Komedija del arte

[Nina]

Komedija del arte je istorijski i pozorišni fenomen koji je nastao u Italiji, u 16. veku. Renesansna Evropa prihvata drugačiju i jednostavnu vrstu predstave, koju mogu gledati svi slojevi društva. U scenografskoj postavci komedija del arte je jednostavna, primarna stvar u njoj je igra glumaca, čija veština dolazi u prvi plan.Nije postojao utvrđen tekst, već je sve zavisilio od improvizacije glumaca, koji su morali da kombinuju umeća igrača, pevača, akrobate, komičara , pantomimičara, Glamac je čak morao znati da svira neki muzički instrument.

Jedna od glavnih karakteristika ove komedije jeste humor koji često prelazi u vulgarnost. Prva predstava komedije del arte je odigrana u Padovi, 1545. godine. Iako su nastale u Italiji, ove putujuće trupe su već krajem 16. veka izašle van granica. Svoje predstave su veoma uspešno izvodili u Španiji, Francuskoj, Engleskoj, Nemačkoj, i imali su veliki uticaj na evropsku umetnost tog perioda

Kada se govori o značenju reči arte teško da se ono može povezati sa umetnošću u bilo kom smislu. Sa jedne strane, arte znači zanat ili udruženje.Glumci su bili samo zanatlije svoga zanimanja.

Drugo značenje se odnosi na majstorstvo; ovim zanatom se nije mogao baviti svako, glumac je morao biti rečit, darovit mimičar, pokretan, dobar gimnastičar, snalažljiv.

Zbog stalne prisutnosti istih likova i njihove kompleksnosti, počev od izgleda, preko glasa, do ponašanja, često se dešavalo da jedan glumac igra jednu ulogu ceo život te se njegovo ime često mešalo sa imenom lika koga tumači.

Putujuće trupe, u koje su se ulični performeri okupljali, imale su 10 do 15 članova, jednog vođu ali i ravnopravnost unutar grupe. Poznate družine Italije nosile su imenena akademija u to vreme: Željni (Desiosi), Ljubomorni (Gelosi), Poverljivi (Confidenti)…

Tipični likovi, kojima su s vremena na vreme dodavane ili oduzimane poneke niti njihovog karaktera, su bili stubovi komedije del arte; oslonac na kome počiva kasnije cela predstava.

Najpoznatiji, oni koji se nisu mogli izostaviti, su svakako: Harlekin, demonski lik iz narodnong folklora, Pulčinela, ružan i nemoralni lopov, Kapetan, lažni heroj ubeđen u svoju hrabrost a u stvari odraz kukavičluka, Kolumbina, zavodnica i sluškinja, kao i mnogi drugi.

Ulični zabavljači, bilo koje vrste, i mnogo pre nastanka komedije del arte spadali su u niži sloj društva, onaj zavistan od aristokratije i bogatih ljudi. Živeli su od osmeha naroda koji ih je plaćao, od njihovog dopadanja ili nedopadanja.

Na vašarima duž Apeninskog poluostrva, pod šatrama gde su se prodavali raznorazni napici i lekovito bilje, pelivani, šarlatani i ulični pevači izvode svoje kratke skečeve iz kojih se razvijaju danas poznate predstave komedije del arte.

Od 16. veka pa do 18. veka, kada njen uticaj slabi, komedija del arte je igrala ogromnu ulogu u kulturno umetničkom razvoju Evrope. Ove komedije nisu imale uticaj samo na pozorište, već i na druge umetnosti poput književnosti i slikarstva. Putujući Evropom, uticali su na mnoge velike pisce poput Viljema Šekspra, Molijera, Karla Goldonija, Bena Džonsona i drugih. Bili su veoma populani širom Evrope, a kako kaže Čezare Molinari, u Parizu su komediju del arte smatrali svetinjom. Popularnost komedije del arte je počela da opada kada su se najbolji glumci povlačili ili počeli da stare, a entuzijazam publike počeo da bledi. Danas je komedija del arte stvar prošlosti, ali se njen duh i dalje može osetiti na nekim karnevalima i festivalima uličnog teatra. Takva slobodna komedija i glumci koji su bilo spremni na sve radi svoje umetnosti, mogu i danas biti pravi primer u svetu umetnosti.

 

[Nina]

 

[Black_star]

Skaramush, Skaramush, vil ju du d fandangoo..

 

[Soradze]

Komedija del arte je istorijski i pozorišni fenomen koji je nastao u Italiji, u 16. veku. Renesansna Evropa prihvata drugačiju i jednostavnu vrstu predstave, koju mogu gledati svi slojevi društva. U scenografskoj postavci komedija del arte je jednostavna, primarna stvar u njoj je igra glumaca, čija veština dolazi u prvi plan.Nije postojao utvrđen tekst, već je sve zavisilio od improvizacije glumaca, koji su morali da kombinuju umeća igrača, pevača, akrobate, komičara , pantomimičara, Glamac je čak morao znati da svira neki muzički instrument.

