Žene kao instrument politike

[Nina]

U Srbiji “posedovanje“ većeg broja žena praktikovano je, prema istorijskim izvorima, od Milenka Stojkovića, vojvode Prvog srpskog ustanka “ovečanog“ haremom od 42 žene, čiji je uzor i osnova bio raniji harem Redžep age, vladara ostrva Ada Kale, među kojima je najveći trag na zbivanja u maloj balkanskoj kneževini ostavila poturčenica Jelenka, milosnica kneza Miloša Obrenovića, pre toga venčana 1811.g. u kladovskoj crkvi sa čuvenim hajdukom Gicom. Smatra se da je Gica učestovao u borbama kod Štubika i oko Kladova uz Milenka Stojkovića. Božidar Kovačević u pripovesti “Danilo sluga u kneza Ilije“ o njemu piše: “Bio je taj Gica dobar gospodar. Veliki džambas, voleo konje kao i knez-Ilija; znao za dobro vino i dobar zalogaj; imao očim „srce za lepote života i sveta; voleo rad i red; za druta, prijatelj davao krv ispod grla, za psa pas, za čoveka čovek! Imao taj Gica dve žene; prvu, staru, Srpkinju, držao kod kuće, tamo u Lipovi, a drugu, mnogo mlađu, Vlahinju, u Rešavi, i obe živele kod njega kao bubreg u loju. A već deca, kao begovi! I ne samo deca i žene, nego čitava tevabija skupljala se oko njega; siročad, ubogi i razni lezilebi, sve to visilo o njegovu vratu, živelo sito i pjano slaveći Boga i Gicu. Sad će se sve to razići, kuća rasturiti, a što je najgore, nema više Gice, zdravog, temeljnog, uvek vedrog i spokojnog… Umro je na Aranđelovdan od zapaljenja bele džigerice…“. 1822. godine Jelenka se preselila u Kragujevac gde je javno predstavljana kao druga žena kneza Miloša Obrenovića- Mala gospođa. U više navrata pojavljivala se u prestonici Beogradskog pašaluka bivajući tumač pri tursko- srpskim razgovorima.

 

[Nina]

 

[Nina]

Kao instrument politike, sa bogatom praksom u antičko doba, davanje žensko deteta u zalogu neprijatelju prilikom sklapanja mirovnog sporazuma, zabeleženo je i u srednjovekovnom periodu srpske države 1390.godine prilikom ugovaranja vazalnog odnosa Srbije prema Osmanskom carstvu. Odluka o tome doneta je na državnom saboru krajem 1389.g, uz učešće kneginje Milice. Za “zalog mira“ odvedena je u sultanov harem njena kćer kneginja Olivera. “Sa inovernim princezama sultani su sklapali šerijatske brakove, bez njihove renegacije u islam, a ove su postajale kadune ili kako ih naša literatura naziva-sultanije“. Tokom Angorske bitke 28.jula 1402.godine, Olivera je zarobljena na bojištu, zajedno sa sultanom Bajazitom Prvim pavši u zatočeništvo mongolskog kana Tamerlana. Prema “Dinastičkoj hronici Timur- Lenka“, kada je krenuo za Samarkand Tamerlan je oslobodio sve zarobljene Srbe (njih oko 8000) izuzev 70 pripadnika Stefanove inženjerijske jedinice koje je poveo sa sobom kao vešte građevinare . Prema preovlađujućim mišljenjima, Olivera je krajem 1402. ili u proleće 1403.g. puštena iz zarobljeništva, voljom Tamerlanovom, čiji motivi za ovaj gest nisu poznati; uglavnom se misli da je to učinjeno na molbu njenog brata Stefana. Nikola Giljan, pretežno pozivom na stavove iznete u delu “Put svetog Nikodima“ o tome piše: “Prema narodnom predanju prinveza Olivera je u toku 1403.g. kratko vreme boravila u manastiru Manastirica u blizini Kladova. Reč je o manastiru koji je monah Nikodim sazidao u vreme kneza Lazara i uz njegovu finansijsku pomoć- Manastirica se nalazila na teritoriji za koju se pretpostavlja da je njome početkom 15.veka upravljao Šain (Šahin), jedan od viđenijih ratnika despota Stefana. Verovatno su Stefanovo poverenje u Šaina, udaljenost ovog kraja od južnih granica Srbije i turske vojske, a i njegova blizina Beogradu, budućoj prestonici despotovine, bili od presudnog značaja da se princeza Olivera nakratko nastanila baš tu. Moguće je da je sa Oliverinim boravkom u ovom kraju povezan i docniji povlašćeni položaj Ključa i Negotinske krajine u okviru Osmanskog carstva. Te oblasti imale su, moguće još od druge polovine 15.veka, a od druge polovine 16.veka sigurno, položaj “Sultanijinih poseda“, kojima su u sultanijino ime upravljali poseban beg i kadija, a hrišćani imali povlastice i samoupravu, na čelu sa dva svoja kneza u Kladovu i Negotinu“.

 

[Nina]

Moglo se verovati da je Oliverin status kod Bajazita bio osobena zaloga poznijeg tretmana vakufskog dobra, kako se ovde smatralo- “sultanijinog poseda“ za celu oblast današnjeg Kladova. Poznato je da su neki sultani poklanjali posede sultanijama rodom iz plemićkih srpskih porodica, kako je to učinio Mehmed Drugi u korist sultanije Mare, kćeri despota Đurđa Brankovića, sa nekretninama u Ježevu, Makedonija, gde se ova kasnije i nastanila. Iz izveštaja austrijskog izaslanika na Porti Herberta iz 1797.g. i austrijskog gubernatora Oršave Heniga 1794, 1800, znano je da prihodi Ključa i Krajine “pripadaju Šah- sultaniji, sestri sultanovoj, a da dva oborkneza, jedan u Kladovu, drugi u Negotinu, odgovaraju vrhovnoj vlasti posredstvom bega u Kladovu“ .