Маки
Buduća legenda
- Poruka
- 27.896
MIT ISLAMSKOG ZLATNOG DOBA
Jedna od češćih poenti islamskih apologeta u pokušaju da se odbrani percepcija islama kao napredne religije mira jeste pozivanje na period od 9. do 13. vijeka kada je islamska civilizacija bila naprednija od hrišćanske i prednjačila u oblastima medicine, filozofije, fizike, matematike itd. Pominju se velika imena poput al-Gazalija, Ibn Sine, Ibn Rushda, al-Birunija i drugih velikana. Arapsko-persijski svijet je tada bio na vrhuncu svog intelektualnog potencijala. Mnoge stvari su došle u Evropu preko islamskog svijeta. Na primjer brojevi koje danas koristimo nazivamo arapskim brojevima jer smo ih dobili od Arapa. Međutim moj argument je da nema nikakve osnove povezivati ove uspjehe arapske civilizacije sa islamskom religijom.
1. Učešće hrišćana i drugih vjerskih manjina
Iako se ovaj period naziva ISLAMSKIH zlatnim dobom mnoge značajne figure koje su vodile napredak su bile nemuslimani. "Islamsko" zlatno doba se najčešće povezuje sa Abasidskim kalifatom i njegovim centrom u Bagdadu. U Bagdadu je kalif Al-Mamun osnovao poznatu Kuću Znanja ili Kuću Mudrosti, centar nauke i učenja, na arapskom Bejt al-Hikma. Međutim prvi bibliotekar te ustanove je bio nestorijanski hrišćanin Hunayn ibn Ishaq, poznati prevodilac i učenjak. Takođe značajni hrišćanski naučnici tog perioda su bili Yusuf al-Khuri, Qusta ibn Luqa, Ibn Na'ima al-Himsi, Yuhanna ibn Masawiyah koji se smatra ocem arapske medicine, Jabril ibn Buktishu koji je bio lični kalifov doktor, Jov Edeski, Yahya ibn al-Batriq i drugi. Porodica Buktishu je vijekovima imala poziciju ličnog doktora za kalife. Sve ovo govori da nosioci napretka i nauke nisu bili samo muslimani već i hrišćani i druge vjerske grupe u arapskom carstvu. Muslimani su u periodu zlatnog doba bili manjina u kalifatu. Vladajuća manjina ali ipak manjina.
2. Vladajući pravac islama
Prilično je licemjerno da se pristalice tvrdokornog islama danas pozivaju na zlatno doba kada je zlatno doba bio period u kome su drugi pravci islama, koji se danas smatraju jeretičkim, bili dominantni. Za vrijeme vladavina kalifa al-Mamuna koji se smatra pokretačem zlatnog doba dominatni islamski pravac je bio mutezilitski pravac. Mutezili su bili muslimani koji su slijedili verziju islama više naklonjenu racionalizmu i pod uticajem grčke filozofije. Npr. jedno od značajnih učenja mutezila je da Kur'an nije vječan već da je postojalo vrijeme kad Kur'ana nije bilo što je u suprotnosti sa ortodoksnim islamom. Osnivač jedne od četiri škole sunitskog islama Ahmad ibn Hanbal je čak bio progonjen od strane abasidske vlasti zbog svojih tradicionalnih stavova. Stoga je zaključak da je islamski svijet napredovao dok nije striktno držao tradicionalnog tumačenja islama.
3. Skeptici
Mnogi Arapi i Persijanci u periodu zlatnog doba uopšte nisu bili muslimanski vjernici. Mnogi su iskazivali skepticizam i odbacivali islamsko učenje. Najpoznatiji od njih je bio al-Ma'arri, arapski filozof i pjesnik, koji je za objave date prorocima rekao da su laži, hadž u Mekku nazvao paganskim putovanjem. Još jedno poznato ime je Abu Isa al-Warraq koji je u 9. vijeku kritikovao islam a i hrišćanstvo. Njegov učenik ibn al-Rawandi je nastavio stopama svog učitelja iako je ranije bio musliman. Pjesnik Abu Nuwas je u svojim poemama iznosio bogohulne stavove o islamu, pisao pozitivno o homoseksualnosti i danas su njegova djela zabranjena u islamskom svijetu. Čak je i najpoznatiji persijski pjesnik tog doba Omar Khayyam iznosio skepticizam prema islamu i Kur'anu i čuveno je zapisao da Kur'an najbolje poznaju nevjernici. Sve ovo nam govori da su mnoga velika imena zlatnog doba bila nemuslimani i da je stoga nemoguće napredak arapske civilizacije u tom periodu pripisati islamu.