Jedna od glavnih karakteristika ove komedije jeste humor koji često prelazi u vulgarnost. Prva predstava komedije del arte je odigrana u Padovi, 1545. godine. Iako su nastale u Italiji, ove putujuće trupe su već krajem 16. veka izašle van granica. Svoje predstave su veoma uspešno izvodili u Španiji, Francuskoj, Engleskoj, Nemačkoj, i imali su veliki uticaj na evropsku umetnost tog perioda

Kada se govori o značenju reči arte teško da se ono može povezati sa umetnošću u bilo kom smislu. Sa jedne strane, arte znači zanat ili udruženje.Glumci su bili samo zanatlije svoga zanimanja.

Drugo značenje se odnosi na majstorstvo; ovim zanatom se nije mogao baviti svako, glumac je morao biti rečit, darovit mimičar, pokretan, dobar gimnastičar, snalažljiv.
Pogledajte prilog 801288
Zbog stalne prisutnosti istih likova i njihove kompleksnosti, počev od izgleda, preko glasa, do ponašanja, često se dešavalo da jedan glumac igra jednu ulogu ceo život te se njegovo ime često mešalo sa imenom lika koga tumači.

Putujuće trupe, u koje su se ulični performeri okupljali, imale su 10 do 15 članova, jednog vođu ali i ravnopravnost unutar grupe. Poznate družine Italije nosile su imenena akademija u to vreme: Željni (Desiosi), Ljubomorni (Gelosi), Poverljivi (Confidenti)…

Tipični likovi, kojima su s vremena na vreme dodavane ili oduzimane poneke niti njihovog karaktera, su bili stubovi komedije del arte; oslonac na kome počiva kasnije cela predstava.

Najpoznatiji, oni koji se nisu mogli izostaviti, su svakako: Harlekin, demonski lik iz narodnong folklora, Pulčinela, ružan i nemoralni lopov, Kapetan, lažni heroj ubeđen u svoju hrabrost a u stvari odraz kukavičluka, Kolumbina, zavodnica i sluškinja, kao i mnogi drugi.

Ulični zabavljači, bilo koje vrste, i mnogo pre nastanka komedije del arte spadali su u niži sloj društva, onaj zavistan od aristokratije i bogatih ljudi. Živeli su od osmeha naroda koji ih je plaćao, od njihovog dopadanja ili nedopadanja.

Na vašarima duž Apeninskog poluostrva, pod šatrama gde su se prodavali raznorazni napici i lekovito bilje, pelivani, šarlatani i ulični pevači izvode svoje kratke skečeve iz kojih se razvijaju danas poznate predstave komedije del arte.

Od 16. veka pa do 18. veka, kada njen uticaj slabi, komedija del arte je igrala ogromnu ulogu u kulturno umetničkom razvoju Evrope. Ove komedije nisu imale uticaj samo na pozorište, već i na druge umetnosti poput književnosti i slikarstva. Putujući Evropom, uticali su na mnoge velike pisce poput Viljema Šekspra, Molijera, Karla Goldonija, Bena Džonsona i drugih. Bili su veoma populani širom Evrope, a kako kaže Čezare Molinari, u Parizu su komediju del arte smatrali svetinjom. Popularnost komedije del arte je počela da opada kada su se najbolji glumci povlačili ili počeli da stare, a entuzijazam publike počeo da bledi. Danas je komedija del arte stvar prošlosti, ali se njen duh i dalje može osetiti na nekim karnevalima i festivalima uličnog teatra. Takva slobodna komedija i glumci koji su bilo spremni na sve radi svoje umetnosti, mogu i danas biti pravi primer u svetu umetnosti.

Predivan tekst!
Hvala!

 

[Nina]

Što vise citam o pozoristu del arte sve vise shvatam da su glumci u pozristu del arte bili pravi umetnici

 

[Sensei]

Interesantno je napomenuti da reč Pantalone potiče od venecijanskog lika iz italijanske komedije dell'arte koji je bio
predmet klovnovskih šala i koji se uvek pojavljivao kao budalasti starac koji je nosio pantalone.
Pantalone su u najranijim inkarnacijama bile neka vrsta scenskih helanki.

 

[Lada]

Komedija del arte (Commedia dell` Arte) je istorijski i pozorišni fenomen koji je nastao u Italiji, u 16. vijeku. Renesansna Evropa objeručke prihvata sasvim drugačiju i veoma jednostavnu vrstu predstave, koju mogu gledati svi slojevi društva. U scenografskoj postavci je komedija del arte veoma jednostavna, primarna stvar u njoj je igra glumaca, čija vještina dolazi u prvi plan. U komediji del arte nije postojao utvrđen tekst, već je sve zavisilio od improvizacije glumaca, koji su morali da kombinuju umijeća igrača, pjevača, akrobate, komičara , pantomimičara, glamac je čak morao znati da svira neki muzički instrument. Komedija del arte je vjerovatno naslonjena na tradiciju srednovjekovnih žonglera, ako ni zbog čega drugog onda zbog toga što su živjeli od naklonosti naroda i bili skitnice. Neki porijeklo komedije del arte traže u italijanskim farsama, komedijama u narodnom duhu, kojima je podstaknuta komedija del arte. Ronald Harvud u knjizi „Istorija pozorišta“ kaže da komedija del arte ima nevjerovatnu sličnost sa pozorištem iz vremena drevnog Rima i da je vjerovatno nastala po ugledu na rimske komedije. Mada, kako kaže Harvud , niko ne može da dokaže direktnu liniju porijekla. Glumci komedije del arte su se okupili u putujuće družine, čiji se sastav skoro nikada nije mijenjao. Zarada im nije bila osigurana, zavisila je od uspjeha predstave.

