Islamska arhitektura

[Neprilagođena]

Islamska arhitektura ( عمارة إسلامية) obuhvata širok opseg svetovnih i religijskih arhitektonskih stilova
od utemeljenja islama do današnjice, uticajući dizajnom i konstrukcijom zgrada i građevina na ukupnu islamsku kulturu.

https://sh.wikipedia.org/wiki/Islamska_arhitektura

Najčešći tipovi građevina su: džamije ,mezari ,palate i utvrđenja.
Osim ova četiri tipa građevina, u islamskoj arhitekturi postoje i brojne druge građevine i objekti od manje važnosti
kao što su javna kupatila, fontane i stambeni objekti, odnosno kuće.


630 godine Muhamed sa svojim ashabima ponovo ulazi u Meku i uzima je od plemena Kurejša.
Centralno islamsko svetište Kaba (Ćaba) je ponovo obnovljena i ponovo je postala najsvetiji hram islama.
Obnova je počela prije smrti Muhammeda, 632 godine od strane etiopskog
stolara koji je preuređivanje uradio po svom narodnom običaju.
Ovo svetište je bilo prvo važno delo islamske arhitekture.
Zidovi su bili ukrašeni slikama Isusa, Marije,Abrahama ,anđela,hrišćanskih proroka i drveća.
Novi zakoni koji su kasnije uvedeni u Šerijat u 9.veku i oni su zabranjivali
upotrebu ikona te vrste u arhitekturi ,posebno one sa ljudima i životinjama.

Kaba, Meka


Specifičan prepoznatljivi stil islamske arhitekture se razvio ubrzo nakon vremena Poslanika Muhammeda,
i to iz rimskog ,egipatskog ,persijskog i vizantijskog modela.
Jedan od najranijih primera islamske arhitekture je Kupola nad Stijenom,
izgrađena 691 godine u Jerusalimu .
Imao je unutrašnji nadsvođeni prostor, kružnu kupolu i ponavljajuće dekorativne šare -arabeske.

Kupola na Steni , Jerusalim

 

[Neprilagođena]

Velika džamija Samarre u Iraku ,završena 847 godine
Kombinovala je arhitekturu redova i kolona koji su podržavali ravnu podlogu ogromne munare
koja je bila konstruisana iznad same džamije.

Džamija Samara.Irak


Aja Sofija , Istanbul-je uticala na islamsku arhitekturu.
Kada su Osmanlije osvojile Carigrad od Vizantije-
baziliku su pretvorili u džamiju (sada muzej) i pripojili elemente vizantijske arhitekture
u svoja nova dela (kupole, npr...)
Aja Sofija je takođe služila kao uzor za mnoge osmanske džamije kao što su
Šehzada džamija, Sulejmanije džamija i Rustem pašina džamija.

Aja Sofija

Aja Sofija

 

[Neprilagođena]

Šehzada džamija

Sulejmanije džamija

Rustem Pašina džamija

 

[Neprilagođena]

Persijsko-islamska arhitektura​

Jedna od prvih civilizacija koja se upoznala sa islamom
i koja ga je primila još za vreme prvih generacija je Persija.
Prestolnica Perzijskog kraljevstva u 7.veku je ležala
istočno od reka Tigar i Eufrat,
Zbog blizine, islamski arhitekti nisu samo posuđivali,
nego i prisvajali tradiciju propalog Persijskog carstva.

Islamski arhitekti su mnogo toga posudili iz persijske arhitekture
i često se može zvati nastavak i dalji razvoj i evoluiranje perzijske arhitekture.

Mnogi gradovi kao Bagdad -su zasnovani na gradovima kao što su Firuzabad u Persiji.

Kraljeva džamija u Istafanu ,Iran

 

[Neprilagođena]

Maurska arhitektura​

Izgradnja Velike džamije Kordobe počela je 785 godine i označava početak
islamske arhitekture na Pirinejskom poluostrvu i Severnoj Africi .
Džamija je poznata po svojim upadljivim lukovima.

