Pumpaj Dinstanović
Zaslužan član
- Poruka
- 101.863
Jedna diskusija na susedni temi, inspirisala me je da otvorim potpuno zasebnu temu o ovom pojmu.
U Srbiji, studije arheologije izučaju se na Odeljenju za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Nisam sasvim siguran kakav je bio ranije program, ali priča se da je 2002. godine (dakle, nakon onih promena kada je DOS došao na vlast i ministar postao Gaša Knežević, u vreme kada je i veronauka bila vraćena u školski sistem) najviše zalaganjem tadašnjeg nastavnika Đorđa Jankovića, bio formiran predmet pod tim imenom, Nacionalna arheologija srednjeg veka. Ovaj naziv je nailazio na izvesnu rezistenciju dela osoblja, tako da je, otprilike kada je Janković otišao u penziju, 2014. godine, predmet doživeo izvesne promene tako što je, osim prebacivanja sa II na III studijsku godinu, njemu u novom sistemu bilo promenjeno ime u Srednjovekovna arheologija 2. Po najnovijem programu, iz 2021. godine, predmetu je vraćeno staro ime iz Jankovićevog perioda, ako se naziv predmeta ne bi tumačio kao revanšizam sa Jankovićem (koji 2008. godine nije prošao reizbor u zvanje) i barem jednim delićem u svetlu optužbi koje su kružile oko toga, a posebno famozna priča da je taj sam predmet, tobože, bio ukinut - što je priča koja se i danas može čuti po određenim krugovima po kuloarima pojedinih alternativnih medija.
No, da se vratimo na suštinu. Kao što je na temi već pominjano, bilo je glasova protiv takvog imena na pomenutom odeljenju. Tako je upravo Monika Milosavljević kritikovala Jankovića za taj naziv. Rasprava od Etničkog determinizma do epistemičkog optimizma: kritika nedavne prošlosti srpske arheologije, str. 1049:
U suštini, koncept nacionalne arheologije rodio se u XIX, pre svega kod germanskih naroda, i javio se kao sredstvo dodatnog pružanja istorije narodima bez pisane istorijske zaostavštine. Na taj način, s jedne strane, utvrđivala se kulturološka superiornost / inferiornost određenih naroda koja je bila važan element rasnoj antropologiji, a u svojoj ekstenziji i posebno rasističkim ideologijama, a da druge strane pružala istorijska lutanja i teritorijalne pretenzije određenih evropskih velikih sila. U svojem ekstremnijem formatu, doživela je ulaskom u XX stoleće preuzimanje vrlo značajne uloge kao asistenta određenim pseudonaučnim tezama fizičke i socijalne antropologije, te bila naučno potkrepljenje totalitarnim ideologijama kao što su bili oni ta koje su se zalagali nacifašistički politički pokreti. Nakon Drugog svetskog rata, u novom postkolonijalnom poretku razvijajz se novi metodološki pristupi tzv. procesualne arheologije, kojom se posebno od 1960-ih godina polako napuštaju stariji kulturno-istorijski modeli. Naravno, posle toga je išao i odgovor u vidu postprocesualnog pravca, al to je već druga tema.
U suštini, osnov tih ideja konstituisalo je uverenje da se na osnovu odlomka neke umetnine može prepoznati etnicitet njegovog kreatora ili posednika, ili čak jedne arheološke kulture (u celini uzev, ili barem preovlađujućom većinom), ili čak postojanje države i određivanje njenih granica, projekcijom modernog doba nacionalnih država na, primera radi, praistorijsko vremensko razdoblje. Vrlo simplistički, a pomalo i okrećući na komično rečeno, to bi značilo da bi za oko stotinjak godina posle nekakvog Trećeg svetskog rata i nuklearnog holokausta, neki arheolog mogao pronalaziti ostatke Mek Donaldsa u Srbiji i odeće sa određenim oznakama kao što je npr. Nike, te da na osnovu toga zaključi da je centralni Balkan bio etnički i politički prostor Sjedinjenih Američkih Država, odnosno da iz toga dalje izvede zaključak da je većina stanovnika teritorije nekadašnje Republike Srbe uglavnom govorila engleskim jezikom kao svoju maternjim. Pristalica tog naučnog pravca u arheologiji, koji se danas uglavnom sve više napušta i podvrgava kritici (i to ne bez prava) bio je i pokojni profesor Đorđe Janković. Štaviše, možda bi se moglo kazati da je on bio sama esencija kulturno-istorijske školei nastavljač starih pravaca nemačke arheologije pre sredine XX stoleća, a pre svega Gustava Kosine (1858-1931).
Otvaram temu da vidimo šta ljudi misle o ovom pitanju kao konceptu tj. o problemu nacionalne arheologije. Da li smatrate da je dobro što postoji predmet da tim imenom na Filozofskom fakultetu i zbog čega.
Ovde bih podvukao daje postojanje predmeta pod imenom Nacionalna arheologija jedna relativno govoreći retkost. Ne postoji puno zabeleženih slučajeva u Evropi i svetu. Koliko je meni poznato, postoji svega nekoliko primera najviše i znam samo za slučaj Severne Koreje.