„Možda zato što su glumci bili ljudi skromnog porekla i što ih je većina živela u siromaštvu, njihov zanat je bio prezren i proklet, ali su ipak, najbolje među njima, sami kraljevi obasipali pažnjom.“1

Jedna od glavnih karakteristika ove komedije jeste humor koji često prelazi u vulgarnost. Da bi dostigao vrhunac i originalnost glumac najčešće čitavog života igra jednu ulogu, koju vremenom usavršava. Putujuće družine su se sastojale od 10 do 15 članova. Družine su imale obično jednog vođu, iako su svi učesnici imali pravo na riječ, i zajedno donosili odluke. U komediji del arte , likovi su uvijek bili isti, tipizirani , obilježeni maskom koja im prekriva polovinu lica, tako da su im usta slobodna. Prva predstava komedije del arte je odigrana u Padovi, 1545. godine. Iako su nastale u Italiji, ove putujuće trupe su već krajem 16. vijeka izašle van granica. Svoje predstave su veoma uspješno izvodili u Španiji, Francuskoj, Engleskoj, Njemačkoj, čak i u nekim zemljama istočne Evrope, pa su tako imali velikog uticaja na evropsku umjetnost tog perioda
Naziv komedija del arte (Commedia dell`Arte), ne treba shvatiti u savremenom značenju, i prevoditi ga bukvalno. Izraz arte se može shvatiti u srednjovjekovnom smislu, kada se prevodio kao zanat, ili čak kao udruženje, korporacija. U nekim djelovima Italije zanatska udruženja su se nazivala arti , pa su postojali arti ljekara, tkača, stolara i tako dalje. Neki tvrde da se izraz arte može prevoditi i kao vještina, umijeće, majstorstvo, takvi prevodi bi odgovarali onome što je zapravo predstavljala komedija del arte. Pored ovog postoji još naziva koji su se koristili umjesto Commedia dell` Arte (komedija del arte), a to su : commedie a soggeto (komedija na zadatu temu) commedie delle Maschere (komedija maski) commedie di zanni (Zenni predstavljaju likove sluga bez kojih se komedija del arte ne može zamisliti) , comedie Italienne ( italijanska komedija ) , commedia all`improvviso ( komedija improvizacije). Ovi nazivi nam dosta govore o ovoj komediji, i ustvari određuju sve ono što je ona obuhvatala.

Improvizacija je jedna od osnovnih karakteristika komedije del arte. Komedija nije imala utvrđen tekst koji bi glumci naučili, već je imala određeni scenrio koji predstavlja skicu svih ključnih momenata kroz koje komedija mora da prođe, (sa tokom radnje i redosledom scena). U scenarijima su nekada kratko opisani određeni prizori, koje su glumci improvizovanim dijalozima oživljavali i uvijek na drugačiji način ispredali duhovitu priču, ne izlazeći iz okvira koje zadaje osobina lika u predstavi. Dakle, scenario je koncipiran kao pozorišni komad sa prizorima i činovima, i kratkim opisom kostima, rekvizita i scenografije (scenografije najčešće nije ni bilo, ili je svedena na neki pomoćni predmet). Komedija del arte svoje zaplete uzima odasvuda, često od eruditne klasicističke komedije. Glumci komedije del arte su raspolagali velikim brojem scenarija koje su često mijenjali. Tema je uvijek bila ljubavna, najčešće se radi o dvoje mladih ljubavnika koje razdvajaju moćnici, a zatim ih spajaju sluge koje prkose moćnicima (moćnici su najčešće roditelji zaljubljenih). Igra glumaca se nije sastojala samo od improvizacija.

“Naprotiv, glumac je dugo morao da se priprema kako bi izbegao opasnost da odjednom ućuti, jer ne zna šta da kaže, pa da u predstavi nastanu praznine pošto nije pružio priliku partnerima da produže. Stoga su uskoro izmišljena pomagala za glumce: to su bili popisi izreka i štampane zbirke monologa i tirada.