Velika džamija Kordobe



.... islamski stil je još dugo uticao na arhitekturu Španije.
Interesantno je da su Španci u rednjem veku koristili Mudejar stil,
koji je ustvari imitacija stila islamske arhitekture.
Jedan od najboljih primera maurske arhitekture je Alkazar u Sevilji.

Alkazar,Sevilja

Alkazar,Sevilja

 

[Neprilagođena]

Maurska arhitektura je dosegla svoj vrhunac sa izgradnjom Alhambre,
veličanstvene palače/tvrđave u Grenadi koja zrači otvorenošću i svežinom unutrašnjosti
ukrašena crvenom, plavom i zlatnom.
Zidovi su ukrašeni sa motivima prirode, posebno lišća, natpisima i arabeskom.
Zidovi su također obloženi keramikom.

Alhambra, Grenada

 

[Neprilagođena]

Timurska arhitektura​

Timurska arhitektura je vrhunac islamske umetnosti u Centralnoj Aziji.
Veličanstvene i impoznatne građevine izdignute od strane Timura i njegovih naslednika
u Samarkandu i Haratu su pomogle rasprostraniti uticaj Ilkhanidske škole umetnosti u Indiji ,pa prema tome-
učiniti poznatom i mongolsku školu arhitekture.
Timurska arhitektura je započela sa svetištem Ahmeda Jasavija u današnjem Kazahstanu,
a doživela vrhunac izgradnjom mauzoleja Gur Amir u Samarkandu.

Mauzolej Ahmeda Jasavija,Kazahstan

Mauzolej Gur Amir,Samarkand


Stil je uglavnom izveden iz Perzijske arhitekture.
Osna simetrija je karakteristična za sve glavne timurske građevine, posebno kod Šah Zendah u Samarkandu
i kod džamije Govhar Šad u Mešhedu.
Građevine obiluju različitim oblicima dvostrukih kupola, a sa vanjske strane su prelivene blistavim bojama.

Šah Zendah,Samarkand

 

[Neprilagođena]

Osmanlijska arhitektura​

Arhitektura Osmanlijskog carstva je u celini specifična i drugačija od ostalih,
posebno kada je u pitanju izgradnja džamija u stilu Mimara Sinana
( kao Sulejmanije džamija iz 16. veka)

Plava džamija ,Istanbul


Osmanlije su dostigle najviši stepen arhitekture u islamskim zemljama.
Oni su posedovali tehnike izgradnje nepreglednog unutrašnjeg prostora
ograničenog "bestežinskom", ali masivnom kupolom.

Plava džamija ,Istanbul

I uspevali su napraviti perfektan sklad između unutrašnjeg i vanjskog prostora,
kao i sklad tame i svetlosti. Islamska arhitektura se sastojala od izgradnje
jednostavnih zgrada sa prostranom dekoracijom, sve dok je nisu preobrazile Osmanlije
kroz novi dinamični arhitektonski izražaj koji se ogledao u izgradnji lukova, kupola, polukupola i stubova.
Džamije, koje su bile male i mračne prostorije sa zidovima pokrivenim arabeskama,
su preobražene u svetišta estetike i tehnološke ravnoteže,
oplemenjene elegancijom i sa nagoveštajem dotad neviđene superiornosti.

Plava džamija , Istanbul

 

[Neprilagođena]

Fatimidska arhitektura​

U arhitekturi, Fatimidi slede tehniku Tulunidske dinastije i koriste slične materijale,
ali su veliki dio toga sami razvili. U Kairu,njihova prva džamija bila je Al-Azhar džamija,
osnovana zajedno sa gradom ,koja je zajedno sa obližnjom visokoobrazovnom ustanovom (Al-Azhar univerzitet)
postala duhovni centar .

Al Azhar,Kairo

Al Azhar,Kairo


Džamija Al-Hakima je važan primer fatimidske arhitekture i arhitektonskog ukrašavanja,
Pored detaljnih pogrebnih spomenika - ostale opstale fatimidske građevine uključuju
džamiju Al-Akmar , kao i grandioznu kapiju od zidina Kaira,izgrađenu od strane
moćnog fatimidskog emira i vezira Badr al-Džamalija.