4. Geografski aspekti
Značajno je da uočimo i geografske aspekte. Muslimani su u 7. vijeku ognjem i mačem osvojili dobar dio starog svijeta. Ključno je da su osvojili neka od najrazvijenijih područja tog doba. Mesopotamiju, Egipat, Persiju, Levant. To su vijekovima bili najrazvijeniji dijelovi svijeta. Koliko je samo civilizacija proisteklo iz tih područja od prvih civilizacija u Sumeru i Egiptu pa sve do razvijenih carstava Asirije, Ahemenida, Sasanida itd. Islam je osvojio najrazvijenije dijelove svijeta i povezao ih u jednu državu što je naravno olakšalo put informacijama i dovelo do procvata. Poređenja radi hrišćanstvu jesu ostali neki razvijeni dijelovi poput Grčke ili Anatolije ali je ostala i Evropa poharana varvarskim invazijama i padom Rimskog carstva. Evropa je proizvela velike civilizacije ali je centar civilizacije ipak bio istočnije u područjima koja su pala pod islam. Stoga se procvat znanja u vijekovima nakon islamskih osvajanja može pripisati geografskim razlozima.
5. Kraj zlatnog doba
Tradicionalno se 1258. godina i pad Bagdada pod Mongole uzima kao kraj islamskog zlatnog doba. To jeste bio značajan događaj koji je doveo do uništenja najrazvijenijeg islamskog grada. Ali zlatno doba se počelo gasiti ranije. Počelo se gasiti zbog islama. U 11. vijeku u Abasidskom kalifatu je došlo do obnove dominacije ortodoksnog sunitskog islama. Dominacija sunizma je dovela do smanjenja izdavanja knjiga posvećenih naučnim temama. Oduvijek su filozofi bili pod napadom pristalica ortodoksnog islama. Već pomenuti ibn Hanbal ali i poznata imena poput Ibn Tejmijje i imama Gazalija su se protivili razvoju filozofije. Poznato je djelo al-Gazalija Tahafut al-Falasifa upereno protiv filozofije protivne islamu. U 11. vijeku muslimani su već postali većina u osvojenim područjima te je diskriminacija vjerskih manjina značajno pojačana. Napredak u islamskom svijetu nije odjednom prestao ali je krenuo opadati. Mongoli su to samo dokrajčili. Uostalom ako je islam proizveo zlatno doba zašto onda nismo vidjeli drugo islamsko zlatno doba nakon 1258? Islam je do danas dominantna religija u tim područjima, čak su se i sami Mongoli u značajnom broju obratili u islam. Pa ipak novog procvata nije bilo.
6. Zaključak
Islam je u 7. vijeku osvojio neke od najrazvijenijih dijelova svijeta, još koji vijek su se ta područja držala ali onda su propala. Nikada prije islama Evropa nije bila naprednija od jedne Mesopotamije ili jednog Egipta. Čak i za vrijeme Rimskog carstva istok carstva je bio razvijeniji i urbanizovaniji.
Hrišćanstvo je u Evropi sačuvalo tekovine grčko-rimske civilizacije ali ju je humanizovalo. Uništilo je stari paganski sistem koji je aminovao brutalne stvari poput gladijatorskih borbi, zlostavljanja robova, žrtvovanja životinja pa čak i ljudi i sl. Stara paganska religija suštinski nije imala smisao jer su paganski bogovi bili usuđujem se reći zla bića koja bi se igrala sa smrtnicima, pretvarali ih u zvijeru, silovali, otimali. To je bio ideal paganske civilizacije.
Hrišćanstvo je paganske idole zamijenilo Hristom, Bogom koji voli sve ljude i koji se žrtvuje za njih, Bogom koji je Ljubav i koji ljudima daje istinski viši ideal. Hrišćanstvo je u svojim manastirima i crkvama sačuvalo djela starih naučnika i filozofa ali je donijelo notu humanizma koja je falila staroj civilizaciji. Prvu direktnu osudu ropstva je iznio sv. Grigorije Niski, prvu pravu bolnicu je osnovao sv. Vasilije Veliki itd.
Hrišćanska Evropa se onda razvila do neslućenih visina i do danas se Evropa smatra najrazvijenijim dijelom svijeta iako se okrenula od hrišćanstva koje ju je stvorilo. Područja pod islamom su stagnirala i eventualno počela padati. Danas više ne smatramo Egipat, Iran, Irak kao centre civilizacije već upravo suprotno. Tekovine starih civilizacija, dostignuća ljudskog umijeća, muslimane nisu zanimale. U Egiptu je ajubidski sultan pokušao uništiti piramide, u Persiji je autentična persijska kultura zoroastrijanizma ugušena kao i mnoge druge kulture koje su manje-više zamijenjene arapskom. Koliko je nauka zakržljala u islamskom svijetu potvrđuje da jedna Španija godišnje prevede više knjiga nego što je arapski svijet u proteklih 11 vijekova što je potvrdio i UNDP.