 

[Lada]

Glumci su uvijek imali po nekoliko šala koje su stalno koristili kao upadice, koje su odgovarale scenariju, pa su često spremane unaprijed u dogovoru sa ostalim glumcima . Svaki glmac je imao unaprijed pripremljene tekstove, koje je učio i prilagođavao komediji koju je igrao. Vještina je bila u tome da su umjeli u pravo vrijeme iskoristiti određene duhovite, često vulgarne upadice, povezujući ih sa radnjom komedije. Naravno da su glumci izgovarali i tekst koji im je u trenutku padao na pamet, i to je ono što se najviše svidjelo publici tog vremena, i ono zbog čega je komedija del arte doživjela ogroman uspjeh. Glumcima je bilo bitno da naprave razliku između naučenog i improvizovanog teksta, i da to ostali primijete, pa su često improvizovane dijelove teksta izgovarali glasnije. Tekst koji su glumci učili je bio zapravo ono što karakteriše njihov lik, pa su ljubavnici znali dijaloge i monologe o ljubavi, miru, slobodi, sluge su učile da savjetuju, uvjeravaju i tako dalje. Zbog improvizacije glumaca, gledalac je imao utisak da prisustvuje nekom stvarnom događaju, što je za gledaoce bila nesvakidašnja pojava. Komedija del arte prikazuje stalne tipove , karakteristične po njihovim maskama , kostimima i ponašanju na sceni, a to su najčešće Pantalone (starac), Zanni (sluga), Il Dottore (doktor), Il Capitano (kapetan) i tako dalje. Ono što je karakteristično za komediju del arte je to da su prvi put u Evropi zajedno glumile grupe ljudi koje su živjele od svoje umjetnosti. Čezare Molinari u svojoj knjizi “Istorija pozorišta” piše da je dobar glumac komedije del arte morao biti dobar mimičar , ali i dobar gimnastičar, jer su skokovi, prevrtanje u vazduhu, i drugi gimnastički trikovi bili sastavni dio repertoara. Ove vještine su im nudile mogućnost da zaigraju u “eruditnim” dramama, komedijama, ali i u tragedijama i pastoralama, gdje su zbog svojih vještina uvijek imali prednost ispred amatera iz aristokratskog društva, od kojih su mogli naučiti samo otmjeno ponašanje i gospodski govor.

Predstave komedije del arte su izvođene na otvorenom, na privremenim pozornicama. Glumci su koristili razne rekvizite koje su mogli pronaći na mjestu igranja predstave. Postojala su i bolje grupe, koje su igrale pod pokroviteljstvom plemstva. Nastupali su za vrijeme karnevala u raznim gradovima koji su finansirali predstave. Dodatnu zaradu su dobijali kroz donacije publike, koja je novac ostavljala na sceni, ili davala glumcima koji su pružali šešire. Predstave su u suštini bile besplatne, mogli su svi da ih gledaju, i po volji i mogućnosti da doniraju novac. Družine komedije del arte su putovale noseći sa sobom sve što im je potrebno: rekvizite , kostime i pokretne bine koje su postavljali na otvorenom, u javnom prostoru. Predstave komedije del arte su koncipirane tako da se mogu igrati na javnom prostoru i da ih mogu gledati svi slojevi društva. Družine su vremenom postajale sve popularnije pa su oko sebe okupljale bogate sponzore, koji bi im nerijetko omogućavali korišćenje pozorišta za igranje predstava. Pored dobrih uslova koji su im nuđeni, družine komedije del arte su ostale na skromnim rekvizitima i skromnoj scenografiji, naglasak su uvijek pridavali komičnosti. Ključ uspjeha komedije del arte je bila sposobnost i volja glumaca da putuju širom Evrope, i tako steknu slavu u obezbijede egzistenciju, radeći ono što vole.

„Posmatrana u svom unutrašnjem sklopu, to jest kroz likove koji u njoj igraju glavne uloge, kroz značenja i sadržaje čiji su oni nosioci, komedija del arte često se naziva “komedija maski”. “3 Većina likova u komedijama je obilježena posebnom maskom i kostimom. Svi likovi su imali vlastito ime i ličnu psihologiju koja se nije mijenjala. Likovi u komediji del arte su podijeljeni u tri kategorije i to : Il Zanni (sluge), Il Vecchi (starci) i Il Innamorati (zaljubljeni).

Maske koje predstavljaju ishodište komedije del arte su zanni . Zanni imaju ulogu sluga i veoma su starog porijekla , što pokazuje u kojoj su mjeri glumci srasli sa samim korijenom narodne kulture. Zanni su tipovi iz italijanskog folkolora, koji se susrijeću i u karnevalskim svečanostima , i u početku su predstavljani kao demoni zemlje. Prihvatajući taj drevni lik , glumci su sačuvali njegova spoljnja obilježja. Zanni su sluge i lude u kućama bogataša. Kako je vrijeme prolazilo postajali su sve popularniji likovi. Glavni likovi iz ove grupe su arlecchino, brighella i pulcinella.

Arlecchino je djetinjast i nevin klovn, koji je veoma odan sluga. On je prostodušan, ali nije glup. Na svijet gleda jednostavno, očima djeteta. Njegove potrebe su slične dječijim, pa mu traba pažnja, ljubav i hrana, jer je za njega sve igra. Djeluje bez razmišljanja. Glumac koji igra ovaj lik mora biti sjajan akrobata, jer kada je srećan arlecchino pravi kolutove, prevrće se u vazduhu i valja po podu. Veoma je prost u govoru, proždrljiv i gospodari ga često tuku. Njegov kostim je napravljen od zakrpa, što nam govori o njegovom siromaštvu i uvijek nosi kaiš. Njegova maska (pola) pokriva čelo , gornji dio nosa i ima male, okrugle otvore za oči, maska je crna. Često ima i produženu bradu, i tanke brkove koji se protežu do ušiju.