Al Hakim,Kairo

Al Hakim,Kairo

 

[Neprilagođena]

Arhitektura Memluka​

Vladavina Memluka(1250-1517)
označila je cvetanje islamske umetnosti koja se najviše primeti u starom Kairu.
Memluci su koristili rad u drvetu i tačkaste svetlosne efekte u svojim zgradama.
Dobar primer toga su prekrasni svodovi, palače, i munare koje postoje po čitavom Kairu.

Džamija sultana Hasana


Istorija se deli na dva perioda, odnosno dvije dinastije:
Bahri Memluci i Burji Memluci.... Bahri Memluci su poreklom od Qipchaq Turaka iz južne Rusije,
a poreklo Burji dinsatije je Kakuzijsko-Circazijsko.

Umetnost i arhitektura čitavog memlučkog perioda su definisani tokom Bahri perioda.
Dekorativna umetnost memluka se cenila po mediteranskom području i u Evropi,
Posebno su se isticale dekoracije svetlucavim staklom, te unutrašnjost ukrašena
rezbarenim drvetom, metalom, i tkaninama.
Jedan od primera je i uticaj memlučke staklene robe na Venecijansku industriju stakla.

Kompleks emira Kurkumas


Pod vlašću Baibarovog saveznika i naslednika Kala’una započeo je patronat
javnih i verskih temelja gde su bile uključene medrese,mauzoleji ,munare i bolnice..


Sultani Burji Memluka su sledili umetničku tradiciju svojih Bahri prethodnika.
Memlučke tkanine su bile iznimno cenjene u međunarodnoj trgovini.
U arhitekturi su i dalje favorizirali temelje javnih i verskih objekata.
Najznačajnija akvizicija ranog Burji perioda u Egiptu uključivala je komplekse
koje su izgradili Barkuk , Faraj , Šejh Mu’ayyad i Baibars .

Al Nasir Muhamed Džamija

​

U drugoj polovini 15 veka umetnost je procvetala pod patronatom Qa’itbay-
najvećim vladarom memlučkih sultana. Tokom njegove vladavine svetišta u Mekki i Medini su značajno obnovljena.
Najznačajniji gradovi su bili preplavljeni trgovačkim kućama, religijskim objektima i mostovima.
U Kairu , na Severnom groblju se nalazi Qa’itbay kompleks koji je najpoznatije i najcenjenije delo ovog perioda.

Qa"itbay Complex 1858

Qa"itbay Complex

Qa"itbay Complex


Gradnja se nastavljala i za vreme posljednjeg memlučkog sultana,
Qansuh al-Ghawri koji je podigao i vlastiti kompleks -
ali konstrukcijske metode su odražavale finansijsko stanje zemlje.
Iako je memlučko carstvo ubrzo postalo dio Osmanskog carstva-
vizualna kultura memluka je nastavila inspirisati Osmanlije i ostale islamske umetničke tradicije.

 

[Neprilagođena]

Mogulska arhitektura​

Badšahi mesdžid, doslovno 'Kraljeva džamija' je izgrađen 1674 godine od strane Aurangzeba.
To je jedan od najpoznatijih znamenitosti Lahora i jedan je od najljepših i najgrandioznijih predstavnika Mogulske ere...

Tadž Mahal u Agri izgrađen od Šah Džehana kao mazolej za svoju suprugu,
predstavlja vrhunac Mogulske islamske arhitekture u Indiji i jedna je od najznamenitijih građevina u svijetu.
"Suza vječnosti", izgrađen 1648 godine od strane vladara Šaha Džehana u znak sjećanja na svoju suprugu Mumtaz Mehel
koja je umrla tokom porođaja njihovog četranestog djeteta.
Velika upotreba dragog i poludragog kamena, ugrađenog u Tadž Mahal i velika količina
bijelog mramora su skoro dovele do bankrota Mogulsko carstvo..
Tadž Mahal je savršeno simetričan, izuzev sarkofaga Šaha Džehana, koji nije postavljen na centru grobnice.
Džamija od ogledala je izgrađena od crvenog pješćara (pješćanog kamena) da upotpunjuje sa vanjske strane
sličnu džamiju iz Meke . Drugi objekat koja je izgrađen da pokaže veličinu mogalskog uticaja su Šalmarski vrtovi.

