- Poruka
- 388.920
Malo Beograđana, čak i onih koji vole čaršijske priče i prošlost srpske prestonice znaju da je na mestu na kome se danas nalazi Spomenik zahvalnosti Francuskoj nekada stajao spomenik Karađorđu, postavljen 1913. godine, baš uoči Prvog svetskog rata.
Prve ideje za spomenik Karađorđu potiču još iz 50-ih godina XIX veka, ali povratkom dinastije Obrenović na presto 1858, ta je stvar sasvim skrajnuta. O gradnji se ponovo počelo razmišljati odmah nakon dolaska kralja Petra I Karađorđevića na presto, 1903. i prvo je bilo zamišljeno da bi to trebalo biti baš na stogodišnjicu Prvog srpskog ustanka, 1904. ali se stvar potom ponovo poprilično rasplinula zbog nedostatka novca, prema prici Nede Kovačević
Na kraju spomenikj je podignut na Kalemegdanu, 13. avgusta 1913. godine u vreme Balkanskih ratova, bio je prvi spomenik u Srbiji podignut vođi Prvog srpskog ustanka Karađorđu Petroviću. Spomenik je otkrio, uz prisustvo državnog i vojnog vrha i diplomatskog kora, Karađorđev unuk kralj Petar I Karađorđević.
Konkurs je raspisan pod patronatom Ministarstva vojnog, 1908. godine, na kome je prvu nagradu osvojio splitski slikar i vajar Paskija Paško Vučetić. Spomenik Karađorđu je bio složena kompozicija, koje su činile skulpture slepog guslara, dva vojnika, iz Prvog srpskog ustanka i Balkanskih ratova, žene koja drži dete, boginje Nike i Vožda Srbije na vrhu. Bronzani delovi izliveni su u Rimu, a potom sklapani u Beogradu.
Jovan Dučić mu, na primer, bez obzira na izvesne lične rezerve, daje komplimente, dok Milutin Bojić, pak, govori o spomeniku kao o “jednoj bedi i sramoti”, da je “rasturen i ružan”, figure “nakazne”, ustanik je “pijan” a Karađorđe “najbedniji, u položaju rezigniranog čoveka”.
Moša Pijade, tada poznati slikar i likovni kritičar, pisao je da je spomenik “teška sramota, koju pijukom treba srušiti”. Karađorđa je doživeo kao bednog, “nalik cepanici”, u “mizerno glupom stavu”, “tupavoga izraza lica”.
Kralj Petar je ipak bio zadovoljan izradom, pa kritike nisu naišle na veliko uporište. Danas, ovo kratkotrajno remek-delo mnogi smatraju najlepšim spomenikom koji je Beograd ikada imao.
Svečanost je zabeležena filmskom kamerom.
Spomenik su srušili Austrijanci u vreme Prvog svetskog rata, 1916. godine. Austrougari su rešili da na mestu vožda postave njihovog lidera Franju Josipa. Tako je 1918. godine u Beograd Dunavom na lađi dopremljena velika skulptura poslednjeg austrougarskog monarha, namenjena da dominira Beogradom umesto Karađorđa.[
Posle rata bilo je veliko pitanje šta da se radi sa ovim spomenikom. Rešeno je da se ova skulptura pretopi i od tog materijala izliju zvona za Crkvu Ružicu na Kalemegdanu, koja zvone i danas.
Spomenik zahvalnosti Francuskoj je na Kalemegdan postavljen 11. novembra 1930. godine na potpuno isto mesto gde se nekada nalazila Karađorđeva kompozicija, pa je tako srpski vožda zauvek napustio Beogradsku tvrđavu.