Brighella je skitnica iz Bergama. Ovaj lik se vremenom mijenjao, u početku je bio interesantni šaljivdžija, a kasnije, u 17. vijeku on postaje kriminalac. Brighella je i lopov i ubica, njegov novčanik nikad nije prazan. uvijek sa sobom nosi nož i bez malo razmišljanja ubija svakoga ko mu smeta. On je veoma smiješan u svojoj zlobi i nema ni trunke savjesti. Njegov kostim je u početku bio bijele boje, ali je kasnije postao šaren, i ukrašen raznim slikama, nosio je bijeli plašt i beretku. Dio njegovog kostima su činili i neizostavni rekviziti, veliki novčanik i nož, koji sami mogu govoriti umjesto lika. Maska je veoma slična onoj koju je nosio Arlecchino , samo što je bila braon i nos mu je bio pljosnatiji. Otvori za oči su bili veliki da bi pogledom dosta kazivao. Kasnije maska postaje maslinasta , a kostim zelen, na novoj maski su istaknute velike, oštre obrve, veliki otvori za oči i izvijeni brkovi.

Pulcinella Ovaj lik je iz Napulja i veoma je egoističan i najčešće je prikazivan grbav. Veoma je promjenljiv i mijenja se u skladu sa okruženjem. Uprkos promjenama svaki pulcinella je sebičan, egoističan i dovoljan sam sebi. Veoma je duhovit, brz i vulgaran lik i veoma je vješt sa štapom. Pored grbe, uvijek je imao veliki stomak, i stalno je prikazivan kao samac. On je obučen u dugu bijelu tuniku , stegnutu kaišem preko struka, nosi bijele pantalone i bijeli šešir. Maska mu je tamno braon boje , a nekad i crna. Na maski su istaknute izdignute obrve, mnogo bora i veliki nos u obliku kljuna.

 

[Lada]

Il Vecchio

Il vecchi ili starci predstavljaju likove koji se protive ljubavi , veoma su arogantni i predstavljaju negativne likove komedije del arte. Starci su podijeljeni na pantalone, il dottore i il capitano.

Pantalone je stari škrti trgovac iz Venecije, koji je u penziji. tijelo mu je krhko i slabo, ali može da se kreće brzo, ukoliko je to potrebno. Provodi dosta vremena pokušavajući da osvoji žene, sa kojima se često nedolično ponaša. Često ga varaju djeca, žena, lažne ljubavnice i sluge, nije poštovan od strane drugih likova u predstavi. Iako zvuči ironično ovaj starac je po tradiciji najrazgibaniji i najbolji akrobata u družini. Loše vijesti kod njega uzrokuju smiješan pad na leđa. Odjeven je u crvene pantalone i kratku jaknu i crveni , mali šešir. Umjesto cipela nosi papuče , a ponekad i crni mantil sa crvenim prugama. Oko kaiša mu visi vreća sa parama i nož koji nikada ne koristi. Nož mu visi uzmeđu nogu , što pridaje komičnosti. Maskom mu je istaknuto staro i koščato lice, sa upalim obrazima, nos mu je kukast, a obrve jako duge i sive, sa lažnom bradom.

Il dottore je doktor koji je prikazivan kao fizičar, advokat, astronom, matematičar, iz Bolonje. veoma je egocentričan a uobičajno ime u predstavama mu je Gratiano . Veoma je gojazan, što ga je vjerovatno činilo najslabijim akrobatom u družini. Star je i česta je žrtva raznih prevara, ima ženu koja je dosta mlađa od njega. Njegov kostim je pravljen po uzoru na nošnje pravih profesora sa univerziteta u Bolonji. Dakle , to je bio crni ogrtač sa širokim bijelim okovratnikom i bijelim manžetnama, akademska haljina pada ispod koljena, a preko struka je stegnuta kaišem, il dottore nosi ispod tog kostima crne pantalone, na glavi nosi crnu kapu. Maska je crna i pokriva čelo i nos koji je veliki i okrugao.

Il capitano je hvalisavi vojnik koji je ustvari kukavica. U početku je bio Italijan, ali kada je na vlast došao Karl V , il capitano je postao španski vojnik. Opisuje bitke veoma hiperbolično sa puno laži. Misli da dobro izgleda, i smatra da može da zavede svaku ženu koju poželi. Il capitano je bio odjeven u crne pantalone i sako sa žutim i crvenim prugama , sa visokom kragnom i šeširom na glavi. Na nogama je imao jahačke čizme, a oko pojasa je nosio mač. Na maski je bio naglašen izuzetno tanki nos i vještački brkovi. Kasnije il capitano nije nosio masku, jer su glumci smatrali da je za njega veoma bitan izraz lica, koje je maska ranije prekrivala.