Tadž Mahal


Još jedan karaterističan podstil islamske arhitekture je arhitektura Mogulskog carstva u Indiji
u 16 veku -koja predstavlja spoj persijskih i hinuističkih elemenata.
Mogulski vladar Akbar Veliki je 1500-ih izgradio kraljevski grad Fatehpur Sikri,
udaljen 42 km. od Agre.i

Fatehpur Sikri

FATEHPUR SIKRI

 

[Neprilagođena]

​

Sino-islamska arhitektura​

Prva kineska džamija je podignuta u 7.veku , za vreme Tang dinastije.
Mesto Xian.
Velika džamija Xi'ana čije sadašnje zdanje potiče još iz doba Ming dinastije ne odražava glavne karakteristike
koje se često povezuju sa tradicionalnim džamijama.
Zapravo slijedi tradicionalnu kinesku arhitekturu.
Džamije u zapadnoj Kini imaju više elemenata zajedničkih sa džamijama u ostatku svijeta.
Džamije zapadne Kine mnogo češće uključuju munare i kupole,
dok džamije u istočnoj Kini mnogo češće podsjećaju na pagode,

Niujiie Džamija, Beijing

Velika Xi"an-ova džamija, Kina


Značajna karakteristika Kineske arhitekture je naglašavanje simetrije koja se veže za osjećaj raskoši.
Ovo se odnosi na sve, od palata do džamija.
Jedan značajan izuzetak je dizajn bašte koji ima tendenciju asimetrije istaknute što je to više moguće.
Kao u kineskom okomitom slikarstvu, glavni princip koji naglašava kompoziciju bašte
je dozvoliti vakifu da uživa u bašti bez pravila kao u samoj prirodi.

Kineske džamije mogu biti građene crvenom ili sivom ciglom
ali drvene konstrukcije su najčešće jer su one najotpornije da izdrže zemljotrese.
Međutim potpuno su neotporne na požare.
Krov tipične kineske građevine je zaobljen.

Tongskin džamija , Ningksenija

Većina džamija imaju određene zajedničke karakteristike, ali kao i u drugim regionima
kineska islamska arhitektura odražava lokalnu arhitekturu.
U sjeverozapadnoj Kini postoji kombinacija istočnjačkog i zapadnjačkog stila.
Džamije imaju sjajne krovove u budističkom stilu iza zazidanih bašti
u koje vode ulazi sa lučnim nosačima prema minijaturnim kupolama i munarama.

 

[Neprilagođena]

Afro-islamska arhitektura​

Islamska osvajanja Sjeverne Afrike su rezurtirala razvojem islamske arhitekture
u tom području koja uključuje i slavnu Kairsku Citadelu.

Djenne džamija


Južno od Sahare islamski uticaj je uzrokovao značajan razvoj arhitekture u Kraljevstvu Gana.
Na području Kumbi Saleha mještani su živjeli u kupolastim barakama ali su trgovci imali kamene kuće.
Sudansko-Sahelianska arhitektura se prvobitno javila u dva grada Djenne i Timbuktu.
. Sanskorska džamija u Timbuktu koja je sagrađena od blata i iverice je po stilu slična Velikoj Djenné džamiji.
Razvoj kraljevine na zapadno-afričkom priobalnom području je za rezultat imao arhitekturu baziranu na drvetu.
Slavni grad Benin kojeg je uništila kaznena ekspedicija je u stvari bio veliki kompleks kuća
napravljenih od blata i prekrivenih većinom palminim lišćem.
Palata je imala red ceremonijalnih soba i bila je ukrašena bronzanim pločama.

