- Poruka
- 378.302
"Eppur si muove", odnosno “ipak se okreće” jedna je od najpoznatijih rečenica u istoriji nauke. Navodno ju je pred sudom inkvizicije izgovorio italijanski fizičar, matematičar i astronom Galileo Galilej (1564. - 1642.), koji se smatra ocem moderne nauke. Ta rečenica je vekovima lajtmotiv sukoba između nauke i religije, odnosno naučnika i visokih predstavnika crkve.
Legendom o rečenici “Ipak se okreće” bavi se i poznati američko-izraelski astrofizičar Mario Livio (75) koji je nedavno objavio novu biografiju slavnog naučnika “Galileo and Science Deniers” (Galileo i poricanje nauke). Livio smatra da ova legenda zvuči previše dobro da bi bila istinita.
Galileo je rodjen u Pizi, u dobrostojećoj porodici sa šestoro dece. Njegov otac Vinćenzo Galilej bio je teoretičar muzike, pa je mali Galileo u detinjstvu učio da svira razne instrumente. Razmišljao je o tome da postane sveštenik, ali je na očev nagovor upisao medicinu na univerzitetu u Pisi, gde je shvatio da je njegova ljubav zapravo matematika, koju je u kasnijim godinama života predavao na univerzitetima u Pizi i Padovi.
O njegovom privatnom životu ne zna se puno. Galileo nije bio oženjen, ali je 18 godina bio u vezi s venecijankom Marinom Gambom, koja mu je rodila troje dece,ćerke Virginiju i Liviju i sina Vićencija. Svoje vanbracne ćerke Galileo je kao tinejdžerke poslao u samostan u blizini Firence, a sina je uz pomoć političkih veza priznao kao svog naslednika. Uprkos Galilejevom postupku, Virginija, odnosno časna Marija Celeste, bila je izuzetno povezana s ocem i brinula se o njemu. Umrla je mlada, sa 34 godine. Američka naučna publicistkinja Dava Sobel istražila je život Marije Celeste i u italijanskim arhivima pronašla 124 pisma koje je kao časna sestra napisala svome ocu. Tako je nastala knjiga “Galilejeva kći” koja je početkom 2000-ih bila bestseler.
Prekretnica u Galilejevom životu desila se 1610. Godine, kad je uz pomoć teleskopa došao do čudesnih otkrića. Otkrio je da je Mesec stenovito telo slično Zemlji i da Venera pokazuje mene, što je bio direktni dokaz da se vrti oko Sunca. Uz pomoć teleskopa Galileo je video da oko Jupitera kruže četiri meseca i da Sunce ima pege koje pokazuju da se rotira.
Galilejeva otkrića su bila potvrda heliocentrične teorije svemira poljskog astronoma Nikole Kopernika (1473.- 1543.) i potpuno su srušila dotadašnju sliku sveta, sagrađenu uglavnom na biblijskoj Knjizi postanka, prema kojoj je Zemlja centar sveta i oko nje se vrte svi nebeski objekti.Galileju su ta otkrića napravila probleme jer Crkva njih nije odobravala, pa mu je 1616. godine zabranila da poučava Kopernikovo učenje. Međutim, Galileo nikako nije mogao da se pomiri s nametnutom zabranom, pa je 1632. godine objavio poznato delo “Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo tolemaico e Copernicano” u kojem je izneo Kopernikov sistem. Zbog toga je 1633. godine u lancima odveden u Rim pred sud inkvizicije. Morao je javno da se odrekne Kopernikovog učenja i proglašen je jeretikom, zbog čega je ostatak života proveo u kućnom pritvoru. Proces koji je inkvizicija vodila protiv Galilea postao je simbol sukoba između nauke i vere.Tek 1992 godine, Papa Ivan Pavle II je u ime katoličke crkve, rekao da je Galilej bio u pravu i izdao proglas o priznanju njegovog naučnog rada i zasluga.
Najraniju Galileovu biografiju napisao je njegov štićenik Vinćenco Viviani 1655./1656. godine. Prema Liviju, rečenica “Ipak se okreće” prvi put se pojavljuje u jednom odlomku knjige “Italijanska biblioteka” Đuzepea Baretija koja je objavljena 1757, više od 100 godina nakon Galilejeve smrti.To bi mogao biti jedan od pokazatelja da je priča mit.
Utvrđivanjem porekla poznate fraze bavio se i italijanski istoričar Antonio Favaro koji je četiri decenije proučavao Galileov život i delo i objavio “Radove Galilea Galileja”. Favaro je 1911. godine objavio i nekoliko članaka u kojima je detaljno obrazložio svoje istraživanje na utvrđivanju porekla poznate fraze.
Te godine Favaro je primio pismo od Belgijca Džulsa Van Belea, koji je naveo da poseduje sliku, nastalu oko 1643, dakle ubrzo nakon Galilejeve smrti 1642. godine. Slika je pripisana španskom slikaru Bartolomeu Estebanu Murilu, a prikazuje Galilea u zatvoru kako u desnoj ruci drži ekser kojim je na zidu urezao putanju Zemlje oko Sunca, sa rečima “Eppur si muove” napisanim ispod.
Van Belle, koji je biografu Favaru poslao fotografiju Murillove slike, smatrao je da je to umetničko delo nekada pripadalo vojnom zapovedniku Oktaviju Pikolominiju, bratu nadbiskupa u Sijeni. Zanimljivo je da je Galileo u nadbiskupskom domu u Sijeni služio prvih šest meseci kućnog pritvora. To je otvorilo mogućnost da je Galileo izgovorio rečenicu, samo ne pred inkvizicijom.
Ipak, Murilovu sliku nikad nisu pregledali nezavisni istoričari umetnosti. Kad je Mario Livio odlučio da nakon više od jednog veka istraži Favarova saznanja, ustanovio je da niko ne zna gde se nalazi intrigantna slika.
Nakon otprilike godinu dana traganja, Mario Livio je konačno ponovo otkrio gde se nalazi tajanstvena slika. Jedan od Van Beleovih potomaka prodao je sliku 2007. godine na aukciji u Antverpenu, a pritom je aukcijska kuća Campo&Campo sliku datirala u 19. vek. Predstavnik aukcijske kuće potvrdio je Liviju da na slici nisu našli ni potpis autora, ni godinu nastanka slike.
Istorijski dokazi upućuju na to da se priča prvi put pojavila, ili je barem dokumentovana, tek sredinom 18. veka, dugo nakon Galileove smrti. Zbog toga je verovatnije da je taj moto upitne autentičnosti. Bez obzira na to čak i ako Galileo nikad nije izgovorio te reči, imaju određenu važnost za naša trenutna, problematična vremena kada su čak i dokazane činjenice na udaru onih koji poriču nauku.
Ziveci uklucnom pritvoru nakon osude Inkvizicije Galileo je nastavio sa svojim naucnim radom.Nakon 1630. Galileov vid počeo je ubrzano da slabi, a pred smrt je oslepeo. Nije, međutim, bio usamljen, vec okružen vrlo bliskim osobama. Ferdinand II de Mediči je nameravao da ga sahrani u bazilici Santa Kroče, pored grobnice oca i predaka, te da u njegovu čast podigne mramorni mauzolej.Crkva se međutim protivila, držeći da tako nešto nije moguće, jer je Galileo optužen za herezu. Konsenzus je postignut sahranom u maloj prostoriji pored unutarnje kapelice. Preseljen je na prvobitnu lokaciju 1737, nakon što mu je podignut spomenik.