U trenutku kada se skupine pelivana pretvore u pozorišne družine koje žele da daju celovitu određenu predstavu, a ne više niz kratkih igrokaza, maskama se priključuju i drugi junaci koji nisu ponikli iz srca narodne tradicije: dvoje zaljubljenih.”4 Oni igraju otkrivenih lica, bez maski, odjeveni su po modi i najčešće su plod književne tradicije. Oni su uvijek lijepi, djevojke su bile odjevene u haljine od najfinije svile i uvijek su bile okićene upadljivim nakitom. Muškarac je najčešće bio obučen u odoru, koja je podsjećala na vojničku, il innamorati su se često presvlačili tokom jedne predstave, tako da se o njihovim kostimima ne može reći ništa precizno, osim da su bili otmjeni . Nijesu nosili maske, ali su bili dosta našminkani. Stalno hodaju na prstima i ističu grudi, govore tečnim toskanskim dijalektom i veoma su elokventni, često recituju i veoma su načitani, oni su pripadnici visoke klase. Ljubavnici imaju tendenciju da budu previše dramatični u izražavanju svojih emocija. Oni bivaju razdvojeni što ih dovodi do dubokog očaja. Da bi kazali ono što osjećaju uvijek im je potrebna pomoć sluge (il zanni) . Ponašaju se veoma djetinjasto, kad ne dobiju ono što žele, udaraju nogama od pod, dure se i plaču, dok ne ostvare svoj cilj. Oni se ne vole samo međusobno, već su veoma narcisoidni, veoma vole i sebe, što ih dodatno čini sebičnim i egocentričnim likovima komedije. Njihova glavna uloga u komediji je da se ponašaju zaljubljeno, i da umiješaju i povežu druge likove iz predstave. Cijela radnja predstave se vrti oko njih, pa ih možemo nazvati protagonistima predstave.

Zapamćeni su mnogi poznati glumci komedije del arte , ali istorija maski se poistovjećuje sa istorijom glumaca koji su ih nosili, pa će se njihova prava imena često brkati sa imenima maski koje predstavljaju. “Tako je Alberto Nazeli najpre bio Zan Ganasa , a onda možda prvi Harlekin. Frančesko Andreini je bio kapetan Spaventa, Simone da Bolonja Pantalone, Harlekin je bio nadaleko čuveni Tristano Martineli”5, i tako dalje. Žene koje u to vrijeme nijesu imale pristup eruditnom pozorištu su bile veoma bitne za komediju del arte, dovoljno je da navesti dva najslavnija i najstarija ženska imena , a to si Izabela Andreini i Viktorija Pisimi. Pored imena glumaca poznata su i imena najslavnijih družina, koja su podsjećala na imena ondašnjih akademija, najpoznatiji su bili Gelosii (Ljubomorni), Desiosi (Željni) , Confidenti (Povjerljivi), dok će se kasnije zvati po upraviteljima družina.

Od kraja 16. vijeka pa do 18. vijeka, kada njen uticaj slabi, komedija del arte je igrala ogromnu ulogu u kulturno – umjetničkom razvoju Evrope. Ove komedije nijesu imale uticaja samo na pozorište, već i na druge umjetnosti poput književnosti i slikarstva. Putujući Evropom, uticali su na mnoge velike pisce poput Viljema Šekspra, Molijera, Karla Goldonija, Bena Džonsona i drugih. Bili su veoma populani širom Evrope, a kako kaže Čezare Molinari, u Parizu su komediju del arte smatrali svetinjom. Popularnost komedije del arte je počela da opada kada su se najbolji glumci povlačili ili počeli stare, a entuzijazam publike je počeo da blijedi. Danas je komedija del arte stvar prošlosti, ali se njen duh i dalje može osjetiti na nekim karnevalima i festivalima uličnog teatra. Takva slobodna komedija i glumci koji su bilo spremni na sve radi svoje umjetnosti, mogu i danas biti pravi primjer u svijetu umjetnosti.

Za P.U.L.S.E: Amar Mulabegović


1Čezare Molinari, Istorija pozorišta, (Beogrd: Vuk Karadžić, 1972.) str. 163.

2Čezare Molinari, Istorija pozorišta, (Beogrd: Vuk Karadžić, 1972.) str. 166.

3Čezare Molinari, Istorija pozorišta, (Beogrd: Vuk Karadžić, 1972.) str. 163.

4Čezare Molinari, Istorija pozorišta, (Beogrd: Vuk Karadžić, 1972.) str. 166.

5Čezare Molinari, Istorija pozorišta, (Beogrd: Vuk Karadžić, 1972.) str. 166.

Literatura:

Molinari Čezare. Istorija pozorišta, Beogrd: Vuk Karadžić, 1972. god.

Harvud Ronald. Istorija pozorišta. Beograd: Clio, 1998. god.

 

[Lada]

Komedija del arte ima dug život u Italiji, vjerojatno oko četiri stotine godina (od XIV do XVIII vijeka), ali je posebno procvjetala u XVI i XVII vijeku. Osnovna karakteristika njihovih predstava, pored scenskog izvođenja bile su i neuvježbane tačke. Izvođači su se rugali političkim i religioznim ličnostima, kao i regionalnim stereotipima. Predstave su bile bazirane na improvizaciji, nije bilo scenarija, tako da je svaka predstava bila unikatna. Jedna od karakteristika komedije bila je satirizacija aktuelnih događaja. Komedija del arte je imala ogroman uspjeh, kako u Italiji tako i u inostranstvu, a naročito u Francuskoj. I ako joj se crkva žestoko protivila komedija je veoma dugo trajala a ugasila se kako zbog društvenih promjena, tako i zbog promjena pozorišnog ukusa.