U Srbiji, studije arheologije izučaju se na Odeljenju za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Nisam sasvim siguran kakav je bio ranije program, ali priča se da je 2002. godine (dakle, nakon onih promena kada je DOS došao na vlast i ministar postao Gaša Knežević, u vreme kada je i veronauka bila vraćena u školski sistem) najviše zalaganjem tadašnjeg nastavnika Đorđa Jankovića, bio formiran predmet pod tim imenom, Nacionalna arheologija srednjeg veka. Ovaj naziv je nailazio na izvesnu rezistenciju dela osoblja, tako da je, otprilike kada je Janković otišao u penziju, 2014. godine, predmet doživeo izvesne promene tako što je, osim prebacivanja sa II na III studijsku godinu, njemu u novom sistemu bilo promenjeno ime u Srednjovekovna arheologija 2. Po najnovijem programu, iz 2021. godine, predmetu je vraćeno staro ime iz Jankovićevog perioda, ako se naziv predmeta ne bi tumačio kao revanšizam sa Jankovićem (koji 2008. godine nije prošao reizbor u zvanje) i barem jednim delićem u svetlu optužbi koje su kružile oko toga, a posebno famozna priča da je taj sam predmet, tobože, bio ukinut - što je priča koja se i danas može čuti po određenim krugovima po kuloarima pojedinih alternativnih medija.
No, da se vratimo na suštinu. Kao što je na temi već pominjano, bilo je glasova protiv takvog imena na pomenutom odeljenju. Tako je upravo Monika Milosavljević kritikovala Jankovića za taj naziv. Rasprava od Etničkog determinizma do epistemičkog optimizma: kritika nedavne prošlosti srpske arheologije, str. 1049:
U suštini, koncept nacionalne arheologije rodio se u XIX, pre svega kod germanskih naroda, i javio se kao sredstvo dodatnog pružanja istorije narodima bez pisane istorijske zaostavštine. Na taj način, s jedne strane, utvrđivala se kulturološka superiornost / inferiornost određenih naroda koja je bila važan element rasnoj antropologiji, a u svojoj ekstenziji i posebno rasističkim ideologijama, a da druge strane pružala istorijska lutanja i teritorijalne pretenzije određenih evropskih velikih sila. U svojem ekstremnijem formatu, doživela je ulaskom u XX stoleće preuzimanje vrlo značajne uloge kao asistenta određenim pseudonaučnim tezama fizičke i socijalne antropologije, te bila naučno potkrepljenje totalitarnim ideologijama kao što su bili oni ta koje su se zalagali nacifašistički politički pokreti. Nakon Drugog svetskog rata, u novom postkolonijalnom poretku razvijajz se novi metodološki pristupi tzv. procesualne arheologije, kojom se posebno od 1960-ih godina polako napuštaju stariji kulturno-istorijski modeli. Naravno, posle toga je išao i odgovor u vidu postprocesualnog pravca, al to je već druga tema.
U suštini, osnov tih ideja konstituisalo je uverenje da se na osnovu odlomka neke umetnine može prepoznati etnicitet njegovog kreatora ili posednika, ili čak jedne arheološke kulture (u celini uzev, ili barem preovlađujućom većinom), ili čak postojanje države i određivanje njenih granica, projekcijom modernog doba nacionalnih država na, primera radi, praistorijsko vremensko razdoblje. Vrlo simplistički, a pomalo i okrećući na komično rečeno, to bi značilo da bi za oko stotinjak godina posle nekakvog Trećeg svetskog rata i nuklearnog holokausta, neki arheolog mogao pronalaziti ostatke Mek Donaldsa u Srbiji i odeće sa određenim oznakama kao što je npr. Nike, te da na osnovu toga zaključi da je centralni Balkan bio etnički i politički prostor Sjedinjenih Američkih Država, odnosno da iz toga dalje izvede zaključak da je većina stanovnika teritorije nekadašnje Republike Srbe uglavnom govorila engleskim jezikom kao svoju maternjim. Pristalica tog naučnog pravca u arheologiji, koji se danas uglavnom sve više napušta i podvrgava kritici (i to ne bez prava) bio je i pokojni profesor Đorđe Janković. Štaviše, možda bi se moglo kazati da je on bio sama esencija kulturno-istorijske školei nastavljač starih pravaca nemačke arheologije pre sredine XX stoleća, a pre svega Gustava Kosine (1858-1931).
Otvaram temu da vidimo šta ljudi misle o ovom pitanju kao konceptu tj. o problemu nacionalne arheologije. Da li smatrate da je dobro što postoji predmet da tim imenom na Filozofskom fakultetu i zbog čega.
Ovde bih podvukao daje postojanje predmeta pod imenom Nacionalna arheologija jedna relativno govoreći retkost. Ne postoji puno zabeleženih slučajeva u Evropi i svetu. Koliko je meni poznato, postoji svega nekoliko primera najviše i znam samo za slučaj Severne Koreje.
