Homoljac
Domaćin
- Poruka
- 3.155
Prema istraživanju Džejmsa Bejkera i drugih, postojbina Albanaca je pokrajina Širvan, na istočnim padinama Kavkaza, sa centrom u gradu Albana. U istoriji se to ime najranije pominje u jednom opisu, kako je vladar Albanije nastupajućem Aleksandru Makedonskom poklonio psa, danas i nama poznatog kavkaskog ovčara, da bi u kasnijem periodu Albanija neko vreme bila klijent Rimske imperije.
Smešteni između Hazara mojsijeve vere i pravoslavnih Jermena, sukob sa Hazarima u VIII veku imao je za posledicu brutalan obračun i egzodus Albanaca. Arapi su Albance naselili na Siciliji, u Pulji i Kalabriji, na području južne Italije otetom od Vizantije, koja je 980. godine povratila svoje teritorije i zatečene Albance prevela u hrišćanstvo. Na području južne Italije je kasnije formirana Napuljska kraljevina ili Kraljevina Obeju Sicilija, pod dinastijom Anžu, čiji su podanici bili i Albanci.
Iako se na Kavkazu vremenom gubi pojam Albanije u državno-pravnom smislu, tamo i danas žive brojni Albanci, koje sa sunarodnicima iz južne Italije i sa Balkana vezuju zajednička etnička obeležja, kao što su jezik, neka lična imena, narodna nošnja i antropološke karakteristike, kao što je recimo oblik donjeg dela vilice.
Godine 1043. pobunjeni namesnik Sicilije, bivši vizantijski vojvoda Đorđe Manijak, pokreće vojsku preko Jadrana, u kojoj je bilo i Albanaca sa ženama i decom, da bi u bici kod Dojrana Manijak tragično izgubio život. Poraženim Albancima, bez brodova koji su pali u ruke Vizantinaca, Srbi su omogućili da se nasele u srpskom Pomorju, koje se geografski proteže južno od srpskog Primorja, to jest južno od Skadra. Tako su se Albanci naselili severoistočno od današnjeg Elbasana, oko grada Rabana, po kome su ih Vizantinci nazivali Arbanite, Srbi Arbanasi, a sami sebe od tada nazivaju Arbanes, dok su se oni na Siciliji nazivali Albanes. Kasnije su se odomaćila još dva naziva za ovu etničku zajednicu, turski naziv Arnauti – “oni koju nemaju gde da se vrate” i naziv Šćiptar, kojim su se Arbanasi najradije legitimisali.
Od dvadesetak albanskih plemena, prispelih sa Kavkaza u južnu Italiju, u Srbiju su dospela četiri - Gege, Toske, Jape i Shamide. Kao stočari, zaštićeni su srpskim zakonom iz 1330. godine, a potom i zakonikom cara Dušana iz 1349. godine. Pripadnost istom, vizantijskom kulturnom krugu, doprinosila je izuzetno dobroj koegzistenciji Srba i Arbanasa, koji su se uspešno integrisali u srpsko društvo i državu.
Kao stočari - nomadi, Arbanasi se nisu trajnije vezivali za određeno mesto, materijalne i duhovne vrednosti, pa im je po dolasku Turaka bilo relativno lako da bez otpora masovno prihvataju novu veru, koja im je garantovala privilegovan položaj u odnosu na hrišćane. Tako je srpsko Pomorje, koje je obuhvatalo današnju srednju i južnu Albaniju, od Turaka branila isključivo srpska vojska, na čijem je čelu izgubio život Balša II Balšić. Iako ima indicija da su Balšići, vlasteotska porodica odana dinastiji Nemanjića bili albanskog porekla, nosili su srpska imena i osećali se Srbima, u potpunosti inkorporirani u srpsku društvenu i etničku zajednicu.
Svojim prvim autohtonim vladarom, Arbanasi smatraju rabanskog kneza Progona, koga je nasledio sin Dimitrije, oženjen Komninom, kćerkom srpskog kralja Stefana Prvovenčanog. Za svog najvećeg junaka, Albanci pak smatraju Đerđa Kastriota – „Skenderbega“ (Đurđa Kastriotića), čiji je pradeda Branilo Kastriotić bio oko 1356. godine kapetan u službi srpskog kneza Aleksandra Đorića iz Valone. Deda mu se zvao Pavle, a otac Ivan bio je jedan od ktitora manastira Hilandar, u kome je i sahranjen. Majka mu se zvala Vojislava, a sestra Marija bila je udata za Stefana Crnojevića. Đurađ je zajedno sa braćom Stanišom, Repošem i Konstantinom bio predat Turcima kao talac. Đurađ i Staniša su u Carigradu prevedeni u islam i uvršteni u janičare, pod imenima Skender i Hamza. Đurađ je bez mnogo premišljanja prvom prilikom pobegao i vratio se u Pomorje, a uz zvuke zvona i pravoslavnoj veri, započevši beskompromisnu borbu protiv turskog okupatora, koju je vodio sve do svoje smrti. Đurđev povratak opisuje despot Musaki, rečima “…jer je u Arbaniju bio ušao Skender-beg, čovek valjan i od prirode Srbin…”. Đurđev sin Jovan oženio se Irenom, unukom srpskog despota Đurđa Brankovića, čiju su vrhovnu vlast priznavali svi preostali oblasni gospodari, uključujući i Kastriotiće. Nakon pada srpske despotovine pod tursku vlast, sve uglednije albanske porodice prešle su u Italiju, gde im se pod dejstvom asimilacije vremenom gubi trag.
Turski hroničar iz XV veka, Dursun-beg, opisuje pohod Mehmeda II Osvajača na Đurđa Kastriotića 1465. godine, nakon koga i definitivno prestaje srpska vlast u Pomorju : “…Izdato beše naređenje da se svi zreli muškarci predadu u begluk. Zbog toga na svakoj stanici usput dovođene su povorke u lancima, pred pobedonosnog Sultana. Mlado i staro, svi su oni vrgnuti pod sablju i isečeni. Ožednele duše ovih ljudi, pojili su vinom sa nakvašenog mača. Bilo je stanica na kojima je po tri, četiri i po sedam hiljada nevernika predavano zakonskom maču. Duboke doline, od mrtvih telesa pretvoriše se u bregove. Prostrana polja se od krvi preobratiše u reku Amurdariju…”
Ovaj opis genocida nad srpskim narodom, jasno govori kako je srpski narod u Pomorju od većine pretvoren u manjinu, a Pomorje se transformisalo u Albaniju. Turci osvajaju Kosovo 1455. godine zauzimanjem Novog Brda, ali Arbanasi prelaze reku Drim tek u XVII veku, ako je suditi po mletačkom poslaniku Jakovu Sorancu, Barskom nadbiskupu Marinu Biziju, Papskom vizitoru Petru Masareku i drugim savremenicima. Unapređeni pod turskom vlašću iz stočara u “carske sinove”, Šiptari silaze sa planina u ravnicu Metohije, a sa njima i znatan broj poarbanašenih Srba. Sveti Nikola je, recimo, zajednička slava malisorskim porodicama Hoti, Grude, Klimenti, Škrelje i Kastrati, a među ovim poslednjim se neki još uvek prezivaju Popović, što nesumnjivo ukazuje na njihovo poreklo. Porodica Dukađini, pak, potiče od vojvode Jovana, gospodara Raške, iz koje je pred Turcima izbegao njegov potomak Leka, koji danas važi za najpoznatijeg arbanaškog zakonodavca.