Postojanost i razvijenost komedije del arte zajedno sa viševjekovnim razvojem društva, odgovarajući na potražnju publike, prilagođavajući se promjenama, uspijeva da ostane ista i ujedno zadrži vitalnost i stvori izvanredno bogatu baštinu toliko ukorijenjenu u tradiciji i tako izrazito italijansku. Zvana još “italijanska narodna komedija” bila je oblik narodnog pozorišta, ne samo zato što je bila ponuđena narodu koji se njom oduševio i uključio je u svoju kulturu, već i zato što je krvno vezana sa narodnom kulturom i tradicijom. Komedija del arte je imala očiglednu vezu sa drevnom rimskom komedijom, makar to značilo da je to samo jedna od manifestacija jednog opšteg užitka u ludiranju i satiričnoj farsi koja se sviđala svim uzrastima. Preteče se podjednako mogu tražiti i u srednjovjekovnoj drami. Bitna obilježja komedije del arte su profesionalizam, maske i improvizacija.


Izraz arte ne treba shvatiti u savremenom značenju, već u srednjovjekovnom smislu to jeste kao zanat, ili čak kao udruženja, korporacije jer postoji podatak da su se u firentinskoj opštini zanatska udruženja upravo zvala arti.
Likove komedije del arte razvili su vremenom najtalentovaniji glumci iz početnih jednostavnih likova pod maskom, kao i radnju samih predstava. Mladi par zaljubljenih (bez maski) oko kojih se dešava zaplet, niz tupavih starijih ljudi koji predstavljaju satirične verzije dobro poznatih tipova kao što su hvalisavi vojnik, gomila sluga koje predvodi Arlekin koji kao i prepredeni rob u klasičnoj komediji, koristi nepromišljenost društveno nadređenih. Oni obezbjeđuju pravi duh komedije del arte.

Komedija del arte stigla je u Španiju 1570, a u Francusku 1571. godine gdje se smjestila u pozorištu Otel de Burgonj, dok se jedna italijanska trupa pojavila na dvoru Džejmsa I 1602. godine, a u XVII vijeku poznata je kao Komedi italijen (Comedie Italienne). I ako se izgubila u XVIII vijeku njena tradicija je i dalje ostala. Komedija del arte poznata kao Italijanska komedija, je postala popularna širom Evrope i izvršila veliki uticaj na pisce poput Šekspira i Molijera.

Komedija del arte još privlači pažnju pozorišnih ljudi i naučnika, a često se navodi kao neuporedivi primjer čistog pozorišta.

Stalne ličnosti komedije del arte su: Pantalone, bogati, pohlepni trgovac, koji želi da uda ćerku za nekog bogatog starca. Njegova ćerka Izabela, rečita koketa, kojoj otac stalno namješta sastanke sa prestarim, bogatim muškarcima.

Najpoznatiji lik je Pantaloneov sluga Arlekin koji nosi zakrpljenu odjeću i crnu masku.

Zatim tu je služavka Kolumbina koja je Arlekinova draga, Padrelino u komotnom bijelom klovnovskom odijelu i Pulčinela koji je ružni debeli grbavac, agresivan i lopov, ima nebrojeno mnogo djece, izvršava nedjela koja mu naređuju gospodari od kojeg je proistekao engleski gospodin Panč i njemački kobasičar Hansvurst. Tu je i Kapitano ubijeđen da je heroj i muškarčina, a zapravo je lažov, kukavica i hvalisavac.

Krajem XVII vijeka Kapitana zamenjuje lik Skaramuša - ženskaroša sa gitarom u rukama. On je zapravo nastao stapanjem likova Kapitana i Brigele (Brigela - Arlekinov partner, krčmar i ženskaroš željan novca).

Glumci specijalizovani samo za jednu ulogu bili su akrobate, igrači, pjevači i muzičari

Glumci oba pola specijalizovali su se samo za jednu ulogu i nijesu igrali druge, morali su da posjeduju mnoge vještine, osim sposobnosti da improvizuju.

Morali su da budu akrobate, pjevači, igrači i ponekad muzičari.

Većina muških likova zahtijevala je maske, to su bili jednostavni likovi koje su njihovi akteri gradili kostimom, dijalektom, starosnom dobi, socijalnim položajem ili poslom kojim su se bavili.

Oni nijesu imali složenost likova kakve su kreirali pisci, zbog čega su se mogli pojavljivati u potpuno različitim pričama lagano mijenjajući karakter. Imali su karakteristike koje su palile maštu publike, bilo zbog bizarnog kostima kao što je to bio Arlekinov, ili zbog stranog jezika kao što je to bilo u slučaju španskog kapetana, ili zbog korištenja maski koje su asocirale na razuzdano doba karnevala.

 

[Lada]

Žena kao glumica u Italiji:
Žena na sceni u Italiji je najvažnija novina iz šesnaestog veka, odlučujuća za formiranje profesionalnog pozorišta. To se odnosi na ulaz ženskih vještina u repertoaru profesionalaca, od kojih ne postoji hronološki sigurnost, a koji je dao teksturu pozorište i šarm.

