Uvod u nihilizam
1.
Moral je aristokratska tvorevina, stara otprilike 10.000 godina koja potiče iz vjerovanja da se djela predaka prenose na potomstvo, dok se u predmoralnom periodu vjerovalo da se djela potomaka prenose na roditelje »kao što se i danas još vjeruje u Kini«. Zanemarimo predmoralni period i podijelimo ovaj moralni period na prirodni i metafizički...
»Zaratustra je prvi u borbi dobra i zla sagledao istinski pogonski točak stvari — prevođenje morala u metafizičko, kao snage, uzroka, svrhe po sebi, jeste njegovo delo.« (Ecce homo, Zašto sam sudbina, 3) — Dakle, Zaratustra je vrednovanje prirodnog moralnog perioda, odnosno običaja učinio metafizičkim, tako što je sistem vrednosnih ocjena dobar/rđav (Vendidad, Fargard), uslovio religijom, kao što su i Indijci kasnije Manuov zakonik uslovili Rg Vedama. Recimo da je ovaj metafizički moral novijeg datuma koji ostaje da utvrdimo, zatim, da se unutar prirodnog morala (u daljem tekstu »običaja«) pojam »zlo« uopšte nije upotrebljavao, već se pripisivao trenutnim djelima ili ćudima boga(I rasprava Genealogije morala), pa je čak i neprijatelj smatran dobrim. Dakle, zlo je kod slobodnih naroda i njihovih vladarskih slojeva do vremena nastanka metafizičkog morala bilo smatrano kao metafizička pojava (npr. bog ga ubio). Osvrnimo se sada još na moguće porijeklo pojma »bog« i na evoluciju sistema prirodnih vrijednosti. Dakle, pojam »bog« od najranijih vremena ima za pretpostavku postojanje jednog bića po sebi u prirodi koje je odgovorno za dešavanja u nekom njenom procesu, porijeklo bića po sebi, opet, vodi porijeklo iz sna u kojem su slike i drugi čulni utisci uzeti iz realnosti, ali su najčešće postavljeni u jedan nerealan odnos, u svakom slučaju ne u skladu sa realnom situacijom, tako da je primitivni čovjek počeo da vjeruje u postojanje svijetova i bića po sebi, ili kako Niče u svom Zaratustri kaže: »i psi vjeruju u aveti«. San, opet, nastaje usled iscrpjelosti. Što se tiče evolucije prirodnih vrijednosti, nove vrijednosti su u jedno aristokratsko društvo ulazile indirektno, tako što su nove osobine (npr. afekte, osjećanja itd.) koje su ljudi primjećivali kod sebe i svojih sunarodnika i koje su se po pravilu pojavljivale rijetko usled nekog naglog povišenja ili opadanja moći čiji uzrok često i ne ulazi u svijest, jer se uglavnom radi o eksperimentisanju sa novim ili slučajnim, pripisivali bogu, a onda bi te afekte pokušavali da približe ljudima, a pošto su nove ocjene vrijednosti moćnije od starijih i samim time prijetnja po njih, to je jedno takvo približavanje osmišljeno kao prestup, tj. ili bi se nosilac nove vrijednosti otuđivao od naroda, ili bi uspio da pokori narod ili se to dešavalo kao kod Grka — kompromisno, pomoću umjetnosti tragedije, gdje je glavni junak ujedno i prestupnik i paćenik i pobjednik. Mit o Prometeju kao primjer. Dakle, nova afirmativna vrijednost bi isprva bila pripisivana bogu pod oznakom »dobro«, a kasnije bi uslijedilo, kako je već rečeno, približavanje. Ako bi se približavanje ostvarilo unutar naroda, onda bi pojedinac mogao da računa čak i sa titulom bog, kao što je to bio slučaj kod faraonâ ili nekih drugih pojedinaca ili dinastija. Dakle, možemo zaključiti da je pored usvojenog sistema običaja u starija vremena u jednom aristokratskom narodu postojao još jedan skup dobara i zala(već prema tome da li su nove pojave bile štetne ili korisne)koji nije bio sistem i kojima je isprva bilo pripisivano metafizičko, božansko porijeklo. Dio običaja pod oznakom »dobro« se, dakle, nadograđivao približavanjem i osvajanjem onih trenutno metafizičkih vrijednosti, dok se ostatak ocjena pod oznakom »rđavo« izgrađivao direktno, uzgredno i u odnosu prema pokorenom stanovništvu, dakle robovima. Iz svega rečenog može se naslutiti da je pretpostavka ovakve jedne evolucije vrijednosti suvišak zdravlja, energije i moći. Dakle, samo zdrav duh može da stvara više od sebe. Međutim, u današnjici nameće nam se još nekoliko pitanja, ne samo zašto je nemoguće i zdravom duhu stvarati više od sebe, nego i ovo: odakle potiče savremeni sistem vrijednosti dobar/zao, i šta je omogućilo da taj očigledno dekadentski sistem, dakle sistem bolesnog duha i zavlada, a radi toga je potrebno prije svega pokušati pronaći njegovo porijeklo, što je, prema Ničeu, glavni zadatak istorije: »Istorija je pokušaj obaranja moralnog svjetskog poretka.« Isto tako može se pretpostaviti da je u ta stara vremena bolestan duh morao da traži neku vrstu podzemnog zadovoljavanja.
...