Jedna od češćih poenti islamskih apologeta u pokušaju da se odbrani percepcija islama kao napredne religije mira jeste pozivanje na period od 9. do 13. vijeka kada je islamska civilizacija bila naprednija od hrišćanske i prednjačila u oblastima medicine, filozofije, fizike, matematike itd. Pominju se velika imena poput al-Gazalija, Ibn Sine, Ibn Rushda, al-Birunija i drugih velikana. Arapsko-persijski svijet je tada bio na vrhuncu svog intelektualnog potencijala. Mnoge stvari su došle u Evropu preko islamskog svijeta. Na primjer brojevi koje danas koristimo nazivamo arapskim brojevima jer smo ih dobili od Arapa. Međutim moj argument je da nema nikakve osnove povezivati ove uspjehe arapske civilizacije sa islamskom religijom.
1. Učešće hrišćana i drugih vjerskih manjina
Iako se ovaj period naziva ISLAMSKIH zlatnim dobom mnoge značajne figure koje su vodile napredak su bile nemuslimani. "Islamsko" zlatno doba se najčešće povezuje sa Abasidskim kalifatom i njegovim centrom u Bagdadu. U Bagdadu je kalif Al-Mamun osnovao poznatu Kuću Znanja ili Kuću Mudrosti, centar nauke i učenja, na arapskom Bejt al-Hikma. Međutim prvi bibliotekar te ustanove je bio nestorijanski hrišćanin Hunayn ibn Ishaq, poznati prevodilac i učenjak. Takođe značajni hrišćanski naučnici tog perioda su bili Yusuf al-Khuri, Qusta ibn Luqa, Ibn Na'ima al-Himsi, Yuhanna ibn Masawiyah koji se smatra ocem arapske medicine, Jabril ibn Buktishu koji je bio lični kalifov doktor, Jov Edeski, Yahya ibn al-Batriq i drugi. Porodica Buktishu je vijekovima imala poziciju ličnog doktora za kalife. Sve ovo govori da nosioci napretka i nauke nisu bili samo muslimani već i hrišćani i druge vjerske grupe u arapskom carstvu. Muslimani su u periodu zlatnog doba bili manjina u kalifatu. Vladajuća manjina ali ipak manjina.
2. Vladajući pravac islama
Prilično je licemjerno da se pristalice tvrdokornog islama danas pozivaju na zlatno doba kada je zlatno doba bio period u kome su drugi pravci islama, koji se danas smatraju jeretičkim, bili dominantni. Za vrijeme vladavina kalifa al-Mamuna koji se smatra pokretačem zlatnog doba dominatni islamski pravac je bio mutezilitski pravac. Mutezili su bili muslimani koji su slijedili verziju islama više naklonjenu racionalizmu i pod uticajem grčke filozofije. Npr. jedno od značajnih učenja mutezila je da Kur'an nije vječan već da je postojalo vrijeme kad Kur'ana nije bilo što je u suprotnosti sa ortodoksnim islamom. Osnivač jedne od četiri škole sunitskog islama Ahmad ibn Hanbal je čak bio progonjen od strane abasidske vlasti zbog svojih tradicionalnih stavova. Stoga je zaključak da je islamski svijet napredovao dok nije striktno držao tradicionalnog tumačenja islama.
3. Skeptici
Mnogi Arapi i Persijanci u periodu zlatnog doba uopšte nisu bili muslimanski vjernici. Mnogi su iskazivali skepticizam i odbacivali islamsko učenje. Najpoznatiji od njih je bio al-Ma'arri, arapski filozof i pjesnik, koji je za objave date prorocima rekao da su laži, hadž u Mekku nazvao paganskim putovanjem. Još jedno poznato ime je Abu Isa al-Warraq koji je u 9. vijeku kritikovao islam a i hrišćanstvo. Njegov učenik ibn al-Rawandi je nastavio stopama svog učitelja iako je ranije bio musliman. Pjesnik Abu Nuwas je u svojim poemama iznosio bogohulne stavove o islamu, pisao pozitivno o homoseksualnosti i danas su njegova djela zabranjena u islamskom svijetu. Čak je i najpoznatiji persijski pjesnik tog doba Omar Khayyam iznosio skepticizam prema islamu i Kur'anu i čuveno je zapisao da Kur'an najbolje poznaju nevjernici. Sve ovo nam govori da su mnoga velika imena zlatnog doba bila nemuslimani i da je stoga nemoguće napredak arapske civilizacije u tom periodu pripisati islamu.