žena koja se žali označena faza u istoriji kostim, stekla pravni subjektivitet, pozvao na poštovanje za trgovinu, bio je kao sastavni dio proizvodnog procesa, bez obzira na zajedničko mišljenje u confinasse rang prostitutke. Pod pozorišne aspekta, žene su imale kvalitetama suptilnosti izražavanja, vokalnog timbres i pokrete koji prerušeni akteri nije, a moglo bi dodirnite drugim registrima osim stripa i groteskno.

Za mnoge je reč o odlasku solista u deo jedne kompanije. Da bi se to postiglo, oni se obavezala da će imati odobrenje učeni ljudi: rehabilitacija prošao kroz naglasak funkcije vezane za umjetnost i obrt iz uspostavila dobru reputaciju, kao što je bilo za Vincenza Armani (1530-1569), koji put "je stripa u konkurenciji sa oratorijom »ili Barbari Flaminia (prije 1562-post 1584), angažovana u visokom žanru tragedije.

Bila je Isabella Andreini koja je najviše mogla sublimirati telo i delovala s tačnošću stihova petrarhizma; tada se brinuo o odnosima sa renomiranim intelektualcima, od kojih je imitirao uredničke strategije, kroz koje se samomitologizirao. Rad su zatim nastavili muž Francesco i njegov sin Giovan Battista.

U 1588 Mirtilli glumica je rekla kao nimfa Fili, a na sceni muči satir, a onda napuštena, možda i sam tumači Andrei. Kao i mnogi Kapetani, repertoar ovog karaktera, ratnik i virilan, izgrađen na sceni smijesnog podnošenja ženskoj moći, morao je da poboljša strasti glumica.

Lamentira i zablude napuštenih žena čak i pjevali, bili su vrijedni primjerci transformacije profesionalno pozorište, oltrepassane ili ideju Commedia dell'Arte je samo ima komičara. Scene ludosti uključuju jak metamorfizam glumica, identifikovanih kod životinja ili prirodnih elemenata, sposobnih da iskrivljuju karakter. Na valu ludila djeluje Isabella je mogao uživati u izlet tonova, uz naknadu igre pokretom i mimikom. A ludilo je za uspjeh Marina Dorotea Antonazzoni aka Lavinia (1539-1563) koji je kao rival Maria Malloni aka Celia (1599-1632): ova sola, ugrađena u parcele, dozvoljeno izvođačima da djeluje bez posla, sa gledatelja poklone .

Figurativni dokumenti iz XVII vijeka favorizovali su ovu strategiju, u identifikaciji glumica sa božanskim ili mitskim likovima. Slikovni ukus apsorbovao je ženske scenske prijedloge, glumice-heroine su okupirale prostore koji su bili relevantni za njihovu sposobnost da izraze strasti iz izvedenih mitova. Radovi se mogu čitati kao indirektni izvori scene. Monumentalna lokacija favorizovala je podizanje njihovih vrlina do trajne slave. Arianna koju je Fetti slikao verovatno reprodukuje karakteristike Virdžinije Ramponija, tumača Arianne Monteverdija (1608). Raspodjela likova i konteksta su pozorišni, onako kao Andreini. Glumica je uhvaćena u trenutku suspenzije, pre nego što se spusti na plažu, u pesmu koja se kreće ili izlazi. Tragovi veština pevanja ponovo se pojavljuju.

Među tragovima kao što je ovaj, vredi spomenuti i svetsku predstavu La Maddalena od strane GB Andreini (1617) i Claudio Monteverdi. Muzički Conjectures mogu biti napredna o ženskom monolozi pripremio Andreini u The New nadoknađena Convitato Stone, abnormalne tekst, pun muzike uspomena. Tema Magdalene dokumentuju gravure koje prate različita izdanja. Motiv sličan onom u drugom radu Fetija pod nazivom Malinconia, slika koja pomera konkretno postavljanje figure sa realnim karakteristikama na simboličku apstrakciju. Stav je senzualan, široka žuta traka svjedoči o stanju kurtizana, alatke koji se nagoveštavaju na profesijama. Lice liči na Arianna di Nasso: pune usne, egzoflarmične oči: glumica je možda bila jedini model.

Dokumentovane blizine od Mantove s firentinskog slikara, glumac, omogućava identifikaciju ova cifra u vizuelnom transkripcija moralne projekta koji dodjeljuje Andreini glumica: javnost, ali vrlina, profesionalni žive do likovne umjetnosti. Fuzija melanholije i senzualnosti se vraća iz dvostruke prirode Andreini. Istina skrivena pod nastupima je moguća zahvaljujući vrlinama ženskih glumica. Uloga Innamorata je relevantna iako često dominiraju maske. Od 1620-a (sa Lelio bandito) možemo da pričamo o prevrnjavanju delova, sa prevladavajućom ženom.

Ispod bajka predstavnika predlaže katarze proces za glumce i glumice: to nisu tumači tijela drugih ljudi (karaktera), ali su se, uz psihološke dubinom koja dell'Arte brojke nikada nije izvršena.