predumišljajem nad cijelom jednom nacijom“, što je „zločinačko djelo“ za koje se „mora ispaštati“.
Uprkos antiratnom stavu partije, učestvovao je u Balkanskim, kao i u Prvom svjetskom ratu jer je to smatrao svojom patriotskom dužnosti da se bori protiv austrougarskog imperijalizma. Poginuo je u Kolubarskoj bici pod nerazjašnjenim okolnostima.
Dimitrije Tucović je slavljen kao jedan od najznačajnijih ličnosti radničkog i socijalističkog pokreta u Srbiji i Jugoslaviji i utemeljivač KPJ. U toku Narodnooslobodilačkog rata njegovo ime je nosio Užički partizanski odred, a poslije rata mnoge ulice, škole, preduzeća, omladinske radne brigade i dr. Povodom trideset i pete godišnjice njegove pogibije, novembra 1949. organizovan je prenos njegovih posmrtnih ostataka na trg Slaviju u Beogradu. Danas počiva u aleji velikana na Novom groblju.
Za života je objavio više od 600 članaka u domaćim i stranim časopisima, napisao je nekoliko brošura i preveo više djela Karla Marksa, Avgusta Babela, Karla Kauckog i drugih ljevičarskih teoretirača. Najčitanije djelo mu je Srbija i Arbanija: jedan prilog kritici zavojevačke politike srpske buržoazije iz 1914. godine. U njoj Tucović kritikuje srpsku osvajačku politiku prema Albaniji i zločine počinjene nad Albancima tokom Balkanskih ratova. Zato ga danas u Srbiji mnogi smatraju najvećim autošovinistom. ( Bokan na Informeru )
Mada se ovo Tucovićevo djelo često citira, obično se citiraju djelovi prema potrebama onoga ko želi da stvari prikaže u svijetlu koje njemu odgovara. Na ovaj način dobija se iskrivljena slika jer Tucović ni u kom slučaju nije bio kritičan samo prema jednom narodu ili jednoj državi.
Prvo poglavlje "Iz života Arbanasa" je posvećeno životu Albanaca i njihovom odnosu prema susjedima. Za Tucovića nije sporna činjenica da su se „Arbanasi“ (kako ih naziva) širili na račun „Slovena“ na istok. Opisujući Albance u prvom poglavlju, Tucović navodi i sledeće: „Borba oko granica i ispaša počela je da besni. Sa celim susedstvom u krvnoj osveti. Zatvoreni sa svih strana, pljačka je bila još jedini spas ovih gorštaka. I pljačka je postala njihovim glavnim izvorom života, a redovno zanimanje zasede, ucene putnika i trgovaca, otmica stoke, praćeni ubistvima, i ubistvima za ubistva, dobro organizovani pljačkaški pohodi prema primorju ili u plodne krajeve na istoku.“
Poslije ovakvog uvoda Tucović drugo poglavlje posvećuje autonomiji Albanije, u trećem poglavlju se bavi strateškim položajem Jadranskog mora i "borbama za istok", gdje pokušava da pojasni razloge koji su bitni za razumijevanje problematike kojom se u ovoj knjizi bavi.
Četvrto poglavlje bavi se odnosom albanskih susjeda i velikih sila prema ovoj zemlji.
Tucović upozorava da šovinistička štampa nastavlja da izaziva kod srpskog naroda mržnju prema „divljim Arnautima“, prikrivajući „divljaštva koja je srpska vojska prema njima počinila" i zaključuje da srpskim političarima nije ni palo na pamet da misle koliko bi žrtava moglo biti ušteđeno vođenjem računa o držanju vojske prema pokorenom stanovništvu.
Čitajući nedavno štampane dnevnike Milovana Đilasa koje je pisao pred kraj života, uočavaju se bliski stavovi ova dva teoretičara. Istaknuti jugoslovenski komunista Đilas Tucovićevu knjigu Srbija i Arbanija uzima kao dokaz da je „Srbija uvijek imala ljude i pokrete koji su znali da brane i odbrane njenu čast i njene stvarne interese od nazadnih vladajućih krugova“. Đilas ovu knjigu naziva istorijskim svedočanstvom od neprocenjive vrednosti koje potvrđuje da savjest srpskog naroda nije umrla čak ni kada su svi vladajući slojevi odobravali zavojevačku politiku Pašićeve vlade i trovali narod šovinizmom i mržnjom prema Albancima. U poslijeratnoj srpskoj istoriografiji Tucovićeva knjiga se uglavnom uzimala kao ispravna analiza nekadašnje srpske politike i primjer dalekovidnog političkog mišljenja o albanskom pitanju.
Pisao je o štampi i pravima žena.
„Dopisnici beogradskih listova smatraju za nacionalnu dužnost prikrivanje zločina naših vlasti i vojske i obmanjivanje naroda u Srbiji.“
„Svuda su žene dovedene u ekonomsku zavisnost prema čoveku; svuda su one — sa delimičnim izuzecima u pojedinim zemljama o kojima ne vredi ni govoriti — politički obespravljene; svuda se one održavaju u jednoj strahovitoj umnoj i moralnoj mizeriji. Svuda je žena rob u kući, rob u državi, rob u društvu.“
Najbolji epitaf Tucoviću bile bi riječi Dušana Popovića, saborca i druga:
„Malo je ljudi koji su toliko voleli ovu tako originalnu, tako za život sposobnu, a ipak tako nesretnu smešu balkanskih naroda, koji bi udruženi, isto tako uspešno mogli raditi na velikom delu Civilizacije, kao što se danas razjedinjeni i pocepani međusobno uspešno kolju. Nema toliko ljudi da kao Tucović imaju duboko razumevanje i poznavanje ovako zamršenog balkanskog pitanja i sposobnost da mu nađu rešenje.“
U knjizi 100 najznamenitijih Srba u izdanju SANU i SPC, koja je od 1993. doživjela tri izdanja i prevedena na više stranih jezika, uvršteni su fašistički vladika Velimirović i nacistički šef kvislinške uprave Nedić. Medju njih 100 nema Dimitrija Tucovića, a nema ni Svetozara Markovića ili jednog Koče Popovića.
Jedan je od rijetkih nealbanaca koji i dalje ima ulicu u Prištini.
Čije su kosovske ulice i trgovi
https://vreme.com/kultura/cije-su-kosovske-ulice-i-trgovi/https://en.wikipedia.org/wiki/Dimitrije_Tucović