4. Geografski aspekti
Značajno je da uočimo i geografske aspekte. Muslimani su u 7. vijeku ognjem i mačem osvojili dobar dio starog svijeta. Ključno je da su osvojili neka od najrazvijenijih područja tog doba. Mesopotamiju, Egipat, Persiju, Levant. To su vijekovima bili najrazvijeniji dijelovi svijeta. Koliko je samo civilizacija proisteklo iz tih područja od prvih civilizacija u Sumeru i Egiptu pa sve do razvijenih carstava Asirije, Ahemenida, Sasanida itd. Islam je osvojio najrazvijenije dijelove svijeta i povezao ih u jednu državu što je naravno olakšalo put informacijama i dovelo do procvata. Poređenja radi hrišćanstvu jesu ostali neki razvijeni dijelovi poput Grčke ili Anatolije ali je ostala i Evropa poharana varvarskim invazijama i padom Rimskog carstva. Evropa je proizvela velike civilizacije ali je centar civilizacije ipak bio istočnije u područjima koja su pala pod islam. Stoga se procvat znanja u vijekovima nakon islamskih osvajanja može pripisati geografskim razlozima.
5. Kraj zlatnog doba
Tradicionalno se 1258. godina i pad Bagdada pod Mongole uzima kao kraj islamskog zlatnog doba. To jeste bio značajan događaj koji je doveo do uništenja najrazvijenijeg islamskog grada. Ali zlatno doba se počelo gasiti ranije. Počelo se gasiti zbog islama. U 11. vijeku u Abasidskom kalifatu je došlo do obnove dominacije ortodoksnog sunitskog islama. Dominacija sunizma je dovela do smanjenja izdavanja knjiga posvećenih naučnim temama. Oduvijek su filozofi bili pod napadom pristalica ortodoksnog islama. Već pomenuti ibn Hanbal ali i poznata imena poput Ibn Tejmijje i imama Gazalija su se protivili razvoju filozofije. Poznato je djelo al-Gazalija Tahafut al-Falasifa upereno protiv filozofije protivne islamu. U 11. vijeku muslimani su već postali većina u osvojenim područjima te je diskriminacija vjerskih manjina značajno pojačana. Napredak u islamskom svijetu nije odjednom prestao ali je krenuo opadati. Mongoli su to samo dokrajčili. Uostalom ako je islam proizveo zlatno doba zašto onda nismo vidjeli drugo islamsko zlatno doba nakon 1258? Islam je do danas dominantna religija u tim područjima, čak su se i sami Mongoli u značajnom broju obratili u islam. Pa ipak novog procvata nije bilo.
6. Zaključak
Islam je u 7. vijeku osvojio neke od najrazvijenijih dijelova svijeta, još koji vijek su se ta područja držala ali onda su propala. Nikada prije islama Evropa nije bila naprednija od jedne Mesopotamije ili jednog Egipta. Čak i za vrijeme Rimskog carstva istok carstva je bio razvijeniji i urbanizovaniji.
Hrišćanstvo je u Evropi sačuvalo tekovine grčko-rimske civilizacije ali ju je humanizovalo. Uništilo je stari paganski sistem koji je aminovao brutalne stvari poput gladijatorskih borbi, zlostavljanja robova, žrtvovanja životinja pa čak i ljudi i sl. Stara paganska religija suštinski nije imala smisao jer su paganski bogovi bili usuđujem se reći zla bića koja bi se igrala sa smrtnicima, pretvarali ih u zvijeru, silovali, otimali. To je bio ideal paganske civilizacije.
Hrišćanstvo je paganske idole zamijenilo Hristom, Bogom koji voli sve ljude i koji se žrtvuje za njih, Bogom koji je Ljubav i koji ljudima daje istinski viši ideal. Hrišćanstvo je u svojim manastirima i crkvama sačuvalo djela starih naučnika i filozofa ali je donijelo notu humanizma koja je falila staroj civilizaciji. Prvu direktnu osudu ropstva je iznio sv. Grigorije Niski, prvu pravu bolnicu je osnovao sv. Vasilije Veliki itd.
Hrišćanska Evropa se onda razvila do neslućenih visina i do danas se Evropa smatra najrazvijenijim dijelom svijeta iako se okrenula od hrišćanstva koje ju je stvorilo. Područja pod islamom su stagnirala i eventualno počela padati. Danas više ne smatramo Egipat, Iran, Irak kao centre civilizacije već upravo suprotno. Tekovine starih civilizacija, dostignuća ljudskog umijeća, muslimane nisu zanimale. U Egiptu je ajubidski sultan pokušao uništiti piramide, u Persiji je autentična persijska kultura zoroastrijanizma ugušena kao i mnoge druge kulture koje su manje-više zamijenjene arapskom. Koliko je nauka zakržljala u islamskom svijetu potvrđuje da jedna Španija godišnje prevede više knjiga nego što je arapski svijet u proteklih 11 vijekova što je potvrdio i UNDP.