Sankorska džamija (Timbuktu)

 

[Neprilagođena]

​

U raznim dijelovima islamskog svijeta razvili su se razni oblici islamske arhitekture.
Značajni arhitektonski tipovi uključuju rane Abasijske građevine, džamije T-tipa i džamije sa centralnom kupolom iz Anatolije.

Abd-Ar-Rahmanova džamija , Kordoba


Džamije arapskog plana ili hipostila su najraniji tipovi džamija koje je započela Dinastija Emevijja.
Ove džamije imaju oblik kocke ili pravougaonika sa uključenom baštom i pokrivenim područjem za molitvu.
Historijski gledani, zahvaljujući toploj mediteranskoj klimi dvorište je služilo za prihvatanje velikog broja džematlija .
Većina ranih džamija hipostila imaju ravne krovove iznad područja za molitvu zbog čega su se morali koristiti brojni stubovi za podržavanje stropa.
Jedna od najznačajnijih džamija ovog tipa je Velika džamija u Kordobi u današnjoj Španiji čiji strop podržava preko 850 stubova.
Ove džamije često imaju vanjske arkade koje omogućavaju posjetiocima uživanje u hladu i sklanjanje od sunca.

Ivan​

Ivan (perzijski: ايوان preuzeto od Pahlavi riječi Bān što znači kuća) je definisan kao zasvođeni ulaz ili prostor,
sa zidovima na tri strane dok je četvrta potpuno otvorena.

Ivani su bili zaštitni znak Sasanidske arhitekture u Perziji, a kasnije su postali dio islamske arhitekture.

Ivan
Ulaz u Tadž Mahal, Agra

Harem džamije​

Skoro svaka džamija i mnoge kuće i i ostale građevine sadrže religiozne vrtove poznate kao haremi džamije (arapski: صحن),
koji su okruženi arkadama (lučnim otvorima) sa svih strana.
U haremima se obično nalaze osno simetrični bazeni, poznati kao šadrvani.
Neki haremi sadrže fontane sa česmama.

 

[Neprilagođena]

Islamski vrtovi

Bagh-e Fin, Kashan​

Bagh-e Fin je tipičan perzijski vrt, a nalazi se u Kashanu u Iranu. Smatra se da je izgradnja vrta započela za vrijeme vladavine šaha Abasa I

. Tijekom vremena vrt je više puta bio uništen, a njegov današnji izgled potječe najvećim dijelom iz XIX. stoljeća.
Vrt je ograđen visokim zidom s kružnim tornjevima, klasičnog je četverokutnog tlocrta s pravilnom mrežom kanala i staza koji obrubljuju velike četverokutne površine zasađene drvećem i grmljem. Vrt se nalazi u pustinji i voda se do njega doprema sustavom podzemnih kanala iz planinskog područja južno od Kashana. Bujno raslinje i vodeni kanali obloženi plavim keramičkim pločicama još više naglašavaju oskudni pustinjski krajolik koji ih okružuje.

​

Generalife​

Palača Generalife u Granadi sagrađena je u XIV. stoljeću kao ljetna palača Nasrida, posljednjih muslimanskih vladara Španjolske. Njeno ime Jannat al-’Arif na arapskom jeziku znači Arhitektov vrt. Palača je izgrađena na sedam razina na obronku brežuljka, a nekad je nadsvođenim prolazom bila povezana s vrtovima Alhambre. Na relativno malom prostoru osmišljen je niz manjih cjelina različitih ambijenata i ugođaja. U XX. stoljeću vrtovi su obnovljeni prema izvornim nacrtima.
Najznačajniji dijelovi palače su Dvorište s vodenim vrtom (Patio de la Acequia) i Sultanov vrt (Jardín de la Sultana) ili Dvorište čempresa koji se smatraju najstarijim sačuvanim maurskim vrtovima. Dvorište s vodenim vrtom je izduženi prostor okružen zgradama i trijemovima. U sredini je dugački uski vodeni kanal s nizom vodoskoka okružen nasadima bujnog zelenila. Dvorište čempresa je četverokutni prostor s bazenom u obliku potkove i fontanom u sredini. Čempresi po kojima je dvorište dobilo ime zasađeni su prije više od šesto godina